장음표시 사용
91쪽
INI. ET HIC RUΜ. 73gnitissima erant. Illas speciosas dc plausibiles fabulas
Aristoteles repudiandas putavit: in eilque aperte pro- .fessus est sibi cum Platone convenire non posse. Detnique cum tribus modis dicatur το , τὐ u a , εγο ει πελλοῖς, τὐντἀ πολλα, duos posteriores modos admittit Aristoteles : primum sietum ac commentitium esse censet . Λt haec fortasse nimium multa sunt. Non enim hoc loco disputationem instituit adversus omnes ideas , sed tantum adversus ideam boni , de qua nobis deinceps disputandum erit, si modo hoc docendi munus mihi licebit persequi: quod futurum necne sit, addubito . Qtita enim Philosophi ac percipue morales pecuniam contemnere dicuntur, audio clarissimos depraestantissimos viros , quibus a principe mandatum est , ut praemia prosessoribus pro sua cuique dignitate constituant, Velle periculum facere, ecquid ego Phil
.sophus sim, an esse me simulem . Itaque constituerunt mihi annuam laborum meorum mercedem perexiguam , ut si forte ego id aegre tulero , ex eo convincant, me pecuniam non contemnere, ideoque Philosophum non esse . Ego autem quanquam non sum ex illis Philosophis qui pecuniam valde contemnunt, decrevi tamen hac in re philosophice agere, dc pecuniam contemnere. Contemnam ergo, nisi ipsi consilium mutaverint , dc eam quae denegatur, dc eam , quae offertur : ac , si alterutrum necesse sit , gratuitum otium gratuito labori anteponam . G δε καθολου) Universum autem bonum considerare, inquit, praestiterit , ac quomodo dicat ur dubitando inquirere . Πῶς λεγεται in Non dicit, τίνα aut τι mi ob, sed , . sentit enim ideas dici tantum , non esse oΚα-ρ-ὶ Quanquam , inquit, nobis ardua haec ac molesta disputatio futura est.
92쪽
Μ. ANTONII Μ URET 1, φίλας ἄνδλας in Propterea quod amici nobis sunt, qui ideas induxerunt. Significat autem Platonem dc illos , qui ab eo erant. Unde constare potest, hos libros non esisse Nicomachi, qui natus est post mortuum
Platonem. Peccant autem, qui hoc loeo intelligunt Socratem S Platonem . Socrates enim non constituebat ideas s eparatas: sed male Plato, quae ab eo dic bantur , intellexit , ut docetur primo Τα εἴδε) Hinc constat 17δὴ & ιδέας idem esse , & sane apud Platonem non distinguuntur. Apud alios tamen Platonicos vocatur, quod in multis inest: v ro aeternum illud exemplar. de quo discrimine multa Iegu ntur apud Senecam. Δορμε δ' ἄν ) Sed fortasse , inquit, satius esse, omninoque Oportere videatur , conservandae veritatis causesa , etiam propria placita evertere : cum praesertim philosophi simus. Est autem gravissima commendatio veritatis , de qua ita scribit Plato ipse quinto de legibus . ἀλήθεια δε παντων ἀναsων θεοῖς ηγειται πι των δε ἀνθρώποις . & lib. s. de Rep. τὸν
Nam cum amici utrique sint, sanctum est pluris facere veritatem . u r m o γε της τι--τε οἰνηρ, ait Plato lib. Io. de Rep. 'thagoras , Persae,
οἱ δε κοιλι αντες) Argumentatur adversus Platonem eX iis, quae apud Platonicos pro consessis & exploratis habebantur.
Hαλιν ων θωμνὶ Ut ad depellendas tenebras lumen, ita doctrina ad discutiendam & fugandum ex ani mis ignorantiae caliginem adhibetur. Sed ignorantiae duo genera sunt: simplex unum, alterum composi
93쪽
IN I. E T A I C o R U Μ . 7stum atque coniunctum. Simplicem ignorant Iam voco, quam sola scientiae ac cognitionis privatio constituit:
Compositam vero eam, qua qui laborat non tantum ' caret cognitione eius , quod verum est , verum etiam falsam quandam de ea re, quae nescitur, animo conce Pit opinionem , eamque errore duetus amplexatur ut veram. Ut igitur morborum varietatem varia, & mul
tuplex curandi ratio consecuta est , ita e duobus illic ignorantiae generibus , totidem docendi genera exstiterunt. Nam cum iis de rebus disserere ingredimur , quae ita ignotae sunt, ut de iis nihil traditum sit, quod falsa veri speciei imponere hominibus, & in eorum animis insidere potuerit, tum nihil impedit, quo minus ab ipsa statim veri explicatione ordiamur , at cum ea tractanda sunt, de quibus salsas quasdam opiniones multi , aut tradiderunt, aut ab aliis traditas imbib runt , imitari prudentes & industrios agricolas convenit , qui terrae semina non prius mandant, quam inutilibus , & frugum incrementa impedituris herbis eam diligenter purgaverint. Harum rationum modo hanc, modo illam , prout res proposita postulare videbatur, summo iudicio Aristoteles diversis in libris tenuit. Quoties enim nihil erat, quod impediret, quasique moram obiiceret, ut in analyticis, ut in topicis, a re bus ipsis exorsus est. At ubi periculum erat, ne ut, plena iam vasa, ita occupati aliis opinionibus animi , infusam sibi veritatem respuerent, confutandas sibi eas prius , quam ad veritatem tradendam accederet, iudicavit . id adeo cum ex aliis ipsius libris , tum ex iis , qui nunc nobis sunt in manibus , animadverti facile potest . Quod enim de summo hominis bono varias maximeque inter se pugnantes proditas eme opiniones intelligeret, non prius quid in hac re sibi verum videretur aperiendum ratus est , quam illas, non omnes
quidem s su isset id & infinitum, & minime necessarium
94쪽
σε Μ. A N T o N I I Μ π R E T Itium sed eas saltem , quae aut probabilitate aliqua,
aut magni alicuius, ct illustris viri aue Oritate ac iudicio nitebantur , breviter refutaret . Hactenus igitur 4d praestitit: deinceps suam ipse sententiam de summi boni natura explicabit . Πάλιν ι πανέλθω Breviter quasi summam conficit eorum omnium , quae hactenus disputata sunt , idquoetum ad reficiendam lectoris memoriam , tum ut manifesto constet, omnia in hac disputatione alia ex aliis
apta & connexa esse ., B δε λειαν, τἀταὶ Hunc locum S. Thomas corrupto
usus exemplari pessiime accepit, &in alienissimam sen tentiam detorsit : qua in re tamen , ne quis sua laude fraudetur , superatus est a Perionio: neque si contentio sit, quis ineptissime possit hunc locum interpretari, existere posse quenquam puto, qui eam palmam Perionio praecipiat . 'Επει'. λειωὶ Antequam accedat ad investigandam felicitatis definitionem , ne cui dubium sit, eam esse summum hominis bonum , ostendit , duo quaedam , quae homines de summo bono sentire atque usurpare Consueverunt, in nullum aliud , quam in felicitatem
convenire . Sunt autem ea τὼ τελειότατον η αυτ κες.
suando autem , inquit, plures fines esse consat, nos que eo-xum quosdam auorum caussa expetimur constat non omnes
fines esse perfectos . Sed haec oratio neque eandem sua Vitatem , neque eandem vim habere in Latino sermone potest, quam in Graeco habet : propter similitudinem & affinitatem duarum vocum graecarum , τελω& τ λειον, quam Latini non assequuntur. Cum enim ἡ τ τελείου ονομα modice inflexum sit - πτέλους : con
Iam ea, qtiae ad aliud referuntur, quatenus talia sunt, ἡ δεχονται τον F. τέλους λογον . Sunt igitur , ut poetae dicunt , quosdam πάμης γαμης, & quosdam νυμφα ς
95쪽
i I N I. E T H I C O RU Μ . 'ταπαρθένu, ita τινὰ ΘεώI-: quasi tu Iatine dicas , fines qui fines non sint, cuiusmodi sunt divitiae , tibiae , omninoque instrumenta , ex eo ge nere esse summum bonum non potest . GLν -υτονὶ Non enim expetuntur divitiae, nisi propter usum, unde & dicta sunt : recteque Flac
quo mihi fortunas , si non eoneeditur ut2 δ Αυλ in Non temere coniunxisse videtur haec duo, divitias & tibias , sed respexit, ut opinor , ad sermo. nem quendam Socratis , qui dicere solebat, ut tibias non esse , nisi illis , qui eis uti scirent, ita ne opes quidem ; is sermo perscriptus est a Xenophonte principio oeconomici, & expressus ab Horatio Satyra
3. lib. 2. Τελειοτερον- λέγομ) Tria genera facit eorum , quae expetuntur. Quaedam enim expetimus tantum propter aliud : ut medicamenta, ut Iabores. Quaedam& suapte vi, & propter aliud et ut honorem , Volupta' tem, integritatem sensuum. Quaedam tantum propter se, ut felicitatem , quae ob id dicitur τελειον, seu, quod idem est, τελειώτα ν τελω . Videtur autem in hac bonorum contentione ac comparatione, non satis inter Platonem & Aristotelem convenire , ut pridem notavi cap. 18. lib. q. variarum lectionum . Sed tamen re vera nihil inter eos , hac quidem in re dimensionis est rut docui, cum Platonis libros de rep. interpretarer . . Και νουνὶ Hoc nomine prudentiam hic quidem intel-ΦMνεται δε' κώεκτης αὐταρκειας Idem etiam , inquit ,
videtur emci ac colligi , si pro argumento adhibeas,
τιω αὐτάρκων,ua enim concludetur argumentatio. Sum
mum bonum cum perfectum sit, tale esse debet, ut, qui
adeptus sit , nihil amplius desideret , eiusmodi autem sola est felicitas. Est igitur felicitas summum bonum.
96쪽
το si τὸ M Quod bonum omni ex parte perlaetum idem tale etiam videtur, ut ipsum per se satis sit, neque quicquam praetererea desideret. Profecto enim si quid amplius requiritur , iam persectum non erit .
Atque hoc confirmat ipseJib. 1. magnorum moralium: his verbis: τέλειον δε-, μηθενος ἔτι πνο- δεόμεθα. . δε ου--οσδεομαθα τινω . id est: Perfectum autem est , quod adepti , nullius praeterea rei indigemus : imperfectum vero , quod adepti , aliquid praete
Ponit duas explicationes π αὐταρκης: unam nominis , alteram rei , ac primum ait, vocare se αὐταρ)ας id, quod satis si homini, non agenti vitam in solitudine: neque enim ea vita hominis naturae consentanea est : sed quantum sufficiat , dc ad sustentandos parentes, quorum ipsi pars sumus , dc liberos , qui sunt pars nostri, & uxorem , quae ita coniuncta est cum viro, ut quodammodo idem sit , omninoque amicos civesque nostros : quandoquidem homo natura factus est ad civilem societatem. φυ σει πολσμον-Hac de re multa copio se, & erudite disputantur lib. I. polit. Τέτων Horum autem finis aliquis statuendus. Nam si quis hoc pertinere velit etiam ad avos , & nepotes, dc amicorum amicos , nunquam mo dus ullus futurus est, tandemque prolabetur in opinionem M. Crassi, qui negabat quenquam satis divitem esse habendum, nisi qui de suo exercitum alere possetis At hac de re alio loco pluribus agendum erit, nempe in politicis . Το' δ' ταρκες-Haec est altera illa, quam di*i, expli-
97쪽
explicatio ν ἀυταρκους, quae rem ipsam magis attingit, ut igitur αἴτvmες esse id bonum , quod etiam separatum a ceteris , vitam facit optabilem , nulliusque rei indigentem , tale autem quiddam putamus esse felici
'Eτι δε' πιώτωνὶ Felicitas omnium bonorum maxime expetenda est , & cum quocunque alio conferatur, aut etiam cum quibuscunque , & quamlibet multis aliis, semper optabilior erit eis omnibus, ut si firmissima valetudo, sormae dignitas, maximae opes, summi hinnores , amicorum copia cum felicitate conserantur, facile eis omnibus una felicitas praeponderabit,at si ipsa-met numeretur in iis , cum quibus consertur, dubium non est , quin vel cum minimo bono coniuncta , optabilior sit,quam sola. exempli caussa, si cui detur optio, malitne se & felicem esse, & formosissimum, an aeque felicem , sed non aeque formosum, nemo est , qui non utrumque, quam alterum , malit. Neque tamen ea res quicquam de perfectione felicitatis detrahit . Nam quaecunque solida, ct alicuius momenti bona sunt, iis quicunque felix est, instructus est e leviora , dc quibus carere sine ullo incommodo ac molestia potest, ut si deserantur , accipiet, ita si absint, non requiret. Quicunque rei alicuius naturam sua dis sputatione patefaciendam illustrandamque suscepit, primum quidem summa ope niti debet ., ut vera dicat, ted non etiam existimare, defunctum esse se, cum id praestiterit, neque quicquam a se praeterea postulari . Non enim satis est vere dicere: plane etiam dc dilucide explicateque dicendum est , omnesque rei prinpositae partes ita evolvendae atque enucleandae , ut quoad eius fieri potest, nullus scrupulus , nulla dubitatio , nulla haesitatio in auditoris animo relinquatur. Itaque Plato in Timaeo cum de ortu rerum breviter
stibimque disputasset, satis se fecisse suscepto muneri non
98쪽
go Μ. ANTONII MUR ET Ixi non putavit, nisi eadem de re copiosius de
enodatius dissereret , ειρητο ουν , inquit, ταληθὲς . Mδ' ἐναργές ερον ειπεῖν εω αυτου. Sic Aristoteles principio sexti horum librorum , cum antea docuisset, eam me diocritatem amplectandam , quae rectae rationi coci sentanea esset , vere quidem hoc a se traditum professus est , sed nondum satis enucleate: ετι δ', inquit, πο ουτως , ἀληθὲς AH οὐθεν-. Itaque toto eo libro rectae illius r.itio tui S vim re naturam aperuit . Sic & hoc loco , cum docuerit non divitias , non vo Iuptatem , non honorem , non virtutem , non id eam ,
sed felicitatem eme summum hominis bonum , vere quidem hoc a se dictum videri ait, sed tamen latiorem adhuc , & apertiorem ipsius felicitatis explicationem desiderari . Progreditur igitur ad investigandam illius finitionem : ac primum quidem genus inquirit: idque hoc modo. Quorumcunque proprium aliquod opus , aut propria aliqua actio est , eorum bonum, qua quidem ratione tales sunt , opere illo , aut actione illa continetur . Exempli gratia : bonum , quod sibi Praecipue proponit tibicen, est cantus : bonum, quodsbi praecipue proponit statuarius , statua : idemque in caeteris artificibus dici potest . Nempe igitur si quod opus reperiri possit, ita proprium hominis , qua
homo est , ut tibicinis cantus , aut statuarii statua , in eo summum hominis bonum collocari, ac constitui
oportebit . Πότερονουν τεκτον Fin Duae hoc loco quaestiones tractandae sunt, iit necne sit, & quod tandem sit hominis , ea ratione, qua homo est, proprium opus ac munus . Eme igitur aliquod duobus argumentis probat . Primum , quod absurdum, minimeque probabile esset, cum hominis ea ratione , qua faber aut sutor est , constet esse munus aliquod proprium,eiusdem nullum esse munus ea ratione, qua est homo . Deinde cum uno
99쪽
iu T Η I e o κ u M. trquaeque pars hominis condita sit a natura ad aliquem
usum , ut oculus ad videndum, manus ad contrectandum , pes ad sustinendum corpus, & ad incedendum: non est verisimile , totum hominem ab eadem nullum ad munus, sed ad otium de ad torporem , & ad ignam viam conditum esse. Hoc autem , quod hic perstringit Λristoteles , nullam eme partem corporis humani frustra a natura procreatam,sed esse omnium maximarum & minimarum usum aliquem copiose,& eloque ter explicatur a Platone in Timaeo, a Xenophonte lib. I. ἐπιμνημ. ab Arillotele ipso in libris de partibus animalium , a Galeno in libris de usu partium , a Cicerone lib. a. de natura Deorum, & a Lactantio in I, bello L quem inscripsit de opificio Dei . Τέ. ουν δὴ τουτ' B εἴη ποτε in Forma omnium actionum principium est. Quare cum quaeramus, quaenam sit, actio hominis propria , necessario ad sormam, id est, ad animum recurrendum est. Sunt autem animi humani tres praecipuae sive partes, sive facultates. Nihil enim interest hoc quidem loco, utro nomine vO- centur . Una , qua vivimus, id est, alimur & crescimus , altera , qua sentimus; tertia, qua rationis participes sumus . Sed illa quidem, qua vivimus, omnino ab hac disputatione removenda est. Communis est enim homini eum stirpibus , at nos aliquid quod ho minis proprium si, quaerimus . Atque hinc facile in.telligi potest , neque in formae pulchritudine , neque in prospera valetudine,neque in robore ac viribus con sistere hominis selicitatem . Haec enim & eius generis omnia ex ea parte animi pendent, qua praeditae sunt arbores. Iam autem proxime sequitur ea, qua fit, ut sentiamus . Sed ei. quoque nihil in his rebus est loci . Nam & equo de bovi, & omni denique animantium generi a natura tributa est . Plato eam etiam arboribus, caeterisque, quae oriuntur e terra, tributam F existi-
100쪽
existimabat. Alimenti estim attractionem esse non posise sine aliquo impetu, id est τινος : neque pOD To impetum sine sensu eius , quod utile, quodque inutile est iet. Itaque in Timaeo aperte numerat arbores inter animalia , ipsasque amrmat & sentire , & concupiscere,& gaudere appositis ad tuendam naturam suam rebus, dolere contrariis . Idem etiam sensit auctor eius dialogi, qui vulgo numeratur tertiusdecimus de legi. sus , alio autem nomine inseribitur μνηώς, si 'e is Plato est , sive Philosophus quidam Platonis auditor, cui, quod in caeteris instituti ae professionis nomen est , id ipsi proprium suit: sve Philippus quidam genere Ο-Puntius .: utrumque enim traditum est . Sed is , quicunque tandem fuit, cum divisionem quandam animalium instituisset, e terrenis animalibus quaedam esse ait, quae ambulent, quaedam, quae radicibus fixa,&Comprehensa teneantur . Et sane si Thales Milesius magnetem animal esse dicebat, quod in eo: inesset vis ferri ad se attrahendi, multo iustius arbores, quae lac cum ad se alendas aptum & accommodatum, radicibuStanquam ore e terra ducunt, eundemque quasi sangui nem in venas, ita in fibras quasdam per totum corpus suum pertinentes distribuunt, convertuntque in natu ram suam, animalia eme dicentur. Multo magis id dicet , si quis considerarit, earum alias naturali quodamam e copulatas esse , alias innato, & ingenito odio dissidere . Sequu tur igitur eas, quas amant, & ad easse applicant, ad .asque partes , in quibus illae depactae sunt, radices agunt: aversantur contra & refugiunt, quas oderunt, aut si quando id non possint, moriuntur & exarescunt. Pleni exemplorum sunt Theophrastus, Dioscorides , Plinius . .ae si quis intuens
sic quoque tamen omni eas sensu carere contendat, ipse potius sensu carere videatur Ergo Salenus quoque