장음표시 사용
341쪽
INU. ET RICORUM. bos centusibus, ovis decussibus aestimaretur . Gellius
cap. i. lib. II. Coniectare autem eodem eamdem eaussam pol mus , quod Italia tunc esset armentatissima , mustam , quae appellatur suprema , institutam in singulos dies duarum ovium , triginta boum , pro copia Icilicet boum , proque ovium penuria . Sed cum eiusmovi multa minris, armentique a magistratibus dicta erat , adigebantur boves , ovesque alias pretii pauci, alias maioris : eaque res facie bat inaequalem multae punitionem, Meirco postea lege Ate ria constituti sunt in oves singulas aeris dent, In boves cere teηI. Μinima autem mesta es ovis unius. Suprema mucta. est eius numer , cuius diximus: ultra quem multam dicere n dies singulos ius non es : ω propterea SUPREMA appe latur , id es fumma , car maxima . Quando igitur nunc ' quoque a magistratibus populi Rom. more maiorum multa dicitur vel mInima , vel suprema observari solet , ut over genere viriti appellentur . Atque ita M. Varro verba haeelegitima, quibus minima multa diceretur, concepit: Μ.T ERENTIO QUANDO CITATVS NEQUE RESPONDIT , NEQUE EXCUSAT vs EST, EGO EI FNvM OVEM iravLTAM DICO, ac nisi eo genere diceretur , negaverunt
ustam viderI multam . Haec Gellius . Ego autem iis rebus omnibus hanc subesse caussam puto quod priscorum hominum divitiae maxima in parte in pecoribus sitae erant, eorumque illustrissimus quisque, ut alti Var ro , pasor erat , Unde &-πολυω, ἁ χλὸ ς, πολυμ λ , πολύαρνμ voces ant, quos divites volebant intelligi . Populus Rom. diu admodum nulla vectigalia percipiebat, nisi e pascuis. Unde etiam postea aucta repub. propagatoque Imperio, cum multis ex aliis rebus veliigalia caperentur, Omnia tamen , ex quibus populus reditus habebat in censerum tabulispascua vocabantur . Neque aut ovis illa aureo vellere, ad quam rapiendam prolem sunt Argonautae , aut aurea He
speridum mali , quae rapuisse Hercules dicitur, qui
342쪽
. ANTONI IΜURETI quam aliud significant , quam summanr illis tempori- ιbus pecudum caritatem. Ea ipsa caussa fuit , cur &a pecore Pecuniam dixerint, primos nummos ovium, boumque emgie signaverint . Bovem quidem apud Athenienses, & apud Delios nummi genus quoddam suisse constat: unde & bovem in lingua habere dicebantur , qui pecunia corrupti tacebant. Ne illud quidem praetermittendum est : permut tionis nomen commune esse multis contractibus , nam ct in locatione usus rei , & pretium , aut opera , per mutationem numerari a iurisconsultis inter contractus 'in nominatos, i. Iuris gentium . Dig. de pactis nini lenim interest inter contractum , do ut des.& permutationem , nisi quod permutatio latius etiam patet :nam etiam cum emimuS , aut vendimus, rem pretio mutamus , & cum locamus , aut conducimus , usus
rei mutatur itidem pretio; & in plerique aliis contra. ctibus idem perspici potest . Itaque in permutatione
solo consensu non contrahitur obligatio . l. I. Dig. de rerum permut. Quaesitum est autem ab hominibus eruditis, utrum magis e re humani generis fuerit, durare veterem illam permutandarum rerum consuetudinem , an consari ac percuti nummos . Plinius aperte pronuntiat aetatem illam sibi feliciorem videri, qua res rebus per mutabantur, nummusque, qui postea iactus est ψmnium scelerum, omniumque sagitiorum interpres quasi quidam , & sequester ignorabatur . Verior tam eo eorum sententia videtur, qui negant nummis adscribenda es se hominum vitia , neque propterea deterrentur 'Lὲominus usum nummorum . antiqua illa: permutation: commodiorem esse pronuntient , quam sententiam vir doctissimus Agricola tribus argumentis confirmat - Primum quod nummus longe dest' ad pretia rerum . adaequanda ipsiS rebus accommodatior . Deinde, quoa
343쪽
iu V. E T R I c o RUM. minoribus plerumque impensis pecuniae paucae , &parvae portari, dc vehi postini, quam multae, magnaeque merces. Postremo, quod nonnullae gentes no-1fris rebus non indigent, quarum tamen rebus nos indigemus . 'Neque tamen obstat moneta quo minus etiam nunc mercatores si velint, res rebus mutare POD . snt . Sed satis iam , ut opinor, hac de re disputatum
hi id igitur iniustum In omnibus , qu .ego quidem viderim libris ita tantum legitur : υμ ti/ουν fi τὶ τοι σύον, εἴρηται. Sed cum constet hic demum concludi totam disputationem , ne que postea de eo verbum ullum fieri , censeo verba illa , quae aliquando post leguntur, πως εχει τὸ ἀντι- δε at σν-, loco suo mota , ac de ieeta esse , & in eum restituenda ; quare illinc quidem deleo , hoc autem loco lego: Ti Wν ουντο αδκον,
ται e Nimis me audacem 1brtasse aliquis iudicabit. Sed sutis cuique sensus i mihi quidem ipsa rerum coniunctio, dc 'continuxti 6 alifer constare non videtur . In iis autem quae proxime sequirauur, quasi summam quamdam facit eorum , quae Lactenus disputata sunt, &addit alia quaedam eis 'consentanea cum ait: His autem desinitis in Medium autem inter plus &minus , est analogum , id est , quod cuique proportio ne debetur, quod quidem iustum esse docuimus . . , , : Non eodem modo I Haec quoque ab aliis praetermissa
, Ceterae sunt inter duo extrema distincta, hic .inia sitia utrumque extrearum ocetlpat V Nam Iudex sive Plus, sive minus aliis tribua P, quam oportet iniustus est . In contrahendis tamen negotiis non & qui plus ,
ct qui minus aut petit. aut obtinet , inlustus est et sedis igni vin , qui iniuriam facit, non etiam qui accipit.
344쪽
Μ., ANTONII ΜU RET iEt iustitia quidem J Eκ iis quae hactenus disputari sunt colligit finitionem quandam iustitiae , ct iniustitiae, in quarum utraque nihil inest obscuritatis, si
quis ea quae antecesserunt cognoverit .
Eodem modo j id est , semper a proportione disce
Discedit autem in Quoniam modo huic , modo illi, modo plus , modo minus tribuit . Iniuriae autem Qui minus consequitur eo, quod sibi debetur, iniuriam accipit, qui plus sibi sumit in
De iustitia igitur in Hac ἀνακεφαλαιώσει utitur , ut po stea transeat ad alias quasdam quaestiones, quae ipsae quoque ad iustitiae, iniustiaeque naturam perfecte cognoscendam pertinent explicandas. Quando autem fieri in Absoluta iustitiae, & iniusti. tiae traetatione , disserit de aliquot quaestionibus mirifice pertinentibus ad utriusque naturam penitus perinvidendam . Earum prima haec eli. Q iando non om nes iniustae actiones habent eam vim, ut eas , qui suseipit, propterea initistus esse dicatur, quae tandem eae sunt, quae hominem in unoquoque genere iniustumessiciunt, ut larem, adulterum, latronem' Non enim quicunque rem alienam invito domino contreetat, fur est: neque adulter quisquis Corpus cum aliena uxore commiscet: nec quisquis alium spoliat , Iatro . Haec igitur est quaestio, quae hic proponitur. Quam nequis sit admiratus, sciendum est , non statim explicari . Multa enim alia interiecit Aristoteles , antequam eam dimolveret : neque eam di sibivit, nisi eo demum loco, ubi scriptum est: Cum i tur trium generum sint ea damna , quae in societatibus inferuntur , dcc. Quare nos quoque in eum locum illius explicationem reiiciemus
r An si quidem nihil in Multos locos antea in hoc libro indicavi, quibus aliquid accrevisset, hunc conixa.
345쪽
I N V. E T H I C O R U Μ rria quadam ratione corruptum existimo: veterum enim librariorum culpa omissae hic aliquot voces videntur . Atque idem ut opinor , sentiet, quisquis considerave rit, primum particulae, μῆν, nihil postea subiici quod respondeat: quod tamen ut notum est, contra fieri so- let. Quod si quis dicat, & apud alios Graecos Scriptores; & apud hunc ipsum reperiri eo modo quaedam , ανα πέντα , cum hoc ei concessero , petam ab eo , ut totius Ioci sententia diligenter inspecta statuat, num . hic quoque tale quiddam ab Aristotele factum, an por eius , ut dixi, a librariis aliud agentibus aliquid omisi stim eme videatur. Certe quidem verba illa : Nam .& quae sequuntur, non ostendunt nihil in- teresse, immo potius aliquid intereme inter ea , quae 'capto prius laedendi consilio , dc ea quae repentino a-ἰ liquo motu animi , aut sine ulla laedendi alterius -- 'Iuntate fiunt. Ea caussa est, cur eam notam apposueri rim ., qua Vulgo iam notare mutilos , aut alioqui de- pratos locos solemus. Iam cum gravi Timi scriptores medicinam esse dicant ἀνουθῆστν, vellem , ut quaedam in superioribus a me detractione percurata esse confido , ita hic aeque facile divinare quid inter- 'ciderit, eoque addito hanc lacunam explere possem . 'Quod cum optare magis quam sperare liceat, indicabo tamen,& quid librariis errorem obiecincte, &: cuius. modi quiddam ab eis omissum esse suspicor . Vix igitur existimo ullo in genere saepius ab eis peccatum es- se , quam cum unam, eandemque vocem haud ita longo intervallo bis saepi ve positam reperiebant. Facile enim tum eveniebat, ut properant , & Opexi suo non . satis intenti, modo voces , modo versus , interdum etiam paginas totas transilirent. Innumerabiles pro' pqmodum locos, si opus sit, proferre possum ex Hip- pocrate, Platone, Aristotele, Polybio. Plutarcho
346쪽
3,t A N T O N I I Μ U R E T Iscriptoribus , in quibus per eiusmodi ocu Iorum erro rem Distae sunt maxime , ac foedissimae labes . Tale quiddam etiam hic contigisse arbitror . Cur enim, ta fallor, dixisset Aristoteles , si quis actiones tantum ipsas, nulla adhibita distinctione , & ut Μtehael la-quitur προσδιορισμου proponeret, nihil interesse, frifinem etiam 'ipsum consideraret , interesser hoc sortassis aut his, aut non valde dissimilibus verbis expresese at , ἔ.ου- ριὸν ουδεν δο-, εὐτο ου ει εLἀ, ,
δώσω ; id est: An sic quidem nihil intererit, si quis aut Mnem, ad quem quaeque actio refertur inspiciat, intersit. iBis igitur posita vox διοίσει , fraudi , ut opinor , libra tirio fuit. Iari, ut qui amant, etiam cum ab amico longissime absunt, quocunque tamen convertunt oculos
sibi eius imaginem cernere videntur , quod de se ait .
saia quidam apud Theocritum ) ita fieri potest , ut '
ego, quia meam hanc Opinionem amo, eius imaginem imihi, etiam ubi non est cernere videar. Sed tamen φaut vehementer fallor , aut quoddam illius in scholiis . Michaelis vestigium est ; explicans enim verba illa , ἐν ουτωμένουδεν , ita loquitur em 1 ἔ-ουτω μιν '
ah- μεν ἀί- A. Hanc sententiam 'ex verbis AristoteIis nunquam profecto elicere potui siser; nisi aliquid amplius in exemplari suo , quam nos in Kostris habemus , habuisset . Hoc igitur ait AH sto- teles, fieri posse ut quis iniustum ali, uid faciat, neque tamen sit iniustus, ut exempli caussu, si repentino a - . Iliso libidinis ardore incitatus , alienam mulierem . . Iibidine tua inon abhorrentem praesto habens, quam ipse: neque donis neque pollicitationibus, neque blanditiis' flexerti , euius denique pudicitiae nullas omnino'ifisicias sererit , cum ea commistratura' Non enam
347쪽
IN V. ETHICORUM.ta facit aut , aut in οαιρίσεως , sed subito quodam animi motu , qui nonnunquam ita vehementer urget, ut superari vix queat. Ita neqtie fur est quicunque furatur, non enim si quis furenti, & aut se aut alium interficere paranti, gladium subtrahar. Neque adulterum vocabimus, si quis, ut patriam liberet, cum aliter ad tyrannum interficiendum pervenire non possit , corrumpit uxorem illius & ita in tyranni cubiculum perducitur, eumque obtruncat.'/Adulter enim lididinis , & intemperantiae nomen est, quam 'ab hoc abesse constat. Λtque haec eo pertinent, ut intelligatur: quaestionem illam , quain paullo ante proposuit, non sine causta propositam fuisse. ' Non est autem ignorandum in Non statim dinolvit propositam quaestionem , u iam ante admonui' i sed
multa interlicit , & ad eam , ct ad illas . quae postea
Proponentur , explicandas , necessaria. Ae yrimum cum ius multis modis dicatur , commonefacit nos, se
in hac tota disputatione IV ut de eo iure. . quod sim ficiter, & proprie , & sne ulla dilectione ius dicitur,' id est , de iure Civili. Sunt enim alia quaedam iura
minus proprie , ct cum quadam ad pectione jurg die un-tur , ut ius patris in liberos , 'domini in servos , 'viri in uxorem: de quibus paulo post quaedam dicentur. Quid autem iuris civilis nomine intelligat: ipse explieat his
Id autem est in Aliter hic accipitur ius civile, qtiam in iuriscqρsultorum libris; tui enim ius civile vocant,
quod unaquaeque civitas sibi pr*prie constituit , idque distinguunt ab eo, quod omnium gentium 'commune est. Ita enim Caius scriptum reliquit: omnes potius .
qui legibus , Θ moribus reguntur , partim eommuηi omnium Hominum tu e utuntur . L. omnes populi . Dig. de iust.& iure'. Nam quod quisque populus ipse sibi iiis eon siluit id ipsius proprium ei vitatis, vocat arque ius ei vile,
348쪽
33α Μ. ANTONII ΜvRE Trei vile , quasi ius proprium ipsius civitatis , quod vero
naturalis ratio inter omnes homines constituit,id apud omnes peraeque custoditur. : vocaturque ius gentium, quasi quo iure omnes gentes utuntur. Λt Aristoteles omne illud ius, quo omnes populi reguntur, sive commune omnium sit, sive alicuius civitatis proprium , iuris civilis appellatione complectitur. Itaque paulo infra dicturus est , ius, civile aliud naturale eme aliud Iegitimum . Ubicunque terrarum igitur coetus aliquis est hominum , qui civitatis nomine censeri possit, ac debeat , quo illi inter se iure utuntur , id ius civile ab Aristotele vocatur. Nam ius civile est, quo cives non huius . aut illius, sed cuiuscunque civitatis utuntur . Noluit autem uno verbo cives diceret, sed quod uno verbo dici poterat obscurius , id perspicuitatis causia ,
in plura sparsit. Eos, inquit, qui vitae societatem inierunt , non tam ut unis , iisdemque moenibus septi essent,quam ut unis, iisdemque legibus uterentur. Nam
sine moenibus esse civitas potest , ut Sparta , sine legi- bos non potest . Deinde ostendit cuius rei caussa initio cong egati sint homines & quam ob rem conditae , ac celebratae civitates : , inquit, id est, ut quando unus honio omnia , quibus indiget, ipse eκ se sibi suppeditare non potest ., collecti , ac consociati, ct suam quisque quasi symbolam conserentes, tradentesque operas mutuas, nulla re ad vivendum necessaria egerent. Quod si ab Homero dictum est, duos simul euntes saΩius omnia perficere, & virtutem hominum etiam per se imbecillorum , tamen collectam ,& conglobatam multum valere, quanto idem de Civitate dici verius , ac iustius poterit Addit, liberi: ut intelligamus, servis non esse huius iuris communionem ἱ qua de re non ita mult' post accurratius diseseremus . Addit etiam , aequales : ut intelligamus hoc
ius aliud esse ab eo, quod thter P/rente=,ac liberos,
349쪽
. IN V. ETHICO R. V M. - 3 11 inter virum , & uxorem , quos natura ipsa aequale non esse constat. Sed aequalitas, ut ante diximus, duplex est; altera geometrica , quam hic vocat ad analogian , altera arithmetica, quam hic vocat, ad nu merum . In quibusdam civitatibus , ut quisque virtuti, aut opibus , aut nobilitate praestat, ita ei plurimum tribuitur , ut in paucorum , aut optimatum guberpatione . In aliis aequa est omnium civium dignitas , ut in statu populari. In illis cives ad analosian in hoc ad numerum aequales esse dicuntur .
Quibus hoc non est id est , inter quos non est illa
aequalitas, eis inter se non est ius civile, sed ius. quoddam, ut δεαποτμον,-πικον, οι-ομμον, quod quidem non
proprie , sed ex quadam . tantum similitudine ita vo
i Est enim ius Brevia haec sunt, sed multis obstructa dissicultatibus . Quare attentione opus est , ut in telligantnr . Probaturus, ius civile non esse inter pa trem , dc liberos , dominum , & servos. , utitur hoc adii gumento, quod tu S inter eos tantum sit, quos inter etiam lex. Ex quo aperte intelligitur eum negare te fgem ullam inter eos eme , est enim syllogysmus in secunda figura . cuiust hic ponitur tantum conclusi quae probanda est , ct maior sumptio . Conclusio est . Inter patrem , & liberos , dominum & servos non estius civile. Maior sumptio. Est enim ius inter eos quos inter .etiam lex. Sequenti igitur viam illam quae in primo Analyticorum tradita est , . constat. minorem. sumptionem non posse aliam esse, quam hane . Intei patremo liberos, dominum , dc servos nulla lex est. Eodemque modo ostendi potest , ex iis , quae hoc lorc' ab Aristotele ponuntur, intelligi inter eos non es iquum iniustitiae : neque patrem in liberos, dominum in servos quicquam iniuste facere posse: iluae omnia
multas. , .magy3 que dubitationes . habent. Quare di
350쪽
33, 'A tu T os i 'i Μ D' R E Treis paullo accuratius disseramus. Ac primum illii dexquiram iis, nullamne dominiis servo iniuriam facere pone videatur . Certe enim videmus quandam 'servitutem iustam nominari, ita enitii severe 'ille ex Λndria libertum suum alloquitur . . Ego postquam te emi a partuso , ni semper tIbI .' in Ioa , clemens fuerit semitus , scis . . ''
Quod si iusta servitus est in qua nihil in ilistum iri
peratur , ex contrario intelligimus ih iustam eme ea es, in qua multa impaerantur iniusta & talem dominum in servos suos iniustum esse: Deindἡ 'eum res hominum incertae , 'instabilesque sint, neque quisquam sit ea virtute , nobilitate , opibus , potentia i 'qui non aliquo 'casu in servitutem redi hi possit: immo vero sace, Pe eveniat , ut deterior meliori seryiat abstirdum videtur , si vitem 'quempiath:& abieelum fidesinem
propthrea quod alium milito se praestantiore ni bello sortas'. captum, mercatus sit, eo pro sua libidine/abuati ; & nullam ipsi Ih eo iniuriam facere poste statua mus. Serviit sapientis simus ille fabularum scriptor Aesopus, seruiit perfectissimum optimi animi in pes4i ma fortuna exemplar Epictetus seruiit Diogenes Cynicus , seruiit elatissimum illud goctrinarum omnium lumen Plato: 'digni omnes ,i qui non iis mo-: dό a quibus 'empta 'erant ' sed qui populis , ac gens ei biiii 'imperarent .' Etiamne in tales viros dominisi ὀsti uid' libuissee: sne' thiuria licui me dicemus e .F. quam non ' sesulii ''ahim6 atque 'ingenio su Erint i res ipsa ' declarat .' Aesopus quisse fi etim 'emius esset a Xanthippo : φ de inquit si tibi bene esse vis: s κῆ mib' pareas , Nec iniitria . Ea enim erat sapientiae masti itudine , ut miser esse 'non pόsset, si quis eiu ἔpraeceptis paruisset . Epi status auteni qua taeterrimi.& foedissima fer 'itute snaior pars hominum yraemitur: sbidinuni, dc cussienatura , ab ea non tandum i pla liber