Antiqvitatvm romanorvm qvae svpersvnt, recensvit Adolphvs Kiessling

271쪽

ουκ ὴξιουμεν, ἐπείπερ ουδ' ἡρξαμεν αυτοὶ πρότεροι του πολεμου, ἄρξαντας δε Ουνάμεθα. ἀποτιθεμέ-νων-υμῶν τα οπλα δεχόμεθα τὰς προκλήσεις ἄσμενοι καὶ περὶ διαλλαγῶν ουδὲν ἀκριβολογούμεθα, 5 ἀλλα τὰς κρατίστας τε καὶ μεγαλοψυχοτάτας δεχόμεθα παν ἀδίκημα και παν αμάρτημα της Ἀλβανῶν

πόλεως ἀφιέντες, εἰ δη καὶ κοινὰ χρὴ καλεῖν πόλεως αμαρτήματα, ἄν ὁ στρατηγὸς υμῶν Κλοίλιος αἴτιος ἐν, ὁς υπὲρ ἀμφοτερων ημῶν ου μεμπτὰς τετικε δ 10 κας τοῖς θεοῖς. ἀφείσθω δὴ πῶσα ἐγκλήματος ἰδίωτε καὶ κοινοs πρόφασις καὶ μηδενὸς ἔτι μνήμη των παρεληλυθότων ἔστω κακῶν, καὶ σοὶ, H Φουφεττιε, δοκεῖ' ἀλλ' ουκ ἀπόχρη τούτο μόνον ἡμας σκοπεῖν, ὀπως ἀν την παροίσαν ἔχθραν διαλυσαίμεθα

15 προς ἀλλήλους, ἀλλ' ώς μηδ' αυθίς ποτε πολεμήσωμεν ἔτι δει παρασκευάσασθαι ' ου γὰρ ἀναβολὰς ποιησόμενοι τῶν κακῶν συνεληλύθαμεν, ἀλλ' ἀπαλλαγάς. τίς ουν ἡ βεβαία του πολεμου κατάλυσις ἔσται καὶ τί παρασχόντες εἰς τὰ πράγματα εκάτεὐοι νυν 20 τε καὶ εἰς τον αεὶ χρόνον ἐσόμεθα φίλοι, συ μεν παρέλιπες, ω Φουφέττιε, ἐγὼ δ' ἔτι καὶ τοίτο προσθεῖναι πειράσομαι. εἰ παύσαιντο μὲν 'Aλβανοὶ φ - νουντες Pωμαίοις ἐφ' οἱς ἔχουσιν ἀγαθοῖς, ουκ ἄνευ ο μεγάλων κινδύνων καὶ πόνων πολλῶν αυτὰ κτησά-2b μενοι, ουδὲν γοῶν πεπονθότες υφ' ημῶν ούτε μεῖζον ου τε ἔλαττον κακὸν διὰ τοὐτο μισεῖτε ημῶς, ὁτιδοκοὐμεν ἄμεινον υμῶν πράττειν) παυσαιντο δε - μαῖοι δι' υποψίας ἔχοντες 'Aλβανοὐς ἐπιβουλευοντνς αεί σφισι καὶ φυλαττόμενοι καθάπερ hooούς 30 ου γὰρ ἄν γένοιτο βεβαίως φίλος τῶ μισοῶντι Ουδείς. πῶς ουν γενήσεται τούτων ἐκάτερον; ουκ ἐὰν γοά- ψωμεν αυτα ἐν ταῖς ὁμολογίαις οὐδ' ἐὰν ομόσωμεν

272쪽

ἀμφότεροι καθ' ἱερῶν, μικραὶ γὰρ αὐταί γε αἱ φυλακαι καὶ ἀσθενεῖς ἀλλ ' ἐὰν κοινὰς ηγησώμεθα τὰς ἀλληλων τύχας. Τν γάρ ἐστι μόνον, ἁ Φουφέττιε, λυπης ἀνθρωπίνης ἐπ' ἀλλοτρίοις ἀγαθοῖς γινομενης

ακος, τὸ μηκέτι τοὐς φθονοίντας ἀλλότρια τα των 5 φθονουμένων ἀγαθὰ ηγεῖσθαι. ῖνα δη τούτο γένη ται, Ῥωμαίους οιμαι δεῖν εἰς τὸ κοινόν 'Aλβανοῖς θεῖναι πάντα ὁσα τε νυν ἔχουσι καὶ αυθις ἔξουσιν ἀγαθὰ, 'Aλβανους δὲ ἀγαπητῶς τα διδόμενα δέ- 430 χεσθαι καὶ γενέσθαι μάλιστα ἄπαντας υμῆς, εἰ δὲ i0μη γε τους πλείστους τε και ἀρίστους υμῶν της Ῥωμαίων πόλεως οἰκήτορας. ου γὰρ δη Σαβίνοις μεν καὶ Ἀρρηνοῖς καλῶς εἶχεν ἐκλιπούσι τὰς εαυτῶν πόλεις μεταθέσθαι τους βίους ώς ημῆς, υμῖν δὲ ἄρα τοῖς συγγενεστάτοις τὸ αυτὸ τοίτο γενόμενον ora 15εξει καλῶς. εἰ δ' ουκ αξιώσετε μίαν οἰκεῖν πόλιν τηνημετέραν μεγάλην τε οὐσαν ηδη καὶ ἔτι μῶλλον ἐσομένην, ἀλλα φιλοχωρησετε τοῖς πατρωοις ἐφεστίοις, ἐκεῖνό γέ τοι ποιησατε ' βουλευτήριον δν αποδείξατε, οτα συμφέροντα υπὲρ ἐκατέρας βουλεύσει πόλεως, καὶ 20την ηγεμονίαν ἀπόδοτε μιῆ τu κρείττονι πόλει καὶ πλείονα δυναμένη ποιεῖν ἀγαθὰ την ηττονα. ἐγὼ μὲν δη ταυτ' ἀξιῶ καὶ τουτων γενομένων τοθ'

ηγ0Hμαι βεβαίως ημῆς ἔσεσθαι φίλους, δύο δὲ πόλεις οἰκοῶντας ἰσοκορυφους ἄσπερ νυν ουδέποτε 25 ὁμονοήσειν.131 X. Tαυτ' ἀκούσας ὁ Φουφέττιος χρόνον εἰς βουλην ητήσατο, καὶ μεταστὰς ἐκ του συλλόγου μετὰ τῶν παρόντων Ἀλβανῶν εἰ χρη δέχεσθαι τὰς αἰ.έσεις ἐσκόπει. ώς δὲ τὰς απάντων γνώμας ἔλαβεν, 30 ἐπιστρέψας αυθις εἰς τον σύλλογον ἔλεξεν ' Nμῖν μὲν, ὼ Tυλλε, την μὲν πατρίδα καταλιπεῖν ου δοκεῖ

273쪽

καὶ τόπον, δν ἐγγῶς ἐτῶν πεντακοσίων οι πατέρες lημῶν κατέσχον, και ταῶτα μη πολεμου κατειληφότος ημῆς μηδ' ἄλλης θεοπεμπτου συμφορῆς μηδεμιας 5 ἔν δὲ καταστήσασθαι βουλευτήριον και μίαν εἶναι την ἄρξουσαν et ς ἐτέρας πόλιν Ουκ ἀπαρέσκει. γραφέσθω δη και τουτο τὸ μερος ἐν ταῖς συνθήκαις, εἰ δοκεῖ, καὶ πῆσα ἀναιρέσθω πολέμου πρόφασις. ως δὲ συνέβησαν ἐπὶ τουτοις, περὶ τῆς μελλουσης τρο10 ηγεμονίαν παραλήψεσθαι πόλεως διεφέροντο, και πολλοι ἐλέχθησαν εἰς τοὐτο λόγοι παρ' ἀμφοτέρων δικαιουντος ἐκατέρου την αυτοὐ πόλιν ἄρχειν τῆς ἐτέρας. ο μεν ουν 'Aλβανὸς τοιαῶτα παοέσχετο δίκαια ' φεῖς, es Τύλλε, και τῆς μὲν ἄλλης ἄρχειν π15 ἄξιοί ἐσμεν 'Ιταλίας, ὁτι ἔθνος Ἐλληνικὸν καὶ μέγιστον τῶν κατοικουντων τήνδε την γῆν ἐθνῶν παρεχόμεθα, τοs δὲ Λατίνων ἔθνους, εἰ καὶ μηδετὸς τῶν ἄλλων εθνῶν, ἡγεῖσθαι δικαιο-εν ουκ ἄτεραιτίας, ἀλλα κατὰ τον κοινὸν ἀνθρώπων νόμον , o ν20 ἡ φυσις ἔδωκεν ἄπασι, τῶν ἐκγόνων ἄρχειν τους ποογόνους. υπὲρ πάσας δε τὰς ἄλλας ἀποικίας, αἶς μέχρι τοs παρόντος ουδεν ἐγκαλοῶμεν, τῆς υμετέοας οἰόμεθα δεῖν πόλεως ἄρχειν ου προ πολλos τηναποικίαν εἰς αυτὴν ἀπεσταλκότες, ῶστε ἐξίτηλον εἱ-25 ναι ξδη τὸ ἀφ' ημῶν γένος υπὸ χρόνου παλαιωθὲν, ἀλλα τῆ τρίτst προ ταυτης γενεῆ. εὰν δὲ ἀναστρέψασα τὰς ἀνθρωπίνας δικαιωσεις ἡ φύσις τὰ νέα τάξρ τῶν πρεσβυτέρων ἄρχειν καὶ τὰ ἔκγονα τῶν προγόνων, τότε καὶ ημεῖς δεξόμεθα την μητούπολιν 30 υπο τῆς ἀποικιας ἀρχομένην, πρότερον δὲ Ου. ἔν μὲν δη τοίτο τὀ δικαίωμα παρεχόμενοι τῆς αὐχῆς

274쪽

τῶ υμετέρω λεγόμενον, ἀλλα του αναγκαίου ἔνεκα ὁτι το μὲν Ἀλβανῶν γενος οἷον ἐν ἐπὶ των κτισάντων την πόλιν, τοιοὐτον εως των καθ' ημῆς χρόνων διαμένει, καὶ ουκ αν ἔχοι τις ἐπιδεῖξαι φυλον αν- 5θρώπων ουθὲν ἔξω τοs Ελληνικου τε και του Λατίνων, ω τῆς πολιτείας μεταδεδώκαμεν ' υμεῖς δὲ τηνακρίβειαν του παρ' Ιαυτοῖς πολιτευματος διεφθάρκατε Tυρρηνούς τε υποδεξάμενοι καὶ Σαβίνους καὶ

ἄλλους τινὰς ἀνεστίους καὶ πλάνητας καὶ βαρβάρους I0 πάνυ πολλους, ἄστε ολίγον τὸ γνήσιον Ῥῶν ἐστιν

ἶσον ἀφ' ημῶν ώρμήθη, μὰλλον δὲ πολλοστὸν τοὐἐπεισάκτου τε καὶ αλλοφύλου. εἰ δὲ ημεῖς παραχωρήσαιμεν υμιν τῆς αρχῆς, τὸ νόθον ἄρξει του γνησίου καὶ τὸ βάρβαρον του Ελληνικοὐ καὶ τὸ ἐπείσ- 15ακτον τοs αυθιγενους. ουδὲ γὰρ αν τοίτο ἔχοιτε εἰπεῖν, ὁτι τον μὲν ἔπηλυν ἴχλον ουδενὸς εἰάκατε εἶναι των κοινῶν κύριον. ἄρχετε δ' αὐτοὶ τῆς πόλεως,4 και βουλεύετε οἱ αυλγενεῖς ἀλλα καὶ βασιλεῖς αποδεικνύετε ξενους, καὶ τῆς βουλῆς τὸ πλεῖστον υμῖν 20 ἐστιν ἐκ τῶν ἐπηλύδων, ων ουδὲν αν φήσαιτε εκόν - τες υπομένειν. τίς γὰρ ἐκουσίως ἄρχεται τῶν κρειττόνων υπὸ του χείρονος ; πολλὴ δη μωρία καὶ κακότης, α δι' ἀνάγκην. φαίητ' αν υμεῖς υπομένειν, ταυτα ημῆς ἐκόντας δέχεσθαι. τελευταῖος μοι λόγος ra ἐστὶν, ὁτι τῆς 'Aλβανῶν πόλεως ουδεν ἔτι παρακινεῖ μέρος του πολιτεύματος ὀκτωκαιδεκάτην ξδη γενεὰν οἰκουμένης καὶ πάντα εν κόσμω τὰ συνήθη

καὶ πάτρια ἐπιτελούσης , ἡ δ' υμετέρα πόλις ἀδιακόσμητός ἐστιν ἔτι καὶ ἀδιάτακτος, ἄτε νεόκτιστος 30ουσα καὶ ἐκ πολλῶν συμφοοητὴ ἐθνῶν, ἡ μακρῶν

δεῖ χρόνων καὶ παθημάτων παντοδαπῶν, ῖνα καταρ-

275쪽

τισθῆ καὶ παυσηται ταραττομένη καὶ στασιάζουσaῶσπερ νυν. ἄπαντες δ' αν εἴποιεν ὁτι δεῖ τα καθεστηκότα των ταραττομένων καὶ τα πεπειραμένα των ἀδοκιμάστων καὶ τα υγιαίνοντα των νοσουντων ἄρ- g5 χειν' οἶς υμεῖς τἀναντία ἀξιοῶντες Ουκ ὀρθῶς ποιεῖτε. XI. Toιαυτα του Φουφεττίου λέξαντος παρο-

λαβὼν ὁ Τύλλος τον λόγον εἶπε ' Π μεν ἐκ φυσεως καὶ προγόνων αρετης δίκαιον, ἁ Φουφέττιε καὶ υμεῖς ανδρες υλβανοὶ, κοινὸν ἀμφοτέροις ημω ' τοὐς 10 αυτους γαρ παρεχόμεθα προγόνους ἐκάτεροι, ἄμεουδὲν δεῖ τουτου χάριν ουτε πλέον ημῶν ἔχειν τους ετέρους Οἴτ' ἔλαττον. τὸ δὲ ἄρχειν ἐκ παντος των ἀποικιῶν τὰς μητροπόλεις ως ἀναγκαῖόν τι Ῥυσεως νόμιμον ουτε ἀληθὲς ουτε δίκαιον ὴξιολο υφ' υμῶF15 πολλά γέ τοι φυλά ἐστιν ἀνθρώπων, παρ' οἷς e μητροπόλεις Ουκ ἄρχουσιν ἀλλ' υποτάττονται ταῖς ἀποικίαις. μέγιστον δε καὶ φανερώτατον του λόγοt του δε παράδειγμα η Σπαρτιατῶν πόλις Ου των ἄλλων μόνον ἄρχειν ἀξιουσα Ελλήνων, ἀλλα καὶ τοτ 20 Θωρικos γένους ὁθεν ἀπωκίσθη. καὶ τί δεῖ περὶ τῶν ἄλλων λέγειν; αυτοὶ γὰρ υμεῖς οἱ τὴν ἡμετέραν πόλιν ἀποικίσαντες Λαουἶνιατῶν ἐστε ἄποικοι.

εἰ δη φυσεώς ἐστι νόμος ἄρχειν τῆς ἀποικίας τν μητρόπολιν, Ουκ αν φθάνοιεν ἀμφοτέροις ἡμῖν Aαουῖ-2b νιῆται τα δίκαια τάττοντες; προς μεν δη τὀ πρῶτονωμῶν δικαίωμα καὶ πλείστην ἔχον 'ευπροσωπίapταυθ' ἱκανά ' ἐπειδὴ δε καὶ τους βίους τῶν πόλεων ἀντιπαρεξετάζειν ἀλλήλοις ἐπεχείρεις, ῶ Φουνδετιε. λέγων ὁτι τὸ μεν υλβανῶν ευγενὲς ὁμοιον ἀεὶ δια- 30 μένει, τὁ δ' ἡμέτερον ἐζέφθαρται ταῖς ἐπιμιξέαις τουαλλοφυλον, καὶ Ουκ ὴξίους ἄρχειν τῶν γνqσίων τους νόθους ουδὲ τῶν αυθιγενῶν τους ἐπήλυδας, μάθε

276쪽

, καὶ κατὰ τοὐτο ἀμαρτάνων μάλιστα το δικαίωμα. ημεῖς γὰρ τοσουτου δεομεν αἰσχύνεσθαι κοινην ἀνα-i δείξαντες την πόλιν τοῖς βουλομένοις, ἄστε καὶ, σεμνυνόμεθα ἐπὶ τουτω μάλιστα τῶ ἔργω ουκ αυτοὶ του ζήλου τοὐδε ἄρξαντες, παρὰ-τῆς ' Ἀθηναίων 5 πόλεως το παράδειγμα λαβόντες, ἐς μέγιστον κλεος ι ἐν Ἐλλησίν ἐστι, και διὰ τουτο Ουχ ῆκιστα εἰ μὴ καὶ μάλιστα τὸ πολίτευμα. καὶ το πρῆγμα ἡμῖν πολλῶν γενόμενον αγαθῶν αἴτιον ουτ ἐπίμεμψιν οἴτε μετα- . μέλειαν ώς ἡμαρτηκόσι φέρει, ἄρχει τε καὶ βουλευει 10 και τὰς ἄλλας τιμὰς καρποῶται παρ' ἡμῖν Ουχ ὁ πολλὰ, χρήματα κεκτημένος ουδε ὁ πολλοὐς πατέρας ἐπιχωρίους ἐπιδεῖξαι δυνάμενος, ἀλλ' ὁστις ἀι ἡ τούτων των τιμῶν ἄξιος. ου γὰρ ἐν ἄλλω τινι την ἀνθρωπίνην ευγένειαν υπάρχειν νομίζομεν, ἀλλ' ἐν i5αρετῆ. ὁ δὲ ἄλλος ἴχλος σῶμα τῆς πόλεως ἐστιν ἰσχὼν καὶ δυναμιν τοῖς βουλευθεῖσιν υπὸ τῶν κρατίστων παρεχόμενος. μεγάλ' τε ημῶν ἡ πόλις ἐκ μικρῆς καὶ φοβερὰ τοῖς περιοίκοις ἐξ εὐκαταφρονήτου διὰ ταύτην την φιλανθρωπίαν γέγονε, τῆς τε ηγεμονίας, 20υπὲρ ἐς τῶν ἄλλων Λατίνων ουδεὶς αντιποιεῖται προς ημῶς, τουτο Γωμαίοις τὀ πολίτευμα ἐρξεν Ουσυ κατηγορεις, ω Φουφέττιε. ἐν ἰσχυι γὰρ οπλων κεῖται τὸ τῶν πόλεων κράτος, αυτη δ' ἐκ πολλῶν σωμάτων γίνεται ' ταῖς δὲ μικραῖς καὶ ολιγανθρώ- 25ποις καὶ διὰ τοίτο ἀσθενέσιν Ουκ ἔστιν ἄρχειν λέ-8 ρων, ἀλλ' oυδ' ἐαυτῶν ἄρχειν. καθόλου δ' ἔγωγε τόθ' υπολαμβάνω δεῖν τὰς ἐτέρων διασυρειν πολιτείας καὶ την ἰδίαν ἐπαινειν, ὀταν τις last δεῖξαι την μὲν εα-οὐ πόλιν ἐκ τοί ταῶτα ἐπιτηδευειν ἀ φησιν 30 ευδαίμονα καὶ μεγάλην ουσαν, τὰς διαβαλλομένας διὰ τὸ μὴ ταὐτα προαιρεῖσθαι κακοδαιμονουσας. l5

277쪽

τα δ' ἡμέτερα πράγματα ουχ ουτως ἔχει, ἀλλ' η μετυμετέρα πόλις απὸ μείζονος αυχήματος ἀρχομένη και

πλειόνων αφορμῶν τυχουσα εἰς ἐλάττονα ἔγκον συνῆκται, ημεῖς δὲ μικρὰς τὰς πρώτας ἀρχὰς λαβόντες

5 ἐν ου πολλῶ χρόνω μεγίστην των πλησιοχωοων πόλεων την Ῥώμην πεποιήκαμεν τουτοις τοῖς πολιτει- μασιν ύν συ κατηγορεις χρώμενοι. τὸ δὲ στασιά- ζονημῶν, ἐπεὶ καὶ τουτο δι αἰτίας εἶχες, ω Φουφέττιε Ουκ επὶ διαφθορα καὶ ἐλαττώσει των κοινῶν. ἀλλ10 ἐπὶ σωτηρία καὶ αυξήσει γίνεται. φιλοτιμουμεθα γὰροι νεώτεροι προς τους πρεσβυτέρους καὶ οἱ ἔποικοι προς τους ἐπικαλεσαμένους, πότεροι πλείονα ποιήσομεν τὸ κοινὸν ἀγαθά. ῖνα δε συντεμὼν εἴπω τοις μέλλουσιν ετέρων ἄρξειν δυο προσεῖναι δεῖ ταυτα, ο 15 την ἐν τω πολεμεῖν ἰσχυν καὶ την εν τω βουλεύεσθm

φρόνησιν, ὁ περὶ 'μῆς ἐστιν ἀμφότερα ' καὶ Oτι opκενὸς ὁ κόμπος η παντὸς λόγου κρείττων πεῖρα ημῖν

μαρτυ9εῖ. τοσαυτην γουν μεγέθει καὶ δυνάμει πόλινουχ οιόν τε ην γενέσθαι τρίτη γενεὰ μετὰ τον οἰ- 20 κισμὸν, εἰ μη τό τε ἀνδρεῖον ἐπερίττευεν αυτῆ καὶ το φρόνιμον. ἱκαναὶ δε τεκμηριῶσαι τὸ κοάτος αυ- τῆς πολλαι πόλεις ἐκ του Λατίνων ουσαι γενους καὶ την κτίσιν ἀφ' υμῶν ἐχουσαι, αῖ την υμετέρανυπεριδοὐσαι πόλιν ημῖν προσκεχωρήκασι καὶ ino

25 Ῥωμαίων ἄρχεσθαι μὰλλον ἀξιουσιν ῆ υπὁ 'Aλβανῶν.ώς ημῶν μὲν ἀμφότερα ἱκανῶν ὁντων τους τε φίλομευ ποιεῖν καὶ τους ἐχθρους κακῶς, υμῶν δ' Ουδiτερα. πολλὰ εἶχον ἔτι καὶ ἰσχυρὰ, ῶ Φουνδετιε. προς τὰς δικαιώσεις, ἶς συ παρέσχου, λέγειw μά30 ταιον δὲ ορῶν τον λόγον και ἐν ἴσω τὰ πολλὰ τοῖέολίγοις λεχθησόμενα προς αντιπάλους ὁντας υμὰς ου δικαίους κριτὰς παυομαι λέγων. ἔνα δὲ υαολαμ-

278쪽

βάνω κράτιστον εἶναι καὶ μόνον ημῶν τὰ νείκη δύνασθαι διακρῖναι τρόπον, ω πολλοὶ βάρβαροί τε καὶ Ελληνες εἰς ἔχθη καταστάντες οἱ μὲν υπὲρ ηγεμονίας οἱ δὲ υπὲρ ἀμφισβqτησίμου γης ἐχρήσαντο, τοs-

τον εἰπὼν ἔτι παύσομαι ' εἰ ποιησαίμεθα uέρει τινὶ θτῆς εαυτῶν στρατιῆς ἐκάτεροι τον αγῶνα εἰς ὀλιγοστόν τι πλῆθος ἀνδρῶν συναγαγόντες τὴν του πολε μου τύχην ' ἐξ ὁποτέρας δ' ῶν πόλεως οἱ κρατήσαν - τες τῶν αντιπάλων γένωνται, ταυτΓ συγχωρησαιμεν

ἄρχειν τῆς ἐτέρας. ὁπόσα γὰρ μη διαιρεῖται υπὸ λό- 10γου, ταῶτα υπὸ τῶν ὁπλων κρίνεται.

XII. N μὲν δὴ λεχθέντα περὶ τῆς ηγεμονίας

τῶν πόλεων δικαιώματα υπ' ἀμφοτέρων τῶν στρατηγῶν τοιάδε ἐν ' τέλος δε τοῖς λόγοις αυτῶν ἡκολούθησεν οἷον ό Ρωμαῖος υπετίθετο. οἱ γὰρ ἐν τῶ Ibi συλλόγω παρόντες 'Aλβανῶν τε καὶ Γωμαίων ταχεῖανα παλλαγὴν τοὐ πολέμου ποιήσασθαι ζητοὐντες ὁπλοις το νεῖκος ἔγνωσαν διελεῖν. συγχωρηθέντος καὶ τούτου περὶ τοs πλήθους τῶν ἀγωνιουμένων ζήτησις ἐγίνετο ου τὴν αυτὴν ἐκατέρου τῶν στρατηγῶν διά- 20νοιαν ἀποδεικνυμένου. Τύλλος μὲν γὰρ ἐβούλετο ἐν ἐλαχίστοις σώμασι γενέσθαι τὴν τοs πολέμου κοί- σιν ένὸς 'Aλβανοί τos λαμπροτάτου προς ἔνα - μαῖον τον ἄριστον μονομαχήσοντος καὶ πρόθυμος ἐναυτὸς υπὲρ τῆς εαυτοὐ πατρίδος ἀγωνίσασθαι προ- 25 καλούμενος εἰς τὴν ὁμοίαν φιλοτιμίαν τον 'Aλβανὸν, καλοὐς ἀποφαίνων τοῖς ἀνειληφόσι τὰς τῶν στρατοπέδων ηγεμονίας τους υπὲρ αρχῆς καὶ δυναστείας αγῶνας, ου μόνον ἐὰν νικήσωσιν ἀγαθοὐς ἄνδρας, αλλὰ καν αυτοὶ κρατηθῶσιν ὐπ' αγαθῶν, καὶ διεξιὼν χῖσοι στρατηγοὶ καὶ βασιλεῖς τὰς εαυτῶν ψυχὰς προκινδυνεῶσαι τῶν κοινῶν παρέσχον δεινὸν ηγούμενοι

279쪽

τῶν μεν τιμῶν πλεον αυτοὶ φέρεσθαι, των δε πώνων ἔλαττον. ὁ δὲ 'Aλβανὸς το μεν ὀλίγοις σώμασι κινδυνεύειν τας πόλεις ὀρθῶς ἐνόμιζεν εἰρῆσθαι, περὶ δε της ἐνὶ προς ἔνα μάχης διεφερετο λέγων b ὁτι τοῖς μεν ἡγουμένοις των στρατοπεδων ὁταν ἰδίαν κατασκευάζωνται δυναστείαν καλὸς καὶ αναγκαῖος ἐστιν ὁ περὶ της αρχῆς προς ἀλλήλους αγὼν, ταῖς δε πόλεσιν αυταῖς ἐπειδὰν υπὲρ των πρωτείων διαφέρωνται προς ἀλλήλας ου μόνον σφαλερὁς ἀλλα10 καὶ αἰσχρὸς ὁ διὰ μονομαχίας κίνδυνος, ἐάν τε τῆς κρείττονος λάβωνται τύχης ἐάν τε τῆς χείρονος. τρεῖς δὲ ἄνδρας ἐπιλέκτους ἀφ' εκατέρας πόλεως συνεβούλευεν υπὸ τηκ απάντων oψιν Αλβανῶν τε καὶ μαίων διαγωνίσασθαι. ἐπιτηδειότατον γὰρ εἱ- 15 ναι τόνδε τον ἀριθμὸν εἰς ἄπασαν ἀμφισβητουμένox πράγματος διαίρεσιν αρχήν τε και μέσα καὶ τελευτὴν ἔχοντα ἐν ἐαυτῶ. ταύτη προςθεμένων τῆ γνώμη Ῥωμαίων τε καὶ 'Aλβανῶν ο τε σύλλογος διελυθη και ἐπὶ τοὐς ἰδίους ἀπήεσαν ἐκάτεροι χάρακας. 20 XIII. Ἐπειτα καλέσαντες εἰς εκκλησίαν τὰς δυνάμεις ἀμφοτέρας οἱ στρατηγοὶ διεξῆλθον ῆ τε διελέχθησαν αυτοὶ προς ἀλλήλους καὶ ἐφ ' οις συνέθεντο καταλύσασθαι τον πόλεμον. ἐπικυρωσάντων δὲ τῶν στρατευμάτων ἀμφοτέρων κατὰ πολλὴν ευδόκησιν έ25 τὰς τῶν στρατηγῶν ομολογίας, θαυμαστὴ μετὰ τολοκατεῖχε φιλοτιμία καὶ λοχαγοῖς καὶ στρατιώτας πολλῶν πάνυ προθυμουμένων ἐξενέγκασθαι τὰ τῆς μάχης αριστεῖα καὶ ου λόγω σπουδαζόντων μόνον, ἀλλακαὶ ἔργω φιλοτιμίας ἀποδεικνυμένων, ῶστε χαλε- 30 πὴν γενέσθαι τοῖς ἡγεμόσιν αυτῶν την τῶν ἐπιτη- 'δειοτάτων διάγνωσιν. εἰ γάρ τις ἐν ἡ πατέρων ἐπι-

ανεία λαμπρὸς ῆ σώματος ρώμη διαπρεπὴς ἡ πράξει

280쪽

τη κατὰ χεῖρα γενναῖος η κατ' αλλην τινὰ τύχην ητολμαν ἐπίσημος αυτον ηξίου τάττειν πρῶτον ἐν τοῖς τρισί. ταυτην ἐπὶ πολὐ χωροῶσαν ἐν ἀμφοτέροις τοῖς στρατεύμασι την φιλοτιμίαν o των Αλβανῶν ἔπαυσε στρατηγὸς ἐνθυμηθεὶς, ὁτι θεία τις οπρόνοια ἐκ πολλοs προορωμένη τον μέλλοντα συμβήσεσθαι ταῖς πόλεσιν αγῶνα τοὐς προκινδυνεύσοντας ἡπὲρ αυτῶν κατεσκεύασε γενέσθαι οἴκων τε Ουκ αφανῶν καὶ τα πολέμια αγαθοῶς ὀφθῆναί τε καλλίστους καὶ οὐτε γενέσεως ὁμοιας τοῖς πολλοῖς 10

μετειληφότας, ἀλλα σπανίου και θαυμαστῆς διὰ τόπαράδοξον. ορατίω γάρ τινι νωμαίω και Κορατίωτο γένος 'Aλβανῶ κατὰ τον αυτὸν χρόνον ἐνεγγύησε θυγατέρας διδύμους Σικίνιος Ἀλβανός. τούτοις αμφοτέροις αἱ γυναῖκες ἐγκύμονες ἄμα γενόμεναι, 15 τὰς πρωτοτόκους ἐκφέρουσι γονας ἄρρενα βρέφη τρίδυμα , καὶ αυτὰ οἱ γεινάμενοι προς οἰωνοὐ λαβόντες ἀγαθos καὶ πόλει καὶ οἴκω τῶ σφετέρω τρέφουσιν απαντα καὶ τελειοὐσι ' θεὸς δ' αὐτοῖς, ῶσπερ κατ'

ἀρχὰς ἔφην, δίδωσι κάλλος τε καὶ ρώμην καὶ δη καὶ 20

φυχῆς γενναιότητα μηδενὸς τῶν ἄριστα πεφυκότων χείροσι γενέσθαι. τούτοις ἔγνω τοῖς ἀνδράσιν ὁ Φουφέττιος ἐπιτρέπειν τον ὐπὲρ της ηγεμονίας ἀγῶνα καὶ προκαλεσάμενος εἰς λόγους τον βασιλέα τῶν Ρωμαίων λέγει προς αυτόν ' 25 XIIII. Θεος τις ἔοικεν, ἁ Tύλλε, προνοούμενος τῶν πόλεων εκατέρας ἐν ἄλλοις τε πολλοῖς καὶ δηκαὶ κατὰ τόνδε τον ἀγῶνα φανερὰν την εἴνοιαν πε- 44b ποιῆσθαι. τὸ γὰρ εὐρεθῆναι τοὐς ἀγωνιουμένους ὐπὲρ πάντων γένει τε μηδενὸς χείρονας καὶ τὰ πολέ- κμια ἀγαθοὐς ὀφθῆναί τε καλλίστους, προς-τούτοις ἐξ ενὸς πεφυκότας πατρὸς καὶ υπὸ μιας γεγεννημ