장음표시 사용
381쪽
Humana voluntat neque eisea lonum sui ratione boni , neque e rea malum sub ratione mali, est libera libertate contraνietatis. I9. Prolatur. Voluntas ita in bonum tendit,& malum fugit, ut neque bonum, quatenus bonum est, aversari ipsa possit t=.37r. , nec malum, quatenus malum, valeat ipsa appetere c3. 37 a. λ. Ergo nee circa bonum sub ratione boni, nee circa malum sub ratione mali, humana voluntas ita libera 'est, ut contrarios actus , am rem scilicet, atque odium, elicere queat. .
ar. Quoniam in bono infinito clare cognito nulla apparet, neque apparere potest ratio mali, voluntas circa sonum infinitum elare cognitum non es libera tibertate'eontrarietatis.
622. Contra vero, cum nullum sit bonum finitum, quod sub ratione mali nequeat inluntati exhiberi sim persectum quippe est hoc ipso, quod est finitum , eirea bonum quodcunque sinitum voluntas humana Iibera est tiberrate contrarietatis . . COROLLARIUM IV.
6 3. Etiam eisva lomtim in itam Ascura eo nitam volantat tibera est δεό tate contrarietatis. Cognitio quippe obscura boni infiniti non impedit, quominus sub ratione insti exhiberi voluntati illud pulsit. Pr
fecto , licet Deus, inquit doctissimus Mareae, serundum je fit uniυeν-siae bonum , apprehendi tamen potest per modum cujusdam particularis boni, Disitired by Cc oste
382쪽
boni , ct in re apprehendi potest asi qua ratio mali , seu incommodi , saltem in ordine ad est eritus eius I multoque magis potest inυeniri hae incommoditar, υel di cultas in intentione, vel amore ipsius Dei , ct ideo facile ρο. es a voluntate refutari, ct interdum etiam Deus ipse odio taberi sa).
Voluntas circa bonum quodcunque finitum libera est libertate exercitii. 424. Probatur. Bonum quodcunque sinitum ejus conditionis est atque naturar, ut sub ratione non soni exhiberi nobis possit. Omne enim finiturn , quatenus finitum, imperseetiim est, &omne imperisiectum, qua tale, est non bonum. Ergo voluntas ita respicit bonum finitum, ut & appetere illud queat,& non appetere. Potest nempe illud appetere, quatenus tale est, ut sub soni ratione voluntati exhibeatur. Potest vero bonum ipsum nota appetere, quatenus sub ra. tione itidem non soni eidem valet ostendi. Ut enim habet S. Augustinus, nolunt homines facere , quod justum est, sive quia latet, an ju flum fit, sive quia non deueiat b). Igitur voluntas ita respicit bonum finitum, ut in illo appetendo, exercitii libertate fruatur. Con matuν. Cum bonum finitum non sit adeo bonum, ut omnem imperfectionem excludat, volitio boni finiti non ita bona est, ut nullus in ea desectus habeatur. Igitur neque negatio illius volitionis est ita mala, ut nullo prorsus modo nobis bona videri possit. Utra. que ergo contradictionis pars, scilicet appetere,& non appetere bonum finitum, potest sub ratione boni nobis exhiberi s de ideo utraque eligi a voluntate potest. In id enim tendere potest voluntas, in quo aliqua boni ratio apparet. Voluntas igitur ita amare valet bonum finitum, ut illud etiam non amare ex aequo possit. - COROLLARIUM I. a 3. Voluntar silera est libertate ex Veissi etiam eisea sonum infiniarum obscure cognitum. Bonum quippe infinitum obscure cognitum non ita nobis se prodit, ut instar boni fiuiti spectari a nobis minime quzat.
COROLLARIUM II. M6. Libertas exertisti e rea bonum quodcunque In tam oritur is
383쪽
M ex amplisudine appetisus. Eam quippe ob causam circa bonum finitum liberi sumus libertate exeνeitia, quia selicitatis desiderium, quod congenitum nobis est, a nullo bono finito satiari penitus p
test. Ideo res temporales, inquit S. August mus , nemini eonferant veνam felicitatem, quia non extinguunt insatiabilem eviditatem sa).
Voluntas humana eirea bonum in itum elare eognitum non est libera libertate exercitii. 27. Probatur. Cum in bono infinito clare cognito nulla impers ctio, nullusque desectus appareat, occurrit voluntati tamquam expletivum perfectissimum sui appetitus. Eam igitur summe movet & allicita ippe, ut egregie advertit S. Augustinus,& experientia confirmat,
tanto quidque vehementius volumus, quanIo eertius , quam bonum fit novimur , eoque delectamur avdentius th). Neque ergo voluntas se retrahere ab amore summi boni clare cogniti, quin contra suam naturam Oper
tur. Id autem impossibile est. Ergo ea ratione tendit in honum infini tum , ut illud non amare in ipsius voluntatis libera non sit potestate. Coninmatur T. Quia, teste eodem S. Doctore, ignorantia, ct im=rmitas vitia sunt, qua impediant voluntatem , ne moveatur ad faeiendum opus bonum, vel ab opere malo abstinendum te . At neque ignorantia, neque infirmitas locum habent, cum agitur de summo bono clare cognito . Non enim ignorantia 3 cum illius cognitio ponatur cIara. Neque infirmitas 3 cum bonum positum sit summum, nempe tale, ut nillil in eo desit, quod possit optari. Ergo &α COUrmatur a. Volitio boni infiniti clare cogniti est nobis adeo hona, ut illius carentia sit nobis summe mala. Summum quippe ma- Ium nobis est, quod fruitione summi boni nos privat. Ergo fieri umquit, ut voluntas ad non amandum potius, quam ad amandum summum bonum cIare cognitum, se determinet. Repugnare quippe v, detur, ut ex duobus extremis contradictorie oppositis voluntas illud
eligat, in quo nulla ratio boni, quinimo ratio summi mali apparet, ipsumque illi praeserat, in quo ratio maximi boni manifeste co-
384쪽
rando dependeat. 428. v I OIuntatem dependere ab intellectu in operando, igno. rat nemo. At quomodo dependeat, non una omnium sententia est. Plerique siquidem ajunt, voluntatem ita subiici intellectui, ut ad unam contradictionis partem ab illius iudicio deis terminetur . Secus vero opinantur alii . Pro assirmativa plures eΤhomi statum schola citat Mastrius Disput. VII. Metaph. g. 3. . quos sequitur doctissimus Bellar minus tib. III. de luero arsisrio cap. 8. prop. 6. Pro negativa autem stant Seoti stae, Suareae Disput. XIX. in Metaph. sect. 6., Becanus P. II. Samma Neoctract. I. cap. a. q. F., aliique. Sit ergo pro decisione DEFINITIO L a ρ. Iudicium theoreticum dicitur illud, quo nonn verisar o secti exprimitare ut cum iudicat mens, Deum esse justum, omne em esse bonum &c.
DEFINITIO IL43o. Iudicium practicum vocatur illud, quo ἰntellectus dictat o Iantati , aliquid faciendum esse, vel omittendum. Tale est illud , quo
intellectus suggerit, colendum esse Deum, nihilque alteri faciendum, quod ne nobis nat, ipsi etiam optamus. Practisum porro vocari hoc judicium solet s quia ordinatur ad regulandas actiones potentiae ab intellectu diversae. Est enim praxis, ut ex Doctore Subtili diximus i in Logica, actus alterius potentia ab intellecta, naturaliter posterior intellectione, natur elici eonformiter rationi recta, at fit vectulo .
43 I. Indisium practi eum iudicio theoretico , atque adeo etiam s-pliei rei perceptione, posterius est. Non enim intellectus dictare potest voluntati, hoe esse faciendum, vel non faciendum , nisi prius iudi
a ide Exercit. L in Logicam artis. 3.
385쪽
judicaverit, illud esse bonum, vel malum, atque ad finem consequendum aut aptums aut prorsus ineptum. ι' DEFINITIO III. 32. Iudicium practicum ultimum dicitur illud, quo, omnibus 5 atis, atque expensis, intellectas dictat, hoc tandem eligendum esse, με faciendum, vel non faciendum. Vocatur autem ullamum , quia ipsum immediate consequitur determinatici voluntatis. DE v INITIO IU.
33. milvum volitionis, & nolitionis est id, quod rationem tonatinet , eur mens aliquid velit, aut nolit, sive quod respondetur quaerenti, eur, positis pluribus, ad unum potius, quam ad alSud voluntarsese determinet. Sic acquisitio scientiae est malitiam studii , si studio incumbat mens, ut rerum scientiam obtineat.
Nulla in anima haletar volitio, nullaque nolitio In ea data ν sine motiυo. 34. Probatur. Nihil appetit mens, nihilque aversatur sine ratione, cur amore prosequatur unum,& alterum fugiat. Ut enim praeteream, nihil fieri sine ratione lassicienti, cur fiat potius, quam non fiat P. I. g. I 3o. , nullus est , qui si interrogetur, cur unum velit, & nolit alterum, aliquam suae volitionis, nolitionisque causam non assignet. Ergo nulla prorsus sine motivo datur volitio in
anima, nullaque in ea habetur nolitio g. 33.
μι υam Glisionis est ratio boni, ct motivum nolitionirest ratio mali , με non boni in Osee o deprehensa. 4ets. Probatur. Si quaeratur enim a Cur unum appetamus, & fu manius alterum, haec una omnium tam doctorum , quam indoctorum vox est, quia illud nobis bonum , hoc vero malum, aut non bonum deprehenditur. Ergo ratio boni percepta in objecto, motivumvol, Disitiaco by Coos e
386쪽
volitionis est, & ratio mali, sive non boni in illo itidem deprehen. la est motivum nolitionis. V
i ineque voIitio aliqua, neque nolitio habeatur in anima. . 3 . , nihili velle possumus, nisi sub ratione Ani, ni-
37. Nil potum, ut fert volgare proloquium, qain praeopnitam.
Voluntas in omni sua actisne nece saris iapendet at inteuectu.
e, nisi cognitum illud a nobis antea fuerit. F. 37. . Erm nulla est actio voluntatis, quae ab intellectu non dependeat M
43I. Probatur. De voluntas objectiim aliquod amore prosequatur noli alludi requiritur, nisi ut sub ratione boni illud men apzeri Habetur lenim hoc ipso quidquid necesse est habeatur, ut
in m Opuβ autem non est iudicio praetico, ut ob eis eum sub ratione boni .menti reluceat. Cognoscitur quippe obiectum,& bonum iudic tur, antequam intellectus dictet, illud esse amore squondum sβ. 3 r. . 'rgo practico judicio non est opus, ut vo-.bi iis T R 'Rς λβς PQR ix a judicio practieo intellectus A''R QPς -0do dependet, ut nulla possit esse volunta tis a Q. quam Iudicium aliquod practicum non praecedat.
387쪽
Dices e voluntas nunquam agit sine ratione i est enim apste istas. rationalis. Ergo nunquam agit lane iudicio practico intellectus. I R. disting. anir voluntas nunquam agit sine ratione theo retica, Vel practica, eone/uo aris v nunquam agit sine ictione practica, hoc est, sine judicio dictante, hoc esse faciendum, negst anν, & consese Fatemur, voluntatem nunquam agere sine ratione, illuci est, . sine praevia cognitione objecti. At negamus, iudicium practicum inevi- lectus, ut voluntas operetur, semper requiri. Sicuti erum cognitio theoretica satis est, ut bonitas, vel malitia objecti menti reluceati, ita haec plane sussicit, ut voluntas sine motivo, sive sine ratio ne, nun. Juam operetur. Nerum Porro est, voluntatem. proprie loquendo, ici appetitum rationalem, quatenus a judicio practico intellectus diis rigitur. Hinc tamen mm sequitur, ut, nisi iudicium illud praecedat, nequeat operari; sed tantum ut, cum ab ipse, judicio dirigitur, an titus rationatis recte dicatur. l O 1 -
tium judicium practicum ita movet voluntatem , ut ipsam
6 P. Prolatain prima auditoritate. Docet enim Aristoteles, esse non. Multos, Di melius. opinantur, ob υitiam tamen ea, quae non detent, eligere consueverunt ta)r quod perinde est, ac si dixisset, monaullos, illi causa, contra judicium practicum intellectus operari , juxta illud Poetae I . video metiora, probos e . . Deteriara sequor. Hoc est, ita ago, ut non sequar iudicium rationis, mihi dictans, hoc melius esse , atque faciendum , illud vero malum , adeoque fugiendum , sed ita, ut, quod fuggerit concupiscentia, amplectar. His aecedit S. Bemardus. Habet sane, inquit mellifluus Doctor ,--ntas, quaeunque se volverit, sempeν rationem comtem , y quodamm si perissequam, non quod sempeν ex νatione, sed quod nunquam absquπνatrone moveasur, itavi masta faciat per ipsam conιra ipsam, hor est, Ψ per Har minisseνram, contra ejus conciliam, sive judisium b . NO-que juvat opponere, S Doctorem loqui de iudicio practico rationis vreia, non vero do quocunque judicio. Non valet, inqumst quia,
388쪽
si iudicium vinarurranii non ita movet. voluntatem, ut ipsam necesis lario deo mirier; nullum profecto iudicium est, quod valeat volun itatem nevinia idererminare. Itaque im longe υIdetur a vetitate, iut aliquod judicium practicum intellectus necessario determinare voluntatem ad operandum possit, quin potius nullulii sit judicium, cuinduntas rueqaear dissensiv suo. apertissime refragari. . i , Probatur a. vatione. Voluntas, posito quocunque iudicio practico .
intellectus, aut libera es au* non est labera, Si est liberar ergo a iudicio non determinatur, sed potest, secus ac illud dictat, otiosa consistereto Si vem noni est liberar ergo iudicium practicum intella.ctus privan voluntatem libertate is Absurdum autem id quam maxime in . Enimvero ν quemadmodum ait Sa Bernardus, est ratio data vo. Iuniari , ut iri imas itiam, mon at defraat . Defrueret aatem, fi nereses tatem ex utiam imponoet, quominar Iibere pso a irxis sese volveret e in malum consentiens appetituit, aut nequam spirisui, ut fit animaueti non percipiens , veI eertae ct persequem ea, qua sunt spiritus Dei s si ad bonum variam sequens , at flat spiritaalis, qua omnia diiudicans, ipsa -nime judicetur x si, inquam, horum Podlibet, prohibente v tron , Poluntas non posset, voluntas Jam non esset. Uri quippe necessi-rar , iam non volantas ta . Ergo M. . tCon matur. Positis omnibus, quibus ad agendum est opus, potest voluntas non operari, adeo nempe ut adhuc maneat ad utram.
que contradictionis partem intrinsecus indeterminata. In hoc enim libertas exercitii posita est V. 3 88. . Operationes autem intellectus, atque adeo etiam iudicium illius practicum, non respiciunt voluntatem, nisi tamquam prae requisita ad illius actiones. Ergo, posito quocunque judicio practico intellectus, potest voluntas non operari, adeoque &c. Praeterea vel omne judiciem practicum intellectus necessario de terminat voIuntatem, vel aliquod tantum. Si omne tergo voluntas non agit libere, quando iuxta dictamen intellectus operatur. Si alia quod tantum, vel id praestat, quatenus iudicium practicum est, vel quatenus circa tale objectum versatur. Si primum: ergo omne iudicium practicum id praestare debet. Sin alterum: ergo objectum finitum, secus ac superiori loco demonstravimus fg. 42 . , tantam ossicaciam: habet ex se, ut valeat voluntatem necessario ad operan.
Diser, voluntatem non determinari ab omni iudicio practim in. telle, sed ab eo tantum, quod ultimum est.
389쪽
Contra: quia vel iudicium, quod dicitur u Itimum, habet a deteris minatione voluntatis, ut sit ultimum, vel id habet ex se. Si hoe alterum e ergo voluntas non est libera , cum non sit in illius potestate judicium , quod ei placet, amplecti. Sin primum i ergo voluntas a
nullo iudicio intellectus determinatur, sed, posito quocunque judicio, ipsa est, quae ad operandum, prout unum illorum dictat, sese
. Objecta diluuntur . . . ' . o. mi Contra postremam hanc propositionem arguitur primo: si nullum . iudicium practicum intellectus necessario determinaret voluntatem, ioperari ipsa posset sine motivo i Hoc autem falsum est . . Ergo&αθPνα seq. majorit 3 si enim posito judicio dictante, hoe esse facien- .dum, posset voluntas se determinare ad oppositum, haec determinatio esset sine motivo. Nihil quippe tunc habetur, quod sit ratio, cur voluntas ad oppositum sese determinet. Ergo &c. neg. seq. majoris, & axis probationis. Potest namque voluntasse determinare ad oppositum, ut sira utatur libertate 3 cumque hoc motivum semper habeat locum, cum agitur de amplectendo , vel non amplectendo bono finito , nullum est judicium practicum de istiusmodi bono, quod valeat voluntatem necessario determinare. Dices cum doctissimo Bellarmina , iudicium de exercitio propriae, libertatis esse illud ultimum, de quo in praesens agimus. Ergo, cum illud sequatur voluntas, ab illo determinatur. . R. neg. ronse . nam licet voluntas sequatur judicium de exercenis da propria libertate,& ideo iudicium illud sit ultimum, non propterea a tali iudicio voluntas necessario determinatur . Ipsa est enim , quae se determinat, & quidem libere, ad non operandum, prout iudicium primum diciabat, sed ad exercendam suam libertatem Seiaquitur ergo iudicium de exercitio sitae libertatis; verum ita , ut ad aliud judicium sequendum sese determinare potuerit. Aetuitur a. Voluntas nihil eligit sine praecedente actu rationis,
sive sine iudicio practico intellectus . Ergo a tali iudicio determi
.. transeat asis , & nego eo eq. Aliud est enim , voluntatem nunquam se determinare ad aliquid faciendum , vel non faciendum sine praevio aliquo iudicio dictante ipsi voluntati, ut ita se
gerat s aliud Vero, Voluntatem ad unam contradictionis partem necessario a iudicio intellectus determinari. Potest namque esse verum , ut sine praevio iudicio practico intellectus nunquam agat
390쪽
voluntas, quin verum sit, eam non determinare seipsam, sed ab ilis Io determinari. Prosecto , omnium sententia , voluntas nunquam Operatur sine praevia theoretica cognitione Objecti, neque tamen ab hac cognitione necessario determinatur, sicuti neque ignis determi. natur ab appropinquatione ad comburendum lignum, licet fieri ne queat, ut sine appropinquatione combustio habeatur. Itaque sicuti appropinquatio non est nisi conditio necessario praerequisita, ut ignis id praestet, ad quod per suam naturam determinatum est 3 ita judicium practicum potest esse tantum conditio necessario praerequisita, ut voluntas ad unum sese determinet. Disere voluntas nunquam agit contra ultimum judicium practi- cum intellectu . Ergo ab illo aeterminatur. P. disting. asis r voluntas nunquam agit contra ultimum iudicium practicum intellectus, hoc est, contra illud , juxta quod reipsa operatur, concedo ans , nunquam agit contra ultimum judicium practi. cum intellectus, hoc est, ita sequitur iudicium, quod sequitur, ut illud non sequi minime potuerit , nego ans, & conseq. Facta igitur hypothesi, ut voluntas semper sequatur iudicium aliquod practicum intellachus, repugnat prorsus, ut contra ultimum se gerat, videli. cet ut juxta illud non operetur , iuxta quod jaln operatur. Verum inferre hinc nequaquam licet, voluntatem a judicio, quod sequitur, nempe a iudieio ultimo, necessario determinari. Ita nempe illud sequitur, ut ipsum non sequi ex aequo potuerit. Arguitur 3. Non agit voluntas , quamdiu iudicium intellectus indeterminatum est. Ergo, quando agit, ideo agit, quia a judicio determinato intellectus determinatur. θ. neg. eo eq. Ex eo enim, quod non agat voluntas, nisi habeatur judicium intellectus determinatum , non sequitur , ipsam a tali judicio determinari, sed tantum determinatum iudicium intellectus requiri, ut illa deinde sese determinet. Profecto non operatur volu nistas , ut diximus, nisi adsit theoretica objecti cognitio, neque tamen ab istiusmodi cognitione voluntas ipsa determinatur. Amuitur 4. Si voluntas eligere aliquid posset contra iudicium inistellectus , posset peccare, quia aliquis error in intellectu haberetur. Hoe autem salsum est; cum juxta divina oracula , errent , qui ope. Tantur matam' . Ergo nequit voluntas iudicio intellectus ita refra. gari, ut, contra ac illud dictat, sese determinet. R. neg. mia. Falsum est enim, voluntatem peccare non posse sine errore in intellectu. Angelorum quippe, primique parentis peccatum Phil. Μent. T. II. B b non