장음표시 사용
161쪽
1N I. ΕΤΗ ICORUM. 163 Iotas , quibus pro mancipiis utebantur . ebrios in conis viviis liberis suis proponere , ut alieno exemplo pueri averterentur ab ebrietate cum viderent quanta in ea inesset turpitudo . Sic Socrates suadebat adolescentibus , ut cum ira excanduissent inspicerent se in specu Io, ut cum viderent quantam oris distortionem, ac depravationem emceret ira , ex eo intelligerent, maiorem etiam in animo seri . Sic Zeno saepe ducebat discipulos suos ad audiendos musicos , ct iubebat eos cogitare , cum tam pulchra existeret harmonia ex vincum, fidiumque concentu, quanto pulchrior esset illa , quam emcerent partes animi rationi obedientes , &inter se concinentes , ac consentientes . Ita igitur docetur virtus tradendis praeceptis & exemplis proponendis , estque virtus quodammodo , recteque Persae ei ex liberis regiis, qui maximus emet natu , &mortuo patre regnaturus, adhuc puero virtutis magistros dabant. Ita enim tradit Plato in Alcibiade primo quatuor ei magistros ex omni Persarum gente de- lectos solitos dari, unum, qui sapientimimus , alterum, qui iustissimus , tertium , qui temperantissimus, quartum , qui sortissimus videretur. Primus docebat eum, quomodo Deus colendus emet, & quod esset regis om-cium . Secundus , ut vera semper diceret, neque ullare ad mentiendum adduceretur. Tertius frenandas e se cupiditates , servos enim eme omnes , qui sequerentur voluptatem . Quartus sortiter subeunda esse pericula , & honestam mortem turpi vitae anteponendam. Ergo & inchoatura natura virtus, ct doctrina promovetur, sed haec duo nihil emetunt, nisi accessierit consuetudo . Quare ut summatim totam hanc disputatio-Nem comprnendamus , virtutis principia naturae debentur, doctrinae progressus , consuetudini perfectio . Nunc Λristotelem audiamus.
162쪽
E περουν) Huius capitis summa est; cuiusmodi esse
debeant actiones, quae gignendae virtuti efficienter antecedunt. Initio autem ait necessario hic disputandum esse de actionibus, quod haec Philosophiae
Pars , non ut caeterae , ad cognitionem reseratur, sed ad actionem . Λit ου θεωριας ενεκα. quaedam discimus tantum ut sciamus, non etiam ut agamus , qualia sunt
illa , quae canit Iopas apud Virgilium ,
Unde hominum genus , ε' pecudes , unde imiber, ignes, Quid tandem oceano properent se tingere soles Hiberni, vel quae tardis mora noctibus obstet . . Et quae Horatius complectitur his versibus: aquae mare compescant causae , quid temperet annum, Stellae sponte sua , iussaeve vagentur , errent. Quid premat obscurum lunae, quid proferat orbem. Quid velit, possit rerum concordia discors. Atque eiusmodi omnia damnabat Socrates, eosque qui in eis multam operam ponerent , insanire dicebat , tribus argumentis quae leguntur apud Xenophontem I. μνημοναγμάτων . Quaedam alia discimus , non tantum, ut intelligamus, sed multo etiam magis, ut exerceamus , cuiusmodi sunt , quae in morali, & politica Philosophia traduntur. ου . Nihili enim est virtutis cognitio , nisi eam eiusdem exercitatio consequatur , ut multis locis tradit Aristoteles, quorum aliquot & citantur ; dc tractantur pulcherrime a Themistio in oratione , qua gratias agit Imperatori, a quo in senatu laudatus stierat, ipsumque Imperatorem verae Philosophum esse ostendit. Imo vere turpior etiam, δα maiori reprehensione dignus videtur is, qui virtutem
noVerit, deque ea splendide , ac magnifice disserat , nihilo.
163쪽
nihilominus tamen in coeno vitiorum volutatur : ut graeci dicunt, μων ιἀπὸς αὐτὸς a/-βαρύων. Πῖς ἀκτέων -τας Graeci, ac praecipue Attici ta- Iibus eiusdem vocis repetitionibus gaudent. 'ειν, ut hic , & statim λόπιν Aristoph. μ ν δ -τauistis, Eurip. tiae γε,M τ' . Sic ιυνῆν riuui, βιοῦν βίον, dc similia . Latini eos in Quibusdam imitantur , ut cum dicunt , ludum lude . Terentius r quia confimisem iam olim luserat ille ludum .
Horatius :Fortuna saevo laeta negotio ΘLudum insolentem ludere pertinax . Sic vivere vitam . Terentius: Nam ego vitam duiram , quam visi adhuc Prope iam excurso Dacio mitto. Gaudere gaudium . Idem :Nam hunc scio mea sudesolam gavisurum esse uaetiti Dolere dolore . Virgilius :Et nostro dolust saepe dolere. Quanquam hoc quidem paulo aliud est, sed hoe I
co dicere non possumus , quomodo agendae sint actiones , potius quomodo suscipiendae, aut quomodo obeundae. Lam hinus exercendas dixit, quod loquendi genus & barisbarum esse , & ineptum puto .
Τὸ νοδυς τὸν ὀρθὸν λωνὶ Commune hoc inquit in
omnibus actionibus,quae ad virtutem gignendam qua sque procreandam Valent, quod eas rectae rationi consentaneas , ac conVenientes esse oportet, nam si aliae forent, vitium , non virtutem gignerent; sed quom do poterit rectae rationi convenienter agere is, qui nondum rectae rationis usum consecutus est, ut puer: aut is, in quo praeter naturam ratio ancillatur, & servit cupiditati, ut vitiosus λ Respondendum est idcirco pueris magistros, & monitores dari, ut qui suo
164쪽
consilio nondum valent, alienum sequantur , donec in ipsis procedente aetate, dc usu rerum reista illa ratio adolescat . Vitiosi quoque possunt recte monentibus parere , donec paulatim excutiant iugum cupiditatis Et praeterea vix unquam' ita oppressa est in homineratio , ut non aliquo modo videat, quid rectum sit; cum autem libera sit in eo voluntas, paulatim potest abducere se a vitio , & ad honestas abiones animum applicare . Cum autem duo sint, quae impediant homines a virtute, dissicultas quaedam, & molestia, quae videtur inesse in honestis actionibus , dc voluptatis titillatio, quae turpes actiones plerumque comitatur, a Gsuefaciendo se ad honeste agendum, utrique incommodo subvenitur ; nam & quae initio dura , dc dissicilia videntur , molliora in dies , dci faciliora fiunt , & viri facti spernimus eos cibos , quibus pueruli capiebamur ;ita virtute confirmatus , & corro ratus animus,omnes
turpἱum voluptatum illecebras lacile respuit : magna est enim vis consuetudinis , recteque dicebat Euenus , ut est in septimo horum librorum eam Σῖ Itaque Socrates admonebat adolestentes , ut sibi Proponerent eam vitam , non quae suavissima videretur , sed quae honestissima esset, eandem enim adhibita consuetudine suavissimam fore. Consuetudo enim, ut ait Lucretius , concinnat amorem. Et constat illius incredibilem quandam esse vim in omnibus animi partibus . In ea , qua alimur, ut constat ex iis, qui longo
usu assecuti sunt, ut venenis non modo non laederen- letu r sed etiam alerentur quod de Mithridate legitur, in quem Μartialis. Effecit poto Mithridates saepe veneno , et in sensibus enim , ut pictores , & musici ostendunt, quorum illi primo aspectu multa vident, quae Omnes alios fallunt, hi sentiunt etiam minima vocum discrimmina, quae percipere nullus, nisi qui habet aures exercita
165쪽
eitatas, potest. In mente denique ipsa . Unde qui mendaciis assiueti sunt, facile eis tanquam veris assentiuntur , ut est in primo minore των ε τἀτό.
Usi hoe tectum est , significat, differatuν in alium locum. Sed & scholiastes graecus , & omnes Latini legunt, G κεέθω , idque melius videtur .
. 'Υeερον in nimirum lib. 6. - Προντας μιας φεταὶ in multi IIbri veteres, εο ἰ ὰς αρε - τοὶς , quod probo, nomine enim , των ἀρετῶν, hic αι tantum intelliguntur .
M. ινοδε'ὶ Repetit id , quod saepe iam dixit, subti
litatem in his rebus exigendam non esse .umem αγγ λίαν praeceptum, rara vox, dc cuius non multa exempla reperias. in aliis libris Mamrίέω, idque al; quanto venu stius videtur a Τα' ονος τον κουρὰν in vigere quid tempus postulet . ους
Et praeclare Sophocles in Electra. Κα je-μ ις '
' Ωοπερ ἐω της - εχ , κώ της κυαρνητικησὶ Artium quaedam. constant praeceptis necessariis , & immutabilibus, ut grammatica , & geometria: quaedam iis, quae pro temporum ratione mutantur , ut ars impera toria , ars dicendi , ars medendi, ars gubernandarum navium. Nam & Imperator modo explicat copias, mo do contrahit, modo aperto marte , modo ex insidiis rem gerit,' modo simulat metum , modo dissimulat i modo planitiem , & aperta loca, modo saltus an gustias, & aspera montium petit, prout tempus postu lare arbitratur . Et orator pro locorum temporum, au'ditorum varietate artificium suum mutad; & medicus in curando , sexus , aetatis, virium , consuetudinis , temperaturae , regionis , tempestatis , anni maximam L a ratio
166쪽
rationem habeat necesse est; & gubernator non semper eum cursum , quem coepit, tenet, sed interdum remigat, interdum Vela facit, saepe etiam mutata velificatione eum , quo intendit, portum consequitur. Atque hoc est, quod ait Plato lib. 6. ἔτι
εἰ ἔντι νεὼς αλιμος ε Σχει. Et Cicero in episto-Ia ad Lent. In navigando tempestati obsequi artis est. Talia igitur huius quoque disciplinae praecepta esse ait. Observavi autem saepe a magnis scriptoribu S coniungi has duas artes in eomparationibus, artem medendi,& artem regendarum navium, ut hie ab Aristotele, BeCicerone 3. de finibus. Nee enim gubernationi, aut me dicinae similem sapientiam esse arbitramur . Et paulo post : Inscite autem medicinae, o gubernationis ultimum, cum ultimo sapientiae comparatur . Et apud Horatium .
Navem agere Ignarus navis timet, abrotonum aegro
Non audet , nisi qui didicit, dare . Et apud Quinctilianum lib. a. Nam ω gubernatre
vult salva nave in portum pervenire , si tamen tempes ate fuerit abreptus , non deo minus erit gubernator , dicitque notum illud , dum elavum rinum teneam . Et medicus sanitatem aegri petit, si tamen aut valetudinis vi, aut in- semperantia aegri , aliove quo casu summa non contingit, Eum Ipse omnia secundum νat onem Dere t , medicinae fine non 'exeidit. Et Cyrus quidam rhetor. in libello:
Πρωτον ἔνὶ Explicat apertius , quod supra dixerat , actiones rationi eonsentaneas esse debere : docet erit tra
167쪽
eas tales esse , quae moderatae sint. ορθος πενοι του μετρίου στοχα ικος Giν. Ut alio loeo dicetur, ostendit autem exemplis ductis a robore, de a bona valetudine, immoderationem ad omnia corrumpen da , moderationem ad omnia conservanda aptissimam esse. με πονηm πῶσιν ἄριιμ, ait Hesiodus.
Φθείρεθαι δεῖ μ) meliori ordine leguntur haec in quibusdam antiquis codicibus , constat Argyropylum ita
f.&c. ou μὶ idem & iisdem verbis lib. I. magnorum minralium, ubi etiam hunc locum fusius explicat, & ornatius tractat. Μulta etiam in eandem sententiam dispurtat Socrates apud Platonem in dialogo, qui vulgo inscribitur , cum inscribi debeat ἀντερα M.
μὶ Cum superiori eapite doeuisset habitu A
srequentantis eiusdem generis actionibus comparari , proximum videri poterat, ut doceret: quam multae actiones , aut quam longum tempus requireretur
ad habitum comparandum , sed cum id certo definiri non queat, docet quo signo, atque indicio intelligere possimus hunc aut illum habitum perfectum iam i h lanimo , & absolutum esse. Id autem est, ea voluptas, r, isque dolor, qui ex actionibus ipsis oritur , easque comitatur . Nam qui a corporeis voluptatibus abstinet, eoque ipso gaudet, temperans est at qui, cum eis
Caret, angitur an rnis , easque absentes cogitat, atque desiderat, illium vere ac merito dixeris intemperantem. Eadem cognoscendae , atque explorandae fortitudinis ratio. Nam qui subit,cum occasio fert,ea,quae eae- iteros terrent, risque eum quadam alacritate animi, aut i
certe tae molestia sicit, scias eum sortem , & magno lL 3 animo
168쪽
rso Μ- N T Ο N I I. Μ U R E T ianimo praeditum eme: at cui, cum periculum aliquod adeundum est , Refugit , ut ait poeta , timido sanguem,
atque exalbescit metu , hunc nos ex albo virorum sortium expunctum , inter ignavos, decuriandum esse
λυπήμενος γεὶ Cum multa in Aristotele lauda da sunt, tum illud vel maxime , quod rationem philosophandi suam ad veritatem , dc ad naturam quam
maxime accommodavit; caeteri magna ex parte admirationem sui in vulgus excitare voluerunt, dc dum nova , inaudita , admirabilia afferrent, quam vera dicerent , interdum non magnopere laborarunt . Huic nostro nihil veritate prius , nihil potius , nihil antiquius fuit: Caeteri saepe pro veris speciosa consectati sunt , hic quae vera essent, semper eo ipso satis speciosa esis iudicavit . Id adeo vel hoc ipso ex loco intelligi pol rit , si , quod hic dicitur , cum iis , quae ab aliis philosophis eadem de re dicta sunt, conferatur . Alii tantam vim virtutis esse voluerunt, ut in quo ea emet ,
eum in rota , in equuleo , in maximis denique , α exquisitissimis tormentis ac cruciatibus non modo non doliturum , sed gavisurum etiam , & tanquam in rosa, aut viola mollissime substrata accubaret,magnam quan dam ex eo voluptatem sensurum praedicarent. At quis homo huius tam durae , tam severae, tam rigidae sententiae auctor fuit Expectatis, ut Epictetum vobis aliquem , aut Anaxarchum , aut Antisthenem proferam Epicurus ipse voluptariorum pater , voluptatis amertor , enervator Philosophiae , cuius pleraeque disputationes in ganea , aut in popina natae videntur , non in schola, cuius is sermo est, ut in visceribus , a medullis summum bonum condidisse videatur, ipse inquam Epicurus, cui dolor ultimum malorum omnium
est , sapientem , si in Phalaridis tauro subiectis ignibus torreatur , dicturum ait, quam hoc suave est c quam
169쪽
alienum videtur , ut non semel dubitaverim , iocone
an serio illa scripsisset Epicurus. Μelius & verius Aristololes , qui cum hanc quasi notam tradidisset nobis ,
qua virtute praeditos ab iis, qui ea carerent, dignosco remus, quod in quibus virtus est, ii alacriter , atque hilare munia virtutis obeant ; intelligeretque nonnullas eiusmodi esse fortium virorum actiones, quibus vo Iuptas , ipsa repugnante natura comitari non potest ,
moderationem quandam adhibuit, satis esse dicens, in eiusmodi actionibus ad fortitudinis laudem, si sine tristitia, & contractione animi obeantur . Non enim gaudebat Anaxarchus,cum in mortarium iussu Nicocreontis Regis coniectus pistillis ferreis tunderetur , neque cum illam ederet nobilissimam vocem, tundite , tu ndite Anaxarchi saccum, Anaxarchum ipsum tundere non potestis,
significabat gratos sibi, dc suaves esse illos ictus , sed nullam esse tantam vim doloris, quae deiicere se a gradu sortitudinis , & constantiae posset. Non gaudebat
Mucius , cum spectante, & obstupescente Porsenna dextram manum suam lento igne immotus combureret , sed ut hosti potentissimo metum incuteret, patriamque gravi obsidione liberaret, doloris acerbitatem ratione , ac virtute superabat. Non gaudebant Decii, cum se in armatos hostium globos certi mortis immitterent, non Regulus, cum a Carthaginensibus exquisitissimo supplicii genere necaretur; sed quod etiam sortissimis viris satis est, & mortem & cruciatum omnem, Prae virtute , atque honestate contemnendum esse ducebant . Hoc igitur est , cur Aristoteles , cum dixisset fortem esse eum, qui gaudens exciperet, ac perserret .aea, quae suapte natura terribilia essent. Additur , 'H s. λυπουμενος γ. J qua de re lib. 3. copiosius disputaturi sumus. Sequitur ,
170쪽
rsa Μ. ANTONII ΜUR ET Ivirtutis in voluptatibus , atque in molestiis cernitur νneque ulla re magis interest bonus vir ab improbo , quam quod ille honestis gaudet, hic turpibus , illum
turpia offendunt , hune voluptate perfundunt. Hoeautem τιαι, Probat argu mentis , Quae ordine explicabimus . Διιι τιω-omnes homines naturam ad honestatem seruntur, turpitudinem aversantur & refugiunt : sed in honestis actionibus admista plerumque quaedam voluptatis illecebra nos in fraudem inducite quaedam contra molestia, & dissicultas honestis acti nibus addita nos ab eis deterret, & abducit. Λtque
hoc est,quod Plato voluptatem vocat δελεροκι ἄν,quodque Archytas Tarentinus dicere latebat,ninam evitatiorem pestem, quam corporis voluptatem hominibus a natura datam , cuius voluptatis avidae libidines temere , Θ effrenate ad potiundum iacitarentur . Hinc patriae proditiones, hInc rerumpublicae eversus, hine cum Bostibus elandesIna colloquia nasci : nudium denique scelus , tam magnum fac nus esse , ad quod suscipiendum non D-bIdo voluptatis impelleret. stupra Preo adulteria , omne tale flagitium nullis aliis illecebris excitar nisi . Iuptate ; cumque homini Me natura , siue quis Deus nihil mente praestabilius dedisset, huic divino muneri, ac dono nihil tam esse inimicum, quam voluptatem; nec e nim libidine dominante temperantiae locum esse, nec Omnino in Soluptatis regno virtutem posse conuere. Haec Ciceronis e libro de senectute verba recitare visum
est , quod mirifice meo quidem iudicio illustrant id,
quod hic ab Aristotele dicitur, voluptatem peccandi illecebram esse. Ac plena est exemplorum tum historia , tum communis vita , ex quibus luce clarius perspici potest , homines ad flagitia voluptate incitari, ab honestis actionibus dissicultate, & molestia avocari. Est autem hoc primum eorum , quae dixis