장음표시 사용
331쪽
at angelar ex lapide eoUciatur, quantam gaidem id feri potest, a..n Muindus es lapis, ae deinde ereandus amelus s cum e contra ad ereis dam dumtaxat angeiam nihia sit annuitandam. Si igitαν mens ideasseas producat ex impressonitas materialitas, quas ceriarum accipis asofectis, idem semper emit 3 ae s eas crearet, aut aliquid aque ἀμ υ, imo disseitias , esseti s eum idea, at pote spiritualet, non possut prodaci ex amaginiiar materialibus , qua sunt in cerebro , quaque nutu cum iis proporatonem habent. I is si quis dicat, ideam non esse s stantiam, esto s sed tamen est aliquid spiritale . Iam autem cum feri ne . queat, ut quadratum conficiatur ex spiritu , quamvis quadratam non fit
substantia, ita ex saluantia materiati idea spirisaiair non potest forma ri, Iicet idea non esset sabstantia cal. At in oppositum est. Nam, fi productio idearum est creatio, non
video, cur etiam productio appetitionum pro vera creatione haberi non possit. Formalis enim utrimque actionis teνminus modificatio men, lis est. Terminus vero utriusque totalis est mens modificata , scilicet mens cognoscens, & appetens. Ita ergo conficitur argumentum et vel requiritur potentia creandi, ut mens volitiones, nolitionesque elleiat, vel non requiritur. Si non requiriturr ergo neque huiuscemodi potentia opus est, ut mens ideas rerum producat. Si vero requiritur:
ergo aut haec inest menti, si appetitiones suas elicit,& ideo non repugnat, ut hac eadem potentia pro idearum productione mens ipsa fruatum aut neque suas ipsa appetitiones producit I& ideo iners omnino substantia est, nulla penitus libertate idcirco donata. Ceterum non est verum, ideas rerum nonnisi per creationem posse produci. Cum enim illae non sint, nisi modificationes mentis, isti. usmodi ipsae sunt, ut, non secus atque figura, in feri, esse ct conservari , quemadmodum aiunt Scholae, ab ipsa mente, tamquam a subjecto, dependeant. Ad creationem autem necessario requiritur, ut res, quae creari dicitur, non solum ex nulla pratexistente sui parte fiat, verum etiam ut independenter ab inhasionis subjecto producatur P. I. g. 23 o. . Ergo productio idearum non est creatis. Fallitur porro Cl. Malebranchius, si putat, rerum ideas ita ab humana mente, Peripateticorum sententia, produci, ut corporeae im- Pressiones, quas cerebrum accipit ab objectis, ad ideas ipsas pertine- Rura Vel tamquam pars , ex qua praeexistente fiant , vel tamquam iubjectum, in quo reeipiantur. Nullus enim Peripateticorum fuit, qui id vel somniaverit quidem. Quamdiu mens corpori unita existit, corporeis illis imaginibus opus habet, ut rerum ideas producat, quia licet
ca Lib. III. P. II. δε isquirenda veritate cap. 3.
332쪽
Iicet praedita sit vi producendi ideas, nullam tamen producit, nisi ab objecto, ut dicemus, nimirum vel a re, cujus ideam in seipsa es.ficit, vel ab aliquo, quod ipsius rei vicem gerat, determinetur. Ad
rem proinde non facit, quod ha et Cl. Auctor, nimirum ex substan. tia materiali spiritualem ideam hormari non posse, sicuti nequit fieri, ut quadratum ex spiritu conficiatur. Rerum quippe ideas producere potest mens, & producit reipsa, quin earum aliqua ex re cor Porea fiat, quemadmodum ex nulla Corporea substantia conficitue appetitio, quam nrins ipsa producit. Addit post temo Cl. Auctor r qaemadmodum pictoν, quantumων vitus , animai, Pod nunquam viderit, e usque nultam halet Meam, veprasentare nequit, isaut imago , qua ab ipso expostularetuν , non posset esse similis huic animali ineognito. Sis homo non potest formare id ais objed - cujuspiam, nisi prius illud eognoscat, ἔα est,nis habeat de ius ideam, qaea a voluntate sua nequaquam dependet. Iuod si jam habeat UILBι objecit ideam, erete illud eognoscit, ae proinde inutiae est, ut fisi novetis Eius emrmee idea- . Frustra igituν homini trinitur potentia produrendi ideas suas sa Respondeo, inter pictorem conficientem imagines , & mentem ideas producentem ingens esse discrimen. Ad rei imaginem pingendam coloribus requiritur ipsius rei cognitio, quia talis non est pingentis corporis structura, ut illius manus vaseant imaginem ipsamessicere, quin ab aIio dirigantur is Contra vero ea est humanae menialis natura, ut quam primum res aIiqua ve I in se, vel sua in imagine debite praesens ipsi fuerit, illius similitudinem, ideam scilicet, in se eudere possit, quemadmodum ipsius quoque mentis ea natura est, ut ad praesentiam Doni actum volitionis eliciat, atque in illud amore seratur. Haec porro natura mentis humanae potest satis apte ignivexempla iIIustrari. Sicuti namque ignis nulta indiget principio externo impeIIente , vel determinante , ut lignum sibi debite praesens comburat, quia ad Iignum sibi assimi Iandum, posita debita approximatione, ipsa sua natura determinatus est 3 ita mens extrinseco m
nitore non indiget, ut rei similitudinem,qnamprimum sibi debits praesens res ipsa suerit, in se producat, quia istiusmodi quoque es ipsius mentis natura, ur posita praesentia objecti, er non assimiIari,five illius imaginem in seipsa, instar speculi, innata sua vi nev quam cudere minime possit.
333쪽
Humana men3 ita potest rei ecusvis ideam in se produeere , ut ad nullam si per suam essentiam determinata.
32o. Probatur. Ut enim praeclare advertit Tullius,& intimus i se sensus in unoquoque nostrum aperte confirmat, natura inest menistisas nostris insatiabilis quadam eupiditar veri videndi Us & omnia, qua volumus, nota nobis esse possunt. Nihil est enim, de quo cogitare nequeamus b l. Ergo mens nostra ad nullam ideam producendam per suam essentiam determinata est, sed notionem rei cujusque potest, natura sua, ex aequo in se producere. Frustranea quippe in nobis esset illa cujusque veri sciendi innata cupiditas, si ad certam dumtaxat producendam id earum serie in esset mens nostra per suam essentiam determinata. Confirmatur. Mens ita potest vi sua in quodcunque bonum tendo. re, ut ad nullum bonum finitum, ipsa sua natura, sit determinata. Ergo ita etiam potest tendere in quodcunque verum, ut nullum ha beatur, cujus notionem, sive ideam, in se producere mens ipsa nequaquam possit. Omne quippe verum bonum est , & omne bonum est verum , cumque nihil appetere queat mens, nisi cognitum ab ea fuerit, aut omne verum, sive omne ens, intelligere ipsa potest, eiusque ideam cudere, aut non omne bonum potest ipsa amare . Ceterum huc quoque iaciunt omnia, quae contra automaticam mentis minstrae vim , I 8 i. & sequentibus, harmonistis objecimus. COROLLARIUM.32 I. Extrinseco detrem ante indiget humana mens i ut antas potias, quam aiserius rei ideam in se produeat . Si namque mens ad nullam certam ideam producendam intrinsecus determinata est, aliquid necessario debet admitti, quod sit ratio, cur unius potius, quam alterius rei notio ab illa producatur P. I. I. 13 o. .
Determ ιnativam mentis ad ideas producendas sunt ret , qu per ipsas ideas exprimuntur. 322. Probatur. Omnis Potentia determinatur ab objecto non so.
334쪽
lum ad Ismplieiser operandum , verum etiam ad ita operandum , ut hunc potius, quam alium in specie actum eliciat. Vetustissimorum quippe Philosophorum effatum est, omnium deinde consensione probatum, potentias specifieari per aetus, ct actus per objecta . Objectum autem potentiae cognoscitivae est res, quae cognoscitur, sive quae per ideam exprimitur. Ergo res ipsae, quarum ideas producit mens, sunt id, quod mentem ipsam ad ideas producendas determinat. Confirmatur. Certum est, ex potentia atque objecto omnem in nobis notitiam Gri. Liquida tenendam est, inquit S. Augustinus , quodo nis res, quamcunque cognoscimus, congeneνat in nobis notitiam sui isAb utroque enim notitia paritar, a cognoscente, ct cognito ta . Cum igitur nullius rei notitia produci in nobis possit , nisi ad eam produ-: Cendam mens nostra determinetur , determinatio mentis ad ideam producendam vel ex ipsius mentis natura derivanda est, vel ex objecto, quod cognoscitur, est desumenda. Nihil enim occurrit aliud, a quo recte queat haec determinatio desumi. Nequit autem determi. natio mentis ex illius natura derivari, eum illa sit ad omnes ideas ex aequo intrinsecus indifferens 3. 3ao. . Ergo ex objecto sumenda istiusmodi determinatio est; ac proinde mens a re, quam cognoscit, ad illius producendam ideam determinatur.
Mens eopulata eo ori determinatur a phantasmate ad reἰρnsibilis ideam producendam. 323. Probatur. Cum enim nulla earum reru in sensibilium , qua extra nos sunt, ita praesens menti nostrae existat, ut in seipsa per .cipi a nobis possit s*d omnes attingantur in imagine,quae ex earum appulsu in cerebro efficitur, hujuscemodi imago, sive phantasma, vicem gerit ipsius rei, sive objecti. Objectum est autem, quod mentem ad ideam producendam determinat s 3. 32 a. . Ergo mens copulata corpori determinatur a phantasmate, ut unius potius, quam alterius rei sensibilis ideam in se producat.
324. Quomodo determinetur mens ad producendas ideas rerum, quae nulla corporea imagine exprimi possitnt, demonstrabitur infra, se ubi .
Q Lib. IX. de Trinitate num. I S. salias cap. ultimo.
335쪽
ubi ostendemus, quomodo res insensibiles a nobis eognoscantur.
nulla est speetes rei impressa distincta a phyntasmate , per quam
mens corpori eopulata ad I Ubilis rei ideam prodae adam immediate determinetur.32s. Probatur. Haec enim spec es distincta a phantasmate frustranea omnino est. Sicuti namque phantasma potest immediate intellectum determinate ad istiusmodi spectem producendam, ita determinare immediate ipsum potest ad producendam ideam. Nulla enim disparitatis apparet ratio ι cum illλ species non minus sit affectio spiritu Iis, ae sit hujusmodi ipsa, cognItiuia Accedit, non posse animo comprehendi, quomodo ad Praessentiam phantasmatis cuder queat mens periem rei impressam, qui em ipsam in phamasmate priu& attingat. Nulla est illa rei speciei, quam impressam appellantia Dicunt, opus esse specie εmpressa ad rei notionem producendam, propterea quia inter id eam rei, ejusque corpoream imaginem in cerebro depictam nulla detur proportio iacontra. Etenim , si nullλ est proportio inter phantasma, & cognitionem, nulla quoque eadem ipsa est inter idem phantuana, ct speciem impressam. Haec enim,aeque ac ipsa cognitio, est spiritualis affectio mentis, ut etiam paulo antea diximus .. Ergo vel neque species
impressa ad praesentiam phantasmatis produci potest ab intellectu , Zeideo nulla est ι vel nulla est ratio, cur species ipsa ad rei ideam producendam requiratur, COROLLARIUM-3 6. Humana Dagae mens , quamdiu corpori eopulata ess, immediatriare minatar a phantasmate ad unius potius , qηam alteνius reῆ se binsidaeam producendam ,
Am dentur laees innatar, num vero omnis νο'stagnitio a sensibus dependeat. 327. instans fuit Democriti, & Epicuri opinio, Omnem n stram cognitionem adeo a sensibus dependere , ut nullae Disitigoo by Cooste
336쪽
sit, quae illis nequeat accepta referri. Nuliam asam eausam e ustilest cogitationis nostra opinantar si , inquit S. Augustinus, ni F eum ab
ώιν corporatus, qua cogitamus, veniunt atque intrant imagines in ania
mos nostros sa . Ab hisce porro micii me dissentire videntur Peripate. tici. Habent enim &ipsi pro re comperta, nihil esse in intellectu, quio prius fueris in sensu, sive, ut ait Tullius, quidquid antino cernimur, id omne a sensibus oriri ibin, Aristotele aperte docente, nihil prorsus sine phantasmate ab humano intellectu posse comprehendi sc). Contra vero sentiunt alii, contendentes cum Cartesio, non omnes nonras cognitiones suam ex sensibus originem trahere, sed earum quam . Plures nullatenus a sensibus dependere. Istiusmodi sunt, si illos as. diamus , idea Dei, veritalis, unisatis, entis, substantia, atque ipsaeotiam primoram prines oram notiones. Quae euim, inquiunt, potest esse corporea imago, per quam Deus exprimatur Odnam phan-εasma, ex quo veritatis, sonitatis, aliorumque id genus attribui runt notiones mens nostra derivet y Triplex idcirco idearum genus. tit in Logica etiam monuimus, ipsi distinguunt. Alias quippe ideas innata' vocant, adventitias alias , & alias factitias . Dicunt ideam innMam, quae nobiscum nata est, sive, ut ipsam definit Purchotius,
quae nobis a primo vita momento ad extremum, quoties attendit animur.
semper prasto est, quamque sola prima causa , De corporis . aut cubuscunque alius causa seeanda sab io, omnibas commaniter impertit M. Ideam adventitiam appellant, quae advenit animae occasione motuum , qui ex rerum externarum appulsu in sensoriis Corporis . organis excitantur. Factitiam demum vocant ideam , quae ab ipsa mente ex aliarum tinione essicitur. Expendemus itaque, num aliqua nobis insit idea a sensibus penitus independens, num vero omnis nostra cognitio ex ip. sis sensibus aliquo imodo proveniat, recteque derivetur. ANIMADVERSIO.
338. Duplici modo potest intelligi, omnem nostram cognitione sive ideam a sensibus dependere. Ita enim intelligi potest primo, ut sit sensus, nos ea tantum posse mente complecti, quae sensiuilia sunt, di quidem nonnisi prout Iensibilia. Secundo, ut velimus , nullam in nobis esse cognitionem, quae vel immediate non versetur circa 'sensio hilia, vel ex sensibilium cognitione non proficiscatur. LERN
337쪽
329. Prolatur. Si namque idea innata nihil esset aliud, quam ipsa potentia formandi ideam, videlicet si innata Dei idea esset saeui tas producendi id eam Dei,& idea innata entis esset potentia producendi id eam entis, atque ita de ceteris, omnium rerum ideae nobis essent innata. Menti quippe non minus inest potentia producendi ideas Dei, entis &e., quam facultas producenda ideas lapidis, Igni, eos
Tum , ceterarumque rerum, quarum idear vel adventitia De ista vocantur . Hoe autem non videtur dicendum s alioquin nugatoria
esset idearum in adventitias . factitiai, atque innatar distributio. Argo dea innata sumi haud recte potest pro ipsa facultate producendi
Con matur. Sumta enim idea innata pro potentia cogitandi, qua menti congenita est, nemo potest de innataram idearam existentia vel levissime dubitare. Ut enim silentio praeteream, intimo sensu notum cuique esse, se cogitare, sive rerun-ideas in se producere, ipsa etiam dubitatione, potentia cogitandi evincitur I cum scilicet dubitare is minime possit, qui non cogitat ' . De existentia autem idea innata ambigunt plurimi, neque pauci sunt , qui existentiam ipsam inficiantur. Ergo aliud est idea innata , aliud potentia, qua ideae producuntur. Praeterea innata idea existentia suaderi ex eo potissimum Iet, quod plures notiones, quae in nobis sunt, derivari ex sensibilibus mi ni me possint. Facta autem hypothesi, ut idea innata nihil sit a cogitandi potentia distinctum, haec ratio nulla est. Explicandum quippe adhuc remanet, quomodo notiones illae, quae ex sensibilibus nequeunt desuasi, menti adveniant . Ergo idea innata pro facultate, qua rerum notiones in nobis fiunt, sumi recte non potest. Dices, ideam innatam esse potentiam producendi ideam, non qui
Vivere se, & meminisse, &.intelligere, & velle, & cogitare, & scire, & judicare quis dubitet λ quandoquidem et amsi dubitat, vivit; si dubiat, unde dubitet, numinit; si dubitat, dubitare se intelligit:
si dubitat, certus esse vult ἐν sdvbitat, eo Luat; si cubitat, scit, se nescire . si dubitat,
judicat, non se temere consentire oportere. Ouisquis igitur aliunde dusitat, de s li omian ibus dubitare non debet: quae si non essent, de ulla re dubitare non posset. Lingue laus lib. X. de Trinitate num. I . , alias cap. IO.
338쪽
dem nudam, sed speciali lumine a Deo illustratam. icontra r quia potentia cogitandi , etiam prout speciali lumine a Deo illustrata, adhuc est potentia, & quidem ad omnes ideas ex aequo intrinsecus indeterminata. Ergo semper stat, posse quaeri, quoamodo ideas, quae innata dicuntur, ipsa producat, sive quomodo sine corporis, alteriusve creatae causae subsidio, notiones Dei, entis substantia, aliaeque id genus, in illa excitentur. Et sane, speciale iulud lumen menti congenitum vel meuhem ipsam. ad certas ideas pr ducendas immediaie determinat, vel non determ qat. Si non deteris minat: quaero, a quonam mens determinetur, cum ideas Dei,entis, Distantia &c. ipsa producit. Si vero dete minat et quaero , Cur non semper, & quidem a primo vitae momento, notiones illae in nobis habeantur. Posita enim ratisne susscienti, ponitur id, quod propter eam existit potius, quam non existit. t P. I.' I33. a. ' .
33o. Igitur vel nulla est idea innata, vel non est nisi actualis rei notio a primo vitae momento menti nostrae a Deo impressa . Cum enim istiusmodi idea sit aliud a potentia cogitandi, haec certe idea vel nulla est, vel, si qua datur, non in alio, quam in ipsa actuali rei notione videtur jure posse constitui.
ANi MADVERs Io I. 33I. Quonam sensu ideam innatam sumpserit Cartesus , an scilicet pro cogitandi facultate, num vero pro actuali rei notione humanae menti a Deo insculpta, incertum est. Patet ex doctissimo Hue-tio. Ita enim hac de re Cartesium convenit Cl. Auctori flatuit his, s Cartesius , triplex esse in nobis idearum genus , ut supra jam dixi, quarum alia adventitia sunt, e usmodi est idea Solis , quam ex conspe .cto Sole in se habeι unusquihue , alia factitia, eujusmodi est idea Solis qualem ratiae isus suis inveniunt Astronomi , alis demum nobis ingenita,
quas naturales appellat, euiusmori sunt idea Dei, mentis, naturarum, qua essentia voeantur, formarum Geomet νicarum , axiomatum , quibututantar Mathematisi, aliarumque rerum eo milium. Har ideas natu orales, nonnunquam eoneeptis verbis ait, nis I aliud esse, quam facultatem ipsam cogitandi, qua mens nostra pollet,qquam in Scholis a Ium primηm cogitandi appellare solent. Continus tamen subiicit , ideas illas
339쪽
esse formas cogitationum 3 eogitationer vero ipsas, sise , ut vasto loquantur , actum serandum cogitandi a facultate eogita di proscisci. --εue hac sane inter se pugnant. Nam, si eogitatio oritur a facultate egia/andi , differre necesie est , cogitationem a facultate eogitandi , ut id, qkia esseei- est, a causa. Deinde si idea est forma eogitationis , eum forma fit aliud, ae id, cujην est forma, ut anima hominis aIiud est, ae homo, idea profecto aliud est,ae eogita/io. Tria igitur in eo ipso agnoscit Caνtefus , quod unηm idemque esse dixerat , facultatem scilicet cogitandi , huisationem, ct ideam. At idem tamen, ubi disserit de idea Dei r), quam menti impressam gerimus , hane a men. te nostra nee e fictam esse , nec flagi potuisse contendit s verum a Deo ipso esse in mente nostra confignatam ct impressam , quemadmodum di idear axiomatam illorum, qua habentar immutabilia st ater
na. At multa, ειiam magis discrepant ista a superioribui. Nam dea sunt faestim ipsa eogitandi , idea Dei est facultas eogitandi de
Deo, c, idea verum ceterarum omnium sunt facultas cogitandi de ν las iis eeteris. Faealtas autem tua cogitandi ad quascunque ver eoSArandas adhileatur, una tamen er eadem saeuitas est, ut faealtas pingendi sive ad pingendam arborem adhibeatur, sive domum, eadem fa-εatias est. Unde manifeste conelussitur, ideam Dei, ae reliquar rdeat, quas matuνales ct inna as appellat, non diffeνre ab ideir a ventitiis
aut factis iis , ae iviiseo eum ha a nobis essecta fint, ct illas quoque. Deinde eum seruit aIso loco ) Cartesus , ideas Hu/ aternas , putaaxiemata ilia Geometrica, in animis nostris eo gnari a Deo, uti legre a reSe in animis eorum, qui parent ipsius imperio , atiud quid fatetuν ιdeas, ae facultatem rogitandi. Grati emuν tamen Cartesio, Aeae sententiam eius commode interpretemur, ideam innatam , pnta Dei , esse faealtatem menti nostra ingeneratam reris quoaeam modo regitandi, quo modo quotiescunque regitabit mens , ideam m. in meare exituram. Hream ne se quidem se extνieabit. Nam quid discrepa.
bis idea ingen ta ab idea adventitia , aut factisia R idea enim Al xandri, qua factitia est, poterit jure diei facultas menti generata
reνto quodam modo eogitandi, quo modo quotieseanque cogitasit , ext
bis in ea idea AIexandri . Taciliat ergo tota hae Cartein doctrina ca).
ANIMADVERsro α332. P. Eusebius Amori Lokium reprehendit, propterea quia, dum
340쪽
dum demonstrare nititur, nulla principia animis nostris est ingenita, sive nullam dari ideam innatam, eorum sententiam Uir ille Cl. non intelligat, quos impugnat. Illi enim, inquit, qui docent, quadam principia lumine natura nota ae reven ea esse, non docent , p. sam actualem eognitionem, aut 'sar spretor actuales latrum cognitio
num a Deo homini infusar esse, sed He8nt, habitum quemdam aliquorum primorum principiorum hominί eongenitum esse , sicut apibur congenitus est habitus melificandi , aman/is habitus texendi, ct fuibusvis aliis animantibus sua aries ad fisjm suum, sic θ homini est congenito quidam habitus ad opera Disjs fise suo congrua . Poro. Molitus ille in aptias, araneis, ct aliis animantitas nec est actuatit cognisis suoνMm objectorum, nee eo st i in actuali idea sui objecti, nec consistit in pura capaeitate ad aequisondam eunitionem si ir , sed consistit in tali praeparatione poron iaVais, ut acredente actuali motio. ne potentiar m per objectam, staι- νὸμθει actualis idea, ct actua
Iis cognitio objecti secundum omne/ Mutiones ad artem . . . . Ita
etiam Deus homini3 ingenium ρ ῶDUisis eirea aliquar veritate , εμα ad directionem humanarum actisuum iis ονdini, ad Inem suum in pri mi/ necessaria sunt, ct que auea, aut nauo omnino, aut nonnis lon- ο ratiocinio inveniri possent sa). Vides ergo, ideam innatam a LO-rii iudicio, non esse actualem rei notionem menti a Deo impressam, sed facilitatem quandam nobi, ab illo communicatam, vi cuius, veI levissim adhibita attentione, ea principia mente complectimur, quae nobis innata dieuntur. Itaque omnes ideae , quae sen suum ministerio in nobis exeitantur, menti nostrae congenitae sunt Cum omne ex congenito habitu derivari iure optimo queant. Nullo enim ratiocinio ad eas aequirendas opus est, ut patet. Nulla ergo est idea adventitia, sed omnes sunt innata . Quaeri insuper potest, cur primo vitae momento eae non elieiantur ideae, ad quas producen das nobis insitus est habitus, & saeilitas eommunicata Si enim exotrinseca determinatio requiritur, ut producantur, ejusdem pro se ,
atque idea adventitia, & ipsae sunt eonditionis. Adde, ad serm u das ideas ent ι, substantia, aliasque id genus, non eam in Omnibus, experientia teste, esse facilitatem, quae esse deberet, si ex congeni-io habitu suam illae originem sumerent. LEM