장음표시 사용
201쪽
T' εις -- φαένετοGὶ Protagoras dicebat hominem παντων κάπρον O , di tale esse quidque cuique , quale ipsi videretur. Plato in Cratylo, & in Theaeteto. Ubi etiam urbane hoc dictum ipsius re prehenditur . Deinde ita corrigitur, οὐ τὸν τυχοντα θρω- μέτριον P, ἀλλα' τον ςημνα, φρόνιμιον. Coarguit etiam Λristoteles hoc dictum , in metaphysic. vide de Galenum lib. 3. de simplic. med facult. Καθ' Prout quisque affectus est , ita vinrie de rebus iudicat. Amatoribus, ut ait Theocritus, τό μιη καλώ καλώ πέρανται. Chremes Terentianns s brius , ancillulam meretriciam spreverat: idem cum a Coena bene potus rediret . , inquit, Pythias, quanto mihi formosor videνe, quam dudum, neque tamen mutata erat ancilla , sed mutatus ipse . Phaeacibus, ut Homerus , & Horatius aiunt, pulchrum fuit. In medios dremime dios , & i Ad strepitum editharae rassatum ducere curam, at homini parce , & frugaliter educato , vita illa turpissima, & insuavissima esset. Ut Plato negat sibi placuisse Italicas , & Siculas mensas . Arquatis , Θ -- lternosis , ait Varro , etiam quae latea non sunt, lutea PI- iaeentur . Ebrii saepe omnia vident gemina , & ea quae stant, moveri putant. Siculis iucundissimum videbatur bis die saturum fieri, neque unquam pernoctare solum : Λt Plato , eum eo venisset, negat eam vitam sibi placuisse . Verum igitur est, quod ait Aristoteles, κιο ' iaας--cte. . .
202쪽
O 'πὶ Perniciosa quaedam, de pesti sera multorum
animos occuparat opimo, neminem sponte pec-xe , aut sponte vitiosum esse : quae cum protegere nequitiam, improbeque factis salsam necessitatis excusationem , quasi 4Velum aliquod praetendere, eademque opera omnia virtutis, & ossicii praecepta subvertere videretur Leam sibi Aristoteles , antequam ingrederetur de singulis virtutibus dicere, confutandam esse duxit, docendumque multis, ac firmis rationibus , in uno. quoque, nostrum situm esse, bene, an male agat, & ut nos viros sua sponte ea , quae Virtutis sunt, exequi, ita improbos , dc nefarios sponte peccare, vitiorumque turpitudinem in se , suapte voluntate suspicere . ' οντος n) Primum ostendit. virtutis consecutionem in nobis sitam esse: idque hoc modo. Cum finem qui- dem spectet voluntas, deliberatio autem , &versetur in iis , quae diriguntur ad finem , sequitur' ut quaecumque actiones ad ea pertinent, di sponte sui sceptae sint, &---hlnν: tales autem sunt actiones virtuti consentaneae , in nobis igitur situm est, ut exi virtute agamus. t M ηψιν δε J lego A. .' δε'. κ αὶ Ostehdit vitii quoque eamdem esse rationem , idque hoc modo . , Quaecunque ut agamus , in arbitrio nostro situm est, eadem etiam , ut ne agamus , situm est: nam ni ita esset, neutrum , esset arbitrii nostri, sed alterum necessitatis. Si possumus igitur arbitratu nostro ea , quae honesta sunt, agere . quod virtutis est, possumus etiam ea omittere, quod est vitii: & si liberum est nobis abstinere a flagitiosis actionibus, quod cum virtute coniunetum est, liberum
est etiam eas suscipere, quod est vitii. Quod si singu
203쪽
I N III. ET HICORUM. I s. Iae a ctiones in potestate nostra sint earumque frequentatione boni aut mali evadimus , perspicuum est , sua quemque sponte, aut bonum, aut malum evadere, idque totum in ipso situm esse. 'ru' καλά' -αχ νὶ lego πνώειν , & paulo post,
ΤΟ-ως ἐδεὶς εκων πονηρὸς-λων μαλαρὶ Tragicis alicuius veteris senarius est, quo ut puto fignificaret , quisquis auctor ipsius est, neminem , cui eligendi potestas sit, laboriosam & asperam Vitam colere, ut neminem invitum beatum esse , atque affluere iis omnibus, quae ad vitam commode agendam pertinent: sed philosophi quidem cum statuerent omnes improbos miseros esse , omnes Virtute praeditos felices , iidem que iudicarent virtutem quidem sponte coli, sed vitio sum esse neminem nisi invitum, abusi sunt hoc versiculo ad confirmandam sententiam suam , & πονηρὸν interpretati sunt, non eum, qui dure, ac laboriose viveret , sed improbum, & Vitiosum ,'quod eadem vox,
aut accentu mutato, ut vulgo putant, aut eodem ac in icentu , ut iudicat Thomas Magister . & hoc , ct illud' significet. quoque acceperunt, non divitem , ct facilem agentem, sed virum bonum & ex virtute a gentem. Citatur autem hic ipse versus hoc sensu is l
i t iam tueri videtur Plato in Clitophonte, & lib. s. dei legibus. Aristoteles autem posteriorem partem Veram esse fatetur , priorem falsam esse docet. - ' ἀυτμ 3 Ignorantia iuris naturalis , aut gentium nemini prodest ad excusationem . Neque enim ferendus sit, si quis dicat, se ignora me faciendam Non esse caedem , non adulterium . Ignorantia autem Iuris Civilis interdum non punitur, ut in rusti-
eo , in femina , in milite, toto tit. D. de iure , de lfacti ignor. & l. a. in fine, D. de iure fisci , punitur
204쪽
486 Μ. ANTONII ΜUR ET Iautem in iis, qui aut sua prudentia instructi sunt, aut iurisconsulti copiam habent, i. ultimo , D. de iure, facti ignor .Eι δέ τις λέγοι. Exponit argumentum quoddam, quo utebantur ii , qui negabant homines sponte pecca re , idque dis luit, ut doceat etiam iis positis , quae ipsi volebant , tamen essici, ut nihilo magis sponte suscipiantur honestae actiones, quam turpes & ne
Quid esse tandem caussae putemus,cur Aristoteles de singulis virtutibus disputaturus a sortitudine sibi potissimum exordiendum esse iudica- Verit . Quidam hoc propter ipsius sortitudinis praestantiam factum putant, ut quemadmodum in ma gnarum aedium vestibulis pulcherrimae columnae, azita tuae collocari solent : ita non in ipso disputationis ingressu omnium virtutum nobilissima de praestantissima collocaretur . Ita enim praecipit , & Pindarus in
Olympiis, δε' ἔργου προσωπον aeSed hanc opinionem multa sunt, quae labefactare vi dentur . Primum , quod Aristoteles , si in digerendis virtutibus earum praestantiam secutus emet , prius disputast et QEι' διανοητικῶν, ὁ -ῖ ηθικων. Deinde inter morales principem locum dedisset non fortitudini, sed iustitiae . Praeclare enim Agesilaus interroga tus , iustitiane fortitudini, an iustitiae fortitudo pra
faret λ si omnes , inquit , homines iusti essent, nihil νυν foret fortitudine : at si omnes fortes , tum vel maxime iustitia necessaria esset. Magni autem viri, ubi de virtutum
205쪽
IN II. E T A IV Ο R U M. tutum iniet ipsas comparatione agitur , nunquam pri
mum locum dant fortitudini ; sed alii tertium , alii
quartum. Xenophon eam vocat. 3.δειας . Tertium D. Thomas, qui hunc praecipuarum Virtutum ordinem facit, ut primo loco statuat prudentiam , secundo iustitiam , tertio fortitudinem , quarto temperantiam . Quartum Plato , qui libro primo de legibus cum duplicia bona esse dixisset huma. na , dc divina . Humana quidem ait esse quatuor, bonam ualetudinem , pulchritudinem , robur , ct divitias divina autem, quae eis , quasi e regione respondeant, totidem prudentiam , temperantiam, iustitiam ct fortitudinem : quam postremam etiam hocat , τὸ
Αlii huius ordinis eam caussam esse dicunt , quod notissima sint nobis, ea in quibus versatur fortitudo, quae mihi sententia ita videtur in nrma , atque imbecilla , ut etiam , si a nemine tentetur , ipsa per se corruat. Quis est enim qui cum in voluptatibus tem perantia, in periculis bellicis sortitudo cernatur , non ivideat multis partibus notiores nobis esse voluptates , quam belli pericula λ etenim voluptatis sensum ex aluo matris attulimus , ea nobis, ut Aristotelem dicere meministis , estque παθος sνον τῆ-Λt in bello quotusquisque versatus est λ sunt j qui & id factum putent, quod fortitudo in rebus dissicilioribus elaborat, in .eoque animi motu regendo sita est , qui dissicillime regitur: --ο θυμὸς , ait Aristoteles in Eudem eis . Sed horum opinioni natura , prope dixerim , ipsa dc ratio reclamat . Scimus enim la iacilioribus ordiendum. Quam igitur eius ordinis, 'quem Aristoteles in tractandis virtutibus secutus est , caussam fuisse opinor, brevi oratione complectar . Pri- mum igitur prius τὰς ηθι is , quam ταω διανοη-κας per-
secutus est , quod faciliores essent ad intelligendum . Deinde
206쪽
, prius eas , quae πρὸς τxpertinet , sibi expediendas esse duxit : Sunt autem duae Fortitudo, &Temperantia. In duabus autem rationem ordinis non crediderim admodum anxie , & sollicite inquirendam. Etenim si quis Platonem secutus temperantiam fortitudini anteponi debuisse contendat, utemur eodem responso quo olim pictor quidam usus esse perhibetur , qui conductus , ut equum currentem pingeret cum eum pinxisset in pulvere se volutantem, ob eam que rem a conductore increparetur : Inverte , inquit viabulam , mox enim currentem videbis, ita eum nos iube bimus duarum virtutum ordinem invertere . Sed Aristoteles hac in parte communi hominum iudicio, ut par est, tribui me aliquid videtur. Etenim sive Diatonis sive D. Thomae vera sententia est, non enim magnopere laboramus , communis hominum consensus plurimum fortitudini desert . Magnum enim nec imi merito videtur in publico civitatis metu, ac trepidatione irruenti sese hostium agmini opponere , non tu- barum sonum non lituorum clangorem , non equorum hinnitum, non armorum fulgorem, non avidas sanguinis tela , non crebris tinetos caedibus gladios extimescere , ire immo obviam iis omnibus, dc periculum ab aliis praesenti vitae suae periculo depellere, pro aris , & socis , pro templis , ac moenibus, pro salute , ac libertate communi, ictus, vulnera , mortem depique, si res ferat, non excipere tantum, Verum etiam ultro appetere. Haec qui praestiterunt in omni aetate, apud omnes populos clari, illustres , honorati fuerunt. Illis ovationes, supplicationes, triumphi, illis' stu tuae, arcus, trophaea, illis monumenta publica: illis
annuae laudationes; illis denique omnia singularia, &divinis honoribus proxima ornamenta decreta sunt, qualia
207쪽
qualia aut nunquam , aut perraro, temperantiae, liberalitati, iustitiae tributa legimus. Duas olim in Graecia respublicas fuisse accepimus inter se simillimas , poeneque geminas, easdemque , ut opinio erat , optimis institutis, ac legibus temperatas, Cretensium , & Lacedaemoniorum. Earum alteram Minos de Iovis, alteram de Apollinis consilio Lycurgus temperasse putabatur. Utraque autem id praecipue spectabat, eoque referebat omnia , ut cives quam fortissimi, ac belliciosissimi evaderent , ideoque scripsit Plato omnem morem
Lacedaemoniorum instammatum erue cupiditate vincendi:
neque alio pertinebant aut convivia illa in publico , quae tum phi ditia , tum systalia nominabant , aut laboriosae in gymnasiis tum puerorum , tum virginum exercitationes, auc Venationes, aut dolorum perpessiones, quam ut, quae belli necessitas fert, iis in pace facile ferendis assuefierent . ini in etiam Lacedaemonii cum ceteroqui a poeticis studiis alieni essent , neque poetarum cantus libenter audirent, lege tamen constituerant , ut quoties cum hostibus dimicaturus in pro- .cinctu constitimet exercitus, convocarentur milites in tabernaculum regium , ibique audiendis Tyrtaei carminibus ad spernendam pro patria vitam incitarentur.
Ille vero domitor orbis , victor omnium gentium , PQ- lpulus Romanus, quam virtutem pluris fecit quam sortitudinem λ Cuius rei cum alia argumenta habemus& plurima, & maxima, tum illud non minimum,quod
ex fortitudine, tanquam omnium praestantissima, ce teras quoque rectas animi affectiones virtutes nominarunt . Ut enim Graecis ἀνδρεια - του ανδρος , it3 La- llanis virtus a viro dicitur . Qua de re Ciceronis haec iverba sunt, e a. Tuscul. Atqui vide, ne cum omnes recte fanimi affectiones virtutes appellentur , non sit hoc proprium nomen omnium , sed ab ea , quae uva ceteris. excellebat , omnes nominatae sint. Appellata es enim ex viro virtus: virι
208쪽
M. ANTONII ΜUR ET Iotem maxime propria est fortitudo , cuius munera duo maxima sunt, mortis , dolorisque contemptio . Idem etiam testatur Plutarchus in Vita Coriolani, sed verba, quibus id exprimit in Graecis exemplaribus depravata leviter , ob idque ab interpretibus intellecta non sunt.
mos τὸν -ν . Platonis est ex Lachete : M Gas . Itaque Horatius de viro bono, & forti. Peiusque letho flagitium timet.
, Non ille pro caris amicis , Aut patria timidus perire , Α γεται θ - τινων&c. Ut in Phormione Terent. O vir fortis , atque amicus. Verum id Phormio vereor, ne isbaee fortitudo, ΘαAνο γαρ τις εὐο ἀνδρεῖν) Recte addidit τι : τῖ-ὰφ
to in Lachete. Eleganter autem , & acute disputat Plutarchus in Agide, ut probet sortitudinem non esse ἀφοGαν τινὶ , sed φαν. Eius haec verba sunt: ἴSI Λακεδαι
Sed hanc Aristoteles negaret Veram esse fortitudinem, πσλιτικώ fateretur. De qua in serius dicturi sumus. Πενι-
209쪽
I u III. ET HIC RUM. 29 Πενίαν ἴσως in Docuit fortitudinem non esse in iis
non metuendis , quae metuere oportet, nunc docet , eam ne in iis quidem omnibus non metuendis versari, quae metuenda non sunt. Exempli caussa , paupertatem metuere non oportet, neque morbum,dum modores non minuatur culpa nostra, neque morbus, aut negligentia, aut intemperantia contrahatur. Sed tamen , neque , qui ea metuit, timiduS, neque qui non
metuit, sortis habendus est; sed qui eam supra modum timet , avarus , ut ille , qui apud Plautum dicitur , quum dormitum iret , follem sibi obstringere solitus ob audam , ne quid animae forte amitteret dormiens , qui que cum unicam filiam in opulentam domum sine d te daret , ita secum cogitabat : festo die si quid prodegesis , profeso egere liceat, nisi peperceris, ut uvidius ille
Horatianus , qui cum ita dives esset, ut metiretur nummos , ita erat sordidus, ut se non umquam melius servo vestiret , adusque supremum tempus , ne se penuria victus opprimeret , metuebat .
Nihil enim praestare sapientis, praeter
ουδ'ειτις ἴcρινὶ Ut cum Darius matrem , uxores , filias venisse in Alexandri potestatem videns , metu bat ne uxore , & filiabus , Alexander ad libidinem suam abuteretur , non ob id erat timidus . εἰ-μαέιγοῖΘαιὶ Ut ille apud Plautum. Mei tergi hoc , non tui facio fiducia Et ille Tereotianus. Herus si redierit , vapultandum , halendae compedes . ΠεHraro ab οἶν) Concludit fortitudinem praecipue cer ni in despicientia mortis, eam enim qui negliget , sa-cile negliget cetera. φοcερωταπνὶ Natura nihil est tam terribile quam mors. Lienim , ut ait Theocritus . πi h ιν ζωο ν, ἀνελ πιέσι θ θανόντες .
210쪽
rys Μ. ANTONII Μ URET 1 Itaque Euripides.
Quod tamen ex vulgi sententia, non tamen ex veri tate dictum est : nam qui vitae nimium cupidi sunt , Vituperantur , meritoque exagitatum est a sapientissimis hominibus votum illud Μoecenatis. Debilem facito manu, Debilem pede , coxa δTuber astrue giberum rLubricos quate dentes ,
Uita dum superest , beηe est .
Si das , sustineo crucem . Πἰρας ου ετιὶ Hoc quoque magis,de vulgarium, quam de Aristotelis ipsius sentententia dictum est . ipse enim audierat eum magistrum , ex quo haec Cicero expressit . Imo vero hi vivunt, qui ex corporum vinculis , tanquam e carcere evolaverunt . Vestra vero, quae dicitur vita , mors est . - Π B Qita τὸν θανα- τὸν ἐν -τυ Ne in omni quidem morte despicienda elucet sortitudo, sed in bello, quod quidem iustum, honestumque sit, quale esse bellum pro patria , maxime cernitur .i Tοιουτοι διυ Virgilius. Pulchrumque mori succurrit in armis. Idem: Pulchramque petunt per vulnera mortem . Horatius :Dulce , θ' deestrum est pro patr a mori , Tyrtaeus: Te ν δ αι γῆ καλὸν m προμώνια πεσοντα ἀγαθον - πατμι μαρναρυον .Euripides :