장음표시 사용
151쪽
1NI. ET HICORUM. 133gorias ex Alexandri Aphrodisiensis sententia traditur,
rone discrepant. Gellius etiam multa de eo disserit Itb.izo. cap. 4. At Ioannes Sepulveda in tertium politieorum eam omnino damnat & reiicit, fretus duo bus argumentis, quod Laertius eius nullam mentionem faciat, & quod Aristoteles quosdam libros accuratissime scriptos videtur interdum vocare ἐξωτερικους, ut τους των μετἀ τὰ φυακοὶ Milaeta , di hos Ethicorum ad Nicomachum . Itaque assirmat omnes libros ab Aristotele vocari, qui sunt extra scriptionem ab eo tunc institutam . Ego Sepulvedae facile responderi posse puto , & Veterum sententia in sequor. Δοκεῖ si ἐν ταις υπνοις) Sic in librcede sem no& vigilia. τὸ
Και τι τηβελτίω ) Plato lib. 3. de Repub. Cicero lib . a. de divinatione . Vide quid Socrates in Platonis politia sequatur , dicit enim : Cum dormientibus ea pars animi , quae mentis oe rationis est particeps , sopita langueat, Illa autem,in qua feritas quaedam fit, atque agrestis immanitas, cum fit immoderato obstupefacta potu , atque pastu , exulta re eam in somno, immoderateque iactari. Daque huic omnia
visa obiiciuntur a mente ac ratione vacua , ut aut cum matre corpus miscere videamur , aut cum quovis alio vel homine , vel deo , saepe bellua, atque etiam trucidare aliquem , impie cruentari, multaque sacere impure, atque ferre cum temeritate , atque impudentia. At qui salubrι ω moderato cultu , atque victu quieti se tradideris, ea parte animi, quae mentis o consilii est, agitata er erecta, saturataque bonarum cogitationum epulis, eaque parte animi, que voluptate alitur , nec inopis enecta , nec satietate affluenti, quorum utrumque proestringere aciem mentis solet, sive deest naturae quippiam , sise abundas atque effluit, illa etiam tertia parte animi, in qua irarum existit ardor , sedata atque resin-
152쪽
Ba , tum eveniret, duabus animi temerariti partibus eminpressit, ut illa tertia pars rationis oe mentis eluceat, o se Uegetam ad somniandum acremque praebeat. Tum ei visa quietis occaerrent tranquilla atque veracia. Zeno quantum
interesse iudicaret inter somnia sagitiosorum , ἡ ἀρετ disce ex Plutarcho , ιν - πῶς πιτις νονιονῆοντω,π ὐτοῦ. Cicero de somnio Scipionis. Fit enim Depe fere , ut cogitationes sermonesque nostri pariant aliquid in somno tale, quale de Homero scribit Ennius , de quo videlicet saepusime vigilans solebat culiare oe loqui. Claudianus :Omnia quae sensu volvuntur vota diurno , Pectore sopito redit amica quies . Venator defessa tονο eum membra reponit , Idens tamen ad semas , ω sua Iustra redit. Iudicibus lites , aurigae somnia currus ,
Vanaque nocturnis meta cavetur equis . Furio gaudet amans, permutat navita merces, 'Et vigii elapsas quaerit avarus opes .
. Alandaque largitue frusra sitientibus aegris Irriguus gelido poeula fonte sopor. Ide quoque Musarum sutum sub nocte silenti Artibus assuetis follieitare solet.
Finis Commentariorum in lib. I. Ethicorum Ariflotelis.
153쪽
UT superiore libro nulla alia de re, quam de s licitate dictum est ; ita hic nihil aliud quam
virtutis explicationem continebit . Cum enim docuerimus ad felicitatem in virtute plurimum esse momenti, quicunque iter ad felicitatem commonstrare vult, ei necessario virtutis pervidenda , & pertractanda natura est . Igitur communem virtutis definitionem e fine ipso superioris libri didicimus,ubi dicebat Λristoteles ἔθων τῶ ἐπαινε ταω ἀρατῶ λέγεΘαι. Reciprocantur enim haec inter se , ut dc Omnis virtus sit habitus laudabilis, & omnis habitus laudabilia, virtus. Sed virtutum aliae cognitione, aliae actione cernuntur . Cum autem in omni disputatione , quae ratione , & via insiluitur , a facilioribus ordiri debeamus dc facilior se Virtutum moralium tractatio, quam earum , quae sitae sunt in superiore animi parte , de moralibus prius di serendum videtur . Quare Aristoteles ab hoc libro usque ad sextum de virtutibus moralibus differet, libro sexto τα, δι οσrixis explicabit . Didicistis autem e Logicis , e primo Physicorum , Genus esse prius specie, &nisi cognito genere speciem cognosci non posse e qua propter in docendo semper a communioribus, ad minus communia progredi oporte-Κ i rea
154쪽
re. Et notum, Aristotelem, cum in Analytieis de Demonstratione disputare instituisset , antequam ad eam accederet, syllogismi naturam in genere totis duobus libris sibi enuncleandam putasse. Ita igitur hic quoque prius , quam ad singulas virtutes morales perveniat , quasi sundamentum quoddam totius huiusce disputatationis communem virtutis naturalis desinitionem reperiendam sibi, & reliquis partibus , ut ita dixerim , substernendam esse duxit . Hunc autem librum , ut omnia facilius intelligantur . veterem' morem secuti tres in partes dividimus . Quarum in prima traditur , quae sit origo moralis virtutis , & quomodo ea gignatur in nobis . In secunda eiusdem virtutis definito. In tertia distributio eiusdem in speetes ; & tum uniuscuiusque speciei, tum vitiorum, quae ei adversantur, brevis quaedam , &explicatio. Quod autem nonnulli de virtute ipla in genere disputari in hoc libro aiunt, aut id , quod verum est , non satis acute vident, aut id, quod intelligunt hon satis distincte eloquntur . Non enim de virtute μώς, sed de virtute morali sermo hic institutu gest , & definitio virtutis , quae hic tradetur non est communis ; η της minomΠκῆς uiu τῆς c: sed propria , ut luce meridiana clarius suo loco videbitur . Λit Aristoteles.
quia quidam ingenii acumine praestantes sine ope magistri, labore , & industria sua rerum cognitionem consequntur, ut de se ait Phemius apud Homerum .
155쪽
-οιας ἐνέφυ . Verum id , ut alterius Homeri verbis utar ,- pauci , quos aequus amavit Iupiter , aut ardens evexit ad aethera vIrtus Dis geniti potuere.
maior pars hominum doctoris opera indiget. Sed sive quis magistri ductu , sive naturali bonitate ingenii ad
sapientiam perventurus est , Aede experientia quidem recitabo verba Aristotelis , ex primo de sapientia. T γως μνημης η ἐμπειρία τοῖς
D η ἐμπειρέοι. δε - , tuae διὰ της ἐμπειρίαe ποῦς ἀνθρώποις . η μον si ἐμπ ρία τεχν- εποιησεν, δε φη πωλος ορθῶς λέγων, η δι' ἐμπήρίατυ cta. Ipsa autem experientia indiget tempore . Unde & senes propter aetatem &Iongum rerum usum prudentiores putantur , & apud
Lacedaemonios ii, qui amplissimum magistratum gerebant, & erant, Ac appellabantur senes : & apud Athe nienses primi rogabantur sententiam , non qui genere, aut opibus praestarent , sed qui annum quinquagesimum excelsissent. Nota enim eis illa , & celebrata, vox : τις ἀγορή ἐν βουλεται τῶν xli πεντηκοντα ετη γεγονοτων .Et summum Romae consilium vocabant senatum , quod in id adlegerentur senes . Et iureconsulti testantur, semper in eadem Civitate senectutem venerabilem fuisse, i. semper in civit. D. de iure imper. In omni denique repub. bene instituta senum consalio maxima quaeque administrantur . Temeritas enim, ut ait Cice ro , est forentis aetatis . prudentia senectutis . Plura dicentu lib. 6. Praeclareque Iocasta apud Euripidem
156쪽
τι συριφωτερον. Sed & virtutes morales indigent tempore : longa enim consuetudine opus est ad eas comparandas , ut ostendit Aristoteles , cum ait, ψ δε' ii θικη Ἀρεθους-. όθεν και τουνορια ἔσχηκε μικρὸν
παρεγκλίνον - τ . quodi ipsum confirmat etiam lib. I. m. g. mor. his verbis: ἡ δ' ἁρετη -τ- -ωνυμέαν. ει δει παραγραριμα λέγοντα, τι i. ηθειαν ὼς σκοπεῖν αδi δε', dcc. Sunt ei, im eadem prope quae hic , εθος Latini consuetudinem vocant ηθος mores . Ait Aristoteles, ερ οὐ δῆλον, ἔτι αυδεμέα τῶν ηθ οῦν ἀρε- των φυσι ημῖν ἐγγένετM . Saepe a veteribus quaesitum est , quomodo pararetur virtus , natura , an doctrina, an consuetudine . Quod M. Tullius ita expressit in Paristitionibus orationis . Quonam pacto virtus pariatur , naturane an ratione, an usu. Horatius bimembrem tantum hanc queastionem fecit in epistola ad Lollium ,
hoc versu, Virtutem natura paret, doctrinam donet . Plato in Μenone ita eandem quaestionem proponit. εγωγε ἐκ Πινα ἀλω Πιτα οπερ ηρο ias ve/ ἱαι. ηρά ἄκουσαιμι πετερον δε δόκκτῆ οντι -τω δῶ - μιν. ἡ ώς-η ως τινὶ ποτε ονοπεν παραγιγνομενης τοὶς ἀνθρώποις τῆς ἀρετῆς. Disputatur Zc eadem de re in Protagora, & inter τοὐς Πλἀτωνος νοθdoριένης, unus est eodem argumento
scriptus. Tritistabo igitur hanc quaestionem ut potero, dc quia me in ea trananda quaedam non indigna vestris auribus dicturum me esse confido ; peto a vobis , ut me attente audiatis. Sed in hac tota disputatione Primum admoneo me virtutis nomine virtutem moralem intelligere, & de ea tantum loqui. Qui igitur virtutem a natura esse volunt, his fere argumentis moventur . I. Aristoteles sexto Ethie. vi detur dicere mores inesse a natura: ita enim scribit, τἄπ si δε- εκατα των ωοῦν υπαρ iν φυσἐ πως , Ut si απποι , a su σωφρονικοῖ κν λθ ἄοι,-τ'α α εγομεν ευθὰς ἐκ II. Mul-
157쪽
IN I. ET HICORUM. I 39II. Μulia sapientissimi homines dixerunt, virtutem nihil eme aliud , quam naturam, ut Cicero cum alibi, tum apertimi me primo de legibus his verbis . autem ΦInus nihil aliud, quam in se perfecta, Θ ad summum preducta natura. III. Omnium Philosophorum sententia
summum bonum est ex natura vivere,quod ita ex pren-sit Cicero in eo, quem modo dixi libro . Et certe ita seres habet , ut ex natura vivere, eximium bonum st. Itaque naturam vocant optimam ducem, oe optimam magistram vivendi , et eam qui sequuntur , nunquam aberrare . Atque id etiam oraculo comprobatum dicitur . Et saepe ait Cicero, nisi pravis opinionibus a rectitudine abduce remur , fore ut ipsa nos ad beatam vitam natura perduceret: IV. Et resertur Musonii dictum.
Aristoteles tamen hoc loco aperte negat eas inesse a natura, idque multis argumentis docet. Neque desunt argumenta, quibus probabiliter ostendatur eam doctrinae comparari. Primum, quod optimi Poetae ita saepe de ea loquuntur , ut de re , quae doceri , discique, cum ait, διαξεαι. Et Virgilius . . DU ite iustitiam moniti , Θ non temnere Divos; 3demque alio loco : Disce puer virtutem ex me, verumque Iaborem . Et idem significasse videtur Horatius his versibus rFervet avarilla, miseraque cupidine pectus . Sunt verba , Et vocex quibus hunc lenIre dolorem Possis magnam morbi deponere potem . 'Laudis amore tumes λ sunt certa piacula, quae te Ter pure lecto poterunt recreare libello. Invidus , iracundus , iners , vinosus , amator , Nemo adeo ferus est , ut non mitescere possit
Si modo culturae pMientem commodet aurem .
Cicero quoque lib.Io, epistolarum, ad Atti eum ait, sibi
158쪽
1 Ο Μ. A N T o N I I Μ U R E T 1 persuaderi non posse, quin virtus sit διδακτόν . Et inter opuscula Plutarchi, libellus quidam est hoc argumen
εκ φαυλων. Adde quod aut huius ipsius disciplinae aliquis usus est, aut nullus : si nullus quid in ea tempus frustra conterimus λ si aliquis, quis tandem nisi ut bonos efficiat p Λtque hoc e secundo cap. huius libri col-
Sed tamen, & multa dicuntur apud Platonem, tum in Protagora, tum in Menone , cur virtus διδακτὸν non sit, & ex eo aperte intelligitur , quod longe aliud est de virtute disputare, aliud virtutem exercere, & quod
olim de Atheniensibus dictum est , eos scire quidem , quae facienda essent, sed facere nolle . Idem de magna parte hominum dici potest. Et cap. . huius libri quiddam Aristoteles dicturus est , quod ad hanc rem valde
Nunc , ut, quid hac tota de re vere dici possiit, breviter tradamus, tenenda est haec sententia . Ad virtutem nos natura gignit, doctrina excitat, consuetiso perdueit . Non est enim dubium , quin semina , & igniculi quidam virtutum insint nobis a natura , usque eo , ut naturali quadam inclinatione alium ad alias virtutes propensiorem esse videamus. Atque hac de re loquitur Aristoteles lib. s. dc illa principia virtutes naturales , aut virtutes inchoatas vocat. Sed semina illa facile eliduntur nisi excolantur ; igniculi illi facile extinguuntur , nisi foveantur. Ad naturam igitur doctrina accedat necessie est, ut a teneris , quemadmodum Graeci dicunη , unguiculis , doceatur puer , quae honesta sint , quaeque turpia : quae amare , ac persequi, quae odisse,atque aversari debeat, ut assidue aures illius honesta
159쪽
IN II. E T A I c o R U M. I rnestatis , dc ossicii praeceptis circumsonent, ut eos ibhros diligenter evolvat, quibus bene vivendi ratio traditur , ut eas historias perlustret, quibus res a magnis, ct praeclaris viris gestae continentur, ut tenerum pectus , paulatim magis , ac magis ardore quodam imitandi ea, quae celebrari videt incalescat . Colloquatur etiam iisdem de rebus cum aequalibus suis , & multo etiam magis , multoque saepius cum gravibus , ac be-
Ne moratis senibus, quorum voces , & consilia non auribus tantum , Verum etiam animo conbibat , ad quorum se praecepta componat, quorum revereatur auctoritatem . Basilius, ῆ- νος τούς -των λόγων συνη-οδὸς τὰ Ο, τὰ πνραγροτα. Ut enim vere dictum est a Menandro, pravis sermonibus bonos mores corrumpi,
quem versum S. Paulus epistolae cuidam suae intexe re dignatus est ; ita non est dubium , quin graves , dc honesti sermones multum valeant ad animos ad virtutem excitandos . Iubeatur etiam puer ille , quem ad virtutem formamus , atque instituimus, inspicere in hominum vitam , dc aut a patre, aut a magistro , aut a bono , & prudenti amico admoneatur, quae exempla fugere , quae sequi debeat. Λntigenidem olim musi cum celebrem aiunt perducere solitum discipulos suos, ec ad audiendos eos, qui bene canerent, dc ad eos, qui male , eisque dicere : Da canere oportet. Et severus ille senex ex Adelphis eandem a se rationem in filio instituendo teneri ait. Nihil praetermitto, inquit, consuefacio, denique
Inspicere tanquam in speculum in vItas omnium Iubeo, atque ex alii r sumere exemplum sibi .
me facito, hoc fugito, boc laudi est, hoc vitio datur. Et Horatius eodem se modo a patre inlli tutum ait , cuius versus , quoniam sunt pulcherrimi , dc optime ostendunt , quomodo doceatur virtus , recitare non
160쪽
r a M. ANTONII MURE Trinsuevit pater optimus hoc me. 'Ut fugerem , exemplis vitiorum quaeque notando , Cum me hortametur parens, frugaliter, atque Uiderem uti contentus eo quod mi ipse parasset. Nonne vides AGI , ut male vivat filius λ queBarrus inops , magnum documentu- , ne patriam rem Perdere quis velit, a turpi meretricis amore,
Cum deterrer , Sectani dissmilis sis ,
Ne sequerer moechas , concessa cum Venere ut
Possem : deprensi non bella est fama Treboni Aiebat sapiens : visato , quidque petitum Sit melius , caussas reddet tibi , mi satis est, si
Traditum ab antiquis morem servare, ruamque Dum custodis eges , vitam , famamque tueri Dcommem possim, simul ac duraverit aetas, Membra animumque tuum nobis fine cortice , fio me Formabat puerum dictis , sive iubebat Ut facerem qu 'd: habes auctorem, quo facIas hoc . . Unum ex iudicibus selectis obiiciebat: sive vetabat, an hoc inhonestum , Θ inutile factum Nee ne fit addisItes , flagret rumore man cum Hie , aut ille λ avidus, vIcinum funus ut aegros Exanimat, mortisque metu MI parcere cogit. . Sic teneros animos aliena opprobria saepe .
Absterrent vitiis. Ac ne poetas modo id dicere putetis , indicabo ex quo sonte tum Terentius , tum Horatius illam docendae virtutis rationem hausisse videantur . Plato igitur in Protagora eam & tradit , & commendat his verbis :