장음표시 사용
51쪽
Contra vero habentur etiam satis clarae leges, quod repeti non ponsi, quod ex 4gnorantia juris est solutum. Si e l. Io. C. deI &F. J. habetur: cuin quis ius ignorans iraebitam pecuniam soluerit, cessat repetitio: per ignorantiam enim facti tantum repetitionem indebiti competere, tibi notum es. Et l. 9. C. ad leg. saleid. sol Uens ex errore juris integra legata non permittitur uti beneficio legis Falcidiae , in ordine ad ea repetenda. Sed neque repe titio datur, quando quis ex testamento imperfecto solvit legata , aut fidei - commissa: si scivit, testamentum esse imperfectum : si autem hoc nesevit, competit ei repetitio; quia solvit ex ignorantia facti alieni: quae non noeet, nisi sit crassa, aut affectata. Comblaam Ad hane igitur apparentem legum contrarietatem evitandam, cen--- seo i. ignorantiam invincibilem sive juris sive facti semper excusare a culpa & poena. Censeo 2. Regulariter neque pro foro externo nocere ignorantiam in vincibilem, si iussicienter constet, esse in vincibilem; nam hoc suadet aequitas naturalis, ut non noceat, quod sine omni culpa contingit. Unde Ieges, quae asserunt, ignorantiam juris nocere, intelligunt id de ignoran. tia, quae est, vel praesumitur esse vinel bilis ae culpabilis. Nam haec nunquam prodest, si de ea constet. Dixi regulariter: nam in praescriptione . transactione, & fortassis etiam in re judicata, ignorantia etiam in vincibi.
Censeo 3. Pro foro externo , in dubio praesumi vel scientiam juris
vel ignorantiam juris culpabilem, quando allegans ignorantiam certat de lucro captando, propter expressa verba l. 7. cit. adeoque tunc ignoranistia nocet: quia praesumitur culpabilis. Quando vero allegans ignorantiam certat de damno vitando, in dubio praesumitur ignorantia in vincibilis di in culpabilis. Quod Menochius de proestum . lib. 6. c. 23. n. 37. extendit etiam ad allegantem ignorantiam in facto proprio. Quia vero aliquae leges supra citatae simpliciter & absque distinctione inter lucrum captandum aut damnum evitandum absolute& generaliter dicunt, ignoranistiam juris cuique nocpre, id intelligendum est de ignorantia, quam comstat esse culpabilem: vel intelligendum pariter est ad mentem legis p. &8. cit. de casu, quo allegans ignorantiam vult luerari: pro tali enim casu praesumitur ignorantia vel error culpabilis; & quidem, ut vult Menochius loc. cit. n. 24. etiam in rustico, muliere, milite. tr. Censeo 4. Etiam solutum per ignorantiam inculpabilem juris pomo SQlutum por repeti, ut ex l. 23. cit. aliisque videtur probabilius. Talis enim certat si tri4;bsthis de damno Vitando, quod solvendo indebitum in eurrit: alter autem certat, is.si in. ' de lucro captando, retinendo rem, quam nullo justo titulo retinet. Ceris peti. te aequitas naturalis non Permittit rem apud alterum existere sine causia,
52쪽
De esse diu seu obligatione Legis. 4s
' aut fieri locupletiorem cum alterius detrimento. I. I 4. cit. unde I. 66. T. de cond ind. dicitur: IDe conditio extimo γ σε introducta q&od alterius opud al- tertim sine caussa deprehenditur, remeare conjecit. Quando autem l . Io. cit. dl-r cit, quod non detur repetitio indebitae pecuniae, eum ignorantia juris γ - solutae, id intelligendum est de casu, quo ignorantia est culpabilis, vel praesumitur talis esse: ct idem dicendum de solvente integra legata: aut, solvente legata ex testamento imperfecto: nam praesumitur scientia juris,n ' quod concedit falcidiam detrahere, vel irritat testamentum imperfectum,t' adeoque solvens legata, censetur donasse, vel saltem absolute voluisse transferre dominium. Uel saltem praesumitur, quod culpabiliter jurai. ista ignoraverit: consequenter non habet repetitionem. II inc ait reguis 1 la juris s3. T cujus per errorem dari repetitio es, ejus consulto dati donatio est. I. U.
Confirmatur praecedens doctrina ab authoritate.
ri tque ex doctrina, in materia hac obscura hactenus tradita DD. Ua. - rias decidunt quaestiones, in utroque jure occurrentes. Sic An dreas Galli. Practicarum obsiervationum lib. 2. esserυ. 48. infert, quod ignorantia excuset haeredem emphiteviae, si non solvat Canonem intra biennium , eo quod ignorauerit rem esse emphite Uticam. a. Tempus qua oriennii post persectam aetatem, petendi restitutionem in integrum, non Currere ignoranti laesonem, vertim haec sententia Gaidii es contra communiorem) 3. Ignorantiam operari, ut filii, nati ex illegitimo matrimonio, sint legitimi & sui haeredes. 4. Tempus anni di diei petendi re. novationem investiturae, non currere ignoranti, sed incipere a tempore scientiae, quod laudum vacet. S. Renuntiantem benescio vel privi- Ieg o per ignorantiam juris, sibi non praejudicare, e. g. mulierem renun tiantem S.C. Velleiano, dum putat, se posse renuntiare. 6. Dari restitutionem in integrum ex capite ignorantiae contra praescriptionem. At, que, hanc sententiam esse communem , cathoc falsum est si autem ali. qua publice nota sunt, praesumi scientiam, vel saltem ignorantiam vinciis hilem: paria si quidem esse, scire, & scire debere. Adeoque tantum ignorantiam verisimilem excusare. Facti autem proprii ignorantiam non esse verisimilem c saltem ordinarie, nisi nempe factum proprium si antiquum, aut valde intricatum, sicut est calculus rationum reddendarum si tamen de damno vitando certetur, praesumi etiam ignorantiam facti proprii. ignorantiam autem facti alieni excusare, saltem regulariter , nisi sit notorium, aut tale, quod quis ratione ossicii debuit indagare, ut in electio
re Epistopi Priu: indagandum est a Canonitis, an sit legitime natus, nec Purs G . alio t
53쪽
alio impedimento laboret. Nec est Pastoralis exeusatio, si Iupus eo meis dit, vi Pastor nescit: quia scilicet tenetur inquirere. 'Econtra ignorantiam juris regulariter non excusare quia nimirum praelam itur scientia juris communis, clari & manifesti, vel saltem praesumitur, ignorantiam fuisse vincibilem nisi vel sexus imbecillitas, ut mulieri, vel smplicitas, ut rustico, vel aetas, ut minori, aliquid indulgeat, vel de damno vitando agatur. Quia nempe tunc facilius praesumitur ignorantia invincibilis. Sic etiam facilius praesumi ignorantiam statuto- Tum particularium, quam juris communis, praesertim si allegetur a peregrino aut cive novitio: econtra a cive antiquo ignorantiam statuti allegari non posse. Quandoque autem admitti juramentum, quo ignorantia probetur Q. g. in vasallo, allegante ignorantiam laudi vacantis: item res peregrini non solventis gabellas non cadere in commissum, si juret, se ignoraGse gabellam ibi ella constitutam; nec alias poenas ab eo incurri., . Sic etiam Zoesius in commerit. ad F. de . I. X F. y. n. q. ait, ignoranistiam invincibilem juris excusare etiam pro foro externo, si lassicienter probetur. n. 7. minori etiam in aequirendo non obesse ignorantiam juris ; unde dicitur l. II. C. de J. S F. J. Quamvis in lucro nec feminis, jus e.
norantibus subveniri soleat, attamen contra ortatem adbuc imperfectam locum hoc non hahere, retro Principum statuta declarant. Idem arguitur ex l. a. eod. idem dicitur de milite l. egula 9. F. eod. X n. 8. ait, ignorantiam facti alieni nee in damno evitando nec in lucro captando obesse, modo crassa aut supina non sit. Ignorantiam autem lacti proprii lucrum captanti obis stare, non tamen agenti de damno vitando. n. 9. Probationem igno is
rantiae incumbere illi, qui eam allegat, nisi praesumptio juris fit pro ignorante, veluti in fauo alieno, F iis, qua stiri non debent. Illam autem non facile probari, nisi per verisimilia ligna , conjecturas aut jusjurandum :quae enim ab animo pendent, vix aliter probari pol Iunt. Ex quibus apparet, hos authores pariter tenere, excusare ignorantiam in vincibilem, non autem vincibilem: an autem sit vincibilis aut in vincibilis, nisi aliunde constet, haberi ex praesumptionibus, ita quidem, ut regulariter praesumatur scientia juris aut ignorantia vincibi- Iis, uti etiam scientia facti proprii, non autem alieni. ψ' . Quam eandem doctrinam tradit Iacobus Menochius in praeclaris suis M Rψῆμμ' commentariis de praesumptionibus. Unde lib. 6. praesumpt. 23. n. Io. ait: Pro regula statiundum est, neminem praesumi juris ignorantia aut errore
aliquid fecisse. Ac subdit, culpam latam esse, ignorare juris dispositionem, quam Omnes scire debent, vel per se , vel per alios, quos con-
54쪽
De effectu seu obligatione Legis. - s
sulere possunt : hanc autem praesumptionem locum habere imulto magis in actu geminato , aut quando actui adjecta est clausula ex certa Aiεntia.
Ab hac autem regula recedendum esse docet a n. IS. quando contrariae sunt conjecturae , S pra sumptiones. Ut I. quando tales sunt personae, quae probabiliter juris dispositionem nesciunt, ut rudes, ac rustici simpliees, de his enim regulariter praesumi ignorantiam aut errorem juris- Facilius etiam praesumi eundem in muliere, milite, minore &c. ct quidem etiam tunc, quando adjecerunt clausulam, quod ex certa scientia actum aut contractum conficiant: quia eadem. facilitate, qua contractum ineundo se obligant, eadem patiantur addi illam clausulam. Hoc tamen locum non habere, quando praedictae personae tractant de lucro captando, tunc enim praelumi scientiam, uti etiam si aliae circum. stantiae adsint, e. g. si clam agant. 2. Praesumi ignorantiam, quando actus contra legem positivam sit
palam ac publice. Aut 3. Quando constat de persuasione personae, eui ignorantiam alleganti, prudenter fides haberi ac credi possit. Uti etiam Quando agitur de excludenda donatione, aut excludendo dolo, ac mala fide: tunc enim praesumi potiua ignorantiam aut errorem: prassier. tim in Judice, Notario, Milite. Deinde a n. 32. tractat de errore facti, aitque , circa factum proprium non praesumi ignorantiam se in scientiam: sc praesumi: dominum
scire quantitatem & valorem sui patrimonii, diu possessi nisi sit valdeare plum, aut laeso enormissima. Hanc tamen regulam non procedere, quando agitur de damno evitando, aut quando laetum est obscurum, involutum & intricatum aut antiquum , aut gestum ab aliquo, multis
negotiis abstracto: in his enim casibus praesumi potius ignorantiam in tali facto etiam proprio. In facto autem alieno praesumi ignorantiam cinvincibilem) adeoque illam alleganti non incumbere probationem illius: hinc praesumitur ignorare, rem esse alienam, qui eam cum titulo & bona fide possidet. Et successor vel hines , licet repraesentet personam defuncti, praesumitur ignorare illius factum: ficut etiam filius factum patris, e. g. testamentum praesumitur ignorare: nisi ex conjecturis aliud appareat, e. g. si publice constaret, testamentum esse faelum, & quale: vel si testa. mentum inveniretur apud ipsum filium, Vel prassiens suisset, quando testamentum est factum. Contra vero circa factum etiam alienum praesumi seientiam caut ignorantiam culpabilem) quando quis tenetur & potest illud scire. Sic praesumi, quod tutor sciat facta pupillit uti etiam quando est publi- eum aut notorium factum, aut valde notabile.
55쪽
IIos authores ad dueere plaruit in hae quaestione adeo in trie ta, ut apIareaz, quam frequens sit loeas presumptionibus, ubi de iuris aut facti ignorantia est dubium. Parum autem refert, an praesumatur scientia vel ignorantia vinei bilis ae culpabilis , praesertim crassa aut asse.ctata; cun haec quoad effectum regulariter aequiparetur scientiae. Caetorum ubi conitat de ignorantia vel scientia, nullus est locus praesumptionibus: cum praesumptio cedere debeat veritati.
An lex dubia aut tantum probabiliter exissens obliget g. I De lege positive dubita
es. Tn duplici sensu lex dubia potest intelligi: nam alia est negative dubia ι
quando stilicet intellectus est haesitans & suspensus circa existentiam legis, neque pro existentia legis, neque contra illam habet rationem graVem, quae virum prudentem possit movere ad assensum. Lex negati. Et quoad hoc satis conveniunt authores, legem ita negative dubive dubia non on non Obligare. Cum enim existentia talis legis nullo motivo proba- obletat, bili nitatur, aequivalet ejusmodi dubium ignorantiae invincibili: utpote quae nulla ratione vinci potest. Et quomodo lex dici potest sussi eienter promulgata aut intimata , de cujus existentia ne quidem ulla habetur ratio probabilis 3 prosecto se gravissi:na imponeretur obligatio servandi innumeras leges , quae tamen neque existunt, neque unquam extiterunt. Sicut igitur non teneris solvere, quando de debito contracto nulla probabili ratione coninnat, si e neque teneris lege, quam latam esse nulla probabili ratione innotescit. Sed & dubium practicum circa licentiam, non servandi ejusmodi legem dubiam lacillime deponi potest, forrnatique dictamen ultimum conscientiae moraliter certum manente licet dubio speculativo circa existentiam legis antecedentis cam libertas eυjdenter sit in possessione certa ad Uersus legem , quam neque latam neque promulgatam esse ulla probabili ratione constat, sed in vincibiliter ignoratur: sicut est in possessione adversus legem huina nam si e negative dubiam.
S. II. De lege negative dubia.
o. χη ajor autem multo celebriorque per orbem , hoc praeeipue tempore est controversia circa legem positive dubiam: quando nempe intellectus, haesitans & suspensus circa existentiam legis, tam pro existentia im
56쪽
De effectu seu obligatione Legis. 3
1 gis, quam pro non existentia habet rationem probabilem seu gravem, quae es. Virum prudentem & constantem de se ad assensum movere possit. Ea.:i. dem sere est quaestio , si intellectus circa existentiam legis non manet e. suspensus, sed amplectens motivum probabile, accedende imperio vo.e- luntatis, judicet, legem non existere. Pro utroque enim casu quaeri. 9- tur, an lex Obliget: nempe an obliget, quando intellectiis judicat pro . ut sorsan potest in concursu duorum motivorum probabilium utrilibet adhaerere legem non existere, & quando suspendendo assensum nihil judicat de existentia legis, aut tantum sub modo judicat; videlicet probabile esse eam non existere.
Notandum autem diligenter, duplicem hic probabilitatem bene di. f.
stinguendam. Alteram circa exisses iam legis, praecipientis aut prohiben- tis, seu, quod idem est, versantem circa licentiam actionis, quam pro.' tai pterea probabilitatem practicam vocant: alteram Jeculativam , quae non licentiami versatur circa existentiam legis, seu circa licentiam actionis, sed circa actioala: aliquid aliud, e. g. circa valorem Sacramenti, justitiam causae, in judicium deductae, honitatem medicinae &c. quas duas probabilitates Rigo-- ristae aut inscite, aut non satis sincere solent confundere. Non enim ita argumentantur Probabilistae: hoc probabiliter est va- Alla tan uialida materia Sacramenti: ergo etiam ubi habetur materia certa, licet eam speculativa, , adhibere. Actor habet causam probabilem: ergo iudex potest ei to. tum adjudicare: haec medicina probabiliter est bona, ergo medicus potest eam dare aegroto. Hoc animal probabiliter non est homo, sed sera. . Ergo licet illud occidere. Hoc probabiliter Titio debetur. Ergo potest
occultam facere compensationem.
Non ita, inquam, arguunt probabilistae: non inserunt illi ex pro- habilitate mere speculativa, quae non versatur circa existentiam legis, seu circa licentiam actionis , quod hoc vel illud si licitum: sed dicunt,im tunc tantum fas esse sequi sententiam probabilem, quando probabilitas ea versatur circa ipsiam litentiam actionis; quod in allatis exemplis non Con. Vilaetionne tingit: non enim est probabile, quod in Sacramentis liteat adhibere ma iussicit ad Ila. teriam dubiam, seu tantum probabiliter validam, si potest haberi eesta. ikς xς εSemos Neque est probabile, quod judex possit uni totum adjudicare, si alter q*R aeque probabile aut probabilius jus habet &c. Quare non satis perite videntur loqui, qui dicunt, licere sequi sen. tentiam vere probabilem , non tamen Confessario, Judiei, ac Medicor nam etiam istis licitum est, sequi sententiam vere ae solide probabilem, , ore si probabilitas versetur circa licentiam actionis: quando autem dubium leue est de valore Sacramenti, de justitia cauta, bonitate medicinar&e. pro. di habilitas, ut dictum , non versatur circa licentiam actionis: sed certum
57쪽
est, quod debeat adhiberi materia certo valida, & medicina certo bona , si haberi potest. Unde neque tangit Probabilistas propositio illa ab Innocentio XI.
merito damnata: Non est illicitum in Sacramentis conferendis sequi opinionem probabilem de valore Sacramenti, relicta tutiore, nisi id vetet lex, aut conυentio, aut periculum gravis damni incurrendi: hinc sententia probabili tantum urendum non est in collatione baptimi, ον dinis facerdotalis aut Ε. Acopalis, quia Probabilistae non docent, quod quis licite possit adhibere materiam vel for-nam, quae tantum proba hi liter sussicit ad Ualorem Sacramenti, quando haberi potest certo sufficiens: non enim probabile est, quod haec actio sit licita , nempe adhibitio materiae aut formae dubiae, seu tantum probabiliter sui scientis ad valorem: adeoque probabilitas non Versatur circa licentiam alicujus actionis, sed tantum circa valorem. Et ratio ulterior est, quia licet nec lex specialis, neque con Uentio, nec periculum gravis damni incurrendi vetaret adhibere materiam du-hiam , reUerentia tamen Sacramento debita id vetaret, ne periculo frustrationis exponatur. Dixi autem , quando haberi potest materia certa: nam
in casu necessitatis potest adhiberi dubia, si non pol sit haberi certa, e. g. aqua rosiacea in baptismo, dolor in paenitente , qui probabiliter sit supernaturalis : quomodo enim positive certum fiet confessario, poenitentem elicuisse verum dolorem stupernaturalem imo, quomodo ipsi etiam paenitenti hoc positive certum fiet p Si autem haberi possit materia certo valida, non est probabile, quod liceat adhibere aliquam dubii valoris, ut dictum. Sie etiam , quia non est probabile, quod judex possit ferre senten. tiam pro eo, qui habet eausam minus probabilem , ideo idem Innocentius merito damnavit etiam alteram hanc propositionem : Probabiliteri- existimo , judicem posse judicare iuxta opinionem etiam minus probabilem. Imone quidem est probabile, quod totum possit adjudicare uni, quando utraque pars habet aequalem probabilitatem causae. Nam tunc vel debet rem controversiam partiri, vel aestimationem dimidii alteri adjudicare. Pariter neq re est probabile, quod infidelis possit adhaerere suae sectae , quando haec ipsi est minus credibilis, aut probabills , quam religio catholica. Unde omni jure ab eodem summo Pontifico proscribi meruit haec propositio: Ab infidelitate excusabitur infidelis non credens ductus opinio. ne minus probabili. Unde talis tenetur in veritatem diligenter inquirere, additis ad Deum precibus: qui facienti, quod est in se, non denegat gratiam. Ad credendum enim fide supernaturali veritatem religionis catholicae non sufficit probabilitas revelationis; ut constat ex ista pro.' posi. Disitiroci by Cooste
58쪽
De est ectu seu obligatione Legis. Is
positione, pariter ab Innoeentio XI. damnata: Assensius fidei supereat
ratis, S utilis ad salutem stat cum notitia florum probabili revelationis, imo cum formidine, qua quis formidat, ne non sis locutus DEUS. Habetur autem certitudo de veritate Religionis catholicae ex mollis vis cre libilitatis, puta ex antiquitate, visibilitate, in fallibilitate, unitate, sanctitate, catholicitate Ecclesiae, ex mirabili ejusdem propaga. tione , aliisque evidentibus miraculis, ex sanguine tot Martyrum, coniscordi doctrina SS. Patrum &c. quae adeo manifesta sunt, ut religionem catholicam, si non evidenter veram, certe evidenter credibilem,& credendam proponant, atque adeo de illius revelatione dubitari nullatenus possit: dum econtra pro aliis sectis nullum omnino signum veri. tatis, nullum motivum credibilitatis, nulla prorsus hahetur probabili.
tas. sed earum errores, atque miseriae adeo. patenter bene consideranisti se ingerunt, ut evidenter sint incredibiles. Adeoque nulla ratione est probabile, quod excusetur infidelis non credens, ductus opinione probabili; imo negatur suppositum, quod ullam probabilitatem infidelis secta habere possit. Quod autem dictum modo est de valore Sacramenti, de sententia judicis, de infideli, idem de aliis pariter exemplis, in quibus non habetur probabilitas praetica circa ipsam licentiam actionis, sed tantum speculativa quaedam circa aliquid aliud , intelligendum venit. Sic non est probabile, quod medico liceat adhibere medicinam du- 2'. biam, aut tantum probabiliter bonam, si suppetat certo bona. NJon Z Probabi est probabile. quod possis occidere animal, quod probabiliter tantum dςςη non est homo. Non est probabile, quod possis auferre possessori, ibi ' h, quod tantum probabiliter tuum est: aut quod possis pro Vera & genui- potest insinna gemma vendere, quod tantum probabiliter talis est. Non est pro-ri prataea. habile, quod possis occultam facere compensationem, quando debitum est dubium, aut tantum probabile. Neque est probabile, quod Rex possit ob Ius tantum probabile inferre bellum, & alterum de possessiona
Ratio horum est, quam saepius dixi, quia in his aliisque ejusmodi ro.
exemplis probabilitas non versatur circa existentiam legis praeceptivae Non sussieli aut prohibitivae, aut circa honestatem actionis, seu quod idem est , eir. xςhv 4 P ca licentiam actionis. Probabilistae autem dicunt, quod tune tantum h*' liceat sequi sententiam probabilem, quando probabilitas versatur circa ipsam licentiam actionis vel omissionia, seu quando probabile est, actio. rum esse Iicitam.
Sed neque lassicit ipsis quaecunque probabilitas circa lieentiam, sed requirunt probabilitatem veram ac solidam, iundatam in motivo gravi, quod Di iti sed by COOste
59쪽
quod virum constantem prudenter ad assensum movere possit, idque
non tantum absolute, sed etiam comparative & respective, ita, ut motivum, & in eo landata probabilitas, non elidatur aut enervetur a motivis contrariis, sed maneat etiam in eorum concursu, & sic coaeparative grave.
Non enim docti& cauti Probabilistae docent vagum illum, Iaxuminque probabilismum, qui merito damnatus est a saepius memorato In noeentio XΙ summo Pontifice in hae propositone, ordine tertia: Generatim dum probabilitate, sive intrinstea, Isve extrinseca, quantumvis tenui, modu a probabilitatis Mibus non exeazur . eonfisi, aliquid agimus, si per prudenter agi.mus. Merito, inquam, profligata est absurda haec propositio: quia non distinguit inter probabilitatem practicam circa licentiam, & speculativam, versantem circa aliquid aliud, sed generatim loquitur: Probabilistae autem inter ista diligenter distinguunt, distinguendumque semperesse, solicite monent. Deinde dicta propositio vult, susscere quamcunque probabilitatem,
quantumvis tenuem, hoe est, quae non est Vera, solida ac comparativa probabilitas, seu nixa sundamento gravi, sed enervata a motivis conotrarjis, aut quae tantum est dubia, incerta , aut tantum probabiliter talia, aut tantum nixa motivo tenui vel levi.
Malesanam hane doctrinam rejiciunt Probabilis aer atque ad hoc, ut quis licite sequi possit sententiam probabilem, requirunt, ut pro habilitas versetur circa licentiam actionis, ut certe sit probabilis, & quidem vere, solide, practice, non tantum absolute, sed etiam comparative &respective, in concursu oppositae probabilitatis ejusque motivorum. Unis de tenuis probabilitas proprie loquendo, in alio quam dicto sensu, juxta ipsos ne quidem datur, eum per probabilem sententiam intelligant illam , quae nititur motivo ac landamento vere, absolute & comparative gravi. Tenuis proin seu levis probabilitas non est probabilitas, saltem vera aeproprie talia: nam quod est tenue, ac leve, non est grave.
f. III. Crisis circa usum opinionum probabilium.
viis jam limitationibus & cautelis circumseptus probabili simus, nequa- quam dignus est iis convitiis, quae in eum effudit P. Contenson ex san.ctissimo & illustrissimo Ordine Praedicatorum; ex gelo utique optimo 3 quinimo gravissimis rationibus nititur, quorum aliquas insinuare potius lubet, quam pro dignitate pertractare: cum laborem istum more jam recepto Theologi sibi vendicent, ab intentione tamen & munere juris prudentiae,
praesertim sacrae cum de Obligatione legum agatur nou alienum. Atque
60쪽
De effectu seu obligatione Ogiso
Atque imprimis notandum, in aliquo sensu omnes debere proba Lleee sequihil ismum defendere: cum Alexander VIII damnaverit hanc propositio opinionemnem, numero tertiam . Non istet sequi opinionem vel inter probabiles probabi- probabiliss-ιissimo. Quae propositio docuit, non esse licitum sequi probabilissimam M'. Riict relicta tutiore: nemo enim tam demens unquam fuit, ut diceret, illi. Mς ς' citum esse sequi probabilissimam , si simul sit tutior. Ergo omnes 'opor. tet fateri, non semper tutiorem esse eligendam, neque requiri certitudinem, sed lassicere opinionem, ac probabilitatem 'aliquam ; nam opinio probabilissima non egreditur fines probabilitatis. Quod praenotare plaeuit ἰ tum, quia sic plura argumenta in Rigoristas retorquentur: e. g. quod in dubio tutior pars sit eligenda, quod operans se exponat periculo, quod non possit formare dictamen ultimum practicum moraliter Certum&c. tum etiam, ut pateat, quam in te quibusdam imperitis vel ipsum nomen probabilismi nescio quid maligni sonare videatur; cum tamen omnes eundem sub aliqua ratione tenere necesse sit, di tutiori. Maen illum universalem' rejicere. Argumentum I. ab authoritate. Λ sserunt deinde Probabilistae pro sua sententia ingentem authorum numerum, quorum Vel solus Rassterus in Norma recti diib. 3. quaest. Imo etiam
9. art. a. ultra 2 o. enumerat. Et EsparZa in append. a. 232. testatur, vere proba
etiam ex supputatione Rigoristarum, singulis authoribus sententiae ri- bilem, gidioris decem alios respondere benignioris sententiae Patronos. Si phanus Spinoia ait, eandem Mentiorum omnium calculo , γ iniversiali fere populorum usu confirmatam esse. Gabriel BOyvin, omnes fere DD. etiam sam Prob. ab uismos X eruditionin eandem tenere. Mastrius, comminissimam, F in omni austoritate. Abola receptissimam vocat. Tot autem auctores, virique ex omni hominum genere doctissimi utique nos potuerunt docere praecepta Dei. Uti. tique hi non omnes ignoraverint legem naturae universalem, atque ad omnes homines pertinentem.
Neque verum est, quod Rigoristae lactitant, primum parentem pro- habilismi suisse Bartholomaeum de Medina, Dominicanum, qui scripsit circa annum Is77. nam licet hie auctor, & plurimi post ipsum, viri doctissimi ae toto orbe celeberrimi, eruditiore sevo, hanc quaestionem n vo studio atque ex instituto, & in propriis terminis, eXaminarint, & . pler que probabilirium detenderint, salsum tamen Omnino est, omnes Medio a antiquiores stetisse pro sententia rigida. Certe Gabriel Vasqueet, Et/ε 'ti gravissimus & eruditissimus Scriptor i. a. D 62. e. 4. asserit, sententiamqR RR benignam jam multo ante Medi nam fuisse in scholis communem: eam.
que, ut videre est apud laudatum Rasilerum loc. cit. art. q. nomina.