장음표시 사용
181쪽
malum alienum . Μagis autem nos impellit natura , ut nobis bene esse cupiamus, quam ut alii male. II.Deinde quod plura nobis, dc frequentiora obiiciuntur voluptatis invitamenta , quam irae incitamentalest autem molestior hostis , qui saepius aggreditur , quam qui minus saepe . III. Adde , quod ira prodit se , dc
quasi aperto marte congreditur et at voluptas insinuatis. irrepit in animos clanculum. Unde Homerus Venerem , quae eadem est & voluptas , vocat κον : de tribuit ei cestum, in quo inest, sunt autem occulti hostes vitatu dissiciliores . Liviane ἔπιρ- νόον πυκα περ φρονεοντω.
IV. Praeterea , ira rationem quodammodo sequitur , ut docetur septimo horum librorum : at voluptatis --piditas nihil habet cum ratione commercii r ergo multi in media ira temperant sibi, ut Plato , cum illam celebrem vocem edidit. verberarens te , nisi iratus essetis, de cum servum , cui iratus erat, verberare ipse noluit, sed Speusippo, aut ut alii, Xenocrati puniendum dedit . V. Postremo, ex amatoribus maxime perspici potest cupiditatem voluptatis potentiorem esse ira; eum enim illi irascuntur amorἱbus suis , si ita potentior esset, omnino amorem extingueret, contra autem videmus iram ab amore superari. Itaque recte poeta Amanraum irae amorIs retindetratio est .
His,& similibus caussis, ait Λristoteles pugnam cum voluptate , quam cum ira dissiciliorem videri. Καῖ τη ιριτοῦ in aliis libris, auia τε η ικν, sed hoe sine
controversia melius. ι πολυτικη) Idem confirmat Plato primo, νομων his verbis . νομων ἀνθρωπων oλύγου πα- . - ν η- αλι τε τὰς iubνὰς, ita τὰς
οτι μὲν Οἴνὶ Brevis quaedam ανακεραλαόωMc totius superioris disputationis .
182쪽
superiori disputatione oriri posse videbatur : deinde graviter reprehendit eos, qui oratione tantum , non etiam vita , & moribus philosophantur . ησειε δ' δε τις Quomodo verum esse potest, quod dictum est , iustis actionibus edendis , atque obeundis iustos, fortibus sortes , temperatis temperantes effici, eodemque modo caeteras virtutes comparari λ Nam qui iustus sit, iustus nondum est: at qui ea, quae iussa sunt, exequitur, iam eo ipso esse iustus videtur, ut oratio nostra ipsa se conficere, atque convertere dc sibi pugnare videatur : cum enim eadem sit artium , ct virtutum ratio , ut qui emendate loquitur , gram maticus , qui modulate canit, musicus habendus est: ita cuius actiones iustae sunt, iustus , cuius tςmpera.
Hουδ' ς τεχνῶν οἴτως εχω) Duobus modis explicat eam , quae allata est, dubitationem , ac primum quidem confutat assumptionem syllogismi, aitque etiam, si quis ea, quae artis sunt, praestet, non tamen eX e continuo effici, ut sit artifex : posse enim etiam imperitum aut casu , aut monente , aut praeeunte alio alio quid ex artis praeceptis facere , neque tamen ob id artifieem esse , donec artem ipsam penitus animo com biberit, sitque in ea diligentet exercitatus . Ἀτι Ουδε ομοιόν Haec altera solutio est, qua nega tur illa artium , & virtutum similitudo : ostenditurque multum inter has , & illas interesse . Primum quod in artibus magis spectamus, quale opus sit, quam qualis opifex , totaque persectio , atque absolutio non ex opifice, sed ex opere ipso penditur . At in virtutibus non tam spectatur, cuiusmodi sit actio, quam quomodo
183쪽
inlido affectus sit animus eius qui agit , potestque evenire, ut & scelerate agat aliquis, cuius actio ipsa per se scelerata non sit: & recte , ac laudabiliter is , cuius actio si sola speetetur, neque consideretur , quo animo suscepta sit, turpis, & scelerata videri queat . utrius. que rei exemplum hoc fingamus licet. Cum urbs quae, dam longa obsidione premeretur quidam e custodibus portarum pactus est cum hostibus , se eorum globum certa quadam nodiis hora in urbem immissurum. Forte accidit , ut ea ipsa nocte aliquot ex civibus viri foristes & strenui ex urbe , alia quadam porta egrederentur , castra hostium speculaturi, incidunt in eos , qui mittebantur, ut in insidiis essent, donec porta ipfis, ita ut constitutum erat, panderetur. Eductis utrimque gladiis virtute eivium cadunt hostes. Cives occasione utendum , ac longius progrediendum rati, ut facilius
hostem fallerent, arma eorum , quos occiderant, induunt , eoque ornatu in castra profecti, magnam stragem hostium edunt. Deinde alio itinere reversi , perveniunt ad eam portam, cui ille, quem dixi, patriae proditor praeerat. Qui ex armorum genere hostes emeratus , sine mora portam aperuit. Ingressi illi, in excubitorum manum incidunt, & quia hostilibus armis induti erant pro hostibus habiti, partim eaeduntur, partim sauciantur. Hic , si nudae ac simplices actiones considerentur , ille quidem, qui custodiendae portae praefectus erat, nihili turpe, aut nefarium egisse videbitur : egregiis enim Civibus re bene, ac feliciter gesta revertentibus portas aperuit. Λt quia hoc animo erat, ut se hostes in patriam immittere putaret, inexpiabili se scelere obligavit: illorum contra , qui eos urbem ingressbs aggressi trucidarunt, actio ipsa per se 'scelerata , & immanis est. Neque tamen scelerate ab eis factum est : putabant enim illos hostes esse, ct probabili argumento ducti putabant. Cum igitur quaeri
184쪽
tur, honeste , an turpiter aetum sit aliquid, non tam , quid actum sit, quam quo animo actum sit, spectari o- portet : At in operibus artium nihil interest, quo animo aliquid artifex fecerit, operis enim ipsius perseetio,
non artificis animus consideratur . Adde quod quatuor requiruntur, antequam quinquam ex virtute agere dicatur.Primum ut agat sciens: nam ex eo, quod qui S agat insciens, neque laudem, neque teprehensionem ullam meretur. Deinde ut v μι. id cum capto consilio apud animum suum constituerit, ita agendum esse . Nam si aut casu agat, aut subito aliquo animi motu, aut coactus , non dicitur ex virtute agere, Tertio, ut in capiendo, sic agendi consilio dignitatem, atque honestatem ipsam sequa- tu, . Nam si aut infamiam, aut supplicium fugiens ,
aut formam, aut lucrum, aut tale aliquid captans, ea, quae honesta sunt, exequatur, neque honeste aget, ne que propterea vir bonus, ac virtute praeditus habendus erit . Postremo, ut perpetuo, ac constanter honestatem colat ; nam si a se ipse desciverit, casu, non virtute aliquid boni aliquando fecisse videbitur. Itaque Cicero in Λntonium de L.Trebellio loquens, qui cum aliquamdiu bonus civis fuimet, postea se ad Antonium contulerat . inquit, es , qui hunc non casu exisImet recte fecisse λ Et de seipso in Catilinam : Ita me ,
Inquit, Rep. tractabo , ut memInerim semper eorum , quae gesserim , curemque , ut ea virtute , non casu gesta esse ΦIdeantur. Et in septimo ad Atticum in extremo: Re Iiqua sic a me aguntur , ω agentur , ut non committamus , ut ea , quae gessimus , fortituto gessisse videamur. Atque ea
caussa est , cur Iurisconsulti non brevem quandam, dei ad tempus susceptam suum cuique tribuendi voluntatem , sed eam demum , quae constans, & perpetua sit, , iustitiam esse d eant. At horum omnium praeter scien-xiam artis nihil in artifice requiritur, quodque ad artis
185쪽
I u II. E T Η I C O RU M . - 267 non praecipuum tantum est , verum etiam selum, id in virtutibus minimum momenti habet . in Artes ieitur etiam virtutes Vocat, ut & supra, murali αλλων τεχνῶν , ut artis nomen etiam ad virtutes, de ad vitia accommodari posse constet . Sic & apud latinos Salustius ravaritia fidem , probitatem , caeterasque bonas artes subvertit. Et paulo supra: Agitabatur magis, magisque in Hes , aηimus ferox inopia rei familiaris , Θ eonscientis scelerum , quae utraque iis artibus auxerat, quas supra
memoravi. Sic Hotatius : me arte Pollux , Θ vagus Hercules , Innixus arces attigit igneas .
Cicero pro lege Μanilia: Sed multae sunt artes huius ac ministrae , comitesque virtutis . Ac primum quanta Inn centia debent esse Imperatores quanta deinde omnibus is bus temperantia , quanta fide
Ουδε' μελησμὶ Non est dubium , quin legendum sie. Α ' οἰ-ὶ Aptissima comparatione ostendit. nihil prodesse sermones philosophicus iis , qui vitam . suam Propterea non corrigunt . Est autem haec pars satis per se perspicua.
MEτα δε ταυταὶ Haec secunda pars est huius libri, in qua virtutis definitio inquiritur. Suo autem more primum quaerit, sub quod genus ineludenda sit virtus , deinde quomodo ab iis distinguatur, quae eo
dem genere continentur. Genus igitur, quod virtutem ambitu suo comprehendit, docet esse habitum et idque hoc modo . Trium omnino generum sunt ea , quae in ea parte animi , in qua virtus moralis est , reperiuntur Aut enim sunt perturbationes, aut pote
186쪽
states , aut habitus . Horum trium aliquid necesse est eme virtutem : non est autem neque perturbatio , neque potestas: est igitur habitus. Hi ne Aristotelis lo- Cum ita expressit Plutarchus in libro inti Dis J δὴ τἀτά-em'rivi
Λέγω 3 πιι ηὶ Primum quaeramus , quomodo τα latine dicantur . Cicero videtur indicare morbos , aut animi perturbationes, dici posse. Sed haec Stoica videntur . Peripatetici enim qui τα παθη utilia esse dicunt , dc non tollenda, sed ad mediocritatem perducenda,
nunquam Vocarent ea , morbos, aut perturbationes. Non
enim potest utilis esse morbus , neque optandum est , ut mediocriter perturbetur animus noster , sed ut ne omnino perturbetur,cum perturbari videatur esse τινα Hac tamen de interpretatione ita Cicero 3.Tusc. Videtur mihi eadere in sapientem aegritudo . Μ. num reli quae quoque perturbationos animi , formidines , libidines , iracundiae' hare eim fere sunt eiusmodi, quae Grauci πάφη appellant, ego poteram morbos, o id verbum esset e verbo
sed In consuetudinem nostram non caderet: nam misereris invidere, gestiro , laetari haee omnia Graec/ morbos up pellant , motus animi rationi non obtemperantes'. nos aut Φos eosdem motus concitati animi , recte, ut opinor , pertur hariones diximus , morbos autem non satis usitate. Easdem paulo infra : commotiones vocat, perturbationes motus
Et in quarto eorundem librorum perturbationes, aut motus turbidos . ut autem Cicero prudenter , & artificiose fecit, qui cum vellet τα παθη impugnare, & Stol Corum opinionem defendere, ita interpretatus est Vocem , ut ipsb nomine significaretur vitiosum quid
dam , & tollendum Potius ; quam moderandum : ita
187쪽
citi , rerum ipsarum non admodum intelligentes , parum considerate , qui easdem voces hoc loco adhibuerint , quae ad Stoicorum quidem sententiam confir mandam ement aptissimae , a sententia autem. Aristotelis alienae . mpulsiones idem vocari videtur Ita enim scribit lib. I. de inventione . Impulso es, qMar fine cogitasione per quandam afectionem animi aliquid facere adhortatur , ut amor , ιracundia , aegritudo , vinolem
gla θα Paulo post etiam vocat Impetum anImi: sed nee illa quidem satis ad Aristotelem interpretandum accommodata sunt; nam impulso , ct impetus magis exprimunt is quam , & ut qui concupiscit , audirascitur, videtur tendere , & ferri aliquo, cum quo dam impetu , ita is , qui voluptate fruitur, aut aliquaere gaudet, nusquam alio tendit, sed in eo, in quo est, quantum potest, quiescit . Quare ne motus quidem nomen satis aptum est ad amplectenda omnia . Et nim lib. 7. accurate disputabitur, voluptatem non esse motum . Iam si voluptas Aristoteli est & tamen non est motus; sequitur non idem esse in& motum. Alibi vocat π.sar, affectionem , ut de inventione . Uectio est animi, ut corporἰs ex tempore aliqua de caussa com mutario , ut laetitia , cupiditas, motus , modestia, At
que hoc longe optimum esset plane enim nullo modo melius latine dici potest , quam , assici) nisi i esset in eo aliqua ambiguitas . Nam quoque, quae longe aliud est , quam soος, Cicero lectionem
vocat . Affectus nomen hoc modo acceptum , legatur ne apud Ciceronem , an minus , scitis nuper magnis Contentionibus inter duos eruditissimos homines, quorum alter hic latinas , alter graecas literas docet , di sputatum eme. Ego interponere me in illam. contenis
tionem nolo: sed dico tamen quid mihi Videatur. iNon nego neri posse, ut Cicero quoque sortassis a Ii-
188쪽
rro M. Λ N T O N I I Μ U R E T rquando ita hac voce usus sit, non tamen, si quis quae. rat , locum ullum proserre possum , ex quo id aperte constet . Nam in iis , quorum memini, magis vide tur significare , verumtamen cum Seneca, Quintilianus , & alii boni latinitatis auctores manifeste vocent affectus , , quod ad me quidem attinet , non putaverim hanc vocem refugiendam. Cicero ipse videtur non potui me sibi plene , ac cumulate satisfacere, in ea voce exprimenda, cum alicubi gravcam ipsam orationi latinae admiscuerit ut ad Atticum . Ego te quoque ponam in eodem m. Sed de voce fortassis nimium multa . Nunc de te ipsa aliquid di-
Tῆ ανάθους definitionem nullam ab Aristotele hic poni videtis . Et animadvertendum est, quod monet Scholiastes graecus apud veteres Peripateticos nullam reperiri definitionem. .
σι γυρινασίων Id est, uia ἐμω η κηκοτι. Unde ἀ-1υιος βω, apud Platonem lib. . de legibus .
ΡRimum breviter repetit praecipua capita superioris disputationis . Deinde docet, quid facere oporteat eos, qui liberari a vitiis , dc ad virtutem per
Διὸ atm εργον ωαπαῖον εῖναι γ Traditurus praecepta quaedam ad virtutem comparandam utilia , primum admonet nos magnam in re comparanda esse difficubtatem :
189쪽
I u II. ET HI C O R U Μ 37Itatem': id autem facit ad excitandam, & exacuendam industriam nostram , ne tantae rei indormiamus neve nos eam , nisi magna adhibita diligentia eon se cuturos esse credamus . Vulgare proverbium est apud Graecos, , difficilia , quae pulchra . Et eodem pertinet versiculus Epicharmi ' πόνωνα Go ναμιν τα ' -- οι Quem ita expressit H
Nil Ilae magnomia labore dedit mortalibus . Hesiodus quoque significat laboriosam esse virtutis consecutionum της πετης -&c. Εἶναι positum videtur, αντὸν γέν-αM. nam virtutem quidem assequi difficile est, sed facile, in ea iam acquisita permanere, ut copiose docetur in Protagora. Atque hoc est, quod ait Hesiodus.
Ε καςωμὶ Si medium rei , quod semper ,' & omni ibus idem est, tam difficile assequimur , quanto diffi-
cilius virtutem , quae quaerit τε προδῶ ἔμας μεσον , quod quidem pro personarum , temporum, locorum , actio- num diversitate variatur .
δεῖ) Primum hoc est praeceptum . ,
Η καλυμδ est μνημονικὸν α μαρτηρια . Dicit enim haec , Ulysses ipse gubernatorem alloquens Odys. u. Sic & lCicero lib. a. de gloria Aiacem pro Hectore , ut nota vit Gellius lib. I s. cap. 6. Eustatius haec, quae hic ci tantur , ait dici a Circe , cuius errorem sequitur Vi etorius cap. 3. Cicero rursum libr. a. de divinat. Aga memnonem pro Ulixe, ut notat Politianus in Μiscel- laneis. Plutarchus in Nicia Cleonem pro Agoracrito nominat. Victorius lib. 6. Variarum lect. primum Ilia dos pro nono, & Agamemnonem pro Achille citat, iquem errorem ipsius notavi cap. lib. 8. Var. se st.
190쪽
Κἀτιε' ἀνδίτερον φκώ-Hoc proverbio usus est Plato in Phaedone , in Politico, in Phileto . ητρυ- Sic Plato in Protagora . οπερ υ , διαφριφόμον, εὐ καρι-ομ ον ἰυθυνηπιν. Videtur autem de arboribus loqui . Theodoretus dialogo 3. eontra