장음표시 사용
331쪽
'I N V. E T A I C o R U M. iubebit sudex et vicissim a me colaphum impingi: sed eum fortassis tantae pecuniae damnabit mihi , quanta ad illam improbitatem coercendam, & ad factam mihi contumeliam aliqua ratione compensandam satis esse videatur. Tali vicissitudine civitatum coniunctio continetur . Aequum est enim , ut & ulciscatur se is cui imposita iniuria est; alioqui servitus videtur, cum
accipienda , & mussitanda est iniuria ; & , ut qui ab alio boni aliquid aecepit, aliquid ei vicissim tribuat ;neque enim quisquam facile reperietur , qui societatem sibi ullam intercedere cum quoquam Velit ea lege, ut suae semper sint partes tribuendi beneficii, nu uana recipiendi. Notum est illud Epicharmi, λικι τι dc illud Hesiodi:
Et similia , quibus indicatur utilitatum communi catione , hominum societatem contineri. Hic quoque aliter lego , quam ut est in vulgat4s exemplaribus. In eis enim legitur δεκεῖει κη ἀν τοιώσει , ἡ σου Iυ εἰ δε' Ego autem illud, ει deleo : ut inculcatum ab aliquo, qui declarare voluerit illud Aristotelis, ει δι' tuu Abest autem etiam a quibusdam veteribus libris. iQuocirca & Gratiarum in ossiciorum vicissitudinem inter cives esse debere docuerunt ii, qui primisgratias retulerunt in Deorum numerum , eisque templa posue- runt; etenim nihil est tam proprium gratiae, quam officium pro officio reddere: idque , ut ait Hesiodus. ,
Atque hoc ipsum significat Aristoteles, cum ei, qui beneficium accepit, primum quidem faciendum esse, lut vicissim demereatur officio aliquo eum qui gratifi- icatus est : deinde ut eum etiam novo aliquo officio proVocet. Imitari enim debemus agros fertiles, qui id , quod acceperunt, reddunt sum Aenore .
332쪽
3 M . ANTONII Μ U R E T I, Est autem hoc loco mihi dicendum aliquid de gratiis r ne quid , quantum in me est , praetermittatur , quod ad Aristotelem intelligendum pertineat . Eas igitur quidam duas fecerunt Hegemona dc Ruxo, cum lagnificarent, ei, qui beiae ficium accepisset , oinni ope conandum , ut illud auctius, cumulatiusque rependeret ei, qui princeps fuisset ad be merendum. Alii tres. unam quae bene meretur, duas quae beneficium reseruat, idque propter eam ipsam,quam modo dixi, causesam eas pingebant aut nudas , aut solutis ac pellucentibus tunicis, quod beneficia aperta eme debent, riden 'tes , quod hilari animo dandum est, iuvenes , & ut Homerus loquitur οπλοτερας quia nunquam debet be nesciorum memoria senescere. Consertis manibus , quod continuari debent beneficia , & ad dantem redite Nomina earum Hessiodus haec prodidit, Aeglen , uphrosynen,Thalia n. At Homerus ili ad Os ρ earum unam vocat Pasithean . Neque de parentibus eorum eonvenit; sed subtiliorem harum rerum pervestigationem grammaticis , quorum propria est, relinquentes, alia persequamur . Emeit autem ) Rursus id quod docere vult geometrarum more , oculis subiicit, est autem tota res facilis , si quis intelligat , id quod nemini paulum modo
in litteris iversato ignotum est , idiametron vocari lineam , quae quadratam dividit in duo trigona aequalia; qualis ceu in proposita descriptione ea , quae ab A , ad D , aut a B, ad C porrigitur, ac pertinet . Ergo si primum exaequata j id est, erit iusta permutatio, & qua neuter se laesum conqueri, possit. Lego autem graece M' taetbου non ut alii, τοῖ ueίγη εργε& paulo p'il , τι άυDυ , non λάντου . Sin minus , id id est, si ii autem non exaequentur, sed simpliciter alterum altero mutetur Non aequm est, neque molereat Lerienim iacturam, alter lucrum io iuste iacit.
333쪽
Nihil eηIm probibet praestantius esse unius opus opere ait rius ; ut 'domus multo pluris est quam calceus . Oportet igitur haec exaequari ; antequam fiat permutatio . Hoc autem , quod in architecto, & sutore ostendimus . Locum habet et iam In aliIs artibus tollantuν enIm fanditus , nisistis qui facit ; qui opus, artifici suo effectum
cum alio permutat . Faciat tantum, Θ tale , quantum
ct quale est id , quod pro eo accepturus est : Et Is qu/accipit, accipiat c .raxtum , ε' tale. Qtiantum videlicet , & quale est id quod pro eo persolvit . Atque his/verbis, quae hic optimae quadrant , sit perius non suo loco posita totam sententiam perni labant , nihil aliud significatur, quam perituras artes , nisi artificum operibus pretium pro cuiusque dignitate statuatur . Sed in illis τοιοῖτον, illud τουτο redunis dare arbitror . Iam cum Aristoteles graece dixerit τὸ , ego tamen, ut sententia facilius per-εiperetur , genera mutare veritus sum, quod mihi ae quos harum rerum aestimatores facile ignoturos esse
Non enim ex duobus in Si societas constaret tantum ex hominibus eiusdem artis , fieri, posset ut sine ullo discrimine talioni inter eos locus emer, traderent enim inter se operas mutuas; neque quisquam in eo laudaretur , si tanti esset opus opera unitas, quanti alterius. Nunc plerumque constituuntur societates di diversis artificibus iisque inter te minime aequalibus rut,exempli caussia, ex medico , & agricola . Immo vere civi ras , quae praecipua est omnium societatum , aliter constititi, quam ex diversis artificibus non potest. Oportet igitur aliqua ratione exaequari opera eorum tequam permutatio fiat . ' Quare oportet in Fieri non potest ut exaequentur res nisi inter se contendantur ac comparentur omnia autem quorum permu tatio est , exaequanda sunt, omnia
334쪽
3is M. ANTONII MURE Trigitur comparabilia eme opertet . Λtque huius rei
caussa homines nummi usum excogitarunt: ut quo . niam res ipsae non semper commode comparari pote rant, nummo, tanquam communi quadam mensti ra, ad dimetiendum Omnium rerum aestimationem ute rentur , nulloque negotio cognoscerent, quanto quae que res pluris , aut . minoris altera esset, & quot res u-.nius generis ad unam alius generis adaequandam re
quirerentur. Si enim par calceorum duobus denariis , consi t pro uno frumenti modio , ut permutatio iusta sit , danda esse decem paria calceorum. Quod autem
malo ut in aliis libris est pro M. legere & pro at ν, ροτρον; & si non nego illa quoque ferri posse , sed in discrepantia librorum libera, ut opinor, iudicia esse debent. Oportet igitur in oportet igitur quam rationem habet architectus ad sutorem , id est , quo plus laboris ,
temporis, pecuniae consumit in faciendo opere mo , quam sutor, aut etiam quo praestantius opus efficit, tot calceos ei pro opere suo dari. Sed cum architectum tantum nominasset, postea subiunxit, cum domo , aut alimento , quasi dixisset, quam rationem habet architectur,
aut agricola ad sutorem; quod puto de industria factum eme , ut ostendat , nihil interesse cuiusmodi artifices
lint, in omnibus enim eandem tenendam esse rationem. Id enim nisi fiat, . id est, nisi exaequentur eorum Opera , non erit permutatio, saltem iusta , neque communitas; statim enim is cuius opus pluris est , a tali communitate abhorrebit. Id autem non erit, id, est , nunquam exaequabuntur , nisi quodammodo, id est , vi, di potestate, aequalia sint. Quare oportet u . num aliquid esse, quo utamur in omnibus rebus dimetiendis , ut ante dictum est . 1 Ea autem est Communis mensura omnium rerum, quaς
335쪽
quae permutantur , duplex est: naturalis una , altera hominum ingenio excogitata. Naturalis mensura est, indigentia : quae quo maior, minorve est, eo quaeque res pluris, minorisve habet. Ut si frumento egeamus, vino abundemus : multum vini dabimus pro pauco frumento, sin contra , multum frumentum pauco vino mutabimus. Ita igitur quaeque res pluris, mino risve est, prout . ea magis , minusve indigemus. Eius rei hoc argumentum esse vult Aristoteles, quod si homines aut nullius rei indigeant , aut non similiter indigeant, futurum est, ut aut nihil inter se permutent, aut non eodem modo permutent, quo, si indigerent . Sint duo , quorum utrique nihil desit eorum , quae habet alter , constar inter hos nullam permutationem fore ; caussa enim permutandi est, ut quo tu abundas, ego egeo, id abs te accipiam , aliquidque tibi pro eo rependam . Fac, egere quidem utcunque , sed non similiter egere. Nempe oportebit eum , qui maiore inopia premitur , descendere ad conditiones eius , qui ita eget, ut tamen carere possit: itaque longe alia su tura permutatio est, quam fruterque altero aeque egeret . Ex quo intelligitur , veram , & naturalem mensuram omnium rerum , quae permutantur , eme indigentiam . Cui quidem praeclaram sane laudem tribuit Aristoteles cum ait ea omnia contineri. Si enim singulis hominibus omnia quae ad bene , beateque vi-Vendum requiruntur , ex se ipsis suppeterent, ita ut nullus ab alio neque utilitatem ullam, aut commo dum , neque fructum ullum iucunditatis percipere posset, nulla plane inter eos aesset vitae societas, nulla
communio. Nunc natura quae eos inter se vellet necessitudiue quadam implicatos , ac colligat Os teneri , ita totam rem temperavit, ut neque quisquam ita copiosus, locuplesque sit , qui tenuiorum utilitatibus Carere, neque quisquam ita nudus, & egenus, qui non
336쪽
M. A N T O N I i M. URET Ialiquem sui usum praebere etiam abiit dantissimis posisit. Ita summos eum infimis, opuIentissimos cum pauperrimis mutua utilitatum perceptione copulavit. Ut non immerito apud sacetis iamum . . veteris comediae striptorem Aristophanem in Pluto gloriari videatur paupertas, se hominibus bonorum , omni um cau flam
Suceessit autem in Fieri semper non poterat , ut cum ego abs te aliquid consequi vellem , - haberem aliud , quo tu similiter indigeres. Ne igitur ea res commu tationibus impedimento esset , excogitarunt homine nummum, eumque quasi communi quodam consensu, ac conventione substituerunt, ae suffecerunt in indigentiae locum . Ita ut si mihi quidem opus sit aliquare tua, neque ullam habeam, qua tibi vicissim sit opus, non tamen idcirco oporteat te a contractu mecum , inreundo retardari. Postum enim tibi pro re. tua dare aliquid eiusmodi , quod tibi quacunque tandem re, aut nunc, aut postea egeas, ad eam parandam usui esse possit. Haec est altera illa communis omulum rerum, quae sub permutationem cadunt , mensura, quam horminum ingenio excogitatam diximus. Nummum aurtem quis primus percusserit, scire si quis auet , legat Agricolam in libro de pretio metallorum, monetIs, qui omiνia ad hanc rem pertinentia diligentissime persecutus est.
Ob idque vocatur Nummi ipsius graeca appellatio
ostendit eum , non natura, sed hominum instituto va lere ; vocatur enim , ἔτι οὐ φωει , ολἀνομφ . Ita que possunt homines illius usum mutare. Ut aureos nummos videmus aut edicto principum, aut etiam a cito populi consensu modo pluris, , modo minoris esse, possunt etiam nummum plane inutilem reddere; ut multorum usus , aut vetustate , aut principum consti
tutionibus sublatus est dc Licurgus aureQs , & argen
337쪽
IN V. ETHICORUM. 'C 3Iρteos nummos Lacedaemoniis prorsus inutiles reddidit, cum instituit, ut ferreo tantum nummo uterentur οῦ. Non igitur naturalis est vis, ac potestas nummi ; nam quae naturalia sunt, hominum voluntate neque tolli, neque mutari queunt . Erit autem mutua Ut si agricola duplam rationem habet ad sutorem , etiam in permutando opus furoris habeatur tantum pro dimidia operis agricolae . Fuis set autem hoc modo apertior oratio , si dixisset : ut quam rationem habet agricola ad sutorem, eandem habeat opus agricolae ad opus sutoris, sed tamen nihil interest , revera enim cum duo inter se comparantur, unica tantum est proportio inter illa: & si duobus nominibus assicitur. Ut inter duo, dc quatuor , est uni ca tantum proportio ; sed quae eadem cum si , voca
tur dimidia, si a duobus incipias ; dupla si a quatuor, eodem plane modo, quo idem est actio, & acceptio sive perpessio : ascensus dc descensus, iter Athenis Thebas , & Thebis Athenas.li. in figuram autem ) De sententia huius loci inter
omnes convenit: quamvis quidam legant δεῖ αγειν, qui dam ου δεῖ αγειν, in qua librorum , di opinionum di crepantia , malui eos sequi qui particulam οὐ delent . Hoc igitur ait , ducendos esse in figuram analogiae id est , comparandos inter se artifices, & eorum opera, antequam permutem : alioqui fore ut alterum , aut potius utrumque extremum s valde enim Vereor , ne ubi legitur ετερον legendum sit ἱκατερον) id est, uterque Permutantium habeat utramque ex sui erantiam, id est ec plus dc minus . Alter enim plus dωbit minus accipiet; alter plus accipiet , minus dabit . Sed cum sua habeat Sed cum ad haec Aris sue suum habet, ante videlicet, quam permutent: si e tamen sunt aequaleS, non quidem re, dc ut vulgo loquuntur, a tu,
sed potestate possunt enim ad aequalitatem redigi.
338쪽
31o M. ANTONII Μ URET 1 Sublata autem in Nihil enim eam magis continet, quam mutua illa utilitatum perceptio :Indigentia autem) Illud, ac si unum quiddam sit, videtur aut ad indigentiam , aut etiam ad societatem hominum referri posse; caetera per se satis plana sunt. In permutationem in Si ego eo quod tu habes egeam, tu eo quod ego habeo, in praesentia non egeas : dotibi nummum quasi sponsorem: ut certo scias, si quando usus venerit, ut tu quoque egeas meo, te id a me, eodem illo dato sponsore consecuturum.
Id autem accidit in quemadmodum indigentia certa, ac stabilis mensura esse non potest: propterea quod
eadem re alius eget, alius non eget, ct idem eadem remodo eget, modo non eget, aut etiam aliquando magis ea indiget, aliquando minus: ita nummus quoque videtur incertus, & instabilis esse. lactatur enim frequenter , & modo pluris est , modo minoris ; sed tamen stabilior videtur , ideoque eo potius utimur. Quare oportet in Quarum rerum certa, & definita pretia sunt , earum facillima permutatio est; neque enim ambigitur, quantum unius pro altera dandum sit, at ubi pretium incertum est , discordiae ac dissen- synes existunt : cum sere homines permutaturi , sua pluris, aliena minoris aestimare soleant . Ut igitur permutandi ratio facilis , dc expedita sit, oportet omnibus rebus, quoad eius fieri potest , pretia publice
constituta esse. Nummus igitur Symmetra dicuntur, quacunque eadem mensura metiri possumus . Asymetra autem quorum nulla communis mensura reperiri potest : ut diametros , & latus quadrati. Euclides lib. Io. Nummus igitur symmetra omnia esticit quoniam eo metimur, quanti quaeque res sit. Smmetra Θ θmmetrian
etiam latine loquens dixi , quia latinas voces quibus illae exprimantur, nullas esse arbitror, nisi sorte quis
339쪽
I N V. E T Η I C O R U M . 32rsymmetrian commensum vocet, in quo habebit auctorem Vitruvium ; neque me quidem piguisset eum se qui , si potui mem aeque commode dicere fammetra . Quidam hoc loco interpretantur summetrian aptam quandam rerum compositionem & convenientiam quam interpretationem neque probo, neque refellendam esse duco. Neque enim communicatio in Sententia per se aperta est ; sed adnotanda est orationis concinnitas , quae
in graeco magis etiam apparet. gradationem vocant; cuius hoc ex Caluo afferunt nobile exemplum. . Non ergo magis pecuniarum repetendarum quam maiestatis, neque maiestatis magis quam Plautiae legis,nequr Plautiae Iegis magis quam ambitus , neque ambitus magis quam omnium legum iudicia perierunt.
Z Revera igitur in Graeca quibusdam in libris ita le
vius , & ni fallor, dilucidius , hoc modo : Oiata, 'si
terpreti magis placuit, & mihi. Hane autem in Quod hic dicit Aristoteles , id ab eo
acceptum , his verbis Paullus iurisconsultus exponit. L. I. Dig. de contra empl. Origo emendi, vendendique a permutationibus coepit, olim enim non ita erat nummus; neque aliud merx, aliud pretium vocabatur; sed unusquisque secunaeum necessitatem rerum ac remporum utilibus uti Ita permutabar; quando plerunque evenit , ut quod altere superest,alteri defit;sed quia non semper nec facile concurrebat,ut cum tu haberes,quae ego desiderarem,invicem ego hab rem,quod tu accipeTe velles,electa materia est, cuius publica,
340쪽
31a Μ. Λ N T ON I I Μ U R E T intate quantitatis subveniret. Et paulo post ad eam rem citat versus Homeri ex Iliad. H.
j ρποι ς , αλλοι ό ' -τem βοεπιν , Λαοι δ' ἄνδριν--.- ta nterpretemur Deet . parant igitur Graeci sibi vina comantes, Aree alii, ferro autem alii, pars terga boum, para, fas laeta boves Bactat pro munere mutat, Pars et am eaptos bello.
Atque hae in re illud observatione non indignum
est, veteres illos, cum aliis quoque rebus nummorum Ioco uti solerent, nulla tamen re saepius quam pecoribus usos esse. Ergo & Homerus cum quanti essent Glauei & Diomedis arma , significare vellet, illa quidem vocavit εκαπφιλα, haec vero ιννεώλα. Et cum
viri uxoribus , non ut nunc fit, uxores viris dotem dare solerent, Alphesibaean vocarunt puellam ea sor-rna praeditam, ut inveniret, qui sibi multos boves d . tis nomine dare vellent, cuius generis etiam nomina. sunt πολυμηλη, πολυ ια. Et Verba quibus Graeci in dimendo & vendendo utuntur, fere a pecore ducta sunt. πωλεῖν , vendere , σπωλων, id est , a pullis equinis. emere - ο ονων, mutata litera brevi in longam . πνυος redimere, M αρνων , id est ab agnis. Mulcta, ait varro , etiam nunc bubus ει ovibus dicituν . Et eadem de re Plinius : milia, inquit, non nisi ovium, boumque impendio dicebatur. Non omittenda priscarum legum benevolentia . Cautum quippe est , ne bovem . priusquam ovem nominaret, qui diceret multam. F sus : Ante aes , aut sirgentum signatum ob delicta poena gravissima erat duarum ovium, Θ rriginta boum; eam Iegem sanxerunt T. Menelnius Lanatus , & Sex . Capitolinus Consules , quae pecudes , quam aere signato