장음표시 사용
61쪽
AB URBE CONDITA LIB. IX. 3o-3arentur legiones ibi cingens hostium exercitus citinera 8
cultus insederat et, postquam intrasse Romanos vidit
Saltum, repente exortus cum clamore ac tumultu incautos
invadit et primo nova res trepidationem fecit, dum arma scapiunt, sarcinas congerunt in medium dein postquam, ut quisque liberaverat se onere aptaveratque armis, ad signa undique coibant et notis ordinibus in vetere disciplina militiae iam sine praecepto ullius sua sponte struebatur acies, consul ad ancipitem maxime pugnam advectus desilit io ex equo et Iovem Μartemque atque alios testatur deos se nullam suam gloriam inde, sed praedam militi quaerentem 1 ii eum locum devenisse neque in se aliud quam nimiam ditandi ex hoste militis curam reprehendi posse ab eo se dedecore nullam rem aliam quam virtutem militum vindicaturam. Coniterentur modo uno animo omnes invadere a hostem, victum acie, Castris exutum, nudatum urbibus,
ultimam spem furto insidiarum temptantem et loco, non armis fretum. sed quem esse iam virtuti Romanae inex-13
pugnabilem locum Fregellana arx Soranaque et ubicumque iniquo successum erat loco memorabantur. iis 1 accensus miles, omnium 4mmemor dissicultatium, vadit adversus imminentem hostium aciem. ibi paulum laboris fuit, dum in adversum clivum erigitur agmen Ceterum 15 postquam prima signa planitiem summam ceperunt sensitque acies aequo se iam institisse loco Versus extemplo est terror in insidiatores easdemque latebras, quibus se paulo ante texerant, palati atque inerme fuga repetebant. sed loca, 16
dissicilia hosti quaesita, ipsos tum sua fraude impediebant.
itaque ergo perpaucis effugium patuit; caesa ad viginti milia hominum victorque Romanus ad oblatam ab hoste praedam pecorum discurrit. Dum haec geruntur in Samnio, iam omnes Etruriae 3a populi praeter Arretinos ad arma ierant, ab oppugnando Sutrio, quae urbs socia Romanis velut claustra Etruriae
62쪽
erat, ingens orsi bellum eo alter consul Aemilius cum exercitu ad liberandos obsidione socios venit advenientibus Romanis Sutrini commeatus benigne in castra ante urbem 3 posita advexere. Etrusci diem primum consultando, maturarent traherentne bellum, traduxerunt postero die, ubi Celeriora quam tutiora consilia magis placuere ducibus, Sole orto signum pugnae propositum est armatique in aciem procedunt quod postquam Consuli nuntiatum est, extemplo tesseram dari iubet, ut prandeat miles firmatisque cibos viribus arma capiat dicto paretur. Consul, ubi armatos Paratosque Vidit, signa extra vallum proferri iussit et haud procul hoste instruxit aciem aliquamdiu intenti utrimque steterunt exspectantes, ut ab adversariis clamor et pugna inciperet; et prius sol meridie se inclinavit, quam telum hinc aut illinc emissum est inde, ne insecta re abiretur, clamor ab Etruscis oritur concinuntque tubae et signa inseruntur; nec segnius a Romani pugna initur. Con-Currunt insensis animis P numero hostis, Virtute Romanus Superat, anceps proelium multos utrimque et fortissimum quemque absumit, ne prius inclinata re est, quam secunda acies Romana ad prima signa integri fessis Successerunt. Etrusci, quia nullis recentibus subsidiis fulta prima acies fuit, ante signa circaque omnes CeCiderunt nullo umquam proelio fugae minus nec plus caedis fuisset, ni obstinatos mori Tuscos nox texisset, ita ut Victores prius quam victii pugnandi finem facerent post occasum Solis signum receptui datum est nocte ab utroque in Castra reditum.1 nec deinde quicquam eo anno rei memoria dignae apud Sutrium gestum est, quia et ex hostium exercitu prima tota acies deleta uno proelio fuerat subsidiariis modo relictis, vixi quod satis esset ad Castrorum praesidium, et apud Romanos tantum vulnerum fuit, ut plure post proelium saucii deces-33 serint quam ceciderant in acie. Q. Fabius, insequentis anni consul, bellum ad Sutrium excepit collega Fabio C
63쪽
AB URBE CONDITA LIB. IX. 32-34
Marcius Rutilus datus est ceterum et Fabius Supple amentum ab Roma adduxit et novus exercitus domo accitus Etrusci venit. Permulti anni iam erant, cum inter patricios magistratu 3 tribunosque nulla certamina fuerant, cum ex ea familia, cui velut fato lis cum tribunis a plebe erat, Certamen Oritur. Ap. Claudius censor Circumactis decem et octo mensibus, quod Aemilia lege finitum censurae spatium tempori erat, cum C. Plautius, Collega eius, magistratu se abdicasset,
nulla vi compelli, ut abdicaret, potuit P. Sempronius erat stribunus plebis, qui finiendae censurae intra legitimum
tempuS actionem Susceperat, non popularem magis quam
iustam nec in vulgus quam optimo cuique gratiorem is 6 cum identidem legem Aemiliam recitaret auetoremque eiuSΜam. Aemilium dictatorem laudibus ferret, qui quinquennalem ante censuram et longinquitate potestatis dominantem intra sex mensum et anni coegisset spatium, dicaagedum inquit, 'Ap. Claudi, quidnam facturus fueris, si eo tempore, quo C. Furius et, Geganius Censores fuerunt, censori fuisses. negare Appius interrogationem tribunia
magno opere ad Causam pertinere suam; nam etsi tenuerit lex Aemilia eos censores, quorum in magistratu lata esset, quia p0st illos censores creatos eam legem populus iussisset quodque postremum iussisset, id ius ratumque esset, non tamen aut Se aut eorum quemquam, qui post eam legem latam creati Censores essent, teneri ea lege potuisse. haec 34
sine ullius adsensu cavillante Appio in inquit, quirites, illius Appii progenies, qui decemvir in annum creatus altero
anno se ipse creavit, tertio ne ab se nec ab ullo creatus privatus fasces et imperium obtinuit ne ante continuando a stitit magistratu, quam obruerent eum male parta, male
gesta, male retenta imperia. haec est eadem familia, Qui arites, cuius vi atque iniuriis compulsi extorres patria Sacrum montem cepistis; haec, adversus quam tribunicium auxilium
64쪽
Vobis comparastis; haec propter quam duo exercitus Aventinum insedistis; haec, quae faenebres leges, haec, quae 5 agrarias Semper impugnavit haec conubia patrum et plebis interrupit haec plebi ad curules magistratus iter obsaepsit. hoc est nomen multo quam arquiniorum insestius vestrae 6 libertati itane tandem, Ap. Claudi cum centesimus iam annus sit abiam. Aemilio dictatore, tot censores fuerint, nobilissimi fortissimique viri, nemo eorum duodecim tabulas legit nemo id ius esse, quod postremo populus iussisset, sciit immo vero omnes scierunt et ideo Aemiliae potius legi paruerunt quam illi antiquae, qua primum CenSo Screati erant, quia hanc postremam iusserat populus et quia, ubi duae contrariae leges sunt, semper antiquae obrogat nova. an hoc dicis, Appi, non teneri Aemilia lege popu- tum p an populum teneri, te unum exlegem esses tenuit Aemilia lex violentos illos censores C. Furium et M. Geg nium, qui, quid iste magistratus in re publica mali facere posset, indicarunt, cum ira finitae potestatis m. Aemilium, principem aetatis suae belli domique, aerarium fecerunt;
1 tenuit deinceps omnes censores intra centum annorum
spatium tenet C. Plautium, collegam tuum, iisdem auspi-11 iis, eodem iure creatum an hunc non, ut qui optimo iure Censor Creatus esset, populus creavit Z in unus eximius 1 es, in quo hoc praecipuum ac singulare valeat quem tu regem sacrificiorum crees p amplexus regni nomen, ut qui optimo iure rex Romae Creatus sit, creatum se dicet quem semestri dictatura, quem interregno quinque dierum Omtentum fore putes quem clavi figendi aut ludorum causara dictatorem audacter creet quam isti stolidos ac socordes videri creditis eos, qui intra vicesimum diem ingentibus rebus gestis dictatura se abdicaverunt aut qui vitio creatii abierunt magistrati quid ego antiqua repetam Z nuper intra
decem annos C. Maenius dictator, quia, cum quaestiones severius, quam quibusdam potentibus tutum erat, exerceret,
65쪽
contagio eius, quod quaerebat ipse, criminis obiectata ab inimicis est, ut privatus obviam iret crimini, dictatura se abdicavit. nolo ego istam in te modestiam ne degener Ilveris a familia imperiosissima et superbissima; non die,
non hora citius, quam meCesse est, magistratu abieris, modo ne excedas finitum tempus satis est aut diem aut 16 mensem censurae adiceres triennium, inquit, et sex menses ultra, quam licet Aemilia lege, Censuram geram et solus. hoc quidem iam regno simile est an Collegam subrogabis, Irquem ne in demortui quidem locum subrogati as est ppaenitet enim, quod antiquissimum sollemne et solum ab i8 ipso, cui fit, institutum deo ab nobilissimis antistitibus eius sacri ad servorum ministerium religiosus censor deduxisti, gens antiquior originibus urbii huius. hospiti, deorum 19
inmortalium sancta, propter te a tuam censuram intra annum ab stirpe exstincta est, nisi universam rem publicam
eo nefario obstrinxeris, quod ominari etiam reformidat animus urbs e lustro capta est, quo demortuo collega ao C. Iulio censore L. Papirius Cursor, ne abiret magistratu, Μ. Cornelium maluginensem mollegam subrogavit. et a Iquanto modestior illius cupiditas fuit quam tua, Appi nec
solus nec ultra finitum lege tempus L. apirius censuram gessit tamen neminem invenit, qui se postea auctorem sequeretur omnes deinceps Censores post mortem collegae se magistratu abdicarunt te ne quod dies exiit Censurae, et a nec quod collega magistratu abiit, nec lex nec pudor coercet: virtutem in superbia, in audacia, in contemptu deorum hominumque ponis. ego te, Ap. Claudi, pro istius magi asstratus maiestate a verecundia, quem gessisti, non modo
manu violatum, sed ne Verbo quidem inclementiori a me appellatum vellem; sed et haec, quae adhuc egi, pervicacia a tua et superbia coegit me loqui, et, nisi Aemiliae legi parueris, in vincula duci iubebo nec, cum ita comparatum a maioribus assit, ut comitiis censoriis, nisi duo consecerint legitima suffra-
66쪽
gia, non renuntiato altero comitia disserantur, ego te, qui
solus Censor Creari non possis, Solum Censuram gererea6 patiar. haec taliaque cum dixisset, prendi censorem et in vincula duci iussit approbantibus sex tribunis actionem collegae tres appellanti Appio auxilio fuerunt summaque
invidia omnium ordinum solus Censuram geSSit.
35 Dum ea Romae geruntur, iam Sutrium ab Etruscis obsidebatur, consulique Fabio imis montibus ducenti ad serendam opem sociis temptandasque munitiones, Si qua posset, acies hostiuri instructa occurrit; quorum ingentem multitudinem cum ostenderet subiecta late planities, Consul, ut loco paucitatem suorum adiuvaret, flectit paululum in clivos agmen -aspreta erant strata sariS-, inde signa in hostem obvertit. 3 Etrusci omnium praeterquam multitudinis suae, qua sola freti erant, immemores proelium ineunt adeo raptim et avide, ut abiectis missilibus, quo Celerius manu ConSererent, stringerent gladios vadentes in hostem Romanus contra nunc tela nunc saxa, quibus eos affatim locus ipse armabat, ingerere igitur scuta galeaeque ictae cum etiam quos non Vulneraverant turbarent, neque subire erat facile ad propio rem pugnam, neque missilia habebant, quibus eminus rem 6 gererent stantes et expositos ad ictus, cum iam satis nihil tegeret, quosdam etiam pedem reserentes fluctuantemque et instabilem aciem redintegrato clamore strictis gladiis hastati et principes invadunt eum impetum non tulerunt Etrusci versisque signis fuga effusa Castra repetunt. Sed equites Romani praevecti per obliqua campi cum se fugien tibus obtulissent, omisso ad castra itinere montes petunt; inde inermi paene agmine ac vexato vulneribus in silvam Ciminiam penetratum Romanus multis milibus Etruscorum caesis, duodequadraginta signis militaribus captis, castris etiam hostium cum praeda ingenti potitur tum de persequendo hoste agitari Coeptum.
36 Silva erat Ciminia magis tum invia atque horrenda, quam
67쪽
AB URBE CONDITA LIB. IX. 34-36
nuper duere Germanici saltus, mulli ad iam diem me
merCatorum quidem adita eam intrare haud fere quis quam praeter ducem ipsum audebat aliis omnibus cladis Caudinae nondum memoria aboleverat. tum ex alis, qui aderant, consulis frater, Fabius-Caesonem alii, C. Claudium quidam, matre eadem qua Consulem genitum, tradunt-speculatum se iturum professus brevique omnia certa adlaturum Caere educatus apud hospites, truscis ainde litteris eruditus irat linguamque Etruscam probe noverat. habeo auctores vulgo tum Romanos lueros,
sicut nunc Graecis, ita Etruscis litteris erudiri solitos sed propius est vero praecipuum aliquid fuisse in eo, qui se tam audaci simulatione hostibus immiscuerit. servus ei dicitur
Comes unus fuisse, nutritus una eoque haud ignarus linguae eiusdem nec quicquam aliud proficiscentes quam Sum smatim regionis, quae intranda erat, naturam ac nomina
principum in populis accepere, ne qua inter Conloquia insigni nota haesitantes deprendi possent. iere pastorali 6 habitu, agrestibus telis, salcibus gaesisque binis, armati. sed
neque Commercium linguae nec vestis armorumve habitus si eos texit, quam quod abhorrebat a fide quemquam externum Ciminios saltus intraturum usque ad Camertes et Umbros penetrasse dicuntur ibi, qui essent, lateri Romanum ausum introductumque in senatum Consulis verbis egisse de societate amicitiaque atque inde comi hospitio acCeptum nuntiare Romanis iussum, commeatum exercitui 8 dierum triginta praesto fore, si ea loca intrasset, iuventutemque Camertium Umbrorum in armis paratam imperio futuram. haec cum relata Consuli essent, impedimentis
prima vigilia praemissis, legionibus post impedimenta ire
iussis ipse substitit cum equitatu et luce orta postero die io obequitavit stationibus hostium, quam extra saltum dispositae erant; et cum satis diu tenuisset hostem, in castra
sese recepit portaque altera egressu ante noctem agmen
68쪽
ri adsequitur postero die luce prima iuga Ciminii montis
tenebat inde contemplatus opulenta Etruriae arva milites 1 emittit ingenti iam abacta praeda tumultuariae agrestium Etruscorum cohortes repente a principibus regionis eius concitatae Romanis occurrunt adeo incompositae, ut vindices13 praedarum prope ipsi praedae fuerint caesis fugatisque iis, late depopulato agro victor Romanus opulentusque rerum I omnium copia in castra rediit eo forte quinque legaticum duobus tribunis plebis venerant denuntiatum Fabio Senatus verbis, ne saltum Ciminium transiret laetati serius se, quam ut impedire bellum possent, venisse, nuntii
victoriae Romam revertuntur.37 Hac expeditione consulis motum latius erat quam Profligatum bellum vastationem namque sub Ciminii montis radicibus iacens ora senserat, conciveratque indignationea non Etruriae modo populos sed Umbriae finitima itaque
quantus non umquam antea exercitus ad Sutrium venit; neque e silvis tantummodo promota castra, sed etiam
aviditate dimicandi quam primum in campos delata acies. a deinde instructa primo suo stare loco, relicto hostibus
ad instruendum contra spatio dein, postquam detractare hostem sensere pugnam, ad vallum Subeunt ubi postquam stationes quoque recepta intra munimenta Sensere, clamor repente circa duces ortus, ut eo sibi e castris cibaria eius die deferri iuberent mansuros se sub armis et aut noctes aut certe luce prima Castra hostium invasuros nihilo quietior Romanus exercitus imperio duci continetur. decima erat fere diei hora, Cum cibum Capere consul
milites iubet praecipit, ut in armis sint, quacumque diei 6 noctisve hora signum dederit paucis milites adloquitur, Samnitium bella extollit, elevat Etruscos nec hostem hosti nec multitudinem multitudini comparandam ait esse praeterea telum aliud occultum scituros in tempore interea 1 taceri opus esse. his ambagibus prodi simulabat hostes,
69쪽
AB URBE CONDITA LIB. IX. 36-38
quo animus militum multitudine territus restitueretur; et, quod sine munimento consederant, veri similius erat quod Simulabatur curati cibo corpora quieti dant et quarta fere vigilia sine tumultu excitati arma capiunt dolabrae 8 calonibus dividuntur ad vallum proruendum fossasque implendas intra munimenta instruitur acies, delectae Cohortes ad portarum exitus conlocantur dato deinde signos paulo ante lucem, quod aestivis noctibus sopitae maxime quietis tempus est, proruto vallo erupit acies, stratos passim invadit hostes alios immobiles, alios semisomnos in cubilibus suis, maximam partem ad arma trepidantes caedes oppressit paucis armandi se datum spatium est eos ipsos Ionon signum certum, non ducem sequentes fundit Romanus fugatosque persequitur ad Castra, ad silvas diversi tendebant silvae tutius dedere refugium; nam castra in campis sita eodem die capiuntur aurum argentumque iussum referri a consulem cetera praeda militis fuit caesa aut ircapta eo die hostium milia ad sexaginta eam tam claram pugnam trans Ciminiam silvam ad erusiam pugnatam quidam auctores sunt metuque in magno Civitatem fuisse, ne interclusus exercitus tam infesto saltu coortis undique Tuscis Umbrisque opprimeretur sed ubicumque pugnatum raest, res Romana superior fuit itaque a Perusia et Cortona et Arretio, quae ferme capita Etruriae populorum ea
tempestate erant, legati pacem foedusque ab Romanis petentes indutias in triginta annos impetraverunt. Dum haec in Etruria geruntur, consul alter C. arcius 38 Rutilus Allifas de Samnitibus vi cepit multa alia castella vicique aut deleta hostiliter aut integra in potestatem venere. per idem tempus et classis Romana a P. Cornelio, quem a
senatus maritimae orae praefecerat, in Campaniam acta cum appulsa Pompeios esset, socii inde navales ad depopulandum agrum Nucerinum profecti, proximis raptim vastatis, unde reditus tutus ad nave esset, dulcedine, ut fit, praedae
70쪽
Τ. LIVIa longius progressi excivere hostes palatis per agros nemo obvius duit, cum occidione occidi possent; redeuntes agmine incauto haud procul navibus adsecuti agrestes exuerunt praeda, partem etiam CCiderunt; quae superfuit caedi trepida multitudo ad naves compulsa eSt. Profectio Q. Fabii trans Ciminiam silvam quantum Romae terrorem fecerat, tam laetam famam in Samnium ad hostes tulerat interclusum Romanum exercitum obsideri, cladisques imaginem furculas Caudinas memorabant eadem temeritate avidam ulteriorum semper gentem in saltus invios deductam, Saeptam non hostium magis armis quam locorum
6 iniquitatibus esse iam gaudium invidia quadam miscebatur, quod belli Romani decus ab Samnitibus fortuna ad Etruscos avertisset itaque armis virisque ad opprimendum C. Marcium Consulem concurrunt, protinus inde Etruriam per Marsos ac Sabinos petituri, simarcius dimicandi po-8 testatem non faciat obvius iis consul fuit dimicatum proelio utrimque atroci atque incerto eventu est, et Cum anceps caedes fuisset, adversae tamen rei fama in Romanos vertit ob amissos quosdam equestris ordinis tribunosque militum atque unum legatum et, quod insigne maxime suit, consulis ipsius vulnus ob haec etiam aucta fama, ut solet, ingens terror patres invasit, dictatoremque dici placebat; nec quin Cursor Papirius diceretur, in quo tum summa reia bellicae ponebatur, dubium cuiquam erat sed nec in Samnium nuntium perserri omnibus infestis tuto posse necis vivere arcium consulem satis fidebant; alter consul Fabius infestus privatim apirio erat quae ne ira obstaret
bono publico, legatos ex consularium numero mittendos ad Ia eum Senatu censuit, qui Sua quoque eum, non publica Solum auctoritate moverent, rudi memoriam simultatium is patriae remitteret profecti legati ad Fabium cum senatus consultum tradidissent adiecissentque orationem Convenientem mandatis, consul demissis in terram oculis tacitus ab