장음표시 사용
41쪽
Ostenditur Exemplis matrimonis,
Nova autem tributa a Magistratu imponi possunt propter novas causas & necessitates emergentes : puta ,. propter de sentionem Reipublicae , exstructionem munimentorum, sumptus in opera publica Uiarum, pontium , in opera religionis, pietatis, in iter aut profectionem Prin. cipis necessariam, in bellum necessarium Sc. Oppones. Magistratus statuit poenam non Iventibus tributa, defraudantibus vectigalia, a via recta deviantibus, occultantibus merces &c. ergo leges tributorum, &praesertim vectigalium, pedagiorum, & gabel larum sunt pure poenales. Hoc non sequi: nam triplici modo leges ltributariae &c. possunt ferri, sicut etiam aliae leges. Nempe vel praecise imperando tributum, sine adjectione poenae: de tunc dicuntur legea mora les: praecepti Uae nempe aut prohibitivae tantum:& tune nullo modo dbcuntur poenalesia Vel praecipi tui tributum, simulque statuitur poena non lalventibus: & tune sunt leges mixta ex lege morali & poenali. Vel pro ei se statuitur in defraudantes telonia , gabellas &c. confiscatio mercium, aut certa pecunia sol Venda, absque ulla praeceptione solvendi gabellas, ct neque tunc datur proprie & stricte lex mere poenalis, ut quaest. praece dente dictum est; sed solvi tunc debet statuta pecunia propter legem mst ratem, quae praecipit illam solutionem absque ulla culpa illius, qui non stivit gabellas. Quamvis confiscatio mercium &e. tune dici possit quasi poena, & lex eam statuens, quasi in poenalis. Caeterum obligationem sol vendi vectigalia, pedagia & gabellas mitigant authores quoad pauperes, circa ea, quae ad victum necessaria in Uehuntur aut importantur; item quoad exteros, quibus non incumbit alere alienum principem: ut adeo tantum ratione sumptuum in parandis & reparandis viis, pontibus &ς. ex quibus commodum percipiunt, videantur Obligati.
QUAESTIO IV An obliget lex fundata in falsa praesiumptione 2
D esp. non obl at: si nempe sit lata ex praesumptione facti aut delicti alicujus commissi: quod tamen iactum vel delictum hic & nune non
Ratio est: quia iactum illud veI delictum praelumptum est unlea causa motiva ae sundamentum legis. Unde cessante illo cessat etiam lex: imo pro caὶ illo lex nunquam suit Iala: cum sit implicite conditionata: si fastum vel delitium si sintnι. Si e s uxor putatili ascia matrimonium csse contractum cum impedi mento dirimente, non tenetur reddere debitum conjugale, imo neque potest, licet praeceptum Ecclesiasticum etiam sub poena excommunicationis rredditionem debiti praecipiat. Quia scilicet hoc praeceptum fundatur in
42쪽
De essectu seu obligatione Legis.
praesumptione falsa, facti scilicet particularis, nempe matrimonii validente & nune contracti. Adeoque praeceptum est quodammodo conditio. natum : si matrimonium sit valide contractum. Item: si salsis testibus oppressus, per sententiam judicis condemne-Sententiaeris Cato ad solvendos centum , quos certo scis, te non debere, per se non judicialis, teneris eos solvere: quia scilicet tam sententia judicis, quam lex, praeci. piens obedire judici, hic fundatur in praesumptione facti particularis, con. tractae scilicet obligationis solvendi centum: quod tamen factum non ib. sistit. Dixi autem , quod per se non tenearis solvere: nam si non potes probare te nihil debere, debes obedire judici, exequenti sententiam, latam secundum conscientiam suam, & secundum allegata, ct probata pro
foro externo. Posses tamen in hoc casu occultam compensationem facere, si certo scis, te nihil debere, & alter mala fide egit in judicio.
Sic etiam, licet in No Uell. I. cap. a. lex praecipiat, ut haeres, non con- Umedia. 'ficiens in Uentarium, etiam ultra vires haereditatis creditoribus testatoris
λluat: tamen, quia haec lex fundatur in praesumptione delicti commissi, quod scilicet haeres aliqua ex massa haereditatis subtraxerit, juxta communiorem DD. non tenetur in conscientia solvere ultra vires haereditatis. neet non consecerit inventarium, si nihil subtraxit: eo quod lex hie &nunc fundetur in praesumptione salsa, Commissae nempe fraudis. Putant quidem aliqui, legem cit. fundari potius in quasi . contractu aditae haereis ditatis, quo haerescenseatur creditoribus promittere plenam solutionem, adeoque eum ex hoc quasi . contractu in conscientia obligari, ac proin prae, sumptionem legis non esse falsam. Verum non potest praesumi, quod aliter se voluerit per quasi - contractum obligare, nisi prout naturalis aequutas suadet. Unde, quando lex jubet, etiam supra facultates haereditatis solvere, probabilius fundatur in praesumptione fraudis, quod scilicet hae. res aliqua subtraxerit, aut occultaverit: ut ipsa lex cap. et indicat per verba: F non per ea, quae forte surripium , aut malignetratur. Quae persum .ptio si falsa sit, lex non Obligat in conscientia. Idem sentiendum puto de lege Aquilia, quadrupedaria, & noxalibus; Legis eas videlicet landari in praesumptione alicujus commissae culpete, nempe Aquiliae. alieujus negligentiae, incuriae, aut alterius delicti, aut quasi- delicti. Quae
praesumptio se in casu particulari sit salsa, lex Aquilia Sc. in conseientia
probabiliter non obligat. Denique, ut alia exempla omittam, Instit. de litter. oblig. habetur, Nonnu. quod si Cajo e. g. dederis chirographum , in quo te accepisse pecuniam merat fateris, quam tamen re ipsa non accepisti, ultra biennium te non posse PςςuRi . opponere EXCeptionem non numerata pecuniae, sed ad solvendum te condem.
titum iri. Quia autem haec lex fundatur tu praesumptione numeratae
43쪽
peeuniae, ideo si hoc factum re ipsa non subsistat, non obligaris in comscientia cajo aliquid restituere. Adeoque si compellaris a judice ad restituendum , c quod te debere scripsisti eo quod vel non possis probare
pecuniam non esse numeratam, vel per biennium distuleris opponere eXCeptionem, potes occultam sacere compensationem, si certe tibi comstet de non numerata pecunia : quia scilicet lex in hoc casu fundatur in praesumptione falsa alicujus facti, nempe numeratae pecuniae: quae
3' .. . Econtra , quando lex fundatur in praesumptione periculi univer*lis , 3 hia uir seu frequenter, aut communiter contingentis, e. g. fraudum, peccato. zi obium. rum, ineommodorum &c. & sie in praesumptione periculi in tenere, obliis silonis mih gat Omnes, licet respectu alicujus vel aliquorum, aut in casu aliquo pariseuli univer- ticulari non subsit periculum. salis omnes Rallo est, quia tunc lex non fundatur in praesumptione salsa: nam lex obii SM, universaliter in omnes est lata propter periculum communiter aut frequen-3 ter praesens; & sic propter periculum in genere: hoc autem periculum in genere manet, licet respectu aliquorum, vel in casu particulari cesset periculum aliquod in specie: adeoque manet causa motiva & fundamenis tum legis univcrsalis, nempe periculum m crate in genere, communitet aut frequenter praesena, propter quod lex universaliter in omnes est lata.
Ut lex 'e' Sic e g. lex prohibens lectionem librorum haereticorum fundatur in MR. ub QR praesumptione periculi perversionis, quod periculum est frequens. Qua R ςM,' re lieet aliqui sint tam docti&probi, ut respectu ipsorum non sit perie lum, lex tamen etiam ipsos obligat, sine facultate non legere ejusmodi libros: quia lex non fundatur in praesumptione periculi particularis r spectu personae singularis, sed in praesumptione periculi in genere, frequenter & communiter praesentis. Idem dicendum de legibus prohibentibus nocturna conventicula
aut Circumvagationes cum 2rmis &c.
Lex instans Idem etiam de Iegibus irritantibus certos actus propter perieulum matxim QR frequens in genere. Sic lex Tridentini propter tale periculum prohibetum ς Π & iri itat universaliter matrimonia clandestina: licet ergo in casu pari, μ' ' eulari re ipsa non subsit periculum peccatorum, & incommodorum, tamen etiam pro tali casu irritat ex praesumptione periculorum frequentium, in genere; quae praesumptio semper Vera est. Contractum Propter eandem rationem lex irritat contractus pupillorum, absque Psspitii, authoritate tutorum, Prosessionem Religiosam ante I 6. aetatis annum, ςη alienationes rerum Ecclesiasti parum, electiones, testamenta, sine debitis solennitatibus facta: propter periculum generale videlicet & frequens
immaturi adhuc judicii, damnificationia Ecclesiarum, fraudum facile irre.
44쪽
IDe effectu seu obligatione Legis.
pentium &c. quae eausa irritandi tranet, licet respectu aliqr orum, aut incas bus aliquibus particular jhus non subsit periculi m specificLm : quia scilicet lex non fundatur in prasumptione periculi determinati in specie, aut respectu personae alicujus singularis, sed in prasi reptione periculi in genere, & frequenter contingentis, quae praesumptio vera est: semper enim verum est dicere: hoc periculosum est. Quae pariter est ratio , cur parens possit irritare vota, a filio adhuc impubere emissa; licet constet, eum Iersectum habuisse judicium : quia scilicet lex universaliter patribus data ne potestatem propter morale periculum in genere, imperfecti adhuc judicit. Nam leges attendunt id, quod frequentius contingit. Quando autem lex landetur in praesumptione periculi universalis, seu frequentis, aut tantum in praesumptione facti alicujus, de sumi debet ex materia di ver his legis, item ex usu & coππuni legis interpretatione. Illud adhuc notandum, quod hactenus dictum est, de lege positiva Allud de
intelligendum esse; nam lex naturalis non fundatur in ejusmodi praesum. lege natu. ptionibus, sed eum tantum obligat, respectu cujus est periculum. Hi ne ii occasio peccandi respectu ilnius potest esse remota, respectu alterius vero proxima. Suare Z deleg. lib. s. c. I 4. ires robat πο dum loquendi, quo dicitur, leges fundari in pra sumptione salsa: ait enim eas fundari in certa scientia periculi, non vero in prasumptione, seu conjectura: e. g. legem Tridentini, qua irritantur matrimonia clandestina, fundari in scientia periculi, eo quod certum sit, existere periculum. Quae doctrina Sua regii vera quidem est, non tamen recedendum amodo loquendi, communi. ter recepto, quo dicitur, ejusmodi leges laudari in praesumptione periculi universalis, seu communiter praetentis : non enim praesumptio hic
tantum pro conjectura sumitur, sed aliquando latius: ita, ut sensus sit, quod leger supponant periculum.
An excuset ignorantia invincibilis.
uplex est ignorantia, altera invincibilis seu ontecedens, quae etiam proh itira hilis aiat inculpabilis dicitur; quia vitari aut deponi hic & nunc non Lex Invinc potest. Atque hac ignorantia lex sue sit naturalis, sive Divina, s vehi liter ign humana , ignorata non obligat, saltem proxime & in actu secundo ; con. non sequenter EXcusat a formali culpa & poena: a culpa quidem, quia tollit 'RhS voluntarium, facitque transgressionem legis, in vincibiliter ignoratae, involuntariam. δε poena Vero talis ignorantia excusat, quia ubi nulla est Pars L. F culpa, . Duili sed by Goosl
45쪽
eun D. meque plena 'o eum habet: quid enim aliud punitur, nisi eulpa
unde eulpa est causa poenae: cessante autem causa cessat etiam effectus. iue deue. Dixi autem, quod leX invincibiliter ignorata non obliget, nempe prae iistitante. Ceptiva Vae prohibitiva: nam lex irritans, etiam in vineibiliter ignorata
saltem si non sit poenalis θ habet suum effectum : se licet in culpabiliter
agnoretur rex irritans matrimonium clandestinum, aut lex irritans testamentum, electionem aut alienationem rerum e ecletasti earum, absque M.
lennitate substantiali factam, tamen Obtinet suum effectum, quia ignoranis itia non potest supplere defectum substantialem alicujus essentialis requi-1sti ad actum. Idem contingit in lege .statuente aliquam inhabilitatem, g. irregularitatem, quae etiam ab ignorante incurritur. Quia talis inis habilitas non statuitur in poenam, saltem principaliter, sed in reverentiam Eucharistite, & propter decentiam status clericalis. Si igitur quis in vincibiliter ignoret, defectui aut delicto alicui essa annexam irregula. ritatem , aut aliam inhabilitatem, non peccat quidem formaliter suscipiendo sacros ordines, re ipsa tamen est irregularis. Et si postea ipsi constiterit de irregularitate, tenetur in conscientia interim abstinere ab exeris .eitio SS. ordinum, donec obtinuerit dispensationem. Idem dicendumicirca leges, statuentes impedimenta dirimentia matrimonii ; nam licet in vincibiliter ignoretur e . g. impedimentum consanguinitatis, assinitatis:aut erroris substantialis circa personam, tamen matrimonium re ipsa est mullum, quamvis licite contrahatur & consummetur, ac licite in ejus risu pergatur, quamdiu manet ignoraulia dnvincibilia impedimenti.
In excuset agnorantia vincibilis p
13 ' ltera ignorantia dicitur vincibilis , consequens ac culpabilis, quam nem Vincibilis o pe-& nune quis potest ae debet deponere, estque rursus alia δ'' 'titierqsa & supina, orta ex magna negligentia in inquirenda veritate: alia ectata, quam studiose aliquis quaerit, amatque. Porro legis ignorantia vincibilis non excusat ab observatione legis, sed obligat sic ignorantem , adeoque hie peceat eam non observando, quia potest & debet ignorantiam deponere. Neque tantum contrahit reatum culpae, sed etiam paenae a lege statutae: excepto casu, quo lex imponeret poenam cum hujus modi expressione: qui scienter, Vel temere, vel praesiumptuose , Uel contum citer, hoc vel illud laeerit; nam tune ignorantia etiam crassa & supina excusaret a poena: non tamen ignorantia aOectata, qu per Omnia aequiparatur scientiae ac dolo.
46쪽
De essectu seu obligatione Legita. ηs γ I. III. An incurrat poenam, qui scivit legem, sed ignoravit poenam Τ'
Illud autem solet disputari, an lex obliget ad poenam statutam eum, qus scivit quidem legem, poenam tamen adjectam ignoravit. Et quidem certum est, quod poenam statutam incurrat, si ignorantia poenae sit vincibilis di culpabilis ; nisi lex illam tantum in eos statuerit, qui scienter, aut temere, aut praesumptuose, aut contumaciter illam transgressi fuerint nam tunc ignorantia etiam crassa excusaret ab incurrenda Poena, ut paulo ante dictum est. Igitur dubium in eo tantum verti videtur , an incurrat poenam, a jure humano statutam, qui legem quidem scivit, eamque transgrediendo culpam contraxit, in vincibiliter tamen ignora it , anneXam esse pae. . nam. In qua quaestione dicendum existimo, quod etiam talis, modo hinciexure cognoscat grmitatem precepti ac culpa, incurrat petnam; eaceptis forte Iu is , poenis centurarum; quamvis non teneatur in se ipso poenam exequi ἡ ne, nam. mo enim tenetur esse sui ipsius tortor, aut carnifex.)ὶ Ratio est, quia poena simpliciter statuta est pro culpa in delinquen tem: neque jura, ordinarie saltem , requirere solent scientiam poenae, sed'smpliciter statuunt poenam in eos, qui culpabiliter legem transgrediuntur. Ergo modo lex sit cognita, aut culpabiliter ignorata, illam transgrediens incurrit reatum poenae, in transgressores statutae. Et quidem de poena a Deo infigenda id certum est; nam Deus infligit poenam inferni omni graviter delinquenti ae non paenitenti, licet nesciverit, hanc poenam esse statutam, modo sciverit legem naturalem, Divinam, vel humanam graviter praecipientem vel prohibentem, eamque transgressus fuerit.
Idem patere videtur etiam de poena, a judice humano insigenda; nam fur condemnatur ad patibulum, saga ad ignem, homicida ad gladium, Iatro ad rotam, licet nesciverint, hanc poenam delicto suo esse statutam. Certe iudices non solent multum inquirere, an sciverint delinquentes hanc vel illam poenam delicto suo esse a legibus statutam, an sciverint o clinationam criminalem Carolinam, legem Iuliam de adulteriis, legem corneliam de sicariis, aut de salsis, aut S. C. Libonianum, aut legem Pompe-jam de parricidiis &e. Ratio est, quam dixi, quia Ieges statuunt si πpliciterct absolute poenas delictis in honum publicum, non autem scientiae pinna rum : adeoque ad eas merendas ct incurreneas sLss cit deliquisse. Nam lex jubet punire delictum, tum ad castigationem delinquentis cum supplicium si poena peccati tum ad corrcsionem ejusdem, utctus sapiat, tum etiam, ut horrore Icerae inflictae alii absterreantur a d uictis committendia, & ad leges servandas et oveantur. Qui finis statuendi
47쪽
poenam obtinetur, licet delinquens nesciverit, poenam illam esse statutam. Taceo, quod in multis pro foro externo ne quid in oleretur ignorantia juris, seu legum: multo minus excusabit ignorantia plense, cum sciuntur leges, fit tamen malitiose violantur. Deinde videtur fieri non posse, ut quis legem sciat, eamque malitiose transgrediatur, quin, Uirtualiter saltem, simul cognoscat. se poena dignum reddi: ut autem in speciosciat poenam illam determinatam, quam lex in transgressis res statuit, non requiritur ad illam merendam & ineurrendam : saltem si aliunde sum- Cienter cognoscat gravitatem praecepti & culpae suae. Secus vero si hane non sussicienter cognoscat, tunc enim vel nullam incurrit poenam, veIminorem, quam a lege alias si statuta. Sic si in vincibiliter nescias matrimonium complicis, non incurris poenam, pro adulteris statutam, cum
'f'0β exd tantum simplicem fornicationem committas, ut docet Suar. deleg. l. s. c. I 2. n. s. Sic etiam, qui Occidit Clericum, in vincibiliter ignorana esto Clericum, non incurrit poenam Canonis, licet mortaliter peccarit, &verosit homicida: unde ut homicida est puniendus, non autem ut percussor Clerici: quia in tantum quilibet puniri meretur, in quantum culpabilia ae reprehens bilis est: in tantum autem est culpabilis, in quantum de culpa advertit, vel advertere potuit . cum praecise in tantum culpa ei sit voluntaria de imputabilis. xplicatus Neque Obstat c. g. de constit. in 6. ubi dicitur : Sententiis per ita.
aap. ut ani tuta quo ncunque ordinariorum prolatis ligari nolumus ignorantes, dum tamen
m. rum a. de eorum ignorantia cras. non fuerit aut stupina. Hoc, inquam, non obstat :guntiit, in o. nam Pontifex hie non voluit, quod scientes statutum, & ignorantes praecise poenam, eandem non incurrant: sed decidit, quod ignorantes simpliciter, nempe tam statutum quam poenam, ignoratis statutis ordinariorum non ligentur; qui sensus tum ex verbis Pontificis, loquemtis de ignorantia simpliciter . tum ex casu ipsi proposito videtur erui. Nam Clericus ille non erat in Dioecesi, quando Episcopus sub poena ex. communicationis prohibuit, ne Clerici gestarent arma, aut comam nutrirent, unde nescivit statutum illud novum Episcopi, quo arma & c mam tam graviter prohibuit. Deinde casus ille loquitur de poena excommunicationis, quae sorte Allud sorte nunquam incurritur ab eo, qui in vincibiliter ignorat, delicto suo illam
decensiuis. elIe annexam 2 quia excommunicatio, uti etiam aliae censurae , seruntur in delinquentes propter eorum contumaciam, & contemptum potesta. tis ecclesiallicae ac legum ecclesiasticarum,' Uidentur autem non esse con. tumaces, aut contemptores legum ecclesiasticarum, qui in culpabilem hahent ignorantiam annexae censurae. Unde in conclusione addidi exce
48쪽
De effectu seu obligatione Legis s
pis forte pomis crestinarum. Et hinc multi docent, poenas vindicausas incurri ab ignorante, non autem medicinales, quales sunt censurae. Dixi: Drte ; nam ut Suar eg ait tract. de legibus I. s. c. II. n. o. magna est controversa, an ignorantia censurae excinet illam. Neque est adeo improbabilis sententia Covarruviae in eap. Alma mater. p. I. g. IO. aliorumque , quos ibi citat, consuras latas a jure communi incurri ab eo , qui contumaciter detrectat servare leges ecclesiasticas, graviter praecipientes aut prohibentes, licet nesciat censuras delicto suo annexas. Videtur enim pluribus D D. in tali casu inveniri tota ratio ac definitio censurae. Contumacia enim susticiens, imo & contemptus potestatis ecclesia sticae habetur per hoc, quod sciens legem ecclesiasticam, graviter pro hi hentem, pertinaciter detrectet eidem parere. Et quomodo alias rudiores , qui nesciunt censuras, possent illas incurrete 3 cur in Confessione sacramentali ante absolutionem a peccatis semper praemittenda absolutio a censuris, etiam tunc, quando paenitens nihil scit de censuris, s non esset probabile, censuras incurri pollie etiam ab ignorantep Taceo, SS. Ca- non es simpliciter statuere censuras pro quibusdam gravibus delictis, cum Pertinacia patratis, non requirendo notitiam censurae. Ita illius sentemtiae patroni de censuria latis a jure communi, cujus ignorantia alias etiam
Excipiunt enim censuras specialiter ab homine in aliquem latas aut Ierendas,' nam cum istas regulariter praecedere debeat monitio & comminatio censurae, non incurruntur regulariter ab omnino ignorante. Sicut autem certum videtur, istas ordinarie non incurri ab ignorantec nisi crimen & contumacia sint notoria θ ita certum videtur, ignorantiam Crassam S affectatam nunquam excusare ab incurrenda censura, lata a iure communi. Cretorum facile concedo, uni Uersm poenam commea iurandam esse culpae: unde si quis absque cognitione poenae, a legestatutae, non satis advertat gravitatem culpae, hoc ipso etiam minorum meretur poenam. Nam omnis ignorantia, quae minuit culpam , minuit etiam poenam. Unde si tantum ex gravitate poenae desumatur
gravitas praecepti, minuitur utique poena, si fuit ignorata.
An ignorantia juris & lacti prosint pro foro externo
Jurisconsulti in ordine ad sorum praecipue externum aliam adhuc conis Insiderant divisionem notabilem ignorantiae , nempe ignorantiam iuris, &'gΠ0 3ntia
4norantiam facti. Per illam ignoratur, quid jura seu leges statuant, j R Vper hanc vero, quid factum sit, ut eX ipsit Vocibuε elucet. lato vitieta: Iam vero de ignorantia iacti alieni dicunt, quod prosit ignoranti, F ὸ euae.
49쪽
praesumunt scientiam iuris mag
vincibilem. I 8. Ignorantia stro facti
eumque exeuset: nisi factum sit notorium, Valetque hic reg. 47. in 6. nstretntia praesumitur, ubi scientia non probatur. De ignorantia vero juris manifesti ajunt, eam nocere ignoranti. Unde dicitur reg. I 3. in 6. Igno. rantia facti, non juris excusat. Et l. regula 9. T. de J. & F. J. Regula est, juris
ignorantiam cuique nocere, facti vero ignorantiam non nocere: & paulo poli in eadem I. g. s Sciant, ignorantiam facti, non juris prodesse. Idem i. II. c- C. eod. Constitutiones Principum nec ignorare quemquam nec dissimulare permitibmus. Hi ne quasi regulae instar traditur , juris ignorantiam non tolerari. Ratio disparitatis, cur toleretur & prosit ignorantia facti, non autem
ignorantia juris , datur l. 2. L eod. Cum jus finitum es post esse S deb at adeoque facile scire possit & debeat J facti vero interpreta tis etiam prudentissimos fallat. Ex his autem iuris principiis videri posset convelli, quod ante dixi.
mus, eum videlicet, qui legem in vincibiliter ignorat, nec culpam nec poenam incurrere. Nam si juris ignorantia cuique nocet, consectaneum Plane est, ignorantiam juris non excusare a poena incurrenda. Verum haec combinari posse videntur. Nam allatae regulae supponunt saltem quando allegans ignorantiam certat de lucro ea ando ignorantiam juris manifesti ac clari de quo solo intelligendae sunt esse vin. cibilem ac culpabilem, cum jus clarum & manifestum nemo ignorare permittatur, eo quod facile seiri possit. Atqui ignorantiam juris culpabilem transgredienti legem nocere, eumque poenae obnoxium sacere, nos ipsi diximus. Si tamen pro soro externo iussicienter probari posset, ignorantiam juris in aliquo casu fuisse omnino inuincibilem atque in culpabilem quae tamen probatio est admodum dissicilis, & sere ex circum. stantiis & conjecturis tantum , aut etiam aliquando ex juramento argui potest) excusaret ignorantem etiam in eo laro a poena, neque alias eidem regulariter noceret extra praescriptionem quia scilicet tunc praeis sumptio scientiae, aut ignorantiae vincibilis, , deberet cedere veritati.
Et hinc in quibusdam personis, ut impuberibus, minoribus, formi. nis, militibus, aliisque rudibus, facilius toleratur ignorantia etiam iuris, alias ciari, saltem si certent de damno vitando: quia scilicet propter eo. rum ruditatem , aut infirmitatem judicii stat praesumptio pro eorum ignorantia inculpabili. Propter hanc ipsam praesumptionem, in dubio ignorantia tacti alieni toleratur ac prodest ignoranti, etiam do AO alias viro; quia nimirum in dubio praesumptio stat, quod ignorantia sit in culpabilis, eum facta aliena etiam doctissimis & prudentissimis possint esse incognita. Econtra cum factum proprium cuique notissimum esse debeat, praesumptio stat proicientia iacti ; saltem si factum non ut antiquum, aut si talia sit naturae,
50쪽
De effectu seu obligatione Legis.
aut in talibus cireumstantiis peractum, ut non facile in oblivionem po sit venire. Ex quibus patet, rationem cur iuris linorantia regulariter noceat in foro externo, ignorantia autem facti prosit ignoranti, hujus, inquam, rationem esse praesiumptionem: quia scilicet contra allegantem ignorantiam juris clari & manifesti stat praesumptio scientiae aut ignorantiae vincibilis ac culpabilis, quam leges regulariter praesumunt. Εcontra pro allegante quia praesu. ignorantiam laeti alieni stat praesumptio, quod invincibiliter & consequen. in xlix ς' eter inculpabiliter ignoraverit illud factum. Cum autem praesumptio de. ην Πῆ bii beat cedere veritati, ideo etiam ignorantia juris excusat, quando constat, eam suisse in vincibilem; & econtra ignorantia facti etiam alieni nocet, si constet fuisse vincibilem, praesertim si crassa sit & assectata, quae nun.
quam excusat. Caeterum jura magis praesumunt ignorantiam culpabilem, quando δ9 . allegans ignorantiam certat de lucro captando, quam si certet de damno vitan. g'ψ RHΠεdo. Hinc dicitur l. 7. T. de J. & F. I. Pris ignorantia non prodest acqui-. C; i', ' rere volentibus: suum vero petentibus non nocet. Et l. 8. ibid. Error facti nec quando agi maribus quidem in damnis vel compendiis obes: Puris autem error nec Deminis tur de luero in compendiis prodest. Caterum omnibus juris error in damnis amittenda rei non captando.
Videtur proin in his aliisque legibus supra citatis se prodere aliqua .' φῖ' q'contradictio. Nam quaedam simpliciter dicunt, ignorantiam iuris cui. ' que nocere: aliae volunt, ignorantiam iuris nemini nocere, quando certat de damno vitando. Aliae faciunt discrimen inter viros & sceminas; at l. 8. cit confunduntur, parique quoad hoc conditione censentur. Aliae volunt, laboranti ignorantia juris non competere condictionem indebiti, aliae vero hanc ei adstruunt. Sic ι. 23. Τ. de condict. ind. habetur, quod repeti possit, quod ex trans- a , actione de jure invalida datum est. Et l. 12. ibid. quod si quis usum Du. Contr/ri stctum dederit, falso existimans eum deberi, condictionem competere, & Φθης' 4' ςQR ad haeredem etiam transire. Ubi videtur lex supponere, usum fructum ex ignorantia juris esse datum. Sic etiam I. s4. eod. dicitur, solutum in. debitum ex causa, quae jure non valuit, repeti posse. Ratio datur l. I 4. ib. nam lac natina assum es, neminem cum alterius detrimento seri locupletiorem. Neque aequitas permittit, ut solutum sine eausa maneat apud aceipientem. Unde etiam lex T. & 8. T. de J. & F. J. aperte dicit, ignorantiamti errorem juris non nocere illi, qui certat de damno vitando: sed, qui repetit, quod non debebat, vult reparare suum damnum, quod passus est. Deinde solutio indebiti est quasi . contractus, quo accipiens tacite te obligat ad restituendum, si rea sibi non sit debita. contra ι