장음표시 사용
341쪽
L E M M A II. Sumta Mea innata pro actuali rei notione menti impressa, naria Maabis est idea rei innata, nisi actuatir rei notio a primo vita mom ηto menti insculpta fuerit, eique continuo ineκistat. 333. Probatur . Notio , quae a primo vitae momento non fuit in anima, neque in illa continuo perseverat, sed modo in ea est, mo do non est , tum iterum advenit, ejusdem prorsus, quoad sua mori- inem , videtur esse conditionis , ac sit idea quaevis adventitia . Ee hane enim non semper habuit mens, sed modo ipsam acquirit, modo ea privatur. Ergo, sumta idea innata pro actuali rei notione menti impressa, nulla in nobis est idea innata, nisi actualis notio rei, cuia jus congenitam ideam habere dicimur sta primo vitae momento menti nostrae insulpta suerit, nobisque ita perpetuo in existat, ut ea neque privemur unquam, neque naturae viribus privari possimus. Nulla est enim idea innata, si nulla sit, quae ab adventitia distinguatur.
c. Vmatur . Quia si Aea innata carere interdum potest mens, eamque iterum consequi, explicandum est, non secus ac de asient tisi, quomodo mens eam iterum obtineat, imo quomodo menti illa primo advenerit. Nullum igitur innatat inter, atque a ventitias ideas relin
quitur discrimen; ac proinde nulla est idea innata , si pro actuali notione rei ipsa sumatur. Dites, inter ideas innatar, & adventitias id esse discriminis, quod
illae a Deo, hae vero ab ipsa mente producantur. Contra. Etenim Omisso , humanam mentem suis omnibus ideis extrinsecus , a Deo scilicet, Cartesianoruin iudicio, informari, qua .ro an nonnisi posita aliqua conditione, num vero independenter ab omni conditione, innata idea a Deo producantur. Si primum e ergo nullum innatas inter, atque adventitias ideas discrimen est , quippe
etiam idea adet emisia, occasione motuum, qui ex rerum externa rum
appulsu in nobis fiunt, menti a Deo, si Cartesianos audiamus, imprimuntur ..Sin altetum: quaero, cur innata illae notiones menti non continuo inexistant; sive cur. Deus eas modo menti imprimat, modo non imprimat. Igitur pro actuali rei notione sumi nequit Mea innata
quin vel nulla sit istiusmodi idea, vel ipsa sit talis, quae , secus atque evincit experientia, continuo menti Obversetur, eique inexistat.
342쪽
Pars Secunda. 337ΡROPOSITIO I.
milius rei notio nobis eongenita est , sive nulla est idea innata. 33 . Probatur. Nulla in nobis est Mea innata, si nullitis rei cogniotio nobis a primo vitae momento impressa fuerit, nullaque in mente nostra continuo perseveret ac vigeat I. 333. l. Nullius autem rei notio ita in nobis est. Ecquis enim dicere veraciter potest, se a primo vitae suae momento Deum, ens , substantiam , veritatem, primaque Geometria prineipia, aliaque id genus, quorum notiones innata dicuntur, actu novisse s Ecquis itidem est , qui velit , nos semper adeo de Deo, de ente, de substantia cogitare, ut harum rerum no tionibus ne momento quidem temporis nostra careat mens , neque carere possit ' Ergo nulla penitus in nobis est idea innata. - Dices, tum Platonis, aliorumque vetustissimornm Philosophorum, tum omnium ferme Patrum apertam esse sententiam, congenitam nobis esse notionem Dei. Ait enim in primis Plator quando Deos esse asseris, eognitio quadam forte Divina ad rem tibi eonjanc am mandam colendamque dueit sa). Iamblycus cante omnem rationis usum ines natara5ιεν insita Deorum noι- bj. Tullius: qua gens, aut quod
genus hominum, quod non habeat fine docIrina antie patronem quamdam Deovum Cum non instituto aliquo, aut more, aut lege fit opinio constituta, maneatque ad unum omnium 'ma consensio , intelogi necesse est , esse Deos, quoniam instar eorum, veI potiar innatast cognitiones
habemus sc). Clemens Alexandrinus: omnibns fimptieiter hominibur, maxime autem iis, qui versantur in doctrina, ct literis , institutus est quidam Divinus iasuxus, unde vel inviti fatentur , unum esse Deum intorruptibilem, ct ingenitam id . Origenes e dicendum est, insilum
esse hominilus sensum Dei est. Demum S. Augustinus , hae est , inquit, vis vera divinitatis, ut ereatina rationao, jam ratione utenti,
non omnino ae penitur psi abscondi in . h. Respondeo, notitiam Dei nobis a natura insitam congenitamque nuncupari a Philosophis, atque Patribus, non quia Dei notione mens nostra, primo vitae tuae momento, fuerit extrinsecus informata Ineisque propterea quia istiusmodi notio, sine ullo corporis , alteriusve creatae causae subsidio, in nobis excitetur , quemadmodum certe opus Phil. Ment. T. II. Y est,
a) Lib. I. de legibus. μγ Admoniti ad Gemes.
343쪽
est, ut innata dicatur I sed quia ea est mentis nostrae natura, atque vis, eaque mundi totius structura, serumque praestantia, ut nullum eteatum ens considerare possit mens , quin inserre vel invita cogatur, supremum aIiquod extare numen, a quo condita liaec omnia fuerint, atque regantur. Homo ita creaιμε est, inquit S. Augustinus , at per
id, quod in eo praceuit, adtingat lita , quod cuneia praeeriit , id est, anum verum optimum De m, sine quo nulla natura subsistit , nutu do. ctrina instνuit, nultas usu expedis sa). Cuncta vero, quae creata sunt, Divinitatis vestigium in se complecti, summus quoque ille novit Tris- megistus, Vir scilicet apud Aes gyptios ter maximus, quoniam & Phi. Iosophus, & Sacerdos, & Rex eximius fuit . Is itaque ater eum per Deum euncta clarescant , per omnia rursux atque in omnisus sestet. Dear sane totius expers invisia, per singulas mundi particulas ubique splendet, atque adeo se notum prasiat, ut non intelligere modo , sed ct manibus etiam ipsis, ut ita dixerim, liceat attrediare. Nam undique nostris oeu Iis ejus obve6atur , seque obiicit , ct inculcat imago tb . Hinc S. Augu-
sinus, ciνeumeat, inquit, animur tuus per universam creaturam , unindique tibi clamabit creatura , Deu/ ine fecit. Luidquid ιe deIectaris in
arte, artVicem commendat , magisque fi circumeas univessa, consideratio concipit arti cis Iaudem. Vides ccos, magna opera Dei sent. Hides terisuam, Deus fecit seminum numeros, dιυersitates germinum, multitudinem animalium. cireum ι adhue estos usque ad teνram, nihiI xetinquas; a
dique tibi omnia resonant conditorem I O ipsa species creaturarum voces sunt quadam Creatorem laμdantium sc). Patet igitur , quomodo notio Dei, licet nobis congenita nequaquam sit, innata dici possit. Ceterum, si verba rum Clementis Alexandrini, tum S. Augustini attento animo expendantur , perspicuum fiet, Dei notitiam , horum Patrum sententia, non ita nobis esse impressam , ut a nulla rerum consideratione plane dependeat. Ille siquidem ait, omnibus quidem instillatum esse divinum influxum, quo Deus attingitur, sed maxime iis, qui in do Irinis isterisque versantur. Is vero docet, ignorari non posse Deum a creatura rationali, quae jam ratione utatur: quod perinde est, ac si dixissent, non posse fieri, ut creatas res, rationis ope , ullus consideret, quin Deum agnoscat. , i ,
a Lib. VIII. δε Civitate Dei cap. a. . h Lib. de potestate, is sapientia De , cui
o Enar. II. in Dal. 26. num. 12.
344쪽
COROLLARIUM.33s. Rerum omnium notι-es , quas Iaccessive habet meaM eopulataeorpori, naturaue sua vi ab ipsa assummtur. Omnis enim notio, quam habet mens, aut illi congenita est, eique a Deo impressa, aut suis ab ipsa viribus acquisita . Nulla est aute in notio nobis ingenita, ut modo demonstravimus. Ergo rei cujusvis notio est acquisita- δ
Omnis nostra cognitio non ita a se rus dependet, ut nam
nisi qua sensibilia sunt, ct quidem nonnisi prout
se bilia, a nobir cognoscanturo
336. I latur. Si namque omnis nostra cognitio ita a sensibus dependeret, ut sensibilia dumtaxat, & quidem non nisi prout sensibila, percipere valeremus, ea tantum modo cognosci a nobis possent, & perciperentur reipsa , quae sensoria corporis organa immutant, atque afficiunt. Senos bilia quippe dicimus, quae ex motione in organo iansorio ab illis facta percipiuntur. Falsiim est amen , ea tantum a nobis cognosci, quae ne veas organorum fibrillas movere possunt, moventque reipsa. Ut enim plura id genus alia, compendii gratia, Omittam, evidens est, veritatem, bonitatem , rustitiam, omnesque virtutes a nobis definiri , adeoque intelligi, non utique intuendo lineamenta earum, vel colares, aut quomodo sonent, aut quid oleant, aut quid in ore sapiant, aur quid contrectantibus de ea- Are, seu frigore, moluetudine, seu duritie, lenitate, seu asperitate renuntient; sed alia quadam iasione, alia luee, alia rerum evidentia, ct a longe ceteris pνς- stantiore atque eotiore sa Ergo salsum est,omnem nostram cognitionem ita a sensibus dependere, ut nonnisi quae sensibilia sunt, percipiamus. Confirmataeu. Si enim tantum sensibilia , & quidem nonnisi prout fenfibilia, cognosci a nobis possent , nulla in nobis esset , nec posset esse idea, cui corporεa imago in cerebro depicta non responderet. Percipiuntur quippe sensibilia, quatenus ex immutatione in organissensoriis ab illis tacta, corporea quaedam ipsorum imago in cerebro depingitur, mentique obversatur . Igitur vel nulla prorsus Dei notio in nobis est , quippe quae per corpoream imaginem exprimi nequit; vel non nisi instar corporum concipi Deus a nobis potest, ac
345쪽
propterea non est, eur antropomorphita , ii nimirum, qui hominis membra passionesque Deo tribuunt, reprehendantur. Nullum est enim principium , quo convinci erroris possint, si nulla sit idea, quae incorpoream naturam menti valeat exhibere, ac proinde qua Deus materiais litatis expers exprimatur. Veritati autem plane contrarium est, nos aut nullam Dei ideam habere, aut nonnisi talem, quae Deum ipsum Corporeum reserat. Ergo consonum quoque non est veritati, ea ta tum, quae sensibilia sunt, posse a nobis animo comprehendi.
COROLLARIUM.337. Falsum itaque est, nihil esse in inιellectu, quin prius fuerit in sensu, si ita intelligatur, ut sit lenias, nihil intelligi a nobis posse, ni fit hujusmodi, ut sensoria nostri eorporis organa adficere valeat di
Notiones rerum ineorporearum , ct Asensilium, quar habet mens copulata corpori , ex eognitione , sive ex ideir rerum sensibilium, innata sua vi , ab illa eruuntur. 338. Probatur. Cum enim nullius sive sensibilis, sive isse sim rei notio nobis congenita sit, sed omnes , innata sua vi , mens nostra in , se producat i 3. 333. , sitque ipsa mens ad eas producendas indicferens prorsus atque indeterminata L 32O. , aliquid dandum necessario est, quod ad rerum insensibilium ideas producendas menti ii serviat, certoque modo ipsam determinet. Niliit autem est aliud, quod ad insensibilium rerum producendas notiones inservire possit menti, ipsamque veluti determinare, nisi res sensibiles, quippe quae tantum menti praesto sunt, eique oblecti instar obversantur . Ergo ex rebus sensibilibus notiones rerum insensibilium mens nostra deri.
Conmmatar. Nulla res insensibilis immediate obversatur menti imstar objecti. Ergo vel nulla res istiusmodi a nobis cognoscitur 3 vel potest mens cognitionem aliquam in se producere, quin illius detur obieetum , vel ex sensibilium rerum ideis notiones rerum insensibilium mens ipsa excerpit. Falsum est autem , s nullam rei in sensibilis notionem habere, ut patet. Falsum quoque est, posse sine objecto notionem aliquam a nobis produci. Ergo Omnis notio rei inse sibilis ex sensibilium cognitione eruitur.
346쪽
Ceterum, si ad ipsas, quas habemus, insensibilium rerum notiones animum attendamus, perspicuum plane fiet, eas omnes esse isti uia modi, ut ex sensibiliUm rerum ideis excerptae quodammodo suerint, ac veluti avulsae.
33 ρ. Et quidem in primis ad universales entis , substantia ,eausa&e. notiones quod spectat, evidens est, solam praecilionem requiri , ut ex rebus sensibilibus meus eas deducat. Notio entis est notio rei, quatenus praecise est aliquod, cui non repugnat esse. Hanc autem non repugnantiam in quavis re sensibili nobis occurrere , res est peris spicua. Igitur, si plura sensibilia ita consideret mens, ut omnes negligat affectiones, quibus inter se, mutuo discriminantur , atque ad hanc tantummodo repugnantiae negationem attendat , universalementis notionem dubio procul habebit. Non laciis de notione μυ--δia ratiocinandum est. Sensuum quippe ministerio attingimus , res plures existere, quin sint in alio receptae ι atque in hujuscemodi exustendi modo eas convenire , quamvis sint natura dissimiles. Notio autem substantia est notio rei, quatenus ita existit, ut in nullo sit, a quo dependeat. Ergo ex sensibilibus & ipsa eruitur, si, ceteris non consideratis, solus spectetur modus, quo reapse existunt. Postremo notionem causa sibi format mens, quatenus in rebus sensibilibus d prehendit, extare aliquas ita cum quibusdam aliis Connexas, ut, una posita , ponatur & alteras illa vero sublata, haec quoque tollatur. Omnibus ergo circumstantiis, praecisionis ope, neglectis , rei quoque sensibilitate praecisa, talem sibi notionem sermat mens , in qua duo occurrunt, quatenus praecise eorum unum ideo est, quia alterum existit . Universaliter itaque ideae communes excipiunt ut ex singula. ribus, quia, ut egregie explicat Cl. Huetius, anιnsus in resar muisis idem quippiam anima ertens, excerpit illud e multis, in quibus fuerat dispersum , ct in unum eoastis , atque inde ideam universalem eonsat. Zetat in Petro , ct Ioanne , aliisque hominibus fetutis deprehendens, eor esse animalia ratιone pradita, jam neque Petrum , neque
Ioannem, neque ultam singularem hominem speetani, educit illud, creomponit in unum, quod multiplex fuerat, ac generalem tuam ct universalem conflat ct con git ideam, Ibique commendat, omnem hominem esse animal rationale ca . Phia. Ment. τ. II. Y 3 3 p. a Censura Phises Carte, ae cap. IIL β. p. Diqitirco by Corale
347쪽
3 o. Quemadmodum, praecisionis ope, ideas universales ex suis gularibus excerpit mens, ita ex particularibus generales illas propo. . litiones deducit, quae axiomata nuncupantur . Nimirum cum videat, totum A excedere unam sui Partem a , totum B unam sui partem s, atque ita de aliis pluribus, agnoscit, Omnibus totis , licet natura dis similibus, id este commune, ut unam sui partem magnitudine superent. Inseri proprerea, Pr rium osse totius, qua totam est , unam sui partem excedere , atque hinc omne totum esse majus una sui parte,& vicissim quamlibet partem , si seorsim ab aliis sumatur, minorem esisse ιοιο. Hac itaque methodo & cetera quaeque axiomata inventa primo suete, sicuti etiam nunc, si opus suerit, induetione confirmantur.
di t. Notiones veritatis, unitatis, aliorumque id genus attribui tum ex sensibilium cognitione desumi, videtur perspicuum . Dicitur viis,m, quod tale est , quale esse debet, videlicet, quod suo exemisolati consentit. Veritas igitur in conformitate posita est . Unam autem rem sensibilem posse alteri ita respondere, ut sibi mutuo consentiant, atque adeo consermitatem etiam in sensibilibus a nobis deprehendi, nemo ibit inficias. Ergo ex sensibilibus potest , praecisionis ope talis notio desumi, quae veritatem generatim sum tam menti exishib t Adde, quod Cartesio hac super re objecit olim Gassendus. Si υὸνlias, inquit Vir summus, nou aliud est , quam conformitas jussi ii eum re , de qηa fertur judicium, veritas est quadam relatio , aedi blade nihil diminctum ab ins re , ideaque ad se relatis, sea quod idem .st ab ipsa rei idea, qua ct se, ct rma, qu Ira est, reprasentat.
Φuaje ct non alia est veritatis idea, quam idea vel , quatenus rea eonis misis est, seu quatenus ideam reproentat, cujusmovi est, adeo proinde. idea vel non innaιa, sed advenιitia fit, tria quoque veritatas ad- iEnithia fit, non innata. Et cum id de qualibet veritate finguori inιeLAeaι- rvieli P etiam potest unisersaliter de verisate, cujus notio euisea. ut iam dieium est de idea rei, eκ notionibus,seu ideis finguiaraum νωδεών a . Eodem modo ratiocinare de an/ιMe. Cum enim dicatur
isti m. nuod in se indivisum deprehenditur 3 atque haec indivisio etiam n sensibilibus attingatur, fit generi a notio unitatis, si res sensibilis a
348쪽
nobis spectetur, quatenus dumtaxat indivisa in se est, ceteris scilicet
omnibus, quae nobis in illa Occurrunt, plane neglectis . Quae porro de notionibus veritatis, atque unitatir diximus , intelligi etiam facile possunt de virtutum, vιι raramque ideis. Idra π Natta, aediaria, inquit Clericus, Oequaquam innatat esse , ne liquet, quod exemplor πinstitutione ear a parentibus, magis ris, iisque, quibaseum vi/-us, habeamus. Hinc si, ut apud eultiorer vates fini magir prespicua, quam apud barbarar, utque tanta sit in humano genere circa virtutes θ υitia lissensio. Ad do ponom quidem O mxempta alearum aeterit nostra meis
dilatio necesse est, nisi velimus sapissime faui 3 sed hae ipsum judicium est,
a a. Ad Dei postremo ideam quod spectat, considerandum est, duplici modo Deum a nobis cognosci, per positionem,& Per negationem. Concipitur per positionem, cum Deo illa tribuuntur pradicata , ruae in nobis, ceterisque rebus persectionem praeseserunte ut cu nicimus, Deum esse substantiam intelligentem atque voleatem, prae ditam sapientia, omnique virtute ornatam. Concipitur vero Per negationem, cum eas omnes tinperfectiones ab illo removemus , quas an creaturis deprehendimus e ut cum Deus dicitur ens ase, ho est, anuulo productum, independens prorsus, aulloque termino circumscriptum.
Igitur nulla Dei notio in nobis est, quae aliquo modo non sit ex creaturis derivata. Dei quippe notionem ex creaturis, ab eaque Deum nobis non exhiberi, nisi secundum rationes, quae praecisio is ope egereaturis excerptae sunt, & per ratiocinationem ex illis deductae, citra dubium est. Habemus, inquit Cl. Huetius, Dei notitiam, &manifestam quidem se at non ex idea Dei haustam, sed ratiocinando eouectam, o ex gentiam omniam anseresu , ex praelaro mundi oronatu, ct ordine, ct ex rerum, uti , vocant, existentia, earumdemque motu, al,sque.azumentis, qua ct a veteribur Philosophis, ct a M. Ecelesia Patribus felicito sunt visurpata. Nam de ea, quam per sdem accepimus, Dei cognitiane nane gaidem nan agimur th . Uerum hac de re phara suo Ioccia Nune enim paucis ostendisse sufficit, &ipsam Dei, quam habemus, ideam suum ex sensibus ortum duxisse ι atque hinc nullius insens bilis rei nos habere notionem, quae suam eκ seu sibilium notitia originem non habuerit.
349쪽
3 3. Nasia, insensibilis sive vel, sise attributi Mea haberetur in antisma, si nulla νει sensibilis ab ea eognosteretur. Si nullam quippe rem sensibilem perciperet mens, id ei deesset, ex quo sensibilium rerum notiones ab ea, dum corpori copulata est, derivantur. COROLLARIuM II. 3 Quoniam notiones rerum in sensibilium ex sensibilium ideis, praecisionis ope, mens ita desumit, ut illas ex his, veluti partes ex toto, vi sua excerpat, nulla insensibilis rei notio potest modo ab anima eorpori eopulata produei, nis primo ea sensibilium rerum id in ipsa excitentur, ex quibus illa eruitar. Hinc COROLLARIUM III.
3 s. Omnis senMilis rei notio, quam habet mens rapulata torps. vi, a sen ilium eognitione neesaris dependet. Unumquodque enim ab ea necessario dependet, quo sublato, nequaquam exi steret. Quamobrem sCOROLLARIUM IV.
3 6. Cum certa res sit, omnem nostram sensibilium rerum cognitionem a sensibus dependere, scognoscuntur enim sensibilia, quatenus sensoria nostri corporis organa ab illis immutantur , relinquitur, i exsibilium quoque rerum notioner a sensibus dependere. Igitur COROLLARIUM V. 347. Oin is nostra eognitio dependet a se Ius -I immediate, veImediase. Quidquid en cognoscimus, veI sensibile est, vel insensibile. Cognitionem sensibilium a Iensibus immediate dependere, nemini du bium est. Ergo, eum notio rei cujusvis insensibilis a eosnitione lem sibilium dependeat, perspicuum remanet , illam a sensibus meaiat dependeIe.
350쪽
3 8. Ea raram eognitio a sensitur eerto quodam modo dependet, qua ment eorpori unita scit se rogitare . Cum enim sciat mens , se cogitare, quatenus noscit, se aliquid cognoscere, relinquitur conis stare menti, se cogitare, quatenus supra rerum ideas, quas habet, se convertit, & circa illas, veluti circa objectiun , ipsa versatur. A rerum ergo ideis ea itidem cognitio dependet, qua, se cogitare, nolcat mens. Omnis autem rei idea a sensibus aliquo modo dependet t9. 347. . Ergo illa quoque cognitio dependet aliquo modo alentibus, qua, se cogitare, mens nostra cognoscit. COROLLARIuM VII. Τ 9. Iggur et am a sensitus aliquo modo dependest meny copulata corpori, ut Dinam cognoscat. Mens quippe, dum corpori unita est, non cognOicit seipsam, nisi quatenus scit, se cogitare. Dico, inquit m se supidis, quod anima si Agaamur de notitia , quam habet animae Ie qu a bulluscemoda notitia ineaptionem in notitia de se a notitia actu-ηmJMorum 1ncipit, ct notitia, qaam habet de habituar suis, a notitia
a uum ruorum habituum ιθμ eognoseodo actum, at pote velle, o noscit arguit Ue a ιquid , ἰscernendo ea esse s ct postea eognoscendo naturam,
o morium actuum, utpote quod actio intelligendi est immateriaii, , re- ὰλ π . ν φ g a potentias tales esse, O per potentias, quidit Iubstantia. Dum autem intelIectus, quid fit , apprehendit , determ natur as 1ntuitionem, qua mens ab exteνioribur sequestrata, ct super serutexa, se ct suos habitus intuetur per spreulum intellectuale, per actum Hum super essent ιam anima, ct habitum a . OROLLARIuM VIII. 3 o. Eae hisce apparet, eam esse humana mentis Agenisam P mν atque potentram, ut ex vi duus λυ sitia teνnere ipsa possit , e μ'
gularibur unιυersaria excerpere, futara ex praesentibus, ct ea a qη si IMuta ' ΠΤ, qua sunt, coia gere s ac propterea excellentioriι , quam orporea quavιν substantia , eam esse natara, uno verbo : ipsam esses s ' dom spirit lem. In corporeis namque naturis, ut egregie Ob