장음표시 사용
71쪽
Io 3M ET ATHpraedecessoriun nostrorum accepimus ali uas opiniones de ueritate rem,in Ous credimus eos benedixisse alias opiniones prermittentes. Et item illi, ivbus nos accepimus,lueneriat aliquos fidecessores, a sui acceperiit, quiri; fuersit eis in instructionis.
' Metaphyseam praecipue ac maxime, veritatis scientiam esse prurit:. hinc in omiu causanini genere non esse aliquomodo processum in ii nuum proponit probanillam. Ea s s.
appellasse sectilatuis etenim fuit . ueritas, practicae aut opus etenim si quo modo se hsilao deratri e viper se sed ad alupus, cr eo in tempore prasticisse utitur.
Nesci autem verum abfisu causa.turumquod pie vero id ipsum maxime aliorum est , secundum quod aliis uiuuocatio mestra uia ignis,calidissimum: etenim caeteris bic est caliditatu cutis. are ueritam etiam est id, quodpo moribus ut uera sint , causet . Propter piad principia semper exi flantum necesse est uerisimia esse. Me enim aliquando uera: ruc illaiasint liliud aliud causa est, sed illa caeteris. mire insecuit ι esse virumquodquaepe habet , ira etiamsec dum
Vocari uerophilosophiam, ueriratisscietiam recte habet. Nam theo raeae finis διuritas, o practicaeo G. Etenim stipis modose habet intendunt, non timensecundumse ,sed ut adatqvid ,σnivae speculantur praetici. Nesimam uiueraveram sine causa ; --quodqκe uero maxime ipsium uti rem dicitur ecundum quo scrin alas inesti uocatio. Dualnu calidissimus,eterum est causa aliis hic caloris. are Cruer simum ιγod posterio risu es carus, ut iit utra. propter semper existentu principia esse uerissima nece se
est. Non erum Uuandoque uera, quandoque non uua,nec illis
causa aluiua est ut isdissa M. Qi re unum i odii remeia se habet visis tu er ad arritatem. Postquam Philosophus ostendit qualiter se hahet homo ad considerationem ueritatis, hic ostenditi cognitio ueritatis maxime ad philosophiam primam pertineat. Et circa hoc duo facit. Primo ostendit, ir ad philosophiam primam maxime pertineat cognitio ueritatis. Secundo excludit quandam salsam opinionem, per quam sita probatio tol-Υ S I c AE IOAE debeat dici scientia iteritatis. Sed quia mi illae sunt
scientiae speculatiue,quae ueritatem considerant, utpote Geometria & arithmetica uit necessarium cosequenter ostendere cyphilosophia prima maxime consideret ii tatem picister id quod supra osten sum est,scilicet rest considenatiua primarum causam,& ideo argumentatur sic scientiade uero non habetur nisi per causam: ex quo apparet , P eorum uerorum, de quibus est scientia si lira, sunt eliquae cauta, quae etiam ueritatem habent. Non enim potest sciri uerum per fasium, sed per aliud uerum. Vnde & demonstratio, quae facit scienti an ex ueris est,ut dicitur in Primo Posterioriim. Deinde adiu-git quandam uniuersalem propositionem,quae talis est. Unumquodq; inter alia maxime dicitur, ex quo causatur in aliis aliquid uniti oce prinlicatum de eis, sicut ignis est causa caloris in clementatis.Vnde, cucalor uni uoce dicatur de de igne dc de elementatis corporibus,sequitur', ignis sit calidi simus. Facit
ringit venectus non perii enit ad similitudinem cause secta.
secundum eandem rationem speciei, propter excell entiani iesius cauis. Sicut sol est causa caloris in istis inferioribus, non tu inferiora corpora possum recipere ininressioneni solis aut aliorum caelestium corporum secundum eadem rationem speciei, cum non communicen; in materia. Et propter hoc non
dicina iis solem esse calidissili vim sicut ignem, sed dicimus solein esse aliquid amplius quam calidissimia. Nomen autem iteritatis no est proprium alicui speciei,sed se habet comuniteria omnia entia. Vnde, quia illud, quod est causa ueritatis,est causa commianicar s cum effectu in nomine & ratione communi,
sequit ut illud, quod est posterioribus causa ut sine
est maiine inlaaliquo in te alia aperiecta.
uera,sit uerissimii. Ex quo ulterius concluditu, print sescipia eoriim,' itae sunt semper,scilicet corporum calestium, nectile est esse iterissimatat hoc duplici r tione .Primo quidem,quia non senisquandoque uera, de qnq; noni & per hoc transcendunt in ueritate generabilia de cotruptibilia, quae quq sunt de qsiqite non fiant. Scio quia nihil est ess ca, sed ipsa sunt caessendi aliis. Et per hoc transcendunt in ueritate de me M. Ieretur, ibi: 3 At uero sit sit principium. F Circa pri- entitate corpora caelestia, quae de si sint incorrupti e unum. inum duo facit.Primo ostendit, 'ad philosephiam bilia, tamen habent causim
primam pertineat cognitio ueritatis. Secudo ut maxime ad ipsam pertineat, ibi: Nescimus autem uerum sine causa oec. 1Haec autem duo ostedit ex duobus, quae supra probata sunt in prooemio libri, scili, cetui sapientia sit non practica,sed speculativa ad Ῥst cognoscitiua causarum primarum. Ex primo autem horum sica mentatur ad primam coelusionem, Theorica, idest specula tua, differt a practica secundum finem . nam linis speculatiuae est ueritas: hoc enim est quod intendit scilicet ueritatis cogniζ-tionena Sed finis practicae est opus,quia dc sispracti, ei Phoe est operativi intendant cognoscere uerita rem,quomodo se habeat in aliquibus rebus, non tamen quaerunt eam tanquani ultimum finem. Non enim considerant causam ueritatis secundum sit de propter se,sed ordinado ad finem operationis, siue applicando ad aliquod determinatum particulare, de ad aliquod determinatim tempus. Si ergo huic
coniunxerimus,ui cipientia siue philosophia prima non estpractica, sed speculiua, sequetur et rincnon solum quantiun adseu moueri,ut vitam opinati sunt, sed etiam sit tum ad suturi esse, ut hic Philosophus expresse clicit. Et hoc est necessarium,quia necesse est ut omnia coposita dc participantia reducantur in ea,quae simi Pellentiam,sicut in causas. Omnia autem corporalia sunt entia in actu, inquantuni participant aliquas
formas. Vnde necesse est substantiam separatam iest forma per suam essentiam, corporalis substantiae principium esse. Si ergo huic deuiictioni ac liring mutist philosephia prima cosiderat primas cai , sequetur iit prius linitum est co ipsa considerat ea, quε sunt maxime vera. Vnde ipia est maxime scientia ueritatis. Ex his autem inseri quoddam corollarium. Cum enim ita sit, o ea, quae sunt aliis causa essen iit maxime itera, seqititur P unumquodq; sicut se habet ad hoc quod sit,ita etiam seli et ad
hoc u, habeat ueritatem. Ea enim, quorum esse non semper eode modo se habetinec ueritas eorii semper imanet. Et ea, quorii esse habet cana, etia ueritatas cainlitaret. Et iliaculeo, quia esse rei est cauetae existimationis
72쪽
existimationis quam mes habet de re. Verum enim d falsum non eis in rebus, sed in mente, ut dicetur.6uiuius. Deinde cum dicit. 3 1ss. At umquMest principi alismi, ne pse Dusefinita
eluti cause, ne uin rectam, ne secundumspecim, D ut ecet ut ex marem, De ex hocpotes re infimi ruscarnem exima,te exam, aerem ex igne, σMenon
' re. Nec unde principum motus. ueluti hominem quidem ab aere moueri bune uero a sole, solem autem a contention G huius nullum esse finem. Similiter nec cuius eius in infinitum progredipotest. videambulationem quidemsanitatis cause l. lam uero 'licitatisJaelicitatem stero iserius, o uasemper
ANT. Aturro ruta' principium quoddam, ta non infinitae eo To e. s. seexistentium ire indirecto, Mesecundum speciem, palam. PM Neque enim ut ex materia Me ex hoc in infinitum progressimilitio uelut carnem quidem ex terra, terram uero arre erem autem ex Cno: hoc non stare. Nec unde in ripium moturuit hominem ab aeremoueri, erbum ὶlucer
Solem luee,σ binti modi nullum esse finem. militer autem nec licui causa, in infestum mestpos Me. Iter rudem favitatis cause, illam uero selicitatis. Misitatem alterius, erita semper aliud aureius e fames. Et in ivisa derat
Rem et quoddam,per quod precedens probatio posset infringi : qui procedebat ex sappositione huius,ui philosophia primaconsideret causas primas. Hoc autem tolleretur si causae in infinitiun P- cederent. Tunc enim non essent aliqua: primae mi
D. Vnde hoc hic remouere inredit,in circa hoc duo secit. Primo proponit intentum. Secundo probat Lectam, propositii m. ibi:sMediorum enim,extraqtiae est aliquid&cit Dicit ergo primo,Pala potest esse ex his, quae dicentur, o sit aliquod principium esse& ueri, talis rerum,&u causae existentium non sunt infini-is,nec procedendo in directum secundum unam aliviam speciem causae puta in specie causarum est cientium, necentium sunt infinitae secudum specie, stast sit infinitae species causarum. Exponit autem quod dixerat causas i finitas esse in directum.Primo quidem in genere causae materalis. Nonenim possibile est procedere i infinitu in hoc, ualiquid si re ex
aliquo, sicut ex materia, puta ut caro fiat ex teri terra uero ex aere,aer ex igne, te hoc non stet in albquo primo, sed procedat in infinitum. secundo exeplificat in genere causae essicientis dices,' nec potisibile est ut causa, quae dicitur unde principium in tus , in infinitum procedat, puta cum dicimus h minem moueri ad deponendum uestes ab aere calefacto, aerem uero calefieri a sole, selem uero ni ueri ab aliquo alio,&hoc in infinitum. Tertio exe-plificat in genere causa in finalium, & dicit, quod similiter non potest procedere in infinitum illud quod est cuius cab, sca finalis, ut si dicamus v inter sue ambii latio est pr inter sanitatem, anitas autem propter talicitatem elicitas autem propter alio, disie in infinitum.Vltimo facit mentionem demu-
si formali,& dicitui similiter non potest procedi in infinitum in hoc φ estsquod quid erat esse idest in causa formali quam significat disinitio. Sed exempla praetermittit, quia sunt manifesta, & probatum est in Primo Posteriorum, Unon proceditur inins 'Dinim in pridicati puta et ait vi pridi etur de homine in eo quod quid est, & uiuum de animali, de scin infinitum.
Ia causis eiscienti x de materiali x esse mam primam rauum, ptat hie quo ex prima materia aliquid fiat ostendit.
Edorum enim quorum extra alup id ultimum et ni a n s s. mum est, neceJe est quod rivsol, causam esse eo. Te post Cessavi. st enim dicere nos oportu rit quid trium causa etsi primum scemus . non enim ultimum: nullira enim quod ultimum est neque medium: umus enim niserim differt unum in plura set ire infinita,aut tu infiniatorum quidem hoc modo. omnino inmiti omnes partes mediae sint militer bucissis, in re si primum nisest, o uum nulla causa est. Mediorum enim extra quae saliqui ultimum et primo, Auri
cere nos oporteti unum trium causam, quod primum es dici a Para. mus,non enim quod est ultimum. Nullius enim quod' isti est. Manu medium, munius. Nihil me, fert unum t minra esse,nec infinita aut fini a Infinitorem uero mundum modum istum cromninoinfiniriparier omne tmes simulta , in stiter autem pae modo. oest nihilo ex toto dis apri 'Eliaboriimum ore ex toto causimillas. ne loquens
Postquam philoisphus praetrii sit causae entium non sunt infinitae hic probat propositum. Et primo non sint infinitae in directum. Secundo innon sint pris p infinitae secundu spem, ibissed si isnita est,it &c.F ωλι circa primum quatuor facit. Primo ostendit propositum in causis vicientibus uel mouentibus.Secundo in causis materialibus.ibi:sAt uero nec indeor sum. Tertio in causis finalibus. ibi: Amplius alite quod est cuius causa&c. Quarto in causis formalibus. ibi: Sed nec qi O erat esse &c. F Circa primit Viri, primsic proceὸit. Primo proponit quandam propositi
nem,scilicet Dinomnibus hi quae sunt media inter duo extrema, quorum unum est ultimum, di aliud primum, necesse est v illud, quod est primit, sit causa posteriorum,scilicet medii 5t ultimi. Et hanc , positionem manifestat per diuisione quia, si oporteat nos dicere quid sit causa interest ira tria, quae sunt primum, medii in ultimum,ex necessitate dicemus causam esse id, quod est primum. Non enim possumus dicere id, quod est ultimum, esse causam . omnium, quia nullius est causa, alioquin non est ultimum,ciun effectus sit posterior caiisa.sed nec possumus licere,*medium sit causa omnium,quia nec iest causa nisi unius tantum, scilicet ultimi. Et ne siquis intelligati m medium nunquam habeat poli se nisi unum,quod est ultimum, qaiod tunc solum contingit, quando inter duo extrema est unum unum meatum tantum, ideo ad hoc excludendum conchiditio nihil ad propositum dissere, utrum sit una immedium,uel plura: quia oes pinra media accipiunt loco unius inquantum conueniunt in ratione medii. Et similiter non differt utrum sint media finita uel infinita, qtua dummodo habeant rationem medii , non possimi esse prima causa mouenia Et,
quia ante omnem secundam causam mouentem requiritur prima causa mouens, requiritur,u ante 'omnem causura mediam fit causa prima, quae nullo modo sit media, quasi habens aliam causim ante se. Sed i praedicto modo ponantur ae mouentes P dere in infinitu,sequitur,q, oes eas sint medie. Et sic interoportet dicere,*cut ibes infiniti, siue ist
73쪽
Giblint in ordine causae, siue in ordine magnitudinis,ocs par fiam tes sint mediae.si enim esset aliqua pari,qus no esset V . . naedia, oporteret, uiues esset prima,taei ultima, de utrunque repugnat rationi innititi, quod excludit omnem terminum de principium & finem. Est alite Nullum est & ad aliud attendendum, uiuii alicuius finiti sint plu- medium ubi res partes mediae, non omnes partes simili ratione non sunt mediae Nam quidam niagis appropinquat primo,qusdam magis appropinquat ultimo,sed in infinito quod non habet primum di ultimum , nulla pars potest magis approrinquare uςl minus principio aut ultimo. Et ideo usque ad quac simae partem, quam modo signaueris,ous partes sil sunt mediae. sic igitur, si causae mouentes procedat in infinitum, nulla erit ca primὸ : sed primaerax ca olum:ergo sequςrςtur, sy totaliter oes co tollerentur,sublata .mca, tollutur e quorum est ea. Deinde cum dicit. Et neeue ore in possibile est infinit; id. quod insus ni in habet. M o igne a Lex hac tinam, critas per aliud quo sum gemiseri. At uero nee in deorsum estposibile inuit lis recidere, sui sis babente primi .ute igne capta uero teream σφsemper aliptas aliud
ostendit,u, non est possibile isedere in inlinitu
.FCirca primu considerandues,l paties subiicitur agenti; unde ,scedere in agetibus est sursum ire, procedeta aut in patienti ruis est i deorsum ire. Sicut autem agere attribuitur causi mouenti,ita pati attribuitur materiae. Vnde pro cessus causarum mouentium est insit sum, proces sus autem causarum materialium est in deorsi m. Quia ergo ostenderati v non est in ii nitum procedere in causis mouentibus quasi in sursum procededo,subii ingit,u, nec etiam Assibile est ire in infinitum in deorsum, iam processum carum materialita, supposito, Wsui si uri ex parte carum mouctilina in
ueniatur aliquod principium. Et exemitificat de ,' cessii malium, qui est in deorsum, ut si Acamus Uex igne fit aqua ex aqua terra, d sic in institnun. Et utitur hoc exemplo in opinionem antiquorum naturalitura, qui posuerunt unum aliquod elementoruesse pricipium alioriim quodam ordine. Potest aut de aliter exponi,ut intelligamus, a, in causis mouentibus manifesti sunt adsensium ultimi effectus, qui non mouent: ideo non quaeritur,si procedatur in
infinitu in inserius sin illud genus, sed si procedatur
in superius. Sed in genere causariun materialita eco uerse supponitur unum pruinii quod sit fundametum &basis aliorum, & dubitatur utrum in infinitum procedatur in deorsum M processum eorum, quae generantur ex materia. Et hoc sonat exemplupropositu non enim dicit ut ignis ex aquain hoc ex alio, sed econuerso, ex igne aqua & ex hoc aliud. de simponitur prima materia, & quaeritur, an sit processus in infinitum in his,quae generantur ex nia, teria. Deinde cum dicit. Duplasterenim e ex hoestin tu e mhoedicitis x ex iis uiis ludis esγmputi, iam expino Butatotiis,
mo distinguit duos modos, qui bus fit aliquid ex aliquo. Secundo ostedit duplice ditam inter illos duos
modos,ibi 3Ergo sic ex puero. Tertio ostendit m G, i
m neutrum eorum contingit procedere in insim- Lutatum, ibi: IVtroq; autem in o impossibile est Sc.Fini arto ostendit fili quem illorum modorii ex primo materiali principio alia fiant. ibi: i Simul autem impossibile fit dic FDicit ergo primo, i duobus ino dis fit aliquid ex aliquo proprie S per se. Et utitur isto modo loquendi,utexciti dat illum modiim,quo dicitur i proprie aliquid fieri exesi liuo ex hoc stilo,u fit post illud.Vt si dicamus,' quedam festa Gr*corum,suae dicebantur olympia, fiunt ex quibusdaaliis festis, dicebantur icthmia pura si nos dice. remus uiscuum Epiphaniae fit ex sesto natalis. Hoc autem non proprie dicitur, quia seri est quoddam mutari: in mutatione aurem no solum requiritur ordo duorum ternii nonim, sed etiam subiectum ideutriusque: quod quidem non contingit in praedicto exemplo, sed hoc dicimus, fui ui inraginannir tempus esse ut subiectum diuersorum se storii ed oportet proprie dicere aliquid fieri ex aliquo, quando aliquod unum si ibiectum mutatur de hoe in illud. Et hoc dupliciter. Vno mo sicut dicimus, ut ex pu F fit uir, inquatum. scpuer mutatur de statu puerili in statum taurile: alio modo sicut dicimus, quod ex aqua si aer per aliquam transinutatione. Deindecumdicit.
Ergo' expuer ineri uir dicimis, quomodo exeo I A NT.', pio fictum est, aut ex eos od perficituro sectan. Sem, . per enim vi medium ui resec non es, generatio , uaer is id μ' exitius et no existentis Est alit a iubens pii 'suros, i viei Micr hoc est quod dicitur, euod flexi disientesciens.hoc uero non es
Ostendit duas disserentias inter praedictos in do . Quarum prima est,quia dicimus expuero fieri uirunt, scut ex eo quod est i fieri it illud quod iam est factum aut ex eo quod est i perfici it illud quod iam est perse m. Illud enim quod est in seri & in
perfici, est medium inter ens & non ens, siciit generatio est medium inter esse & non esse. Et ideo, uaper medium uenitur ad extremia, dicinans, ino coquod generatur fit illud quod generatum est, & extust sciet aatem. In alio autem modo, quo dicinius ex aere fie- uam, num extremorum no se habet ut uia uelium ad alterii icut fieri ad saeuitia esse, sed magis ut terminus a quo recedit,ut ad alium terminum Deinde cum dicit. re illa quidem non recte'intur mutuo, nee ' ι' uus ex uiro. non eno' regenerati epitast,stam 'fratera tionem est.' enim dissexdiluculo. iam post eis pinu Medaualin diae .ccina vetare: Propter
74쪽
A m T. Pane.6. Generatio unius, cor ruptio est rius
mpter prosim q. mire lauruis in materia ali lii id sariVbi consideradiim est, Arist. Dia pure. Non et fit regetinatistae quo fit, sed est utitur hic duistis commiinibiis suppositionibus in
P generatiorem. SHmest ευ morora, Dis post banc: quibus omnes antiqui naturales coueniebant, qua prorer quod nec aurora redis. Altera uem refectum. riim una est,i sit aliquod primum principium male Concludit ex pis missa differentia, aliam disse- riale ita scilicet' in generationiblis rerumno pro-rentiam. Quia enim in primo modo unum se habet cedaturin is initum ex parte superiori, eius ex quo adesterum iit sera tactum esse4medium ad ter generatur. Mundi suppositio est, o prima mate- num, patet, P habent ordinem naturaliter adin- ria est sempitema. Ex hac igituriaci da suppositio uicem.Et ideo no reflectuntur adinvicem, ut indis- ne statim concluditio ex prinia materia non fit aliterenter unum fiat ex altero. Vnde non dicimus,m quid secundo modo scilicet sicut ex aere corrupto
cit vir' fiat puer,sicut dicimus econuerso. Cuius m si aqua, quia scilicet illud, quod est sempit ei num, est quia illa duo ex quoriim uno G istium modum non potest cominapi. Sed quia posset aliquis dice vicitur alterum fieri aron se habent adinvicem sicut re . si primum principium materiale non ponitur acuo termini mutationis alicuius,sed sicut ea,quom philosophis sempiternum propter hoc u unum nuiuium est postalterum. Et hoc est,quod dicit, illud mero manens si sempitemum, sed quia est sempi quod fit , i.terminus generationis cesse,non fit ex ternum per successionem, sicut si ponatur humanu eneratione, qiuasi ipsa generatio mutetur in esse, genus sempiternum. Hoc excludit exprima se posed est post enerationem,qilia naturali ordine con sitione dicens, quia generatio non est infinita insequitur ad generationem, sicut terminus est post si ruina, sed deuenirur ad aliquod primum prine, uiam 8. ultimum post medium. Vnde,si considere- pium materiale necesse est, us si aliquiasit primum mus ista duo, generationem & esse, nodisseriit ab materiale principium, ex quo sunt alia eius corrit illo modo, quem ochisimus, in quo consideratur ptionem,u, non sit illud sempiternum de quo Philo ordo latum sicut cum dicimus, dies fit ex aurora, sophi dicunt. No enim posset esse illud primum maqitia est post auroram. Et propter istum naturalem teriale principium sempiternum.s eo corrupto alii
ordinem. non dicimus econite M. ailrora fitsex generarent &iteriam ipsum ex alio corrupto genedie .i. post diem. Et ex eadem ratione non potest rareriir.Vnde manifesti inaest,st ex prinio materiali esse,q, puer fiat ex uiro sed secundum alterum mo- principium fit aliquid, sicut ex impersecto At in pse dum,quo aliquid fit ex altero,iuenitur reflexio. Si- tentia existente, qJest medium inter purum no ens tenim aqtia generatur ex aere corrupto, ita aer & ens actu, non aut sicut aqua ex aere fit mapto. peneratur ex aqua comipta. Et hoc ideo, quia istacuo non se habent adinvicem secundum naturalem LECTIO Ior.
ordinem scilicetui medium ad terminum, sed sicut starum sirem esse de tremitium ram in causa sinalibus, duo extrema, quorum utrunque potest eje&pH- in m mm alibiis, quoiniae ninseutietatis id mum Ad ultimum. Deinde cum dicit. peciem eausi diuenisti
v si ε imo impo*Meest in infinis pri prosi T 'rii sime uiasinu. tale autem est. φιod timidiamin xx x s. .n.eum messet, necesse infitieme ηαλα dati irem I ringratiasta eius cosa cetera. inure, si tali rei uitia. .s. rolictunturialterius enim comptio.aherius generatis est. mo, non eris infinitor. φιodst nihil tale, noctu ipsum viros mem modo inpos, ibile est in infinita ire, rei AE eruas colli. tu uero intermediorllne effine esse in Wroiam Amphus ars Vestra se finis est. Tatiati id 3 alicu AN T. xkEN'Agure. Alieritis meo miri alterius ingenerario. iuic μή datis illius in res pridem β. . ala ipsum ut Texe.ε. Ostenditu, non sit procedere in infinitiam scem timam, non erit Uni di iura nihil tale Merit ureausa.
utriinq:jstorum modorum, & primo sin primuim Postquam probauit Philosephus, Wineausis mo Inrausis Dprout dicimus ex puero fieri uirum. Illud enim ex uentibus&materialibus non proceditur in infini- nalii V non quo dicimus aliquid fieri, sicut ex puero tuitum, se tum, hic ostendit idem in ca finali, quae nominatur habet ut medium inter duo extrema, inter esse & qcuius sit aliquid. Et ostendit,ppos ii quatuor tam fi si non esse sed positis extremis impossibile est esse in- ronibus quam prima talis est. Id, quod est cuius ca, tur quatuor finita media, quia extremum infinitati repugnano habet tonem finis: sed finis est id, qε no est indier mi bus. gom illam modum non conuenit Uedere in infi- alia, sed alia sunt ipsum . Aut ergo est aliquid ta-tutrum. Similiter etiam nec fili aliti quia in alio mo- le aut nihil:& si quidem fuerit aliquid tale ut. om-do inuenitur reflexio extremorum adinvicem, pr nia fini propteripsem,&ipsum non sit propter alia, pter hoc D sterius corruptio est alterius gRario, ipsum erit ultimum in hoc generem ita non proee- ut dimini est. Ubicunqtie autem est reflexio, redi- detur in infinitum:si autem nihil inuenianir talcino tur ad primum, ita scilicet ν id, quod fuit primo erit finis.Et ita tolletur hoc genus causae quod dici principium, postea fit terminus. Quod in infinitis tur cuius cauta Securulam rationem ponit ibi. non potest contingere.in quibus non est principiu Sed ιν acta infinit gaui et eos. dbmna rura auferri. a x, s&finis. Ergo nullo modo ex aliquo potest aliquid sed pati nisi facia tintau ntes ninat mim Arum. fieri in infinitum. Deinde cum dicit. in derivaturex immissa rone Ex prima.n G. PM.,. Simulati ossibileest issiconisi eas piterna sis ne e usum est,m qui ponunt infinitate in ea usῖα hum simplie n. Diio non 'infitiis si uersiusari hesin esse finalibus,remoueat casnale. Remota aurea finali, sempiterauillud. ιορrimo correpto cruci μ' e' remolietur nariara&m boni: eadem. n. roboni&fisi dviem msti Memmi I ripit se nis est.na bonum est quod omnia appetunt,ut dici cati Tn.nonestin larigeneratis ins s .necessere turin Primo Ethico ideo illi,qiii ponunt infinitii Cap. t. -- oni ail adfas ' est, nωρ sterni esse. in causis finalibus auserunt totaliter naturam boni.
Ostendit quo phdie otia uini odorum milia si eipsi hoc hon ipiant. Tertiamnem ponit ibi.
75쪽
m ad finem. Et nullus coii ita ratio facere ad ter tum non furta
Quae talis est. Si sit infinitum in causis finalibus nullus poterit pervellite ad ultimum terminum, infinitorum non est ultimus temtinus.sed nullus conatur ad aliquid iaciendum nisi perihoc vex se existimat uenturum ad aliquid, sicut ad ultimum ter minum. ergo ponentes infinitum i causis linalibus
excludunt omnem conatum ad operandum,etia naturalium re .nullius enim rei motus naturalis est,
nisi ad id.ad quod nata est peruenire. Quartam rationem ponit ibi. Nee illis inreluctas in bui modi. I M enim causa alit. unque intellem baset. hoc nos cieminio est,finisu ro ipsi teminus. Neque utique erit intclinis in latibus. Nam causa alicuabusemperfacu sia intellec habet:bis enim tremvrus misom. Quae talis est.Qui ponit inlinitum in causis finaliabus excludit terminum,& per consequens excludit finem cuius causa fit aliquid. Sed omne agens pintellectum agit eausa alicuius finis: ergo sequetur v inter causas operativas non sit intellectus. 3d ita tolletur intellectus practicus. Quae cum sint incon-Denientia oportet remouere primum,id scilicet ex quo sequuntur,scilicet infinit uni a causis finalibus. Deinde eum dicit. Atino nec sinc derat esse rectri adia me rufis,nem ratione abundantem contingit.
sed nee piad quid erat esse conuenit mari ad aliptari Initionem multiplicantem rasenem.
Ostendit in non sit inlinitum I causis formalibus,& eirca hoc duo facit.Primo proponit quod mi ei dit.Secudo probat propositumobi: lSemperin c. FCirca primum conliderandum est ιν unumquodq; eonstituitur in specie per propriam a Vnde diia finitio speciei maxime significat rinam rei.Oportet ergo accipere irrocessum in formis secundum proceruina incliti initionibus. In diffinitionibus.α ima pars est prior altera,sicut penus est prius different & clitterentiariim una est prior altera. Idem emo est min infinitum procedatur insorinis,lcu, in inqnitum procedatur in partibus diffinitionis. Et ideo uolens ostendere φ non se procedere in infinitum in eausis formalibus, proponit non esse infinitum in partibus diffinitionis . Et ideo dicit quod non conuenit hoc quod est quod quid erat esse, in infinitum reduci ad aliam di innitionem,ut sic semper multiplicetur ratio. Puta qui diffinit hominem 1disfinitione eius ponit animal. Unde diffinitio hominis reducitur ad diffinitionem animalis, quae aeterius reducitur ad iussinitionem alicuius alterius, Zese multiplicatur ratio diffinitiva.Sed hoc non con-ue nit in infinitum procedere. Non autem hocssici nius quas in uno & eodem indiuiduo multiplicen. tur formae secundum numerum generum S differentiarum,ut scilicet in homine sit alia larma a qua est homo,& alia a qim est animal, & sic de aliis, sed
quia necesse est ut in rerum natura tot gradussor marum inueniantur quot inueniuntur genera ordi nata de disserentiae. Ei f. n.in rebus inuenire aliquam
sannam, quae est forma de non est se a corporis.
de aliquam qixe est forma eo poris, sed non est sor ma alati corporis,di sic de aliis. Deinde cum dicit.
Semper etenim prior maguest, posterior uero non est.Gι- ullas.lsu tem primum non est, nee quodsiavitur est. In si si
sempere qua ante est, maguo, σφυ posterioria est cutiuatam primuin non eli ecerit pine has V. s--Probat propositum quatuor Lationibus,q; Miu otiis prima talis est. In multitudine formam uel rationii tuoria iis
semper illa qui est prior sest mastis. F Quod non est intelligendum quasi sit completioriquia sorinae specificae sent complere. Sed dicitur eise magis, quia est in plus quam illa qtiae elimsterior . que non est ubicunque est prior. Non enim ubicunque est ratio animalis est ratio hominis Exqtio argument tur,u, si primu non esisnec habitum F. i.consequens est. Sed si in infinitiini procedatur in rationibus ci rinis, non erit prima ratio uel forma dissinitiva, ergo excludentur omnes consequentes.Secundamnationem ponit ibi. Item ipsi scireperiminit, pasta die ni.non enim positius stare ante quam ad indutiira deuenia saer. Amnus scire destriclint qui ita Munt. Non enim possibili sit μmspiam ad me dua perueniatur.
Quae talis est. Impola est aliquid scire prius quam perueniatur ad indiuidua. Noautein accipitur hic inditii duum singulare,qiua scientia non est de singit. laribus. Sed indiuiduiuii potest dici uno modo ipsa ratio speciei specialissimae, quae non diuiditi ir ulterius per essentiales differetias. Et secundum hoc intelligitur ut non habetur persecta sci adc re, quo- qmini baiisque perueniatur ad speciem specialissimam, quia . venille qui scit aliquid in genere, nondum habet perse
citam scientiam de re.Et secundum hanc expositionem oportet dicere.' sicut prima ratio concludebat, 'in causssoritialibus non proceditur in insint . . , tum in sursum ita haec ratio concludit u non proce.ditur in infinitum in deorsum Sic enim no esset deuenire ad speciem specialissimam, ergo illa positio idestruit persectam scientia. Sed quia fornialis diui- so non totum est secundum v, senus diuiditur per differentias, per cuius diuisonis eriuationem
cies specialistima pytest dici individuum, sed etiam est secundum v, dissilitum diuiditur in partes diffinitionis,ut patet in Primo Phusicorum, ideo indiui Tex insduum poten hic dici cuius diffinitio non resbluitur in aliqua diffrientia. Et secundum hoc suprcinum genus est indiuiduiuo Et secundum hoc erit sensius, in non potest haberi scientia de re per aliquam dis- sinitionem, nisi deueniatur ad suprema genera, qui bus ignoratis impossibile est aliquid polleriorum sciri. Et secundum hoc concludit ratio, vin causis formalibus non procedatur in infinitum in sursum, sicut B: prius. Vel ad idem concludendum potes aliter exponi individuum,ut scilicet propositio immediata dicatur individuum.Si enim procedatur in infinitum in diffinitionibus i sursummulla erit propositio immediata.Et sic uniuersaliter tolletur scientia quae est de conclusionibus deductis ex principiis immediatis. Et ipsin cognosine no s. et ira infinita fuit. xxx s. γοαOdoinue re contingit. Eι cognosere ne IN.AEs se infitilia, qtimst AN . domui tui uelligeres Par α
Tertiam rationem poni quae procedit nons ad
76쪽
ad scientiam exestidendam, sed ad exeludendi un sim
vide. 3.1 re pliciter omnem cognitionem humanam. Et circa R- - de co- hanc rationem duo tacit.Primo ponit rationem. Se
isti eundo exeluditobiectionem quandam, ibi; l Non mPri . simile &c.FRatio autem talis est. Unumquodq; in gnoscitur per itellectum sui sormae: sed n in sorinis procedatur in infinitum non poterunt intelligi , Minfinitium inquantum huiusmodi non comprehenditur intellectae ergo ista positio uniuersaliter de stiuat cognitionem. Deinde clim dicit. RE s s. diusones tua dori non sta intelligere um non potest,nillil lat. φ re manu rabit dita senes,qvi infimum pertrauli. A N T. Non missimile inlinea, quaesicundum stoner nostra. . y. intellumen non est nonstituentem. laed non ena meratast motus, ueper i nitaproces .
Excludit quandam obuiationem. Iset enim aliquis dicere Q, illud quod habet infinitas formas, potest cognosci.sicut & linea,qiue in infinitum diuiditur.Sed hoc excludit dicens, unones Himile delinea,cuius diuisiones non stant,sed in infinitum pro In niui cedit iit. Impossibile enim est,inaliquid itelligatur, nisiin aliquo steturiunde linea, inquantum statui-
matuti tua tu ut finitat actu propter suos terminos, sic potest autem non. intelligi, secundum uero, unon statur in eius diu, son non potest seire. de nullus potest numerare diuisiones lineae secundum ν in infinitum procedunt. Sed infinitum in formis est infinitum in a & non in potentia, sicut est infinitum in diuisione lineae Et ideo si essent infinitae se s , nullo modo esset aliquid festum uel notum. Deinde eum dicit.
BKI . Sestium nraterum inesse est in eo, quod mouetur, interuzς ι , lum vinula esse infiniis, iisdst non, noni initimoris nito esse. NT. sed ηυterum in eo quὀdmotietur intellum est ins erinfinire Milest. Iaarem norusi uero noli festum, infinito
estim Ponit quartam rationem quae talis est. In omni valet ratis, eo quod mouetur necesse est intelligere materiamrad proliada Omne enim quod mouetur est in potentia: ens aut inpotentia est materiaeipsa autem materialiabet
disti; nT tionem infiniti &ipsi infinito cliuod est materia, coμῶλ- taenit ipsi uri nihil, quia materiale adum se intelliboturcissisque omni forma.&, cum es,quod est infiniatum conueniat hoc,quod est nihil, sequitur peroppositum v, illud per quod est esse.non sit infinitum. Nos infinito,idest materiae non sit esse infiniti sed esse est perforamin. ergo non est infinitum in mis. Est autem hic aduertendum Q hic ponit nihil esse de ratione infiniti,non et priuatio sit de rati
ne materiae, sicut Plato posuit non distinetuens priuationem a materia sed quiaptiuatio est de ratio ne infiniti.Non enim ens in potentia habet ratione infiniti,nisi secundum in est sub ratione priuationis ut patet in Tertio Physicorum. Deinde cum diestavcs s. agod etiam 'pecies edus rim in tutae militusne σατα.is. inrchoc modo est ipsum eundi m. tunc inrasrere ια
tali ratione,tunc putamus nos scire tu umquodq;, I i . quando cognoscimus omnes causas eius sed si sunt infinite causae secundum adiunctione unius speciei
ad aliam, non erit pertransire istam inlinitatem, ita P possint omnes cause coMosci: ergo etiam P iliu
Consuetudo aenarura quantum valeat in inquirenda verit te ex vallis hominum generibus Mui diuersi de his siecti veritatem sidcipiunt exhonte: mne quis modus conue- tuens sit inquit: veritatis deducit.
Aracultationes auremdlaundum coriatudines accidat. a s s s.
nota er nugis extranea. Nam cor ωr notius.
Postquam Philosophus ostendit, v consideratio Hie suistini ueritatis partim est difficilis de partim facilis,&ο pedimenta maxime pertinet ad Primum Philosophiam,hic ostedit, quis sit modus conueniens ad considerandiunueritatem:& circa hoeduo facit.Primo enim ponit diuersos modos, quos homines sequiuitiar in consideratione ueritatis. Secimo ostendit quis sit m diis couenies,ibi: Propter V oportet erudiri &c. Circa primum duo facit. Primo ostendit efficacia Par diuitis consuetudinis in consideratione ueritatis. Secudo lin. concludit diuersos modos, quiniis homines utunt in consideratione ueritatis propter diuersas cosuetudines,ibi: Iesii uero si non mathematicae &ς-PCir j liis esca primum duo facit.Primo ostendit uirtutem com siletudinis in consideratione ueritatis Secundo mani sinat per simu ibi; Quata uero uim habeat dec.FDicit ergo primo, ut auditiones contingunt in limminibus de hi quae sunt secundum conluetudines. Ea enim, quae sunt consueta, libentius audiuntur deficilius recipiuntur.Dignum enim uidetur nobis, ut Tita dicaturde quocunque,sicut cosueuirmis audire. Et si qi indicantur nobis pr terea, qui cosuevimus seere ide eaudire, non uidentur nobis similia in ueritate his, Esti .ptra γε consuevimus audire.Sed uidentur nobis mimis nota&magis extranea amne propterhoc ui sunt inconsueta. Illud enim,quod est consuetum, in no . bis magis notum. Culus ratio est luia consiletudo uertitur in natura unde de habitus ex consuetudine generatur, qui inclinat per modum naturae. Ex hoc autem v aliquis habet talem naturam uel tale
habitum, habet pmportionem determinata ad hoc uel illi .Requiritur aute ad quamlibet cognitio. nem determinata proportio cognoscentis ad cognoscibile. Et ideo secutulam Suessitatem niniis rariun de habituum accidit diuersitas circii cognitionem.Videmus enim,U hominibus secudum humariam naturam si intinnata prima principia. de s cundum habitum uirtutis apparet uniciisq; boni quod conuenit illi uirtuti:sicut Segustui uidetur aliquid conueniens, secundum eius disp'sitionem. Sic igitur, quia consuetudo causat habitum consimilem naturi, contingit ut e quae sunt cosueta sine
77쪽
ra indiui Lia dispositos atAN T.
hoc potam visu cura sues animi de nussionem
Miniseliat quod dixerat per quoddam signum
ostendens, ut leges ab hominibit positae ostendimiper experientiam,quantam uini liabeat eosuetudo: m ci libris quidem legibus propter consiletudinem nugis ualent sabulariter& pueriliter dicta ad hoc ut eis assentiat si cognitio ueritatis. Loquituralite hic philosephus de legibus ab hominibus adinven iis,quae ad conseruationeinciuilem scut ad ultimusnem ordinantur. Et ideo quicunque inuenerunt eas, aliqiraquibus hominum animi retraherentur a malis & prouocarentur ad bona fili diuersitatem gentiu de nationum in stiis legibus tradideruti qua vis multa eorum essent uanae friuola,qus honianes a pueritia audientes magis approbabant quam ueritatis cognitionem. Sea lex aluinitus data orditiae hominem ad ueram selicitatem, cui omnis falsitas repugnat Vnde in lege Dei nulla salsitas cotinetur. Deinde cum dicit.
Ali si quin utili mitrematice I uni, non admittunt. mism uero non Ma exemptis ulmum. Νdam autem di girum ducamini tos producatur ali poeta Ea qui tam caetera omnia ves .in Osdam uero taedet contu sinu.avin
merea suun post nisi , aut propter curio ltatem. αι etenim certitudo tale ali is quare tu in civi ambas rao in orat in taberali esse quibusdam apparet. At veras non misera latice quis dicat, non recipior distentes. Alii vero sinon exemplariter, ex Hi trestem insucidiis gnant poeta .er ita se omnia certe, iis uero PMaed cerauudo vi propto impotentiam complieremsi pro pirat me togismiabetotem quod certum e Dala. Vnde quemadi sint in onsio lucr ram libur non inram ego inusian uidetur.
Hic ostendit quomodo homines in cosi lapati ne ueritatis prother consiletudinem diuersesimo. dos acceptant.&dicit, P quidam non recipiunt Ueis dicitur,nis dicatur eis per modum mathemati cum. Et hoc quidem conuenit propter consuetudi, nem his, qui in mathematicis sunt nutriti. Et,quia insuetudo est similis naturae, potest etiam hoc quibuslam contingere propter indispositionem, illis scilicet,qui sunt sortis imaginatioriis non habentes intellectum multiam eleuatum.Αlij uero sunt, qui nihil uolunt recipere nisi proponatur eis aliquod exeplum sensibile, uel propter cosuetudinem, uel pro pter dominium sensitiuae uirtutis in eis di debilitatem intellectus. idam uem sunt qui nihil reputet esse dignum ut aliquid eis inducatur absq; testimonio poetae,uel alicuius autoristat hoc etiam est uel Propter consuetudinem, uel propterdesectum iudicii quia non possunt diiudicare utrum ratio per certitudinent concludat . de ideo quasi non creuciates suo iudicio requirunt iudicium alicuius noti. Sunt etiam aliqui qui omnia uollant sibi dici per certit aenemddest perdiligentem inquisitionem rationis. Ethoc contingit propter bonitatem intellectus ii dicantis,& rationis inquirentis: dumodo non quaeratur certitudo in his, in quibus certit Q esse non
certitudinem cum diligenti discussione inquiratur. Quod quidem potest cottinge re dupliciter. no modo propter impotentiam complectendi :habent rudebilem rationem. unde non sufficiunt ad conside 'randum ordinem complexionis priorum di post Horiim. Alio mod propter micrologiam. ifaria runt ratiocinationeni. ilius similitudo quaedam est in certitudinali inquisitione, qui nillil indiscussum relinquit usque ad minima.Im inantur autem qui damu, sicut in symbolis conuiuioriam non pertinet ad liberalitatem,q debeant etiam minima computari in ratiocinio. ita etiam sit quadam imponimi, tu St illiberalitas, si homo uelit circa cogniti nem ueritatis etiam minima discutere. Deindeclina dicit. M pro re oportet instituum ess .quomodo singula adamittenda sunt. quoniam ab urdum est simulo rentii, π moadum scientiae quaerere.neutrum autem facile accipere est. Propter quod oportet erudiri quomodo ingula sunt rem pioda, erub urdum est linia oorere silentiainta morum sciendi Est autem neutrum fuit accipere.
Ostendit quis sit modus ccimieniens ad inquirendum iteritatem. 3c circa hoc duo facit. Primo enim ostendit quomodo liomo possit crat scere moduconuenientem in inquisitione ueritatis. Secundo ostendit,stilleniodus,qui est simpliciter melior,no debet 1 omnibus quaeri, ibi. I Acribologia uero dcc FDicit ergo primo. ', quia diuersi sin diuersos modos ueritatem inquirunt, ideo oportet in bona n- struatur perqtiem modum in singulis scientiis fine recipienda ea quae dicuntur. Et quia non est sacilest homo simul duo capiat, sed dum ad duo attedit, leutriun capere potest, absurdis est, ut homo simul quaerat stientiam de modum qui conuenit selent . Et propter hoc debet prius addiscere logica quam alias scientias, quia Logica tradit cymn lunem modum procedendi in omnibus aliis seientiis. Modus autem proprius si uiarum scientiarum in seientiis singulis circa principiti tradi debet. Dei de cu dicit.
certitudinem vero matbemalisum non oportet inviinctis quaeinesed in bis,quae non habem nisteriani. ire non est naimis motis .im enim natura ,forte habet materiam.
Quaminem con derandam e rimian . quidnam naturasti.' enim Crde quo naturalissiuntia est, manifestumeri er utrum uni metuis, an plurium est causas, er prim
Ambo auera matbemasea noni omnibus est ex 'serendam in non habendibus materiam. Propter quodnmnaturalis est modus: omniseri forsan natura materii base Meo primum perscrutandum quid est natura. Ita: de quibus est'Uta,mam festum est. Et starurus in iis auipluriumeflevi sarerni impia consi are. Ostendit ιν ille modus, qui est Dipliciter optimiis,non lebet in omnibus sutri dicens,llac ibologia , i diligens de certa ratio, sicut est in mathematicis , non debet requiri, in ossius rebus,d e quibus iunt scientiae, sed debet solum requiri in his, qii et non habent materiam.Ea enim, qi': h ni mat xiam, subiecta sunt mutui di uariationi re ideo non potest in eis omnibus omnimoda certitudo ha H. iaeritur enim in eis non quid semper sitire ex necessitate, sed quid sit, ut in pluribus Immateri '
78쪽
immobilia. Sed illa , quae in sui natura sunt immaterialia, non sunt certa nobis propter defeci iuri intellectus nostrioat p dictum est.Huiusmodi mite fiunt substatis separatae. Sed matheniatica sunt abstra ciamateria,& tamen non sitiat excedentia intellecti nostrum:& ideo in eis est requirenda certissima ro. Et, quia tota natura est circa materia, ideo iste modus certissimae rationis non pertinet ad Naturalem Philosephum. Dicit tet forsin propter corpora caelestia, quia non habent eodem modo matera sicut inferiora. Et,quia in Scientia Naturali non G. uenit iste certissimus rationis modus deo inscie tia naturali ad cognoscendunt modum conuenientem illi scientiae, primo perscrutandum est quid sit natura. sic enim manifestum erit de quibus sit scientia naturalis. Et ite i considerandum est. Isi unius scienti xl,scilicet naturalis sit omnes causas de primcipia considerare, aut sit diuersarum scientiarum. Sic enim poterit scire quis modus demonstris conueniat naturali . Et hunc modum ipse obseruatin. a.
Physi ut patet diligenter intuenti. Secindi H lapis corio m.
Comimi rex esse in inquisitione veritati, vi eiciis de sint lis dubitare, luatuor rationiblis ostenssit. D 1 LLA Μ,
termist . Postquam Philosephus in secundo libro ostendit modum considerandae ueritatisauc procedit adueritatis considerationem. Et primo procedit m do disputatiuo, ostendens ea, qu sunt dubitabilia circa rerum ueritatem.Secundo hicipit determinare ueritatem. Et hoc in-.Libro, qui incipit ibi: sinscientia quaedam quae speculatur. IPrima autem pars diuiditur in partes duas. In prima dicit de quo est intentio. In secunda exequitur propositum ibi sinautem dubitatio prima quod &c.l Circa primsi duo ficit.Primo enim dicit de quo est intentio.Secundo rationem assigriat suae intentioni ibi: snest autem inuem are uoletibus &c. FDicit ergo primo, 'ad hanc scientiam, quam quaerimus de primis principiis,& uniuersali ueritate rerum, necesse est ut primum aggrediamur ea, de quibus oportet dubitare, antequam ueritas determinetur.Sunt autem huius modi dubitabilia propter duas rationes. Vel quia
antiqui Philosophi aliter susceperunt opinionem I V sIis de eis quam rei ueritas habeat, uel quia omnino 'termiserunt de his considerare. Deinde cum dicit.
UMmve precia liqui ac statis habere nolintia a s s. Ar,bene dubitare. ita posterior facultas olutis eorim est, quae ante dubitata suerunt. Soluere autem non est um noluignorarin intellectitabae tali inriti sistis taede res eis. qvisenus enim dubitat arenis simile quiddam ligatis mismur Arroque nos modo impossibile est ed ulteriora proceis dere.Qtine omnes primo difficultatesspeculari parψει horamgratis. Inest darem iniustigare uolentiburnae opere bene dubita. AN T. N. Posterior enim inuoligatio priorum est solutio distratois scire dubitam Soluere et noene lignorantis uinculum. sed mentis bitatio roedere demonstrat inquantum enim tabuat,iatunatum militer ligatis cespassu lavssibila enim uir sique pro cedere ad quod est ante. re quo oportet disti uateiste cidari omiusprius,erborum M. Assisi ut quatuor rationes sus intentionisin primo dicit in uolentibiis inuestigare iteritatem contingitiprae operet .Lante opus bene dubitaret .i.
ne attigere ad ea,quae suntdubitabilia.Et hoc ideo quia posterior inuesti statio iteritatis, nillil aliud est quam solutio prius dubitatorum. Manifestum est autem in Blutione corporalium ligaminum, P ille, qui ignorat uinctilum, noli potest soluere ipsum.Dubitatio autem de aliqua re hoc modo se habet ad
metem, sicut uinculum corporale ad corpus, & eudem effecti mi demonstrat.Inquantum enim aliquis
dubitat,intantum patitur aliquid simile his, qui sunt stridie ligati. Sicut enim ille, habet pedes ligatos,
non potest in anteriora procedere secundum illam corporalem, ita ille qui dubitat qua habens mente ligatam,non potest ad anteriora procedere secum dum uiam speculationis. Et ideo,sicut ille, uiuult soluere uinculum corporale, oportet θ prius inspiciat uinculum & modum ligationis ,ita ille, qui uiui soluere dubitationem, oportet in prius speculetur omnes difficultates&earum causas. Et propterea qu)dilli, qui quaerunt,nisprimo dubitent, sa snknileitas sunt, qui qumam ire op at, ignorant. Et quisquaerentes ita dubitari e primos ilesquo opor AN T. Diirestnorantibus. Secundam rationem ponit dicit, o illi,qui uolimi inquirere ueritatem non considerando prius dubitatione assimilanturillis qui nesciuntqtio uadant. Et hoc ideo, quia sicut terminus uis est illud, quod intenditur ab ambulante, ita exclusio dubit tionis est finis, qui intenditur ab inquirente ueritare. lanifestum est autem, ν ille, qui nescit quo ua dat, no potes directe ire, nisi sorte a cataereo nee aliquis potest directeiquirere ueritatem, nisi prius uideat des, irationem. Et adhue neque utrum inuenerint 'squaeri uri non. ass s.cor poscere possunt inis etenim bis quidem nons maeul M. Tiorem, qui antea sibi auerit tellit. Et adhue neque quoso quaesitam inueniterinoscit. 'AE AN T.
xij enim tale est non m blas . Praeda tanti autemnimodius. Tertiam rationem ponit,&di est,st sicut ex hoest aliquis nescit quo culat, sequitiir, qti perue- nit in locum quem inredebat, nescit utrum iit quiescendum uel ulterius eundum taetiam quando aliquis non praecognoscit dubitationem, cuius seli tio est finis inquisitionis, non potest scire quan do
79쪽
IIydo inuenit ueritatem quaesitam , de strando non,q anescit finem suae inquisitionis, qui in manifestus ei, qui primo dubitationem comouit
Quartam ronε poniti l sumitur ex parte audit ris. Auditorem enim oportet iudicare de auditis. Sicut autem in iudiciis nullus potest iudicare nisi audiat rationes utriusque partis, ira necesse est eum, sui debet audire Philosephiam, melius se habeat in iudicando si audierit omnes rationes quasi adueri riorum dubitantium . Est autem attendendum, cypropter has rationes consiletudo Aristo fuit sere in omnibus libris sei ut inquisitioni ueritatis uel d terminationi 1 mitteret dubitationes emergetes. Sed in aliis itaris seillatim ad singulas determinationes premittit dubitationes, hic uero simul praemittit omnes dubitationes,&postea Gordinem debitum determinat ueritatem. Cuius ratio est, Malis scientiae considerant particulariter de ueritate: inde de particulariteria eas pertinet circa singulas veritates dubitare, sed ista scia sicut habet idem cosiderationem de ueritate ita etiam ad eam pertinetumuersalis dubitatio de ueritate.& ideo non particulariter, sed simul uniuersalem dubitationem pro sequitur. Potest etiam de alia esse ratio, quia dubia
tabilia,quae tangit, sent trincipaliter illa, de quibus Philosephi aliter opinati simi. Non autenae emordine ipse procedit ad inquisitionem ueritatis, s-
cut Statii philosophi Ipse enim incipiti sensibilibus
de mani sestis 3c procedit ad separata, ut patet infra in Septimo. Alii uero intelligibilia Se abstractauoluerunt sensibilibus applicare. Vnde, quia non erat eodem ordine determinaturus,quo ordine proces.serunt alii philosophi,ex quorum opinionist,us dubitationes sequuntur, ideo praeelegitprimo ponere dubitationes omnes seorsiani, Se postea suo ordine dubitiationes determinare. Tertiam assignat Auemmis dicens hoc esse propter amnitatem huius scientis ad logicana, quae tangitur insta in quarto. Et ideo
dialecticam disputationem posuit quasi partes principales huius scientiae.
Quaestivius moliri, quae admodum huius scieritiae spectanti
Est vim dubitatisprima semc QMyro uiuersm LMai. Mauram misisci iis aut maturam e uitia causuli culari secundum ea,quae praedixit Philosophus, incipit hic praemittere dubitationes determinationi iterutatis,& diuidit in duas partes. In prima ponit dubi' lationes.In secunda causas dubitationum inducendo rationes ad singulas dubitationes. ibi 3Primum ergo de quibus in primis dicimuς5 c. sDictum est autem in. a.Lib. prius oportet quaerere modum
scientis,quam ipsam scientiam. Et ideo primo ponitdubitationes pertinentes admodum consider tionis huius scientiae. Secundo ponit dubitationesrtinentes ad prima principia, de 'inbus est ista scia, ut in. i aibro dictum est, Se hoc ibi: s Et utrum principia de elementa dcc. Ad modum autem scientiae huius duo pertinent, ut in secundo dictum est scili, cet consideratio causarum, ex quibus scientia deum strat,3d iterum res de quibus scia conliderat. Vnde circa primum duo sacit. Primo mouet dubitationEpertinentem ad considenationem caiisarum.Sec do mouet multas dubitationes pertinentes ad ea,
de quibus est hec scientia, ibi. Et utrum sitbstantiae pricipia 3 e sDicit ergo vi prima dubitatio est qi. adubitando propositimus in fine secundi libri qui est quasi prooemium ad totam scientiam cilicet utrimi
consideratio causarii in quattuor, secutam quinior genera, pertineat ad unam scientiam, iret admultasti diuersas. Et hoc est quaerere utrum unius scienti ε& pcipue huius sit demonstrare ex omnibus catalis, uel magis diuersae scientiae ex diuersis causis demonstrent. Deinde cum dicit. Et utraim prima substantiae principissi in baeas ιβιλω confiderare an etiam seprinci tu rat cytiiovit omnes tim'ant.Mputa utrum contingit alum. σι emAinutal irin re, negareantum de caeteris hin nos. si circas Uant est utrum irata. fures circa omnes M. Crsi plures iurum omnisinterseones an aliquas earum apientias, taen nurus aluiuid aliud appetandum sit. Et utrum substantiae pruicipia est scientis huius si re sis
lum,aus deperiere iis, de quilus ostendantemnes. ut utrum continis uium π idem simia dicere σ negare, aut non, Crer iustalibus. Et test cur sibilantiam, utrum ut a circa ormies, aut plures anti sed, sis lares utrum omnes viam,
Mouet dubitationes de bis, de quibus considerat ista scientia, S: primo inquirit de quibus considerat ista scientia si ide substantiis. Secundo de quibus cosiderat ista scia sicut de accidetibus, ibi: Et utrucirca si as deci Circa primu duo facit. Primo multiplicat qones ex parte ipsius sciae, quae est substantia. Secundo ex parte Bbstanti alii in ipsarum, ibi: Ethoe idem quoq; dec. Circa primum ponit tres qOnes. Supposito. n.ex his, qiisi Primo libro dictarunt,u, ista scientia consideret principia prima Priama quaestio hic erat, utrum haec scientia consideret principia pri a. Priniaqo hic erit . utrum ad hanc scienciam solum pertineat cognoscere prinia prir cipia Bbstantiae, aut etiam ad hane cientiam perti neat considerare de primis principiis demonstrationis, ex quibus omnes scientis demonstrant, ut putaui haec scientia consideret,utrum contingat unu& idem simul Afirmare de negare,uel nom& simili .
ter de aliis demonstriationis principiis primis de adi, si ista scientia est consist notis. secunda quaestio est, in
derativa substantiae sicut primi entis, utrum sit una scientia considerans omnes substantias, uel sint plures scientiae de diuersis substantiis. Videtur enim Q de pluribus substantiis debeant esse plures scientis. Tertiaqo est, si sint plures scientiae cis pluribus sul nantiis utriam omnes cognataeibi unius generis, siticut Geometriade Arithmetica sunt in genere ni thematicae scientiae, uel non sint unius generis, sed quidam earum sint in genere sapientiae , quaedam uero in aliquo alio generς, pura in genere scisi ii
80쪽
riaturalis,uel mathematicae. Videtur enim secundu tantur, non ex necessa iis, sed ex probabilibus. Ex num aspectum, I non sint unius generis,cu sub- una enim parte uidetur ut cimi sint communia,pe tiar niateriales de immateriales non eodem mo tineant ad philosophum primum. Ex alia parte uido cognoseantur. Deinde cum diciti detur*ex quo dialectici ista considerant, suorum hoc etiam ipsum, messimum est, ut quaerore, utrum est ex probiuilibus procedere, ' non pertineat ad 'sibilis si tutis esse dumotat Gensim' , an reter cosiderationem ipsius philosophi cuius est demon- .has etiam alias. Et utrum unum vii plura antiarim strareaertia quaestio est,cum ad ista communia ac- .generam ueluti spectes, qui' nutomatica baram,Cr cidentia entis quetdam per se consequantur, utrum ML sit. sensibili med afaciunt. Diabis igitur viscinas consi, ad philosephum pertineat circa tinumquodq; ho uum ideciderandi est. rum soliun considerare quid est, alit etiam illa quae Α, ago. s. Et cidem quo' necessiris est quaerere, utrumlesia consequuntur ad ipsa, puta utrum uni sit contrariu. Dileis stantia es solum dum sunt praeterbasa crutrum unituunt, aut plura genera sunt sub lotiarum I. ECTIO III. Difaciore cis Cr matbematica inter ista Crsin ibi ludi Nouet questione, potinem ad te leminius Centia ista
Eτν immis agetura in a. Crelemensa, an RESs. illa: in quae sinuntur, quae insunt gula. Et si ipsa
genera, utrum quae ultima de indu duis praeticamur, at priora.ut puta, utrum an IMI homoprumpis G magis quam gularia sit.
Et utrum principia er clementagenera sunt , aut in quae A N T. diuuitur existentium gulam. Et genera, utrum cpis . p Π priora
que ficuntur de indiuiduis malia aut trima.Et utrum animal tb oprincipium σmagis est quamsingulare. Postquam Philosophus mouit qones pertinen- posuerunt utrunq; genus sebsistere. Et ita ponebat tes ad modum considerandi huius scientiae.Hic mosiibstantias Daratas quae sunt lini uertita abstracta uet 'ones pertinentes ad res de quibus ista scientia subsistantia, inter quae&substantiassensibiles pam considerat. Et quia ista scientia considerat de prin-ticulares postierunt mathematica sebsistentia sepa cipiis priniis uti primo dictum est, ideoniouet hic sui uti Trara, pcet numeros, magnitudines & figuras. De qOnes de pricipiis rem Prima autem rerum prin- parte. sa istis igitur sonibus sicut nunc mouetur, persemian cipia ponebantur&species& mathematica. Vnde tu leui dum est inierius, Primo quidem disputative. Secun primo mouet qones pertinentes ad species.Secim mi do determinando ueritatem.Deinde cum dicit. do qinaestiones piinentes ad mathematica, ibi:sMEt M ctrca substantias solam spreuti io', .n etiam huc autem utrum numeri & longitudines &cit Cise lin. μή , aper Asaminius in M. Etia ede eodem caprimum duo facit. Primo quaerit quae sunt princi M. Ust mili er simili, Creontrarietate, cre priori, pia.secudo qualia sent, ibi: Amplius autem utrum s crini,cτ caeteriscinctii huiust modi, e pubis Aeseis pricipia numero aut specie determinata &αFQuia ori considerare orantur,cπpro Militassolum Geruin uero principia ponebantur uniuersalia separata, ira ςhrus est debis omnibusspe litari lueris ea pie persici primo quaeritur utrum uniuersalia sint principia. risim ipsis accidam, er non solum quid horum secundo utrum res separatae sint principia,ibi: Maestsed etiam utrum uni eontrarium. xime uero quaerendu est &c., Circa primum ponit Et Mimm circa substantias Diumst, eviris, aut circa epis duas qt vestiones, quarum prima est. Vtrum gen αμ ηt secundumses stamus. Adbue de eotim rei uera ra sint principia & clementa rerum, aut ea in qui sis limsi Crdissimili, ta cotrarietate, priore Di ridire,et cui in ultima diuiditur quodcunque singulare exi- alis omnibus talibus de quibus diale tiei intendere ire annis stens.Et ratio huius dubitationis est,quia elementur babilitansiorum perscrutationemfacientes, piorum itiois ex suo primo componitur res,& in quod ultimo dirui se omnibus.Amplius aut hisessam γ eunque si eis uiditur Inuenimus autem duplicem modum com- ω sic accirin Ononsolam uo horum anumquo iri positionis&diuisionis, unum scilicet Grationem UMmm unum est uni eontrarium. prout species reselliuntur in genera. Et secundum Inquirit utrum cosideratio huius scientiet dea cuidetur generaesse principia&elementa,ut Pla identibus sit. Et ponit tres qones, quarum primi toposuit.Alio modo secundum naturam, sicut comcii Vtrum speculatio lituus scientiae sit solum circa pora naturalia componiatur ex igne,& aere & aqua is
substantias, propter hoc quod dicitur philosophia & terra,& in hςc resoluuntur. Et propter hoc natu- sta lares.substantiae. aut etiam sit circa ea quae per se si ibstan- rates philosophi posuerunt esse prima principia ele tiem sepibriis accidunt, eo quod ad eandem scientiam pertia menta. Secunda qui stio est supposito ut senera sint re uideturuit consideret subiectium re per se accia principia rerum, utrum principia sintvἀuersalia di x iὸ dentia subiecti Sesaq5 est. Vtrum heseseia consi- ω de indiuiduis,scilicet species specialisti Gqtias d is , o dς ide quibusdam quae usire se per se accidentia genera appellat secundum Platonicorum consuetu siminis α dipnti in consequi omnia entia, ilicet de eodem& dinem, quia continent sub se plura indiuidua, siciit uisionis. diuerso, simili&dissimili,&de contrarietate,&de genera plures species: aut magis sint principia pri priori &posteriori . de omnibuς aliis hiuusmodi de mageneralissima utpum qii id sit magis pricipium, quibus dialectici tractant qui habent consideratio- utrum animal uel homo qui est principium qii da m dc omnibus.Sed tamen de huiusnodi perserim secundum Platonicos, & magis uere existens quam
Multiplicat qones ex parte substantiae ,& ponte
duas quaestiones, quarum prima est,utruntdiccdst, Φ sint istum substantiae sensibiles, ut antiquitur siuerunt, uel etiam praeter substantias sensbiles stat aliae substantiae immateriales & intelligi biles,ut posuit Plato. Secunda quistio est, si sentaliquae substantiae separataei sensibilibus, utrumssint uni P,Lunius generis tantum, aut sint plura gen ra talium substantiarum, sciit quidam attendentes duplicem abstractionem, scilicet uniuersalis a parti