장음표시 사용
131쪽
etiam intra lineam partitim , quia intra hahe liueam existunt indistincte, confuse , de inde terminate, infinite dexit, inagnitudinis, qua crestit partem quamlibet maiorem ei fici, postea in texturas expli- exii, partes, secundum quas vivens dicisur per se pri neque habent poros sibi proprios sed solium et is in intra lineam partim augeri, addidit ' ' Cum au tione partium sensibilium.
rem de hisce sit abunde dubitatum , dubitationis is Nec tandein tertium , quia parte sensibiles
Iutionem inuenire enitamur, oportet, illud seruari ide immediate, de per se prim primitate initates, permanente Inquam eo, quod augetur, atque adueniente aliquo feri accretionem dc abeudecretionem, insuper quodlibet sentibile signum
14 Quod testinUnium sic explicat Diuus Thomas lectione is ' Dicit, quod quia sufficienter quaesitum est de praedictis, oportet, ut inueniatur talis solutio quaestionis qua saluentur tria, quae lupra dicta sunt de ratione augmenti Piimum est,in caetera Tertium est, quM quodlibet signum ensitum id est, quaelibet pars sensibilis eius,quod augetur,
fiat maior in augmento , aut minor in diminutione. Si autem partes proportionales viventis per leptim intra lineam partium augerentur, tunc Arist. E D. Tho in hac tertia conditione, in qua dem iunio paritim agunt, non obliti essent illarum,
sed de eisdem sicut de sensibilibus mentionem keissent.
11. Vnde minus bene Rubio inquit, Aristotelem in hoe testimonio soliim volui istaquM cum augmentatio lit motus Phylicus corporis viventis, de ex milibus sentibilibus debent considerari, tu cognos conditiones eius, non vero negasse , quod aucto vivente augeantur per prius partes proportionales, quar sensibiles. Nam contia hanc explicationem urget, quod ex eo qudi augmentatio sit motus physicus, de sensibilis, etiam colligitur aucto toto vivente potitis moueri, de augeri secundum partes sensibiles , quam secundam eas quaeratione sui sensibiles non sunt. Deinde, eadem solutio potest impugnari ratione, sive innuunt Aristotel de D. Thomas, scilicet tationis ex unal se moueri , cuius est eis seu existere essed par sensibiles rei
eius et pro itionales, ut tales , non petunt existere,
seu coexistere etiam intra lineam pallium absolutὸ,εe simpliciter, sed sollim secundum quid χc eum addito , scilicet indistincte, iacterminate .confuso modo , ut 3. Physic disput is num is latilis expli- imus, secds veth panes sentibiles, tales Vergo ct collatione interutrasque, potius ista mouebum tu motu augmentationis, quam illae. Praeterea , nam quaevis pars proportionalis non habet suum porum, intra quod recipiat alimentum secus ver quavis pars sensibilic ergo illitationes
harum , non vertae contra augebuntur.
Consequentia ex probatione posterioris partia tecedentis patebit. Antecedens ver quoad primam partem constat, quia alioquin totum vivens constaret ad miniis otioris, tot partibus proportionalibus ac proinde nullum ex duobus viventibus qualibus esset magis solidum quam aliud Ἀ-
quidem virumque ess t aeque porosi , hoc autem, ut constat, est aperte salsum.16. Quoad secundam etiam partem liquet nunide parilibus se usibilibus tribuitur, quod toto auctolineat partium augentur ι quia secundum suas extremitates applicatur eis alimentum, ut ei, quod ratioue sui habet porum, intra quod illud suseipiat. Vnde , quod aliquo modo mediet pars proportionalis, ut habet esse sis sic dicamus' quasi extremitas eius nihil refert nam vi tollexet praedictam immediationem de primitatern, oportebat, ut mediaret tanquam pars ratione sui habens poros, suscipiens intra se alimentum. n. Quare , ut sic alia obiectio, quae plures torquet , maneat soluta, partes proportionales non augentur per iuxta positionem absolute, de sinpliciter me per intus sumptionem, quatenus augmentatio per se prim , dc modo dicto termittatur ad partes sensibiles , de ad proportionales , in eisdem inclutas secundati , de consequenter , quia ad hunc modum recipiendi alimentum per intus sumptionem ι 3 seeund rj se augendi, non requiritur quM habeant proprios sibi poros, sed quia sint partes vivae inclusein alia parte sensibili, quae eos habeat.18. Ad obiectionein igitur in num. 2. IOPO stam aliter respondendum est , concedendo maiorem quoad primam partem , c negando eam quoad secundam : quia partes proportionales dicuntur augeri aucto toto , quatenus secundarios
Wratione partium sensibilium augentur nam earum natura hoc non ampli iis petit. Nec contra hoc habet vim probatio ibidem adducta propter apertam diiparitatem , quae est inter partes proportionales, sensibiles motus augmen- parte , dc partes proportionales, quae augetur, ex alia e nam ad rationem partium motus augmentationis non de-sderatur, quia habeant poros, ut ex te pater: dcita, im ex alia parte sint immediationes mutatis
et se, per quae existunt, ide motus ipse fluit prium Pet artes proportionales, quam et sensibile, si illis habet vel aliquotasti a cum ad rationem partium , quae per se prim intra lineam partium
augeantur , desideretur , qud habeant poros , ut ita intra se alimentum sescipiant is per intus sumptionem augeantur . Inde est , ut partes sen-sbiles eos habentes , non vel proportionales , per
soluuntur argumenta inisi ad Eia. 19. A D primum bene respondetur ibidem nams acu docet Arist. . Meteor. dc D. Thom ibidem lect ia. neeellario admittendi sunt pori intravi- augeantur, quia habent suos poros , intra quos re uensa eis autem admissis potest optimὸ per illos ulti-eipi in alii nentum alias non aligerentur et g mum alimentum deterri, capplicari: huius autem n primbinita lineam partium per intus sumptionem, cessitatis porcitum Linficiens ratio redditur: tum ex atque ide,nec augmento Proprie di . experietra sudoris a corpore egredientis, cui nisi per Neque ex quae pro se adducit Rubi , aliquia poros via pateret,non posset absque penetratione,vel eonuiueunt. Non quidem primum ex tesimonio Ar, aliqua scissione partium corporis ac consequentet stotelis desumptum , ut ex dictis constat, nec se absque dolore exire etiam, quia alioqui nequiret eundum, quia quod totum vivens coalescat ea par vivens augeri,&iutriri secundum omnes partes se libus toportionalibus, ad summum probat auge- bilis per intus sumptionem , cuius oppositum iam ii etiam iucundum illa, non tamen per se priui. Ostcndimus: hoc autem potissime verum habet in me-
132쪽
Dissut VI is umentat quaest. Tu
dulla. undequaque osse duro etteu septa, quae, nisi per pradicto poros ad eam alimentum defert
tui, non apparet quomodo pediet mκriri, de geri. Et adicimam probationem in contraiitim dicem diu est cum Baneet in prae se tui. Aristotelem in illis locis non negasse poros led probiale ecundum se terniam quorundam Philolophorum , trustra poni ad actionem siquidem actio fit per contactun, Qu si Arist. dixit hos destivere alismentationem, non erat ex eo quM poros Minittebant sed quia in eorum sententia corpuscula quaedam intrantia poros no continuabantur, neque mutabantur in substa tiam adiuncti,sed actu suinantialiter immutam in nebant, de itet erat potitio. 6o. Ad secundam verbrationem respondetur,pos se quandoque poros esse constrictos, de acclic oniitrimentum dilatari sicut flati vires inflantur, de quandoque esse repletos . sed humore sedente, de per receptionem alimenti ex vi caloris naturalis maiores fieri. Adde cum ranardo, quM eum poti fiant virtute extaris naturalis , ut etia in deserviant ad receptionem excrementorum, de vaporum, qui manent de perditis partibus viventis, inde est, ut sint maiores, quam partes reselutae, vel diminutae,ac plus cibi capiant, quam sit deperditum, quamuis non in omni tempore sint aequales , sed in inuenibus, v. g. sint maiores, ocii senibus minores. Ad eonfirmationem concedendum est antecedens in prima eiusdem confirmationis parte
61. Ad confirmationem neganda est sequela, quia
virtus nutritiua d augmentativa, dum via etiam membra versus omnem patrem porrigunt sequuntii , de imitantur virtutem tarmatricem eorporis .ec ideo illud augem de nutriunt,prouca natur=tormam te eis praedeterminatum est, o iuxta rati nem,qua titatem , aerminum pro qualibet patre de decora
Ecisio huius quaestionis fere constat ex his quae incli Physic. disp. 6 1 numero . vique
ad is de disp. y fere per totam quaest. 1. 3 in Melib. disp. s. mam. 1.&deinceps diximus. Caeterum,quia hic propriam sedem habet, de ex eius exam intelligentia natura augmentationis pendet, ideo excitati debuit. Et licet aliqui, ut rem hanc explicent , de indivisibilitate, o diuitalitate animarum disserant . inquirentes , an in augmentatione, vel diminutione aliqua Dars animae accedat, vel recedat;
nihilominus quia dissicultas ista peculiariter ad lib. in prima ei uidem connrmationis dductum, d Anim LI ideo in P stra mei rase, sed neganda est consequentia inde ill ta; quia calis em duistionem dieidemui
mentum ita isticerenter applicatiun ad nutritionem, 'satis est 'ubd contineatur intra extremitates por rura: nrun eo ipso viventi per intus sumptionern -- nebit applicatum. si Ad secundam ver,partem eiusdem confirmationis negalidum est antecede s de ad probationem dioenduin est, quia etsi poti semel repleantur alimento hiaque in tibi tantiam aliti conuertaIur,nihi
M DRima Subitandi ratio desumitur ex Arist. ira Phoe lib. text. n. vla inquit, in aulominus non ideo praecluditur via ulteriori augmeno manere partes rormales viventis, non verbrationi nainc tot naturalis interiores partes corporis resoluens, contanens emetit media hae relblutione, Neonsumptionrinouos poros nouatque vaculis rates internis in quavis parte sensibili plenas v. pore tesoluto , vel excremento , licet praediciti ri aliquando sitiit constricti,dcvr,supra dicebamus,adueniente alitiaento, ac virtute caloris naturalis, dilatentur. Ad illud autem, quod ultimo loco ibidem additur, dicendum est, alimentum ultimum, mirum tangitinem nutrimetualem, prius attrahi ex venis per totum corpus rainificatis a partibus aliquantulum distantibus, quam in proximioribus sistat. Ad secundum principale respondetur,ideo ungueseu capillos augeri, iron auctis alii, partibus rae pal- pcbras p.rium crescere, quia duo illa priora nondum riales, di ita non augeri secundum has, sed lacu dum illac quare cum partes materiales etiam perti neant ad unitatem numericam eius, quod augeturuit inde, ut vivens non permaneat idem secundam,
merum toto tempore augmentationis.
titate materia proueniat, consequens est, ut vivens, in quo tempore ausmentatiunt non permanet ea-dam materia, non sit idem numero.
6s. Secunda, nam entitas totius nihil est aliud. acquisieruui terminum praefixum pro suo augmento quam entitas suar m partium , ut constat ex his, quuhae verbnon petunt iuxta propriain naturam plus in Physici disp. 6. num a. diximus at tuens potest
crementi unde elim Ariit de nos cum illo asserui inua omnes partes augeri, intelligendum est de illis. prout nondum sent conseqinita perminin praefixum tiginentia constat auteti ex dictis,'iib vique ad illum terim num omnes simul augentur.Αdde rationem
aliam quam in libris de Anima dispin. s. circa augmentis unguium, capilorum reddemus. Ad illud autem de padonibus dicenduin est , mi- in s crescere secundum caput propter desectuinis loris quoniam cerebrum uitidissimum est: ubdautem iucundum alias partes improportionato modo dilatentur , hoc est, per accidens ex hoc quM superfluum alimentum quodin aliis hominibus co uci titur in ieitaen reualuit iii illuuita ac carnea. tempore augmentationis variari secundam omnea par res: ergo donon per manere ident Minor prinbariir, triactam calor naturalis per adeo longum tempus agat continu in propriam substantiam , ac proinde continuo deperdantur partes in prima generatione habitae , de aliae denub loco illius substitium tur, poterit vivens in ea temporis mora secundum omnes sitas partes variari. Confirmatur ad hoc ut vivens non pemuneatidem numeto, litis est quM plures sint paties, secun dum quas variatur, qui illae quae renianent; at in tempore augmentationis plures sunt illae, quam itae ergo,inc Minor patet: viam cum identitas i
133쪽
όllud die si inpliciter unum et idem , cuius plures
sunt partes variatae, quam illae , quae permanent.Minor ver,etiam constat, quoniam vivens est longe maius in medietate temporis augmenti, quam cuin rimum genitum sulti ac proinde multo plures habe-it partes denubacquisitas, quam illas , quas in prima generatione accepit. . II.
Vera Arist. D. Nonis sententiae.
66. Icendum tamen est, vivens permanere Idexn L numero toto tempore augmetirationis imbetiam toto tempore vitae Assertio haec quoad secumdam partem ex priori aperte sequitur, ut ex dice dis constabit: quoad limam, et est Arist. in hoe lib. text. 33. his verbis mam eum auidpiam simplissetero Voluteave gignit , aut meris, non 8ermanet, at ei. alteratur aut crassi dere Ave,suod atteratur Muin re nenias cipie, idpremanet. Vbi D. Thom lectir . postquam explicuit duo illa requisita ad augmentationem, de quibus quaest praecedenti egimus, statim addit Tertium vilem est , auod nunc Fonitur de Boui. Filicet id , ouod augetur, conseruetur , cst ' maneat in se esse , aria, simpliciter alipιid gen raἐπι, vel corrumpitur, non permanet ius sibsantia: e 1 altauid alterarum, seu arietur, vel diminuitur, manet idem numero secundi substantiam. Et text. 3 . reddens rationem, ob quam dum,vetbi gratia , cruri aliquid apponitar, tunc crus augeatur non ver cibus, seu alimentum ei appositum, sie inquit, si quia eis Dbstantia maneat , sitius, Puta vibi, haud aua am. Quae verba sic explicat ibidem D. Thom. Ideo ergo unum dicitur augeri, est non iam quoniam huiusmodi auidem , si cet cui additur, pura Win mane sub amiaci ciusmodi autem, filicet ιν dataιιur, non,'ι cib-conuertitur enim insubstamiameim auod nutritur, ct aagetur. Vnde hanc eandem sententiam communiter tuentur Toletiis, Mnez, C nimbricen. Rubio, ranard in praesenti, desset omnes alii tam antiqui, quam iuniores.
67. Ratio fundamentalis desumitur ex Arist. Se D. Thom locis citatis, quae potest ad hanc brmainrt duci generatio, Sc ortuptio substantialis simpliciter dicta distinguitur a nutritione. augmentati ne Perso id, quod per generationem, Sc corrupti nem substantialem ab lute, de simpliciter dictam generatur, Ad corrumpimr, non manet idem substantialiter ac antea, sectis verb id, quod augetur , Himi
Antecedens patet: quia habent terminos specie di. stinctos , ac proinde specie distinguitur. Consequentia verbprobatur: nam alioqui nutritici, augmenintatio, non distinguerentura generatione sebstantiali simpliciter dicta, quandoquidem mutationes illae, per quas corrumpitur totum substantiale praeerastens. ., generatur aliud distinctiim a praeexistentirhabent rationem generationis, re corruptionis substantialis abistute, & simpliciter dictarum , quippe cum per illas ab lute, de simpliciter prodiicitur esse Ωbstantiale, de totale, quod est absolute, de sui liciter elle. 68. Confirmatur, explicatur ex D. Thoma a. de Aninia: nam id, quod nutritur, pennanet idem toto tepore nutritionis:ergo etiam id,quod augetur. Con sequentia patet,nam augmentatio semper concomita
rur nutritionem illam , per quam acquiritur plus des ibstantia , quam iit illud , quod per calorem naturalem deperditum est. Antecedens verbprobatur, quia nutritio ex natura sua ordinatur ad conser ibium
vivent in suo esse, de ita sn hoc distinguitur a generatione viventium, per quam conseruatur res, non
in proprio eis indiuiduali essed in alio indiuiduo de solum secundum identitatem specificam. Confirmatur secundis ex eodem s. Doct. Nulla se stantia potest destrui pei id per quod percificitur,sed substantia cuiussibet viventis perficitur per proprium motum augmentationis quia per illum pertingit adpetfectiorem sibi debitam quantitatem , media qua possit operationes sibi debitas perfecte exercerer ergo per talem motum non destruetur , de pereonset bit
Restondetur ratio novi dubiiandi initi ad eris. x primam, eius confirmationem responia, detur ex D. Thom. I. pare quaest. II in art. I. ad x Aristotelem nomine partium materialitim noni intellexiste selam materiam, oc nomine formalium, solam se am , sed partes integrales viventis diue simode consideratasse itaque pars carnis potest contarari dupliciter, vel materialiter, vel sernuliter: m terialiter quidem , secundum quod dicit hanc a tem carnis alias identificatam, vel unitam per continuam, imperceptibilem successionem locis cit iis se explicatam formaliter ver,secundum quod dicit an vel illam partem, prout secundum substantiam suam identificatam cum hac certa laeter minata substantia praeexistenti, de secundum quod, prout est pars ratione quantitatis nitur secumdam continuationem cum partibus praeexistentibus.7o. Quare cum ad unitatem numericam indici dui, non quidem ade perfectam, sicut reperitur in rebus incorruptibilibus bene tamen absolute, esimpliciter dictam, satis sit ut permaneat idemέ cunduin partes materiales, non quidem materialiter, sed Mimaliter identitat , vel continuationi, ne non imperceptibili successioni,nias post aliam, quia partes denub aduenientes trahuntur a praeexistentis bus ad propriam unitatem. Ideo Arist. dc D. Thom.
merit,dixerunt, vivens non manere idem toto tem pore augmentationis secundum partes materiales,sed secundum formales, id est secundum materiales formaliter consideratas, ac proinde non augera secundum illas, quippe quae non permanent, edlecundum istas.
Ex quo ad secundum, concessa maiori intellecta de panibus simul sumptis, Qvnitis, distinguenda est minor quoad partes materiales, materiali ter consideratas transeatri de iidem vel sem liter acceptis neganda est nam quae denu adis ueniunt , iaccedunt per imperceptibilem successi nem praecedentibus , dc hinent conditiones iam dictas, de ita secundum quod illas habent, sunt idem sermaliter cum praeexistentibus imam ad sermale harum partium materialium , V. g. quantitatis, per a cidens in materialiter se habet, quia sit haec , vel illa pars quantitatis,se aliter autem, de per se, Fbdpet imperceptibilem successionem, vel augmentati nem, uniatur cum prae istentibus, modo iam explicato Per quod etiam ad confirmationem satis paret. i. Et possunt hac omnia explicari, tum eae his, quae in lib. Physic disput is iam citata fere pera tam secundam quaestionem circa unitatem loci diximus iam in eo superficies, Ze relationes distantiae in illis receptae fluunt, de rellaunt materialiter, non vel sermaliter, quia loco illarum succedunt aliae,
quae liuet sat diuersae secundum esse materiaia
134쪽
materialiter se rum, non tamen se aliter , ut ibidem late explicuimus,4 ideo non obstante praedicta
variatione re successioneaenianet idem locus.
Tum etiam . exemplo populi ac fluuii a D. o.
in praesenti lect is adducto, quorum identitas ei dem proportionata saluatur , licet partes aquae , qua suunt,4 refluunt, sint diuersae oc homines sibi imuicem succedentes sint distinctii quia id, quod sor- male est ad unitatem fluuis , vel populi semper in Det ita ergo,proportione teruata, in praesenti dicendum est. Diximus proportioue seruata, quia maior vitio,in identitas partium cum vivente praeexistente arguit unitatem per se substantialem iam dictam. a. Illudamen in fine huius di aduertendum est, nimirum cuncta fere, quae diximus polli proporti ne tamem debita seruata, applicari ad diminutionem viventium , quae sola proprie , rigorose loquendo, habet rationem diminutionis, sicut sola earumdem accretio proprie , dc in rigore st augmentatio: Ecideo de ea peculiarem ieriurulem texere superum
Prima huius quaestionis parte facile nos edidi pedetinus, quia rare ictionemri condens tioncm poliis eis in rerum natura , est sitis perspiscuum Prum, quia vidcinus aquam conden lari , es rarefieri tum etiam, quia id expresse docet Arist. 4.Physic text. 8 . usque ad Sy. in hoc tib cap. s. ubi etiam D. Thomac communitet intorpretes tum de nique , quia id ratio ex Aristotel. MD Thom loco citato, ex 4 Phylla desumpta suadet: nam raritas de densitas sunt inter se contrariae , t ex se constat:
ergo post in eis iaccessita in eodem subiecto, ad
inuicemque transmutari, ita ut ex denso fiat ratum, de e conuerso siquidem unum ridem est subiectum susceptiuum contrariorum 4 contraria quae habent unum de idem subiectum, sunt ad inuicem transm tabili liaci ergo cum rarum non possit transmutari in cnsum , nec densum in rarum, nisi rarefactio,& condensatio delitur, conssequens erit eas polia in
3. Maior autem est dissicultas circa secundam quaestionis partem ob plura satis implicata, quae in ea inuoluuntur e vi autem illius decisio utcumque pro nunc capiatur quia plenior eiusdem intelligentia pendet ex his , quae in duabus quaestionibus sequentibus dicenda sunt explicari oportet quidnam sintrarum, densena Vritusque autem latro duplici via valet declarari. Prima quidem desumpta ex Aristor. . Physicorum text. S . cilicet rarum esse illud,quod
sub magnis dimensio. ubus parum continet mateIis.
Densum vero quod sub paruis dimensionibus mul
tum continet materiae ira etiain D. Thoin I. pati. quaest. 92. II. I. 6 Quaest. Ity art. I. 3 part quaest. 77 art. 1. 6 in 1. distin L. o. quaest 2 art. I. dc com-
inuniter Thom istae. Secunda vero habetur expresese ab eodem Philoseph. 3. de coelo cap. -dext. I .
exi init, quo pl. ML de a Ieria , ut in Physicorum habetur: unde stainina digitalis minus cor tinct maceriae, quam serrum digitala ita. hoc
De Rarefactione re Condensatione.
Laten intefactio, Se Condensatio maximam habent eum augmentationein diminutione assinitatem; desideo, ina ut melius ab his duabus discernatur, exactius natura illarum cognolcatur, disputationem hanc via cum aliis Aristor interpretibus in presentitas
qua actione , - mutatione consessant.
rare fiat , occupabit maiorem locum, quam flamma illa rara. . His ergo suppositis dicendum est raresacti nem, ev condensitionem consistere in mutationibus per te prim,terininatis ad rarum , Mensum Meditionem hanc sic absolui sumptam tuentur omnes
Probatur facile ratione , quam innuunt Arist. de D. hom. s. Phisc. rarefactio in conde luatio pose prim terminantur ad rarum , densum, sintque mutationis Dergo consistenti mntationibus per se prim terminatis ad rarum, densum Antece dens quoad utramque partem constat e quoad primam quidem , quia sicut caletactio per se prim, terminatu ad calidum frigefactio ad frigidum. ita raresactio ad rarum , de condensatio ad densum. Quoad secundam ver, quia chim raritas , o den- stas lint inter se contratia, habeantque sinicientein
ein, fient per veram tranimularionem,haec
autem nulla alia elle potest, nisi rarefactio, de condensatio Consequentia ver etiam est perspicua, nam ideo calet actio consistit re ipsa in mutatione per se prim terminata ad calidum , quia est vera actio, e mutatio per se primd ad illud terminata, desie de aliis similibus. s. Sed contra dicta obiici potest prim , conse- densationem, de rarefactionem non terminari per septim,ad quantitatem, sed ad extensionein , iraesentiam localem: ergo rarum 6 densam non comsistent in hoc 'ub habeant parum , vel multum de materia sub maioribus, vel minoribus dimensionibus Antecedens probatur, quia hoc ipso quod aqua .cxempli gratia , habeat maiorem extensionem localem , maioremque bicationem , quam antea absque ad ione maioris quantitatis , non potest
non esse rarefacta, sicut hoc ipso, uba absque
diminutione quantitatis habeat minorem extensionem localem, minoremque ubicationem, debet lecondensata Consequentia vero constat, nam si
v. g. consisteret in hoc quod est habere pa-
135쪽
rum de materia sub niaioribus dimensionibus , non pollet non rarefactio et se prun terminati ad maiores di incnsiones,atque adeo ad maiore quantitatem. Confirmaturiquiasi rarefactio &condentario non terminantur pei te primbad extentione actualem.&praesciatiam in ordine ad locum , nec etiam ad quantitatem rerminarentur utique ad qualitatem quandoquidem non apparet ad quod aliud praedicamen- tuni per se primi, terminentur, ut intuenti constabit: ergo rarum Vensun non consistent in hoc quod est parum, vel multum de materia sub paruis , vel Mgni dimensionibus Patet consequentia, quia in hoe non fit mentio qualitatis, sed solai materiae, Vis
6. Secundo iam habere parum , vel multum dematuria sub aequili mole est distinctum ab hoc, quod est habere parum , vel multum de eadem materia sub
maioribus, vel minoribus dimensionibus vi ex se constare videtur ergo rarum, δc dentum, non potest in utraque consisteres, atque ade non recte per duplicem illam rationem explicata sunt. Terti, nam repugnat elis in aliquo corpore minus de substantia, ac materia, quam de quantitate. Scinoieci ergo etiam tepusnabit, quM rarum v. g. habeat pacum de materia tu magis dimentios ibiis, a quequbd rarefactio terminetur ad rarum liabens parum de materia sub magnis dimensionibus. Prima consequentia patet, quia magna dimensio nihil Miud; sse videtur, quam magna quantitas An cedens autem probatur: nam cum quantitas sit proprietas substantiae conueniens ei ratione materiae, non potest dati multum quantitatis in aliquo corporrinil sibi sit etiam multum de materia secandam omnim tam commensurationem cum illa. obiectiones istae, ex quarum exacta solutione valde pendet perfectra cognitio rarefactionis, D conden Iationis, petunt, ut explicemus quisnam sit terminiis
per se primus utriusque soccidebad hoc clarius,& distinctius explicandum, duas quaestiones sequentes exincitabitnus: de in ultimo . posterioris ex illis ad obie ctiones praedictas respondebimus.
Antermini raresectionis , ctondensuionissint ratior; mel minor q/-ntitas e maior, et mutor extensio, aut praesentia locissi Irca terminos ratefactionis,mcondensati
ianis eodem proportionali modo philosophandum estruam si rateractio per se terminatur ad nniorem quantitatem, extensionem aut praeseirtiam loca.lem , non potest in dubium verti, quin condensatio terminetur ad maiorem ac ideo maioris claritatis,&breuitatis gratia quaestionem hanc quoad raresachim nem soliun discutiemus.
DRima sententia atfirmat, rareractionem termi- nari per se primba miniorem quautilatransuas in in dist. xa.q. Massilius itae Generat. q.IJ. Hemaeus quolib. 3. q. s. Buridan 'hys ad text. . Tolet ibidem'. ii δε ex recentiori s nonnulli. Probatur primo ex Aristot qui diffiniens in Praedicamentis rarum sic ait: Rariu est, quia parum ha λι--ουν - -σοι amensionimia insua veroina.
Lιber multinis mineri si mrara d-nsionibus Ermsicut rarefactio de condentatio per se ptim te se
nantur ad rarum,& densum ita etiam ad maiores, vel minores dimensiones, per quas constituuntur in eiIe rari vel densi.
Confirmatur primb,ex eodem Philosophi 'li
text. 8 . ubi allerit, rarefactionem fieri per hoc quod nimia dimentio , quae prius erat in potentia, fiat in actia: ergo terminus per se primus illius erit praedicta dimentio Patet consequentia, nam ideo rerminus
per se primus calefactionis est calor, quia calefactio fit per hoc quia calor, qui erat in potentia, fiat in
Confirmatur secundd ex D. h. ibidem lectici ubi in init Condensui ct rarefictis fit per hoc.
mim'rex quamnarem,msi rarefieri nihil alinass qui materiam recipere raraetores dimensiones per reductis,em deporentias in actura coaedensari suem e contra Js. Secund probatur rationes, per rarefactionern acquirit corpus maiorem extensionem localem, ut ex se patet . ergo per prius acquiret maiorem extensi nem quantitatiuam in ordine ad se . acipioi de iure erit tecininus per e primus rarefactionis. Hae v tima conlequenta patet, quia ille est reminus per se primus alicuius actionis , qui prius per illam proinducitur. Prima verbconsequentia etiam Constat, nam cum nraio extensio localis in ordin M tlacum iapassim maloiis extentionis quantitatiua in ordici ad
se fit inde ut si totis exiens pecorare factionem producitur, quM eadem areractio per septimo te minata suerit ad maiorem extensionem in ordine ad se iam dictam: sicut quia tisibilitas est palsio hominis, ideo illamet actio quae secundaridi tennitimi ad xl- sibilitatem, sui per se prinio terminata ad essentiam
eiusdem hominis iiO. Confirmatur, nam per rarefinionem necessis. rib producitur noua quantitas, at non tanquam temnunus secundarius: ergo tanquam priinarius Minor
patet: nam hoc ipse 'ub corpus iatefiat habet
nouam virtutem ad occupandum maiorem Iocum: at sicii virtus occupatiua loci dicit quantitatem , itaininua virtus nouainquantitatem.Minor autem inacea
dictis nam cum maior illa quantitassit prima radix aliorum, quae in rarefactione inueniuntur scilicet motus Iocalis maiorisque extensionis actualis in Osedine ad locum consequens est ut debeat pete se prist
Tertib, per ratefactionem producuntur noua pum cta Pergo maior quantita, ac proinde haea erit ter minus per se primus illius. Haec ultima conseque tia patet ex dictis. Prima verbliquet, quia non possunt dari noua punctas qui ii delitur nouae partes de consequenter maior quaruitas Antecedens aurem p obatur, de explicatur: nam si detur vas rarum, bius medietas sit plenaeera condentita, itinc omnia
& sngula puncta extremitatis cera correspcindent Omniviis,& singulis punctis repetes an. dupeificie concaua medietatis vasis quia amael in medietare illa vasis,tanqua locatum in suo, ocircumseripitum atque adeo per omnimodam commensurationem a tium,&punctorum eius ad partes, de puncta uvis: vota cera lique t tune puncta.eut correspondent insenitis punctis alterius medietatis; hoe autem, ut comstat, nequit fieri nisi cerae illi 11 1 alia pulicta supe addantur, alioqui una , de eadem puncta ceta cor. respondent diuersis punctis vasis inter se distantibus, quod est omninb absurdum it i. ii Conmmatur, partes rvportionales erae plus distant inter se post rateractionem, quam antea ; sed non pollent magis distare, si pero retactionem
136쪽
producerentur nouae partes proportionales: ergo eccaei. Maior patet , quia post rate tactionem ditiant magis in credine ad locum , et experietitia testaturthaee autem maior distantia localis ne ui reperiti sinne maiori distantia partium inter se Minor verbprobatur , quia si inter unam cte aliam partem proportionalem cerae rarcfactae non produceretur aliqua alia noua pars , tunc partes illae non distarent inter se nisi ratione puncti intermedii . quo uniebanturi ergo cum haec distantia indivisibilis lit, Winuariata permaneat, quandiu partes durant het inde inubdpost rarefactionem non magis distent inter se, quam
Quarib, nam si post rarefactismem non producete-1ur noua quali tirasci sequeremur tria haec Primum, eandem' nitatem esiae simul in duobus loci scit cunscriptiuis. Secundum vero, duas quantitares patiales penetrari. Terriin , quantitatem esse intensibilem, uremissibuaemissi autem iam absurda tia tet et ergo dcc. u. Sequela quoad primam partem constat, quia cerac densara ante rarefectionem erat in medietate vasis, si autem rarestat, est limul in altera me distare. Quoad secundam verb, quia eadem cera Mre tacta si condensetur, occupat locum . v. g. duplo minorem ergo duae partes quantitatis cerae inter se penetrabunIur Patet consequentia , nam medietas verae occupata antea toruin spatium , quod modo occupat tota, cera, ergo medietas altera illius existit an eodem: tacescit altera.quod est penetrari. Q Quoad tertiam autem partem etiam videtur per Ipicua tanam ex eo albedo sulcipit magulae minus.
quia eademmet albedo reddit subiectum magis album
nunc Piam ante Patripet rarefactionem non Pr ducitetur mi quantitas, tutae eademinet quantitas
redderet substantiam magis extensam ac magis ocineupatiam loci nune quam prius,ergo cc. Fallitas ergo consequentis quoad primam o secundam pat rem patet ex dictis 4. Phys quoad ultimam vero ea his, quae di . . dicta sunt.
r. N. Secunda sentenna amrmat, per rarefectionemnonem, aut praesentiam localem, ε hane elle termi
num per se primum illius cita plures ex recentiori biniquos suppresse nomine reteri Rubio Prima huius seirremiae pars constabit ex his . quae in assertione
uestraeda rnus secunda veris probatur. Prim, nam idem est corpus esse rarum , acha m. qertam quandam positionem . seu extensionem Putium in ordine ad locum ergo sicut rarefactio pet e prirribterarinatur ad ratiratein . ita ad certam hanc politionem , seu extensionem partium in ordine ad locum Ccimequentia videtur legitima anrecedens aurem probamr, tumet Arist in Praedicamento qua-
- ii e . Secum , hoc ipso quM coetus rarefiatiamnis trivmriorem extensionem , aut praetentiam localem,omperimentor constar sed hoe ipse qubd hane a. mura. absque Hunio alio raretii, quia unum de idem corpus inique indiri in ivduae 'uar itatis nequitoc Pre aetiti inrasorem tomim,rsis rarefiataergo te iriinus per se prinins rare actionis rere praedicta exies μsio,aut praesentia localis Patet conlequentia, qtiiciuie est temUnus re se prirmas rarefactionis, qui semper commmratur. N. factionem tanqu in id,quoi racii intestissilit co pas este ra
. II. Semomia Ars. i. rs Iolcendum tamen est, per raresectionem non I produci nouam partem quatuitatis , nec saltim per se prim nouam extensionem, aut praesentiam localem ita Arist. de Angelie Doctor locis st
tim reserendis D. August. cap. ILCateg. in . to Damas c. i. suae Physicae Poet.d Alber Magnus in Predicamento quantitatis, Auctor sex principiorum, de situ, inmen. Capreol in 1.dist. Io.q.I.art. . AD
Banea, Conimbr. Rub. Hurtassi de ferὸ omnes Pial losophi in praeienti Piobatur pritu testimonio Aristot 4 Phyucaem8 . in ille, ubi sic inquit Magnuudo, spmrarat em
is uno ad AIιerrum sedi titio ramis est densia meis βιριν avitiis partium βληιramium per subtractionem earundam,Rd per hoc uuia niues mater rari σώεα si, ere. Et sic patet, quod raruinin densum diueis iacant qualitate 5 non quantitates. Quod etiam do centulucibus alii locis quaest sequenta reserendis. videantur ea,quae n. dicemus ubi hoc testimonium magis expcnditur. i. Deinde probatur ratione ex Arist.& Diu.Thom. locis citatis delumpta, quae potest ad hanc sermani reduci Dunum corpus potest eis rarius quam aliud, quin habeat inaiorem quantitatem, imb quin habeat maiorem , aut ullam extensionem, vel praesentiam in ordine ad locum: ergo raritas in nullo istoruin poterit conssterri&per consequens quoties datur aretactio, tunc neque ad quantitatem, nec saltim per seit bad extensionem,aut praesetitiam localem poterit rex minati. Haec ultima consequentia non indiget probatione,quandoquidem rareiactio iuua communem omnium sententiam terminatur per se primbarratis inrem Prima verbe antecedenti Uene sequitur. Antecedeus vel b, quoad Primam partem probatur: nam cum ex eadem materia aeris absque adue tu nouae alterius materiae generatur ignis , qui est rarior,quam aer, tunc ignis genitus non habet mai rem quantitatem ac crat illa,quam habebat aetafiqui- dein in catu posito non liabet plus materiae,quam ille:
quod tamen deuia et aiatur ad bo ut plus quantitatis
Quoad secundam autem partem etiam constat nam ii delatur duo vata aequalia , quorum unum sit plenum aqua condensata, aliud aqua tacesina , tunc aquae illae toti haberent maiorem extensionem actu Iem,aut pialentiam in ordine ad locum; tamen una esset ratior quam alia , , t supponitur de deinde
quia corpus Cluisti Domini in Eucharistia habets in raritatein, tamen caret sua extensione actuali, de praesentia in ordine ad locum, ut communiter dincent Theologi:erso. εα.
. Nec lesert si cum adversariis dios salsum est tum quM requiratur plus materiae in igne , qui estrario , quam in aere , ad hoc ut habeat plus de quantitate, quandoquidem ut constat ex distiniti ne rari, illud est rarum quod sub minis dimensi vii a pariun hahet da materia eiu etiam fabsum
137쪽
cum esse . quod corpus Christi habeat acti sub
eciebus panis raritatem , quamuis verum sit ipsit melle in se ita dispositum, ut si non eisset sub illis jam
Nec itaque haec obstant oram contra primum urget , quod alioqui plures partes quantitatis reci- Perenturiunul in eade in parte subiccti, Se per conrem: ius patiem ratione,cx vallis D.Thom locis deprompta nam si dum aer, verbi gratia ,ratc fit,adquireretur maior quantitas , tunc quant iras illa vel reciperetur in materia simul in tarmata aliam ii te quantitatis de hoc non,quia,hoc modbdiccbamus, sequeretur itide perictratio vel in materi quae antea Tetsneintrantitate, hoc non, siquidem naturaliteri sequens daretur penetratio quantitatum Patet seque quendo, epugnat dari materiain non affectam quai Ia,nam per tantam quantitatem , ac crat illa, quae antea erat in aere , redditur tota illa materia quanta, cextensa sicut antea redacbatur ergo Ilud quantitaris, quod superadditur, rccipitur in cade in materia una cum praeexistenti qu. Maritate, ac proinde intercederet ibi vera penetratio quantitatum inter seri quidemtitate vel in materia amittente priorem quantitatem, PQ acquirente de nouo alia in maloiem hoc
non tum,quia ut nurn.i8 dicebamus, eadem prorsus materia,absque ali liri additione nequit recipere nunc minorem, nunc niaiorem quantitatem. Tum etiam,
quia iam ibi intercederet aliqua corruptio, d gene- non postunt non simul cum illa materia eis in uno, ratio cibi tantialis , cum pereunterii tantitate debeat Neodein loco etiam pelire aliquid substantiae cim in eo euentuis. Confirmatur : nam etsi in eadem materia, tota illa substantia possct ex vi rarefactionis , quan- quae actu sit una,&eadem absque distinctione actua rumuis exiguae perire , siquidem tota illa possetti,in potentia tamen plures, postent lures partes secundum omnes partes aliquantulum rareficii de unius, ε eiusdem quantitatis recisi , quia illa mate ita secundum Omnes partes priorem quainitateincia dentificat bi portiones materiae, quae antea erunt, vel potuerunt eile plures iuxta ea , quae dis .f. num. . seqvcntibus diximus non tamen in eadem omni tib ininteria absque piaedicta multiplicitarei tentiali e virtuali quandoquidem materia, quae nec actu,nec virtute est,rultiplex, non potest actu subesse
pluribiis partibus quantitatis Pergo semper saluatur, quia plus quantitatis petit pro subiecto idus deis teria, siue illa multiplicitas sit realis, actualis, ut in aliorum sententia, siue realis, siue virtualis , ut in nostra. Neque probatio illa ex dit finitione rati desumpta, quam hac solutio pro se adducit, est alicuius
momenti, ut ex dicendis sequenti numeros . 46. constabit. Contra secundum ver,non minus urget,quod cor pus Christi Domini iii Eucharistia habet omnes suas partes Organicas in ordine ad se, cum on, nibus hic, quae ad eis organicum persectum deisside tantur put ex se constat a partes Petrecte oris ganicae petunt inter alia tantam de tantam den- stat ein , vel raritatem , ut communiter Philosophi admittunt cidcoolsa sunt ex se duriora , de densiora, quam caro , e venaea ergo corpus Christi Domini in Eucharistia habet actu raritatein, de dei
1 . Secund probatur ratione , quam innuunt Aristot dei Thom locis citatis disp.6.8e quaestione seqienti referendis et nam rarefictio et lentialiter di sit nouitur ab augmentationes ergo per illam non producitur nator quantitas, nec altu per se prinali maior extensio, aut praesentia localis Antecedens ex se constat, insuper suaderi potest, ex eo qubd augmentatio , ut loco citato diximus, semper est coniuncta cum nutritione , de productione putiali nouae substinciae, de corruptione partiali alterius , quod tamen non requiritur ad rareta tionem , ut experientia constat.
Consequentia ver,quoad priorem partem probatur: quia proprius terminus augmentationis est nator quantitas, ac proinde non poterit attingi per rare- iactionem specie condistinctam ab illa, quoad secundam vero partem liquet: nam rarefactio non vicit inque distinguitur ab augmentatione sed distinctione se iterica , ex eo quia .st alteratio quaedam vi quae stione sequenti ostendemus: ergo laos poterit saltam per se 'im terminari ad extentionem, aut praesentiam localem, quae sunt extra praedicamentum qualitatis. Patet consequentia, quia omnis alteratio persepti md terminariir ad qualitatem, ut ex dictis disp.
quaest. i. constat.1o vitiis probatur asserti, initim quoad pti
amittere; quod tamen est contra Aristotelem , comnem eius scholam.
1i. Nec reser si cum aliquibus, quos reser Rubio
in praesenti, respondeas, non esse inconuenians quod per rarefactionem deperdatur tota quantitas antiqua, de acquiratur alia noua , absque deperditione tamen aliqua substantiali, ex eo,'ubd loco quantitatis antiquae succedit alia , poteritque hoc explicati exemplo aquae, quae pollet manere eadem, etiali si haec numero frigiditas ab ea auferatur, dummodb alia denuo loco illius diuinitiis subrogetur. Non igitur hoc resert nam in contrarium urgerratio illa,quam supra ex D.Thom disp. . num.86 ad duximus, cilicet, unumquodque solum corrumpi,vela suo contrario, vel ex desectu subiecti,vel ex delectu causae conseruantis, vel ex desectu termina , seu con- notati ab eo petiti: at non deest subiectum , t ex se patet Maduersarij admittunt nec causa conseruans ut ex se constat, neque adest contrarium, quia quantitati nihil est contrarium, hiod sit per se destructi uti in entitatis illius , quamuis sub ratione maioris possit haberessuo modo contrarium, cita perire sub ratione talis, non tamen quoad propriam entitarent nec tandein praedicta quantitas petit ex defectu termini in connotati ab eo petiti,ut Auctores oppositae sent intiae concedunt ergo,&c. cc exemplum illud de rigiditate aliquid reserimat illuc loquiimar de his, quae accidunt in deperditione quantitatis iuxta communem cursum , non ver in ordine ad diuinam po
Ad argii menta pro contrariis sentemias adducta commodius quaestione sequenti tun .37 vique
ad M. respondebimus , quia xorum solutio pendere pluribus , quae modis non nisi praeniatur dici
11 Uaestionem istam sicut e praecedentem a quoad ait lactionem praecipu discutiem rqui1 qiload hoc dicendum est idem , toporti ne seruata , de condensatione , quamuis non nishil tiam maioris claritatis si alia de ista stillatuu
138쪽
. I. 4. Y Artem negantem tuentur omnes Doctorest quaestiones praecedenti pro primarac secunda
opinione relati Piobatur prim ex Aristot.MD.Th. Ex Atal tot quidem, nam in Pi aedicamento qualitatis assciat Rarum venissisum, ' tenepinabuntur quia
deis quai quidsignificare sed aliena huiusmodi putanis εἰ a diuisione, qua circa quale est.
tu , non sunt quaiιιMe physicae. Quare eum rares otio de condensatio termittentui ad rarum, de densum , consequens est non terinitiata per se pram,ad qualitatem. Secundo, probatur rationes nam qualitates secunddin propriam lineam non liabent distinctionem, vel extensionem partium Nergo nequeunt tribuere quantitati, quod habeat maiorem extensionem in ordine ad locum Antecedens patet ex his, quae supra disp.s num. 2. destequentibus dixtinus consequentia ver etiam constar, nam sicut id,quod est ex se extensum non potest esse ratio maioris extensionis, ita id , quod est sormaliter inextensum , non poterit esse ratio maioris extensionis.11. Terti b, qualitates, quae subiectantur in qua titate,ut in subiecto quo recipiuntur in illa, ut habet tantam,vel tantam extensonem, seu dilatationem, Mideo quaedam qualitates petunt malorem, quaedamvetb minorem dilatationein in illa Dergo quanti,tem esse amplius dilatatam,quod est proprius effectus raritatis, non potest prouenire ab aliqua qualitate. Pater consequentia , quoniam id, quod praerequiritur ex parte subiecti, scilicet quantitatis ad recipiemdam qualitatem, nequit prouenire ab eadem qualit te , alias intelligeretur recepta uinc suo receptiuo, ut Iutuenti patebit. II.
Ex mente Ars cti Thom qnast refluitur. Dycendum est tamen , rarefactionem elle alterationem ἰper se primb terminatam:
tatem, ac proinde raritatem eis veram Ilia Arist. . Physic text.8 . Is ut D.Thom .ibid.exponit, I de partibus animalium c. . .Phys text.ii. p. 1.quibus locis enumerat qualitates tangibiles, intercas raritatem,& densitatem:vbi etiam D.Thom. necnon in primo dist.I . quaest.3 art.I. Se in hoc lib. Iech. i . his verbis: S aer rarefiat e condenseram rario
ιransmutatio non potest proprie ici augmentum, sed alteratis e frenim secundum transinurationem passib tiara qualitarum scilicet rari. densi Ec .parr.q.77. att.2.ad 3. ubi ait: Ramm,s densiumsent quadam qua-ιisines consequentes corpora ex hoe,quod habem mutium, ωι paruin de materia sub an sionib- , sicut mam omnia alia accidentia emi quuntur ex principiis se pinsita est ideo ficus seri ei sis antia diuina triuιe
conseruamur accidemia alιa, ita subtracta maieria vi μαε dium conscruamur qualisates materiam conse
Mentes , seu rammi densem. Uyd etiam docent omnes Doctores pro nosti sintentia quaest praece denti adduisti. Ratio prior Sessundamentalis desumitur ex Aristotele A D. Thom locis citatis quae potest sub hac forma proponi Ratitas de dentita sunt per se primbiansibiles,licut asper um,& lene,calidum, frigidiis: ergo scut ob hanc rationem quatuor ista pertinem ad tertiam speciem qualitatis, ita illa duo priora. Aim tecedens constat, nam laoc ipso, quia aliquid si r tum , potest per se, latione sui discerni per tactum, non minιis quam hoc ipso 'ubd aliquid sit densum, potest per undem tactum , de ratione sui percipi. Conlequentia ver probatur, nam accidentia illa. quae per se primo causant passionem in sensu petimnent ad tertiam speciem qualitatis,scilicet passionem, vel passibilem qualitatem,ut in Logica disp. I. rum.1c.
1 . Confirmatur ratione , quam innuunt idem
Philosephus , de Angelicus Doctoris. Physic quia r
ritas&densita sunt inter se contrariae , habentque debitam latitudinem , de caeteras alias conditiones admotum requisitas, ut intuenti constabit: at nonaeseminant motum augmentationis, ut ex dictis quaesti ne praecedenti constabit; nec motum localem,quipse clim proprius terminus illius stibicatio, quae redite distinguitur, separatur a raritate , ae dens, late , ut in corpore Christi Domini sub speciebus panis existente contingere loco citato ostendimus ergo ter.ninant motum alterationis; ac proinde sunt verae qualitates ad tertiam speciem pertis Prima consequentia patet quia motus adaequare diuiditur in tres species numeratas , ut F. Phylic.disi putat.11.quast.2. s. probauimus. Secunda verbAlu niam alteratio, ut habet rationen motus , solum rerminatur ad tertiam speclcm qualitatis, iuxta ea, quae dii p. . num.s dicta sunt.18. Secunda ratio principalis depromitur ex his, quae ex eodem Philosopho,ae D.Thom quaeli praec denti diximus mam raic factio non potcst per te primo terminari ad quantitatem, ubicatiouem,vel extensionem localem, ut iam ostensum est:ergo erit vera alte
ratio ad qualitatem per se prim terini nata Patet consequentia, quia solum quoad haec tia potest esse maior dubitandi ratio, do ver. quoad submittiam nam ra efactio specie distinguitur generatione, cunutritione, quae ad substantiam per se terminantur: laut quoad relationem, actionem, aut passionem,siquidem ad haec tria non datur per se acti, aut motus, oualis est tacetactio meque quoad habere, aut quasedo,ut ex se patet: neque quoad motum localem, tum propter dicta, tum etiam quia ad motum non datur per se motusa tum denique , quia prius est corpus rarefieri,quam qub moueatur localiter, quandoquidem ideo mouetur localiter , quia magis rarefitinec tandem quoad litum , cum sit modus bicationis ea motu locali proueniens. . III. Fisa'. . D primum, rei pondeamus, notandum est. α, rarum posse considerari dupliciter , scilicet vel sermaliter, ut tale est secundum effectum prim rium.quem a raritate habet,vel secundum connotata. de necessari annexa Si primo modo consideretur, dicit bimaliter qualitatem, quia dicit partes quantitatis consequentet partes substantiae esse te assectas; sicque dispositas , , ut ita dicamus , taliter modificatas per raritatem , quae iuxta dicta est, in qualitas , ut petant maiorem dilatationem , seu distantiam partium inter se , ac proind explicare ampliorem illam vim ad maiorem locum o Cupandum, quam implicatam, o quasi
Si Veth secundo modo sumatur, nolites
139쪽
Di p. VII de Rarefact incondens. Quaest. III. 3 t
utet qualitatem, sed importat inter alia tum peculi, rem positionem in situm , tum etiam praedictam dilatationein explicationem, eu distantiam parcium ii tet 1 ab ipsa quantitate Ormaliter prouenientem, hoe enim est proprium ut ita loquamurringenium, natura quantitatis, ut eademniet absque additione nouarum partium quatitatiuarum liabeat,si iniciatur, ε quasi niodificctur per raritatem, lubilccre sibi amplius substantiam,ampliusque eam dilatare tribuendo ei partes inter se plus litantes nain licet tribucre praedic is partes, absolute loqtiendo,sit effectus illius
omnin iudependens a raritate : attamen tribucre
illatae amplius dilatatas, pluiqile inter se distantes, pendet ex eo , qubditius ita afficiatur, kquasi modificetur pei raritatem;vt petat explicare vim illa: implicatamin inuolutam,quam ex se habebat ad dilatamdam amplius substantiam. Hinc ergo ad argumentum dicitur, Aristotelem non loqui de raro de denso sol malillime sumptis, nam de his loco citato ex . Phylic expressis verbis allituit elle qualitatesci sed de eiusdem secundum connotata,scilicet secundum quod latum, g. inuoluit Praedicta partes quanritati uas amplitis dilatatas,pissique interue distantes,4 non utcunque,sed ut habent
certam politionem, o situm , quem antea non habebant.
N. Et eodem modo exponenda sunt tum ea quae in Logica disp.is. num. s. disp.26 num. 2. diximus: tum etiam verba D.srhomae in argumento adducta. ne cum aliis ex eodem S. Doctore a nobis adductis pugnent coiigruitque haec expositio cum ipso comtextu, quia non utcumque dixit raritatem dentit
tem non esse qualitates Physicas , sed addidit, ut in Physicorum dicitur ibi autem idem S. Doctor e
presse attirimat rarefactionem , .condensationem .rmalite sumptas este alterationes, ad qualitates, scilicetiaritatem,& densitatem terminati: ac tandem aperte innuit rarum de densum dicere pro con notato non quidem qualitates, te quantitarc praeexi
Explicatur magis hoc ipsum: etenim mens S.Doct. ibidem est docere senui cum Aristot qubd sicut idem calidum fit magis calidum non acquilito nouo cal
Ie,au noua paIte materiae, quae denub fiat calida, sed
per hoc 'ubd ex vi eiusdem caloris magis radicati
tota materia reducitur in actu magis calidi ita pro portione seruara per rarefactionem dilatatur magis quantitas , ac proinde substantia mori quia acquir tu nouarii antitas, aut noua substantia, sed quia e deminet quantitas per raritatem , quae est qualitas, sic
afficitur, ut petat magis dominari substantiae magisque illam subiiceres, cita explicate amplius in ea vim illain, quam in se implicatam habebat ad eandem substantiam amplius dilatandam Lunde si loquamur de eo , quod rarum in recto , soranaliterque
importat; tantum dicit qualitatem, quia tantuin dicit quantitatem, ut modo dicto per raritatem, quae
est qualitas , dispositam cit ver sermo fiat de con-
notatis , dicit etiain quantitatein modo explicato
3i. Diximus, proportione seruata , quia eum his cohaeret esse inter calorem ut intensum inuant iratem , ut amplius dilatatam suam disparitatem iam esse intensum caloris prouenit i modo intens ius, tanquam effectus formalis primarius ei verbquantitatem amplius dilatata non est et sectus imatius formalis raritatis, sed secundarius, Mira vi supra innuebam is, immediate ibuitur ab ipsa quantitare, ut per raritatem modificata , ly ut specificative tam
trem suinpt unde raritas per sic primbrantum tribilitesse quantitatem sic dispositam, sicque quasi modi catam, ut ab ea praedicta dilatatio immediate substantiae tribuatur. Videatuit Thom ibidem. Per quod etiam ad secundum principale satis constat nam hoc ipso, quM et sectus primarius tacitatis non sit ipsa maior dilatatio, & distantia partium quantitatis, sed ita illam, de substantiam a cere , ut
petat, neccssaridasserat talem dilatationem, dis stantiam in idine ad se,non erit inconueniens ut quamuis qualitas intra propriam lineam non habeat partes , nec dilatationem eariun nillilominus possit modo dicto eis causa praedictae dilatationis partium
ra. Ad tertium distinguendum est antecedens uniuerialiter sumptum, de negandum, si ly, ut habet tam tam vel tantam extensionem, vel dilatationem dicat rationem essentialein subiecti quo secus ver si dicat conditionem, vel dispositionem ex parte eiusdem subiecti necessiarib requistam iam quantitas secun dum sua essentialia habet quidquid essentialiter, quiritur ad rationem subiecti ινι qualitatum , de ideo maior illa dilatatio ab eadem quantitate separabilis, non connumeratur inter esentialia ipsius in ratione subiecti quo, bene tamen numerari poterit inter comditiones , praeparationes, seu dispositiones ex parte subiecti ncceilatab se tenentes de deinde distinguendum est consequens ic si sensus illius sit maiorem illam dilatationein non polle proiienire 1 raritate, tanquam eli Quin formalem primarium ipsius,concedenda est consequentiaci si ver sensus sit, non possit oriri ab illa tanquam effectui formalem secundarium, neganda erit.
33. Nec contra hoc est prior probatio ibidem adducta iam sicut expulsio sormae substantialis prae- existentis est et sectus torinalis secundarius sormae denis aduenientis de nihilominus haec eadem expulsio, de emundatio nateriae a tali brina est prior in senere causae materialis per modum praeparationis. dispositionis neceilariae, quia sorina generanda non recipitur in materia, nisi sit piirgata, de emundata a
Et similiter sicut esse organicum proueniens se
maliter a quantitate, caliis accidentibus, est effectus sorinalis secundarius animae, ac proindei
sterius quid in genere causae formalis, quam illa de nihilominus requiritur per modum praeparationis,
de dispositionis proprii lubiecti; te consequens
est pilus in genere causae materialis praeparantis, Ecdisponentis ira maior illa dilatatio partium quantitatis, est eficctus formalis sed undarius raritatis, quirpe quae ex vi effecHis primari necetiarib consequitur ἱ de nihilomulus non obstante qubd sit quid posterius in senere causae sermalis, potest esse aliquid prius in genere causae materialis, quia est comditio, praepalatio quantitatis in ordine ad recipiendam raritatein, ex eo quia raritas non recipitur nisi in quantitate dilatata, de habente partes magis inter
Nec contra hoc aliquid conuincit probatio Eimo loco adduc ti: nam ex ea non sequitur rarit
tem , aut aliquam aliam qualitatem intelligi receptam line suo receptiuo sed scidum quod prius intelligatur pendens in genere cauis materialis a quantitate , c sub stantia secundum sua et gentialia in
ratione subiecti consideratis , in illisque e recipi , quam ubi intelligatur pendere in genere
causae materialis praeparatoriae , de dispositinae ab eade in substantia, V quantitate , quatenus habent
partes amplius dilatatas, plusque inter se distantes, ut in exemplis adductis, proportione
140쪽
quoad secundam partem Dd ad probationem comitat,quomodo illa maior extenso localis,etsi non prae- requirat additionem quantitatis, bene tamen addi tionem nouae illius qualitatis iam explicara Ad id autem,quod in probatione consequentiae dicitur,quatenus contra nostram sententiam retorqueri possiet, constabit ex dicendis insti n.is.6 36. Ad confirmationem patet etiam ex dictis, concedendum elis antecedens negandam conseque tiam: Ac ad probationem nefandum eis antecedens,
quia sensus illatum dissulitionum est 'ubd rarum, v. g. sit illud ,quod ita est in se dispositum,ut sub magnis dimensionibus habeat parum de materia, ac proinde ibidem fit mentio qualitatis,4 raritatis perquam sic disponitur.
Ad secundum dicendum est, quia hoc ipso, qubdaliquod corpus habeat minus de materia, quam aliud sub eadem mole,debet etiam habere parum de eadem materia sub magnis dimensionibus: unde suis digitalis, in quo est minus materiae, qui in ferro digitali, habet parum de illa sub magnis dimeruionibus, sicut e contrario serrum illud cointinc multum m tetiae sub paruis iam illa extensio digita lis collata
eum paruitate materii, quae est in igne, dicitur m Dan de comparata cum multitudine materiae , quae reperitur in praedicto serro , censetur parua, ex eo
quod neque ignis ille potest habere adeb magnam
dimensionem,nisi eius quantitas sit dilatata,&explicet amplius,quam quantitas serri digitalis im extemsiuam, repletium loci,quam habet: nec rursias te rum praedictum potest elle sub ita parua dimensione, nisi habeat implicatam, cic, ut sic dicamus, oppresiam eandem vim extensium loci, qua gaudet: adeo si utrumque aeque rarefieret iuxta multitudinem mat riae,quae in eo continetur, timc serrum haberet mai rem extensionem,seu dimensionem,quam ignis:quare optime natura rari,&densi, utroque modo iam dicto potuit explicari. 31. Ad tertium, eoncelso antecedenti, distinguem dum est consequens, e si nomine magnarum dimem
sonum intelligatur ipsa quantitas, quae est subiectumpra reliquorum accidentium materialium,concede da est consequentiaci secus ver,si nomine magnarum dunensionum intelligatur, ut reuera iuxta comm
nem Thomistarum consensum, debet intelligi magna extensio localis nam licet duo corpora sint inaequalia in multitudine materiae,in partium quantitat tu tum , potest,illud , in quo sierit,mnusque partium quantitatis, habere aequalem, vel maiorem extensi nem actualem in ordine ad locum, quam aliud, quia haec extensio localis potest esse maior ratione maioris dilatationis partium quantitatis. 36. Explicatur magis hoc ipsem nomine dimen sonum aliquando intelligitur pia quantitas dimensima, quae est subiectum q- accidentium materialium, ut ex se constat aliquando ver,inter alia ipsa actu lis extensio illius in ordine ad locum, qui est modus quidam ipsius reductive peltinens ad praedicamem tum quantitatis ratione cuius corpus quantum habet quidquid ex parte ipsius requiritur ad hoc, tactu, di in exercitio repleat locum, de eum illo modo st tim explicando commensuretur: nam sicut quantitas ipsa nequit etiam ex parte sua acta, cui arcitio, clamonaturalibeat praedictam extensionem localem: ita mensionis potuit etiam ipsi applicari.
Hinc ergo dicimus , qub licet repugnet dissonem magnam, prout significat ipsam quantita
di multitudinem partium eius , non esse omnino commensuratam cum tanta, mon ampliori multitudine materiae, siue illa sit actualis, siue virtualis, Seradicatis, ut num is explicuimus, non tamen inconis uenit dimensionem magnam, prout dicit praedictam extensionem localem, non esis omnimode commemsuratam cum multitudine materis,ita ut ea, quaernus materiae habent,nequeant aequalem eliextensionem localem habere.
V. Salus argvimentis ex 'Medem p sisne redictis. e primum pro prima sententia num.8 as obductum, pater ex dictis , quisnam sit sensus
dimnitionum rariin densi, Oc quomodo rarum, ver h. gratia,ut tale non constimatur per magnas dime sones , sed per qualitatem iam explicatam , quamuis dimenso illa magna, seu extenso localis iam dicta: imbisaio illa variatio partium quantitatis quoad dilatationein, maiorem explinationem ipsarum, sit effectus bimalis secundarius raritatisci unde postquam D. Thom in hoc lib. lecl.is iam citata dixit, rarefaetionem fieri secundum transinutationem pasi sibilium qualitatum , scilicet rari de densi , addidit: Varinis autem p inritatis, Aia et, qu e praedictam extensionem localem habe se ex consequem ficu exmasu, οὐ est sic iam locum , variarursum secundum dextrum, vel sunsrum4 non tamen dicitu motus secum
dum Dumis quia variariositu consequenter se habere in
Per quod etiam patet ad primam confirmationemrnam Aristoteles ibi explicuit rarefactionem per ese sectum secundarium , cilicet per maiore extensi nem localem unde concilia antecedenti in sensit iam dicto,neganda est consequentiarin ad probati nem dicendum est , ideo calorem esse rerminum per primum calefactionis, quia calefactio fit, non vicuimque, sed per se prim per hoc , quM calor qui erat
in potentia, fiat in actur quare cum rarefactio solum
per se secund fiat per hoc quM magna dimensio,
quae prius erat in potentia fiat in actu , consequens est, ut non terminetur per se timb ad illam , sed ad qualitatem iam dictam. 38. Ad secundam confirmationem respondetur, D. Thomam tantum velle rarefactionem , verbi gratia,fieri per hocivbd materia earundem partium ac cipiat radicaliter maiorem quantitatem, non quidementitatiue maiorem, sed ut sic dicamus explicatita, quatenus eadem quantitas, absque additione partium quantitatiuarum est sic disposita per qualitatem, ut hinc oriatur, qu fampluis dilatetur , ampliusque ex tensionem suam explicet, crita sit capax mescitis e tensionis localis actualis iam dictae. Vnde sanctus Doctor optime addidit verba illa, ut siestatefieri, nihil aliud sit, quam materiam ruincipere maiores dimensiones, ' quia receptio malo rum dimecisionum radicaliter sumpta, nihil est aliud, quaret, esse rarum , seu eue sic dispositum, ut illis
Ad secundum veste mutemus, notandum est, maiorem exrensionem inordine ad se , prout disti guttur maiori extensione loculi e actuali possielumi, quoad praesens ariinet , dupliciter et prout praecisae dicit maiorem quanti