장음표시 사용
81쪽
rt naturalia girmativa. s a Excipitur duplex
Etu aliorum , petnes proposivionis comedisse legimus, ct Machabaeos sabbato
pugnasse; quod tamen utrumque lege divina erat vetitum. Sic etiam licet integritas materialis consessionis divina lege sit praecepta , passim tamen docent Theologi , legem illam non obligare, ubi magna se osteridisticultas illam observandi, ac materialem confessionis integritatem procurandi , ut contingit e. g. tempore pestis, aut quando confessio fieri non potest sine interprete &c. imo ipsa etiam lex naturae aformaliua non obligat pro certis casibus gravis dissicultatis: sic aliquando non teneris proximo indigenti succurrere, aut servare depositum, aut statim restituere eum maxima tua disticultate, ac gravissimo periculo vitae, aut maxima jactura rerum tuarum. Idem docetur de aliquibus votis e. g. reeitandi certas preces, dandi elee. mosynam &e. si servari non possint sine extremo vitae periculo. Multo erisgo minus obligabit lex mere humana, sive ecclesiastica illa sit, si ve civilis, si observari non possit sine maxima dissicultate, aut metu grauissimo. Oppones I. Quod est contra legem humanam, est peccatum , sed peccatum nunquam est licitum. a. Omnis lex sertur propter honum commune. Ergo servanda est non obstante mortis periculo : quia homo tenetur pro bono communi Vitam perdere. Resp. ad i. In casu metus aut diis cultatis, de qua loquimur, nihil fit contra legem: quia pro illo non datur lex. Ad a. Sussicit ad bonum commune, servari legem humanam Ordinarie , & extra casum gravissimi metus aut maximae disseultatis. Imo non esset ad bonum commune, si legislator etiam pro casu maximae difficultatis vellet obligare. Dixi autem, regulariter hoc procedere. Nam duo praecipue sunt castas, in quibus humana lex cum praesentis limo etiam vitae periculo obligat. Et primo quidem, quando ex circumstantiis transgressio sit in trinia sece mala , scandalosa , aut divino honori vel religioni injuriosa. Sic non licet die sabbati comedere carnes, si jubearis id facere in contemptum reis ligionis catholicae, vel legis ecclesiasticae. Sic etiam Clemens XI. praece. pit Siculis ser vare interdictum , non obstante certo periculo fortunarum aut exilii. Quia illius violatio visa est cedere tu contemptum ecclesiasticae potestatis. Eodem modo explicandum est, quod dicitur e. s. de bis, quia vi, nempe incurri excommunicationem ab eo , qui metu induetus communi.
Alter casus est, cum honum reipublicae aut publica necessitas exigit observationem praecepti; sic potest quis obligari ad assistendum pestiferis, ad custodiendam aut conservandam civitatem vel patriam, ad non deserendam stationem in militia &e. etiam in praesenti moris discrimno.
Neque dicas, in his casibus obligare legem naturalem, quae dictat, bo.
82쪽
De est ectu seu obligatione Legis.
num publicum esse prae serendum privato. Nam lieet haec possit e neu r-obi at . noarere, praesertim in priore casu, ubi comestio carnis vergeret in contem. obstanteptum religionis, tamen dici potest, legem etiam ecclesiasticam pro tali quacunque casu Obligare: sicut lex divina obligavit Judaeos ad non vescendum carne dissicultate. Porcina, in contemptum religionis a tyranno imperata. In altero vero casu lex naturalis non obligat aliquem determinate hominem ad assisten. dum pestiferis, ad custodiam civitatis Sc. si plures id possunt facere : consequenter praeceptum humanum personam istam determinat, quae deinde obligatur praecepto , non obstante mortis periculo. Et de his casibus, vel etiam de iis, in quibus sola lex naturae obligat,
intelligendum est, quod dicitur c. s. de his, qua vi: licet metus attenuet culinpsim , non tamen eam prorsus excludit. Metus enim etiam gravis minuit quidem Voluntarium, non tamen illud omnino tollit. Unde l. al. s. s.st . quod metus causa habetur: costia voluntas est voluntas: susiiciens nempe ad peccatum contra praecepta naturalia, divina, & aliquando etiam humana, ut dictum. Caeterum quae, & quanta difficultas, metus, aut periculum excuset ab obligatione legis humanae, aut quando non Observatio Vergat in contemptum legis ecclesiasticae, item quando publica necessitas exigat observationem legis, regula universalis dari vix poterito; sed ex circumstantiis, usu, Doctorum placitis est colligendum. In dubio tamen semper stat praesumptio Pro potestate legislatoris, & obligatione legis, smpliciter existentis. Quae autem dicta sunt hactenus, intelligenda sunt de lege humana thi
praecipiente vel prohibente. Nam lex humana irritans non cessat prO- vero sem opter metum aut periculum etiam gravissimum. Sic non cessant impedi. irritat. menta dirimentia matrimonii; licet mortis comminatione adigaris, duis Cere e. g. consanguineam aut amnem: aut contrahere clandestine. Quo . eam docet SuareZ l. 3. de leg. cap. 3. n. l3. licitum tibi quidem osse ad evitandam mortem actum externum materialiter ponere, sine intentione
matrimonium vere celebrandi aut conficiendi sacramentum quia tali casu nulla irreverentia fieret sacramento , & mendacium amphibologia evi. tari posset, aut restrictione mentali) nullus tamen metus, etiam praesentissimae mortis lieitum tibi saceret usum ejusmodi matrimonii, per signa externa sic materialiter, & in speciem tantum initi; quia emi fornicatio: cum matrimonium, cum tali impedimento contractum, re ipsa eslet
Colliges ex dictis, multo magis exeusare ab observatione legis impo. tintiam; cum ad impossibile nemo teneatur, quod etiam procedit proca- An non po/su, quo impossibilitati per peccatum prius causam dedisti : modo de hoc tens implere doleas. Sic non teneris recitare Breviarium, quod in navigatione pro . totum ten ' .jeeisti in mare, si nullum aliud habere possis, nec memoriter reci. 2 se
83쪽
Tribus moin dis act us irritatur ipso jur a
requiritur adhue sententia de. elaratori .
tare possis, modo de perversia illa voluntate serio doleas: eamque retrais dies, cum animo recitandi, si posses. Illud autρm dubitari potest, an ille, qui non potest implere totum, quod praeceptum est, teneatur saltein partem illius implere. Circa quod haec datur regula: si res praecepta potest ac solet dividi, atque in una parte, quae potest impleri, salvatur adhuc ratio seu finis praecepti, tun et quoad hanc partem servari debet, licet non possit impleri totum. Hinci qui non potest jejunare tota quadragesima, debet jejunare diebus, quibus potest. Qui non potest abstinere ab altera resectione, tenetur abstinerea carnibus, si possit. Qui non potest totum Breviarium recitare, tenetur recitare horas, quas potest. Quia haec sunt divisibilia, & finis praecepti urget implere partem, quae impleri potest. Si autem res praeeepta est indivisibilis, aut non soleat dividi. aut in parte non salvetur ratio , seu finis praecepti, tunc, qui non potest totum implere, neque ad partem obligatur. Sic si vovisti peregrinationem ad Christi sepulchrum Ierosolymam, non teneris partem itineris conscere, si scias, te non posse Jerosolymam pervenire.
Τ ex censetur actum irritare, & quidem ipsio jure, seu ipsio facto, nempe
ante sententiam judicis. I. Si inhabilitet personam ad actum valide ponendnm, e. g. pupillum. a. Si lex det sormam actui, hoc est, si certam solennitatem per modum formae substantialis ad actum requirat,e. g. ad testamenti m. electionem, alienationem rerum ecclesiasticarum. Aut etiam, si lex simpsiciter ad actus valorem requirat aliquid tanquam conditionem, sine qua non. 3. Si actum directe irritet per Verba, nullitatem & irritationem absolutam significantia, qualia censentur: Pro iu-Jecto babelux: milam obligationem parit: non valet: irritus est: nullius est momenti: robur non babet. Tenetur acceptum restituere in conficientia: Fructus non facit
suos Sc. In hia proin tribus casibus actus ex ipsius legis dispositione, an iste omne ministerium judicis, declarantis nullitatem, aut irritantis, in se ipso est irritus, invalidus, ac nullus , atque pro tali habendus; salistem si irritatio non est poenalis. Aliquando tamen contingit, ut actus quidem ipso jure si irritus, lex tamen requirat declarationem judicialem nullitatis. Quo casu ante declarationem judicis nondum habetur pro irrito quoad effectum; quod contingeret, si lex requireret declarationem judicis, aut actum irritaret vel uniae, vel saltem principaliter in
poenam: ut quidam fieri putant in irritatione matrimonii propter impe .
84쪽
De effectu seu obligatione Legis. 8 I
dimentum eriminis: item in Religioso consentiente in sui electionem
ad Praelaturam absque consensu superioris Sc.
Econtra quando lex ipsa non irritat actum, sed tantum jubet eum Ai;-ha,
irritari, aut rescindi, dicendo e. g. irritetur, anmitetur, rescimiatur erc. leuiubet it tune non est ipso jure irritus, sed validus, usque dum per sententiam ju-rltari aut te. dicis irritetur, aut rescindatur. Hinc irritatio aut rescisso judicialis sup . scindi actum.
ponit, actum prius fuisse validum: si enim jam ipso jure esset irritus, non posset a judice irritari aut rescindi, sed tantum declarari irritus. Exemplum est in venditione ultra dimidium justi pretii: haec enim valet,
donec rescindatur: & quamvis jam ante rescissionem detur obligatio na. turalis resarciendi damnum injuste illatum ἔ ad procurandam tamen irritationem nemo tenetur. Neque retro trahitur irritatio ad tempus contractus, in quo est disparitas cum sententia declaratoria nullitatis; quae retrotrahitur ad tempus contraetus: unde cum re etiam fructus interea
percepti sunt restituendi. Caeterum quando lex actum simpliciter irritat, nullus metus, nulla. que ignorantia iacit illum validum, ut jam supra insinuatum est. Sic Metua &matrimonium cum impedimento dirimente, e. g. clandestinatis aut conis ignorantia
sanguinitatis contractum, invalidum est, licet in vincibiliter atque in eulpa ηψΠ iuppiqnthi liter ignoraveris impedimentum, aut metu gravi ad contrahendum me. 4Vi 'R ris ad aetus. Et idem dicendum de aliis actibus , a jure simpliciter irritatis e. g. de testamento imperiacto, alienatione rei ecclesiasticae, aut fundi dotalis; in actu pupilli, professione religiosa ante I S. aetatis annum dic. . Ratio est, quia vel est defeetus potestatis in agente, Vel desectus solennitatis aut requisiti ad substantiam actus, vel actus ipse simplieiter &abio lute propter bonum commune est irritatus a jure. Nihil autem horum supplere potest ignorantia, metus, vel necessita , ut passim omnes agnoscunt; ac patet ab inductione in allatis exemplis. Unde neque po. test quis cum effectu renunciare legi, actum irritanti in ejus favorem, &sie actum validum celebrare. Quia scilicet per renuntiationem non potest supplere desectum substantialem. Aliud esset, si de mente legislatoris constaret oppositum. Epikiae autem hic non videtur esse locus. Exeipiunt tamen casum, quo irritatio actu. Vel unice , Vel primi Aliud i s. paliter statuta esset in poenam. Nam tune non incurreretur poena irri. i. to . . ' titionis sine culpa; quia cessante causa ce staret effectus, consequenter ab poenalis. ignorante in vincibiliter culpam & poenam non incurreretur poena. Item,s metus aut necessitas excusaret a culpa, hoc ipso etiam excusaret a poena nullitatis. Susticeret tamen ad incurrendam irritationem poenalem, agno. stere culpam, cui poena est statuta: nam delicto & culpae statuitur potata, ut supra di xjmue. Aliquando autem leger actum irritant, simulque
85쪽
imponunt poenam delinquenti, ab irritatione distinctam. Quo easu dici Potest poenam illam statui propter delictum; irritationem vero non in intendi principaliter ut poenam, vindieativam delicti, sed propter alios fines , puta propter bonum publicum, e. g. matrimonium cum impodimento criminis contractum irritatur, ut securitati conjugum consulatur,
di alii a tali crimine absterreantur. Eiectio Religiosi sine consensu superioris irritatur, ut jura superioris firma persistant&c. Adeoque in his casibus actus est irritus, licet ignoretur poena adjecta. His igitur positis,du B in hae re potissimum Oecurrunt celebres quaestiones, an videlicet actus a iure irritatus etiam pro soro conscientiae censeatur irritatus: item, an lex prohibens actum, illum etiam hoc ipso irritet Praenotandum autem I. Quod, si actum jure naturae validum lex po-
stiva nec approbet, nec improbet, non detur actio; datur tamen naturaia, Iis obligatio,& in foro externo exceptionem parit,' ut circa pactum nudum contingit. Praenot. 2. Quod lex humana possit actum invalidare elusitur tantum, negando nempe actionem, Vel concedendo rescissionem, manente interim obligatione naturali, usque dum actus per sententiam rescindatur, g. si minor, cum consensu curatoris laesus, petit postea restitutionem in integrum. Tune enim, quil contraxit cum minore, potest acceptum retinere usque ad sententiam iudicis rescissoriam; dummodo nihil egerincontra justitiam, e. g. excedendo justum pretium, aut inferendo metum- Qui vero in tali casu aliquid promisit, ct necdum tradidit, nec in exteriano, nec in interno foro Obligatur tradere: quia habet justam exeeptionem ; nam cui competit actio ad dati repetitionem, vel contractus reiastissionem, ei multo magis datur exceptio ad retinendum, & dola μιuur, quod mox restitui debet. Vide P. Engel. de constit. n. s I.
An acIus a jure irritatus simpliciter, pro foro etiam interno sit irruatus γ
st. Magna quoad hane quaestionem est D D. dissensio. Multi enim docent. sententia ira astum a jure simpliciter irritatum censeri irritatum tantum pro λα
'I ro externo, & sie civiliter tantum, pro soro autem conscientiae non esse irritum: sed naturalem obligationem imponere, saltem ante lententiam iudicis condemnatoriam , aut declaratoriam. Pro hac sententia citantve
Panormit. Innoc. Felin. Nad ing. Molin. Nauar. Sichard. Clarus. Laymo Less. Nantica. Fachin. Wi est. Pich. Fundamenta eorum sunt I. Quia irritatio pro soro interno & externo sunt effectus legis leparabiles: ergo lex irritana non debet extendiad Di sitiroo by Cooste
86쪽
Pe effectu seu obligatione Legis. 83
ad forum internum, cum recedat a jure naturali, quo actus laret validus pro utroque foro, adeoque est odiosa θ strictae interpretationis. Deinde in obscuris minimum est sequendum, seu quod minus obligat vel gravat. Et finis legis se obtinetur, eum judex teneatur aelum pronuntiare invalidum. Denique aliquae leges addunt clausulam , irritantem etiam pro sorointerno: haec autem esset frustranea, s jam as unde actum irritaret. Contrarium tenent Covarr. Menoch. Vasq. BOnae. Dicast. AZOr. AD
voldus Rath, Enget, ac teste Pichter recentiores Iuris - Consulti passim. Hanc ego sententiam probabiliorem judico, ac dico: Lex, irritans sy .stum simpliciter, irritat illum pro utroque foro. Sic contractus pupilli, Assi id quantum ipsi est noxius, neque in conscientia illum obligat, s absque tutoris authoritate sit initus: quia scilicet lex illum simpliciter irritat.
Propter Eandem rationem heneficiatus non recitans Oiscium, ante Omnem sententiam in conscientia tenetur fructus beneficiales restituere: quia nempe lox simpliciter irritat aequisitionem dominii. Sic etiam professo i religiosa ante I 6. aetatis annum, aut ante finitum annum nOVitiatus, ma- trimonium clandestinum, aut cum alio impedimento dirimente contra.
1 stum, est Nullum pro utroque soro. Idem de testamento imperfecto, i electione, alienatione rerum ecclesiasticarum, absque debita solenn, i late celebratis. E ratio est: quia jura satis exprimunt voluntatem legislatoris, dum χνε δ simpliciter, & absque ulla exceptione, limitatione, ani distinctione systy ' idtcr forum internum & externum, actum irritant. Aut cur potius pro P iuro externo , quam pro interno irritatum esse dicamus p Deinde leges non obtinerent suum finem , si actus simpliciter irritatus, Nec obtinoi id conscientia tamen obligaret. Volunt enim jura prospicere indemnitati rot sinςm st infirmati certarum personarum, e . g irritando contractum pupilli, alienationem rei ecclesiasticaeSc. qui finis plane non obtineretur, si pupillus in conscientia obligaretur contractu , sbida π noso, scque ineffcaces atque enerves essent leges. Quid enim homini probo, Deum ac conscientiam curanti, prodesset, actum pro soro externo osse irritum, si nihi, l0Tinus graviter in conscientia obligaretur Τ Quid prodest haeredi ab in-' testato , testamentum impersectum pro foro externo esse irritum , si in eonscientia tenetur haereditaten haeredi instituto extradere, eo quod testa. t mentum pro soro interno valeat' certe sic irritatio tantum prodesset hominibus sceleratis, qui nee Dei nec conscientiae rationem habent. Isti enim, ut ut obligarentur in conscientia, pro soro tamen externo, quod solum eurant, tuti essent; sicque peccatis praberetur occaso. iNeque dicas, patere viam judiciorum, ut sententia judicis actus de-elaretur irritus , qua declaratione sacta, neque pro foro interno amplius L a Obli.
87쪽
initum Iobliget, seque satis eonsuli pupillo, aliisque, quorum actus pro soroaexterno sunt irritati. Nam Respondetur: Quid opus ire per ambages, di fit elles, dubias, ae pretiosas, ubi breviori, certiori ae saei liore compendio finis legum obtineturγ dicamus, actum simpliciter a jure irritatum, simpliciter esse Nullum, neque ullam in conscientia obligationem parere: ct res tota est salva: neque Opus erit tribunalia obruere tot inutilibus litibus. Praestat utique, jura sua intacta fer are, quam post vulneratam camsam remedium quaerere. Est haec si quidem simplex ac recta legum indoles, breviori, laciliori ac certiore calle tendere ad suos fines. Unde aversari solent leges divortium inter forum internum &Non i-pien' externum, enatumque celebre illud axioma: Lex justa pro foro exter esiam tu ι a pro foro interno. Cur a communi hoc juris principio cxcipiantur solae leges irritantes p cur in istis recurrendum ad tribunal judicis, ut obligationem conscientiae tollat. Deinde, cur judex illam obligationem naturalem pro soro interno tollat, si leges eam intactam relinquunt p cur pronuntiet invalidum, quod jura ut validum agnoscunt prosecto judex secundum leges ferre debet sententiam: si ergo leges agnoscunt valorem actus pro foro interno, cur judex declaret actum invalidum pro foro interno. Quis eum jubethoe sacere Τ quomodo potest declarare irritum & invalidum, quod jure est validum y lex tantum irritat actum pro foro externo, ut tu quidem ais: ergo tantum pro illo foro potest declarare invalidum. Declarando autem actum irritum pro foro externo, tam parum irritat illum pro foro interno, & tam parum tollit obligationem naturalem in conscientia, quam parum lex irritans actum pro soro externo, juxta te illum irritat pro foro interno, aut obligationem naturalem conscientiae tollit : imo declaratio nullitatis pro foro externo multo minus potest actum irritare pro foro interno, aut conscientiae obligationem tollere: quam irritatio, a lege simpliciter facta. Certe non video, cur judex debeat Titio adi mere, quod Cajus ei dare in conscientia fuit obligatus: cum in nostro casu nulla lex hoe ei praecipiat, imo neque potestatem concedat. Dixi in nostro castu: nam aliud esset , si lex actum prius validum juberet rescin dere, aut irritare. Haec argumenta, ut ut per se valida, ex eo tamen magis adhuc con Irritatio est firmantur, quod jura pro eo casu, quo simpliciter actum aliquem irri omnino tant, uti consueverint his vel similibus expressionibus. Actus non valet: univeri 'i' nullius est momenti: nullius roboris: nullum est ehum parit. Atqui si pro in dii ix μ' ro interno valeret, & obligationem conscientiae induceret, hae expres. siones essent salsae: ut tum per se patet, tum ex ipsis etiam primis suppo sitioε
88쪽
De effectu seu obligatione Legis 8s
sitionis atque scientiarum principiis; ex quibus constat, ejusmodi propositiones, fgno universali negativo nullas affectas, universaliter omnino supponere, & particulam non praepostam, omnia negare. Dici plane non potest smpliciter, actum nullius esse momenti, nullius roboris, pro insecto esse habendum, nullamque obligationem parere, si pro soro interis no est magni momenti, magni roboris, validus, gravemque Obligationem pariens. Sicut, si pro foro externo valeret, non autem pro foro interno, non posset simpliciter dici, quod nullius sit momenti, roboris, Ualoris&e. Impertinens est pro in in praesenti quaestione, & a tenore legum aliena illa distinctio inter forum internum & externum, utpote cujus nullum in jura habetur sundamentum: sicut absque fundamento quis diceret, ejusmodi actus esse invalidos ante prandium , non autem post illud. Hinc c. go. de eleci. satis clare deciditur, quod illegitime natus, sine dispensatione electus
non possit bona conscientia dignitatem acceptare. Et in extraυ. amlitiosa de reb. Eceles non arsen. non tantum alienas res ecclesiasticas sine solennitate, sed etiam alienatas recipiens excommunicationem incurrit. Quod
fieri non posset, si non peecaret, & quidem graviter, in conscientia. Coninsequenter lex irritans simpliciter electionem illegitime nati, & alienatio. nem sine solennitate non tantum irritat pro foro externo, sed etiam pro
Recedit, quod leges simpliciter irritantes, ipsum agentem smplie, Exeaepiuter inhabilem iaciant ad agendum valide, aut Miennitatem aliquam, quae per modum sormae substantialis dat esse actui, simpliciter requirant: atqui actus ab inhabili gestus aut sine forma sua substantiali pro nullo foro potest esse validus. Rursus: Ipsi met adversarii admittunt, varios actus simpliciter irrit
eos , pro utroque laro esse irritatos, licet I ex non addat clausulam, specialiter exprimentem, quod etiam pro soro interno velit esse irritos, e. g. contractum pupilli, matrimonium cum impedimento dirimente conistractum , professionem religiosam ante legitimam aetatem &c. Ergo maiori cum consequentia doctrinae dicitur, quoad hoc Omnes actus simpliciter irritatos esse ejusdem conditionis. Afferunt quidem disparitatem inter matrimonium , & alios actus, quod illud semel validum non possit amplius rescindi, adeoque pro utroque foro debere esse invalidum, si cum impedimento sit contractum Verum haec disparitas videtur non esse suffciens, cum etiam alii actus saepe vel omnino non, vel non nisi dissiculter rescindantur, vel ex desectu probationum pro soro externo, Vel aliis causis, non raro occurrentibus. Deinde matrimonium non tantum ex allata causa
est invalidum, sed ex multia aliis, quas adduximus, quae aequalitet
89쪽
tio disti xuendi. Nihil constra jus n .
pugnant contra valorem aliorum etiam actuum, qui simpliciter a jure sunt irritati.
Respondetur ad rationes dubitandi.
Ced neque dissi euiter solvi videntur, quae pro opposita sententia sunt
allata. Nam licet irritatio pro foro interno & externo absolute poΩsent separari, tamen hic absque suissetenti fundamento separantur: cum nee lex eas separet, nec magis de irritatione pro foro externo , quam , interno loquatur, sed simpliciter absque ulla limitatione aut exceptio. ne irritet. Absque causa autem sum eiente distinguere non debemus , ubi lex non distinguit: praesertim cum lex justa pro soro externo sit etiam justa pro foro interno: hoc est, quando praecipit, prohibet, aut irritat aliquid pro soro externo, idem simul facit pro foro interno. Neque sie recedit a jure naturali: nam hoc tantum iubet fidem valide datam servari. An autem hic actus, vel hoc pactum sit fides valide data, jus naturale non decernit, sed decernendum humanis potestatibus relinquit. Hae autem, quando actum aliquem simpliciter irritant, satis aperte decernunt, hane vel illam fidem non esse valide datam, non distin. guendo inter forum internum & externum. Unde non extendimus irritationem nisi quo lex ipsa eandem extendite comprehenditur enim sub tenore legis, simpliciter irritantis, non minus forum internum, quam externum, sicut sub tenore legis praecipientis aut prohibentis utrumque comprehenditur. Quare Si in obsicinis minimum est sequendaem, seu, ut P. Pichter hane regulam explicat, quod minus obligaι vel gravat, dicendum plane est, actum pro utroque soro esse nullum: nam sic utique minus obligat, quam si pro foro interno obligaret. Deinde minimum est sequendum in obscuris: quando autem lex dicit, actum nullius esse momenti, nullius roboris aut valoris , pro infecto habendum esse, non obscure loquitur, sed satis clare utrum. que forum comprehendit, ut probavimus. Adeoque licet lex irritans sit strictae interpretationis , tamen ultra ipsa verba comprehensiva legem non extendimus, consequenter illam stricte interpretamur, aut potius in sensu suo & tenore satis claro accipimus. Quod autem lex finem suum non obtineret, si actus ab ipsa iris ritati pro soro interno obligarent, pariter ostensum est. Neque apparet , cur judex deberet pronuntiare ac declarare invalidum, quod jura ut validum agnoscunt, neque ut invalidum declarari praecipiunt. Sed neque clausula, aliquando addita, est frustranea ; qua dieitur e. g. etiam pro foro anima non Auffragetaer: quod obtentum est, non valeat retineri: viri us careat absque omni vita declaratione. Nam ejusmodi clausulam quandoque
90쪽
De essessii seu obligatione Legis. 87
lex addit, ne quisquam adversariorum sententiam sequi possit; eumeniin illa sit vere probabilis, posiet quis in praxi illam sequi, e. g. non
restituendo fructus beneficiales &c. hoc ne fiat, ad redorem cautelam addit quandoque lex illam clausulam. Dices. Jura saepe faciunt diserimen inter sorum internum & exter AlIud Itilia. num. Sic pro foro externo negatur actio ob laesionem infra dimidium re, aliud justi pretii, item actio quanti minoris, vel redhibitoria, ultra annum vel neg re assi. Tedium extensa: S tamen datur obligatio pro foro interno reparandi 'ςηx m damnum. Ergo Iex justa pro soro externo, non semper est justa pro foro 'interno. Omnis lex, praecipiens, prohibens aut irritans actum aliquem smpliciter, praecipit, proh jbet, aut irritat illum etiam pro foro interno:& in hoc sensu verum est dictum axioma. Lex autem denegans actionem nihil praecipit, prohibet, aut irritat; sed tantum denegat assistentiam jR.ris, relicta obligatione naturali pro soro interno.
An omnis lex probiores sit etiam irruans t
II ideri posset certa sententia, quam tenent plerique Thhologiae Cano. Q. V nistae : videlicet non omnem legem, quae actum aliquem prohibet, Aliud illic. hoc ipso illum etiam irritare; ac consequenter non omnem actum illici. tu iudium esse etiam invalidum. Nam prohibere actum, & irritare actum sunt inVyik4-eflectus legis valde diversi, atque a se invicem separabiles, ac saepe se. parati. Nam Multi actus sunt a legibus irritati atque invalidi, quin tamen sint prωhibiti, atque illieiti; sic testamentum facere tantum in praesentia quatuor Vel quinque testium non est prohibitum, quamvis sit irritatum. Idem patet in contractu pupilli, fidejussione mulieris, aut renuntiatione facta paternae haereditati &e. quae sunt de jure invalida, non tamen prohibita, aut illicita. Contra vero multi sunt actus prohibiti atque illiciti, quin tamen sint irriti & invalidi. Sic ordinatio irregularis est illicita, non tamen invalida; Sacerdos excommunicatus illicite consecrat, non tamen invalide. Matrimonium cum impedimento tantum impediente contractum, e. g.
cum voto simplici castitatis, aut stantibus sponsalibus cum alia, est illiciis tum, non tamen invalidum. Idem eontingit in donatione rei, alteri pro-m issae, aut in venditione secunda, facta traditione rei, jam alteri prius venis
dicae, sed absque traditione. Haec enim donatio & venditio secunda est quidem