Iohannis Roberti Aurelianensis ... Animaduersionum iuris ciuilis libri tres

181쪽

IvRIs CIVILIs O . III. Inuertens notas nominis hac strict Sie dempta a pera, iam dicar natus in orbe Iuris sacrarum, quae temerare paras. Deme nihil possum dici Heros natus in orbe, Fortiter ut tuear quae remere astriae s. Et praestasseroproducier utile quod sit, 2uam nunquam,ct nunquam, qua ciso nata necant. Concelebrat sieras ulmos, o sera comantem Narcissum vates, seraque mora sophos. mage,dum gramio, quo sierius urere, usum ob numen Nemesis mi erit hane rabiem eua vetuli ct celebris doctum nomine fidens Tot,non caedentem ,morsibus impeteres' 'uid iuuat haee tu nos stolidae conuitia lingua Fundere, quei ulcu non tua scripta magus

Re tantum melius certasses ungere si te Vix cute contactum scripta modesta patra.' Sero ictum squise Phogem iam dicito, inia Discito quid si rus Vesteris orbe vehat. Disicito cr m stram commissapiacula poenam

Tam disrre deos,cumgrauiora mancnt.

IOHANNIS ROBERTI AURELIANENSIS

ANTECEsso RIs, ET CONSILIARII REGII,

Animaduersionum Iuris Ciuilis, Lib. 3. dolus dans causam bonae fidei contractui,reddat contractum ipse iure nullum. CAP. I. N eo qδ quaeritur,an ob dolii in cotrahedo admissum vitietur cotract',& ab initio minime subsistat,distingui solet,an dolus praebuerit causam cotractui, an vero inciderit tantu in contractu: ut hic, sine quo contracturino ideo min' suerint,nec bonae fides,nec strictis cot*

182쪽

ctibus obste quomin ab initio subsistat:in illo vero discernendi sint bonae fidei co tractus a strictis,u stricti eo minime vitietur & ab initio sublistere impediatur prob. l. dolo.C.de inuti.stipulaa si id quod

aurum. T. de Verb. oblig.F. s. de cxcept.in Instit. Qui vero bonae sidcisunt,co nulli ab initio reddatur,ut quide tu veteres,tum & nouissimi iuris interpretes sentitit,idq; co probari existimat l.&elegaterii prin V. de doloss. in cause.17. in prin. ff. de minorib.l.3.infin .st. pro socio. Qua sentcntia cu ante annos multos sic primu publica disputatione improbassem,ut luc credere,reclamatibus omnibus, id me asserere, ac nouit & in iure antea inauditu ex meo proferrc: nec unus cgo in eo tum fallerer sed &nonulli alij sentcntia illam mea, ut peregrina,

nulliin Iuris vel auilioritatibus vel rationib'suffulta suggillatcs:Quo eis verissima illa dis validissimisque argumetis defendi posse no dubitaba,mecum exinde inclius actum putaui,st & nonnullos ex praecipuis iuris intcrpretibus Gallis nostris ide antea sensisse animaduerti: quippe Iritrum Bellaperticensem in l. si dolo C. de rescind.vcnd. &Iacobum Rauennate istius scholae nostrae Antecessores doctissimos de acutissimos,atq; Iohanem Fabrum illorum in eo sentcntia rescrctem dccx probantem, in S.actionum. de act.in Instit. quas ctiam corum sentcntias reserat Cyn. quid ipse sentiat, liquido minimc pr0- nuncians,in l. 2. C. te rescinae vcnd.& in d. l.dolo. Itaq; iam Z cx corum sententia concludo,propicr dolum contractui causam dantemno reddi contract iam bonae fidei ipso iure nullum sed ob id proposita ex eodem contractu ab eo qui dolum pastus est, actione vel cxceptione an nullandum &rescindedum,si is ita maluerit. prob.l.Iuli nus.Iq. S. si Venditor. Versic.per contrarium. F. de actio. emp. Quo i co eam speciem agitari,in qua dolus co tractui causam praebuerit,paret eo,quod nominatim ibi dicitur,villicum fratri mei,cui hcres exi stebam substractis quibusdam rebus hereditariis & instrumentis, eo. quod dicerct minimum valere hereditatem, persuasisse ut eam ipsi Vcnderem,ac per conscquens dolo suo effecisse,ut ego non quidem minoris Venderem,ut perperam ibi interpret. Accurs.scd vivenderem. N6 enim ibi ait effecille ut minimo venderem,in quo tam C d ii mihi actionem ex empto ait Vlpian ex Iuliano, qua consequar id

quod pluris venditur' fuissem, si substracta illa non essent,nihilque corum quae in hercditate crant, me Luii isset. Eodem pertinet quod in cadcm illa lege dicitur in s. si quis colludente. Nam ibi omnino

183쪽

necesse est intelligi id quod emptor colludete procuratore meo mori omnino ab emptoris dolo profectum,qui co procuratore meum induxerit,ut rem meam per collusionem vcderet: quem emptorem non ideo minus ex eodem contractu in id saltu cae empto agere posse ait,ut aut stetur contractui,aut ab co discedatur, ut quidem dixi. mus in eius,qui dolii passus est,potinate cta virum obtinere malit.

ἰVxoas CVRIVs ab Vlpiano in t .si res aestimata i3. S.I. E. de A iur.do t. agitatur ca facti species ad superiora maximE perti nens,in qua mulier scruti minori&qua esset aestimatii,in dote dedisse proponitur,utroq; casu distincto, dc quo in hoc circumulta sit mulier ut eu seruu in dote daret,& quo in eo latu Circuuenta fueritis minoris aestimauit.Et in illo priore casu est,in eius electione es

steriore casu arbitrio inariti tribuat,an rem,an vero iusta aestimationem praestetricita necesse est utroq; casu ab initio substitisse dotale contractum intelligamus, quidem tum ipsum per se bonae fidei,tu& ratione emptionis, quae propter aestimationem ibi simul cotracta intelligitur,l plerunt.II. ff.de ivr.dor.L3. is pro empl. Caeterii quod obseruator obiectu illius legis ita diluere conatur, ut interpretetur ibi mulierem non in hoc dolum passam fuisse, ψ seruum dederit, sed ' tradideri non tantum verbis contextus illius apertissime conuellitur,sed Z plane ridiculu est.Sic & in Lex empto.Π.F. si quis virginta

mulierem vaenale habens,ea quasi virgine mihi vendideri quam novirgine esse sciebat,sicq; errare me scicias dolo fecerit ut ea emerim, qua tamen empturus alioqui absq; cius dolo non fui, contractu sui sistere ait,aduersus que emptori non quide redhibitoria actione c6sulatur id enim'mulier,no aute virgo sit,nec vitio, nec morbo asseribi potest sed actione ex empto,in hoc ut contractu resoluto pretiu mihi restituatur reddita muliere ut quide generali' Impp. Diocl.& Maxim. in L si dolo.f. C. de rest. venae venditore dolo emptoris iAhoc ut re sua vcnderet inducto,non aliud Praesidis ossicio incumbe

184쪽

re aiunt,qu1m ut venditionem rescindi iubeataquo nullam eam non. fuisse intelligimus,cum id quod nullum est,rescindi siue rumpi non posse eonstet,l 3. U.de iniust rupi.test.In eo autem,quod ide ille Obseruator interpretatur,illis verbis, Veditione rescindi,no aliud significari qua data & tradita reuocari, vindicatione & Condictione sine causa, quis no vide qua ab ista interpretatione aliena sint verba illa, quibus nominatim ibi dicitur iubere Praeside venditione ipsam roscindit Minus absurde Accurl ac cu subsecuti interpretes ii eo quod explicat,intelligendu venditione rescindi quide illic,sed eatenus t tu,quatenus de facto processeri puta si traditio secuta sit: nec adhue id illi simplicite sed ita demum si ita malit is qui dolu passus est. Accursin d. L&clegater.&in l.iuris gentium.S. Praetor ait. s. de pact. MLl.si dolo. quas si velit cotractum valere,is no obstate dolo valitu si nec ab eo illi qui dolii intulit, liceat inuito altero recedere: sic tamen ut in hoc illi qui dolum admiserit,aduersus cum qui dolum pas

sus est in id agere licea ut cogatur declarare, velitne Cotractum stare,an vero eum nullum esse.Ita sensit Barth. in d.S. si quis colludete & Baldusini dolum. C.de peric.&comm. i vend. Iason in l. tras ctione .C.de transact. Sed enim id illi eorundem lsententis repugnat, qua volunt ab initio nullum esse contractum,attamen in eius voluntate esse,qui dolum passus cst,an subsistat. Aptius quidem dixissent, interim dum id ab eo minime declaratum est ia suspenso cotractum

csse, non autem plane nullum : Cum non tantum ut Velita prorsus,

quemadmodum initus est,subsistat, vcl plane dissoluatur , eis cere ei liceat,sed re actione ex vendito,quasi subsistente quadamtenus contracti id quo pluris res sit quam vendiderit,consequi. Text.expressi. ind.S.percotrarivin. quo magis illa sententia nostra comprobatur. Bovae idei contructi quibus metus causeam praebuerit, Non esse ipso isti e nullas. C A p. 3. Vps Rio χ sententia & eo quoque nobis Videtur comprobari,quod nec ij quoque bonae fidei contractus, quibus inctus causam praebuerit, sint ipso iure nulli, sed actione vel ex eodem contractu,vel quod metus causa rescindendi. prob. I. si mulier ri .f. si metu coactus a venditione.& Luit .f. I.iuncta l. metum. 9.S.volenti.ff.deco quod met.causi non interest. &l. sper vim.C. de

185쪽

de iis quae vimet. catis. Excepto tamen specialiter inde matrimoni & dotis promissionis contractu, quo magis in caeteris regulariter δοindistincte illud obtinere compronatur a. l. si mulier. S. si dos. Cui quidem exceptioni id causam praebet, quod libera omnino matri

monia esse lex voluerit, quoniagis metus quoquomodo interue niens quaecunque ad capertinen nulla reddit. l. 2.C. de inutil. stip. l. Titia l3 . in princip. fide verb. oblig. l. vlt .in s.c .de sporis. Metus autem sine dolo esse non potest,ac inulto magis improba lus,l. item si cum exceptione S.cum qui. iuncta l. cxtat.F. de eo quod mei. Caus. Qua ratione quis non abs re dixerit utriusque in hoc fieri coniunctionem & doli,5 metus,in d. l. dolo. Tripliciter vero id comperio dissolui illud quod in dolo dante causam contra tui dictum cst, ob

tinere in dolo aperto secus in dolo velato,qualem intelligunt in inc tu gestis interuenire. Accurscin d.l.dolo. Imo vero longe apertior clidolus qui cum metu collinctus est,ut quem in eo planc commissu trires ita indice ut id negare nulla ratione queat qui metum intulcrit. Aliter itaque idem Accurs& eum secuti interpretes,co minus vitia ri debere ab initio metu gesta explicantes:quod qui metum patitus, consentit . d. l. si mulier.F. si metu. at qui dolum patitur, non conscia tiat. Imo vero si hic non consentiret, & stricti quoque contractus, quibus dolus causam praeberet, ipso iure nulli essent , ciun nulla sine consensu siibsistere possit conuentio. l. I.S. adeo .st.de pact. Sed & il

Iud absurdi quod obseruator id quod de excepta illinc dotis pro

missione dicitur in d.S. si mulier, sic interpretatur, propterea specia liter exceptum,quod ante Iustiniani costitutionem stipulatio ex dotis causa interposita stricta esset,l.vnic.in pr. C.de rei .act.S. crat. de act.in Insti. Ideoque fuerit excipienda:alioqui instar aliorum strictorum contractuum metu initorum subsisteret & valeret, iuxta d.l. dolo. cum in d. f. si dos,dotis promissionis per stipulatumem factae nulla mentio fiat,sed indistincte dotis promissionis, ex qua quom docunque etiam citra stipulationem, ac nudo quoque pacto inter posita constat actionem nasci,l. ad exactionem. C. de doti promiss. quae rei uxoriae x bonς fidei actio fui d. S.suerat.& d. l.vnic.in prino Nec illi sententiae nostrae repugnat d. l.3. F. pro socio. Narii cum

ea de societate dolo malo de fraudandi causa inita loquatur , hoc est in aliorum circunscriptionem & iraudem,ut si aut latrocini j e G

186쪽

ch,aut meretricij quaestus,alteriusve rei illicitae ,&in aliorum perniaciem & detrimentum vergentis societatem coitam dicamus, tunc proculdubio ea nullius momenti est : quia non unius tantum dolus 1lli causam praebuerit, sed utriusque, siue omnium contrahcntium, iuxt.l nec praetermittendum. 8. C pro socio. g.l. q. vcrsi. mala me dicamenta. E famil .hercisc. Difficilius obstare videtur d.l. in causae. md.l.& eleganter.Sed enim dispiciendum utrobique agi de venditione facta, iue societate inita a minore circunscripto: & in eo imprimis disquiri, an in integrum restitutione tunc niinori sit opus, si in hoc ut venderet,vel societatem coiret, circunscriptus sit. Et quidem cum ipso iure munitus sit, quia nulla tunc existat venditio aut societas,in integrum rcstitutione ei opus non esse Itroque illic loco plane deciditur,co quoque addito,nullam eue ita initam aut vendi-rionen aut societatem, ne inter maiores quidem. Caeterum ita imtelligendum,nullam ibi dici esse venditionem aut societatem inspecto tantum effectu , qui propositam ad rescindendum & annullandum contractus actionem,uel exceptionem ex illo ipso contractueompetentem consequitur: quod cum non aliunde quam ex ipso-met negotio petatur,nec externo tuc alio auxilio opus si idem pr stat ac si contractus prorsus nullus existeret: atque etiam ipsi dolum

iubeo plus praestat, quod si quidem ita malit, nec aliter quam sodmalit non aliunde quaesto,quam ex eodem illo contractu subsidio nulla eius vis futura sit. prob.d.l.& eleganter.S.non solum.&l si quis affirmauerit in princ. ff. de dolo,dic.f.si quis colludente,dic.Lsiquis virginem. Ac propterea in d.l. in causae, dicitur suis ipso iure munitus minor qui dolum passus est,quod eius respectu imitam ita d

clarari mali rit,nullus sit contractus,nec in eo aut stitutionis, aut alio auxilio opus habeat,quam actionis exceptaomsuc o eode ipsis contractu compctentis: ut quidem non in hac tantum re, sis Natiobluribus ipso iure fieri dicitur:quod no aliter quam proposita acti ne vel exceptione fit,ut in l.si constat.C.de compensat.S.In bona: Odei .de M. in Instit.

i, iis quoquamino admiss m. . CAP. q.

187쪽

X supςxioribus id tantum discriminis constituendu sen

tio inter bonae fidei & strictos contra et is, quod in illis

dolia,quoquomodo admissus sit, vindicare licet actione vel cxceptione in id ex codem contractu cornpete- te ex istiusmodi contractuum natura & vi insita. prob. d. g. non solum. S d. l. li quis affirmauerit.in prid.9.si quis colludet te. d.f. si quis virginem. l.unde si Neru p. 8o. fr. pro cio. l. maioribus.& ibi Glois C. comm. viriu'. iud.l. in contractibus. 55 ibi Gloss. C. qui b. cauc malo. Comprobatur eo quod Cicero lib. 3. Ohic. dolum malum ita legibus fuisse vindicatum refert, ut tutelam XII. Tabulis , circumscriptionem adolescentum lege Lectoria, & sine lege inquit iudiciis in quibus ex fide bona additur: Illud nimirum indicans, non alio legi sin id nominatim latae subsidio opus mille, cum

ex eorum vi insita propter clausulam ex fide bona iis insertam,acti ne ex eodem ipso contractu dolum vindicare liceat: ut & idem paulo post subiici Q. Mutium Scsuolam summam vim esse dixisse in iis omnibus iudiciis,in quibus ex fide bona adderetur, fideique bonae nomen existimasse manare latissime,& inde illic plura. auod autem repugnare videri potest,quod idem Cicero paulo ante de C.Cannio

loquens equite Romano,ad hortorum emptionem vaferrimo dolo a Pythio argentariam faciente inducto nodum tunc ab Aquilio collega suo perlatas de dolo formulas sic causatur,ut eo vindicandi doli ratione destitutum Cannium plane significet: intelligendum a Cicerone propterea dictum , quod non simpliciter venditionem factam proposuisset,sed nomina inde facta,hoc est in creditum & nominu obligationem venditionis pretium fuisse translatum, ac per consequens contractus bonae fidei causam in strictum mutui contractum interueniente stipulatione futile translatam:sicque non iam actione bonae fidei dolum vessicari potuisse, ut quae nulla cxisteret eius causa in nominum obligationem translata: ut in mutuum interueniente stipulatione quamcunque contractus praecedentem causam deduci& nouari posse constat . si ex pretio. C.si cert. pet.l.duo societatem.

F. pro socio.Quo discrimen id constituendum dicimus inter bonae fidei & strictos cotractus,quod in iis qui bonae fidei sint, lotus acti

ne ex eo contractu vindicetur Id vero eo maxime comprobatur, thec iudicia doli exceptionem in se continere, ut Z Consimiliter phctorum exceptiones iisdem inesse dic itur.Text. in l. huiusmodi. 86.

188쪽

s. qui seruum.fide leg.I.& in L3.ff. de rescind.vendit.l iuri entium. 7.ς. adeo. F. de pact.Stricti vero contractus doli exceptionem minime contineant: nec propter dolum in iis quoquomodo admissum actio aut exceptio ex eodem contractu aliter vindicandi doli causa datur,quam si nominatim iis addita doli clausula de dolo fuerit cau- tu: iuxta l. .&l. stipulatio. 38.6. sed siquis.in fi.&l. doli clausula. 1i9.sside verb.oblig. Hac autem omissa non aliter in istis vindicatur dolus quam in subsidium deficientis cuiusuis alterius actionis,accersita extrinsecus subsidiaria actione de dolo, aut cita doli cxceptione. iuxta d.*.non solu.& Ll. fide dolo iuncta l.2. in princ. T de doli e

cepi. o fit,ut propter dolum in iis admissum non ita dici queant cotractus nul ut qui bonae fidei sint, clim isti quoquomodo initi id

in se contineant,quo contraditum nullum reddere dolum passo,si ita malit,liceat. Ensierat s ab eo mcnum FG, i missor dolo inductus vendiderit,

manumisiisne flut liber. CAP. S. utroque casu proposito in d. l.&eleganter, Sc quo do- lo serui factum sit ut minor cu vederet,& quo dolo ipsius HS cmptoris inductus est minor ad seruum vedendum, Cum Uz cxiinde ab emptore is seruus manumissus cst, disquiri soler,an is ea manumissione effectus sit liber: nobis eo spo stare videtur ille cotextus, ut utroque casu scruti manumissione liberum effectum significet, cum post utrumque casum propositum indistincte dicat aduersus manumissum nullam in integrum rcstitutionem posse locum habere: tamcisi perplexa, nequc sibi admodum cohaerentia,idc6q;,ut arbitror,deprauata sint citis conicxtus verba, prout in vulgatis ac Florentino & Norico quoque cxemplaribus ita

cxtant. Hoc enim seu accipimus carere dolo emptorem, ut ex empto teneri nopositi,aut nastam esse venditionem, si in hoc so ut venderet circumscriptiu est, quod minor proponitur, non inducit in integrum restitutionem. nam aduem sim manumissum natu in interrum resilutio potes locum habere. Et reditius

in plerisque tum manuscriptis,tum de editis aliis ita legi quod de in

multorum vulgatorum aliter habcntium margine adseriptum reperitur siue enim accipimus carere dolo emptore ut ex empto teneri non possit ue nurum esse venditionem , si in hoc ipse ut venderet circumscriptus erit

189쪽

quod proponitur non inducitur in integrum restitutio : nam adue us m numisium, &c. Eo inquam quod, Vtramuis lectionem sequamur, indistincte statuit, aduersus manumissum nullam in integrum rest, tutionem posse locum habere, simul significat, hunc manumissi sum ut minime in integrum restitutionis, ita neque alterius rest,sionis actionis ke medio in seruitutem redigi posse, ut ibidem A curs cum dixisset non tenere eo casu manumissionem quod con probari vult l. 2.F.quib. ad liberi. procla.non licet adiicit, id ita domum verum csse,si hoc velit venaetor dolum passis. Interim igitur dum non declarauit clitiae an noli non est prorsus nulla venditio. Quin At idem Accurs. in Gloc immediate subsequente aperte pronuncia codem illo casu rei vcndicationi locum non esse dque propterea quod ex contractu inutili dominium transferatur.Quod Accursij dictum ut notandum alij celebrant, in eo quod ex inutili co tractu dicitur non secus dominium transferri, quam de possessione idem dicitur,luxt.LI.f. si vir.ffide acq. possess. Baldus vero subtilius in eo supplet, licet reprobetur contractus, cum non ideo sit reprobata traditio,transferri ex ea dominium, quia nuda non sit, ut quae causam praecedentem habeat saltem putatiuam, ut ita non obstet t.

nunquam nuda. F. de acq.rer.dom. ' autem casu non quidem a

solute nullus,sed annullandus est contractus,haud dubie dominium ex eo transferri idem Baldus,aliique ibidem plane pronunciant,arg. l.metum. g.voleti. ff.de eo quod met. caiis. Quae omnia si quis in unu committat, ibi manumissione seruum liberum cisectum concludet, iuxta id quod satis hoc innuere videtur ille contextus:sicque conii ctum illic utrumque casum quoad id quod ibi subluxit aduersus m numissum nullam in integrum rcstitutionem locu habere posse,non recte obseruator discerpit,&ad eum solii casum referendu contendit,quo serui dolo inductus fuerit minor ad vendendum:quia altero casu, quo emptoris dolo fuerit inductus,ut venditio,ita & secuta manumissio nulla sit,propterea quod ex contractu nullo minime trans

feratur dominium,cum ibi illud viriq; subiunctu, de utroq; id dicta

aperte indicet.Nec repugnat l.2.sLquib. ad libertaici. no licet, qua unam in suam sententiam trahere contudit. Ibi enim nulla,pponitur interuenisse manumisso cx praecedete causa,sed latu seruus per vim ablatus testamento liber esse iussus: quinetia illo casu propterea no liberu fieri seruu interpretatur,quod eius dilo nulla actionc sit cosultu

190쪽

aduersus aut heredem, aut alium quemquam, quo indenis struetur cum hic aliud obtineat actione aduersus eum qui dolum admiserit

ex eodem contractu competentesit dictum est.

Repetita tractatio υ phris responsis l. frater astatre. 38. si de condiditandis. CAp. 6.1NNVs agitur undecimus ab eo tempore, quo editisi Receptae lectionis duobus libris nostr s,quam simpli, cissime fieri potuit&breuissime, ac, ni plurimum sal l lor, dilucidissi ne expositi, quibus rationibus Aphri

responsum in l. frater a fratre.38. F. de condict.in leb in eius principio negationem illam non admitteret, quam antea illi loco praeter exemplarium omnium fidem esse addendam asseruisset Fr. Hotomanus. A quo tempore,& quidem abhinc biennio, eidem obseruatori,qui tot locis utriusque illius libri nostri eodem tempore bonam magnamque partem furialiter proscindere conatus nila, illud ipsum mecum adstruere visum est, subiicitis tamen omnino iis quae scripsissem: quae an illi ignota esto potuerint,qui eodem tempore in illorum librorum nostrorum maximam partem debacchatus fuerit,diiudicadum cuiuis relinquo:ita tamen ut illum vel aliis rationibus nostras cumulare,vel argumentis diuersis nonnunqua niti non

difflear. At certe sicubi quod carpat,deprehendis te se putet, eadcm. qua in nos verboru S conuitioru petulatia illi insultet,adeo ut & scutica intentet,sed ita ut hic vicissim flagru minitetur qui eo minus d nadus videri possit,cu ille prior acrius prouocasset: st qui Lucilium, in scena cum nominando,laesisset,exinde iudicio iniuriarum ab lutus,ta iure fecisse iudicatus sit, quia is Luciiij sarminibus antea fuisset notatus,&indignius prouocatus. Et cum Senatori maledicere fas non esset,Senatori tamen remaledicere,& conuicia regerere, ius

fasque habitum fuisse legimus Ucrum,ut aa rem Veniamus, consentit inquam Obseruator nobiscum in eo,quod multo prior scripsi, locum illum Aphric. negationem nullo modo admittere, sed diuese sis rationibus a nostris circa illa duo potissimum, in quibus illius responsi cardo praecipue vertitur: Prius, an per filium, qui pecu niam peculiarem mutuam dederit, obligatio naturalis patri quet

ratur et Posterius, an in illa specie mortuo patre extinguatur confusione, & tollatur non tantum ciuilis, sed & naturalis illa obligatio-.