장음표시 사용
71쪽
contradictio est, ut unum sit prius alio, eoque simul posterius , si-inuique in eadem linea siue M. . dependeat, dolon dependeat. - D L F I N I T a o I L , P
as . Dividitur principium in principium rei , de in principium cognitionis, seli in principium essendi, dc in pria ripium cognoscendi. Principiώm rei, sive essenai, dicitur illud ,per quod aliud ere. Iuud vero pν-e pium regnoscendι nuncupatus, per quod aliud cognoscitur. Sie quintam a patre liahet esse fit: us, pater est princ/pium essendi ipsius filii. Quoniam vero axioma illud et inpossibile est, idem simul esse, ct non esse, adiplura, quae nos latent, cognOlcenda inservit, principium cognitionis vois.
as8. Pνιncipiam. essendi duplex est , internum , & externam i Inis rernum dicitur, quod a a reι esse ιιam, cujus est principium , intrias cur spediat. Externum autem vocatur , quod ais essentiam priseipiati intrinsecus nequaquam attineι. Sic pater est principiam externum filii; internum vero anima atque Corpus . Etenim anima & corpus ita re Loiciunt hominem, ut illius ellentia in intrinsecus constituant Atyero patris essentia ab ellentia filii prorsus distinguitur . . i ,
D E F I N I T I in IV. . asst. Causa ita genere dicitur principium influens esse in Hud , sive clarius: cavi ganerati in sumta est ι , quod rationem continet, exv auequo mora haseruo atiud naitira distinctum. Quod autem a causa situm esse ixecipit, effectus nuneupatur. causa itaque dicitur principiam , quod astat loco generis Oinnis enim causa principium est si aso. scum ration*mi contineat, cur sit effectus. At vero non omne prinei plum est cacas cum nota sit de ratione pνine pii, ut asto pristi ato natu incra distinguatuς I. asa. Ainat et proinde tu creatis est vere eausa fili, At ini Daginis non est, nisi prine p um. In Creatis namque pater distinguitur penes. esse aliam a filio, qui suum esse ab alio recipit 3 noni sic autem in Divinis, ut est manifestum.
a fio. Omnis ergo effectus posterior natura est sua causa , ab eoque es ;
72쪽
si ni at ter dependet. Effectus enim ita respioitcaiisam, ut ab ilIa suum esse recipiat. Dep idet iditer a cauta quoad mari esses S: ideo non esset effectus, si nulla sintset causa. Contra vetar optime potest esse causa, quin habeatur eisectus ν cum ratio, cur existat causa, in ef
fectu non comprehendatur. . t :
C o R o z A R I u M . I Lasa. Quemadmodum fieri nequit, ut idem , si penes eandem rationem cum eodem conferatur , rationem simul habeat prineipii, Scpriseipiati c*.2y6.9, ita repugnat prorsus, ut idem, si alteri penes ea iam rationem comparetur , D Juias simul eausa , atque esseritur. DET INITIO V.
262. Causiaitar eausa est illa ratio A causa,propter quam habetur effectus . Sic quoniam actio patris est ratio, cur existat filius, aetio iditi est e salitas patris in filium . 't . .
263. Conditio fine qua non vocari id omne QIet quod necessaris quiadem requiritur, ut habeatur essectus, verum non ita, ut in illo si ratio, eur escitur existat. Sic appropinquatio ignis ad stuppam non est, nisi condisio, sine qua combustio haberi non potest. Etsi enim, appropinquatione sublata, fieri nequeat, ut stuppa comburatur, ratio tamen, cur fiat combustio, in ipsa appropinquatione mi ai me compre
26 . Causa porro veI adaequata est, vel inaiaquata . A qaata diacitur illa , qua adeo in is esse in esctum , ut totam ipsa in suo genere rationem eon ineat, cur fit esectas. Contra vero inisequata ea est, quae in suo genere totam rationem, ear fit essectus . minime comprehendit . Sic ignis est adaquata causa combustionis. ω vero pater non est causa filii, nisi inafaquata. In igne enim tota habetur ratio, cur saccombust io. Contra vero tota non est ratio in patre, cur filius existat. Ea C Diqitizod by Corale
73쪽
COROLLARIUM L, ε s. Nihd ego est in eme Iu , cujur susscient vatis in adaequata Das est ectus causa non contineatur. COROLLARIuM II. α σε. Caasa adaqua ιa ita inclait esse in Vectam, ut ea posita, -- ω q. alia in eodem geneνe ct ordine sublata, e eetur ipse ni et Ffme exsat .
167. Dividitur postremo eausa, quemadmodum principium s . 238. , in intrinsecam , & extrinsecam. Intrinseca est illa, qua ita insuit iis M, esar dieitur ea se, At luod essentialiter eonsti uat . Exiviseer v m ea est, qua is essentram inius, cujus eaUa vocatar, iatri reus emisflittiendam minime spectat. Sic lignum dieitur eausa intνinseca stat Mnquae ex illo si ι extνinseca vero artifex, a quo efficitur. Fit enim statua ex ligno, perinde ac totum ex parte. At non ita fit ab artifice, ut illius essentiam arti sex ipse ingrediatur, ea inque constituat.
a 68. Aristotelis suit opinio, omnium deinde SehoIastieorum fi rismata consensu, quatuor esse causarum genera, quae ad habendum eur compositum necessario requiruntur, materiaiem scilicet, 'rmalem, serentem, & finalem. Vocant materialem causam id, ex q- praeex
sente fit compositum s firmasem id, per quod compositum est tale ensin species sistentem agens illud, a quo compositum producitur, f-nalem vero id, propteν quod agens operatur , ipsumque compositum efficit. Causam Arout les putat ivibus modis disi, inquit Seneca . Priuma causa est ipsa materia, fine qua n bia potest esset . Meunia opifex. Tertia forma , qua aenisuique opori imponitur , tamquam statua . Nam hanc Arso eges idos vocat. 2karta quoque, inquit, his aerediti pro situm totiu3 operii sa). His quintam addit Plato, quam exemplar di xit, sive νdeam 3 est enim, ad qώod respiciens or ifex, id , quod destia nabat, efficis M. Quinque igitur sunt ex mente Platonis causarum
74쪽
. genera, nimirum, teste eodem Seneca, id, ex quo; id, a quo, id, ad quod 3 id, propter quod, novi me id, quod ex his est. Tamquam in statua id, ex quo, as Uri, id, a quo, artifex est I H, Uuo, forma est, qua aptatur ivit, id , ad quod, exemplar epi , quod imitatur is, qui facit 3 id , propter quod, facientis propositum est s iae, quod ex istis est, ipsa statua sal. De singulis porro hisce causis infra agemus, earumque naturam nitide explicabimus . Modo expendendum paucis est, an hae Platonica causa distributio fit idonea , deinde an idem numero es eius a pluribus eaos adaquatis ejusdem generis, ct ordinis
uinque causarum geneνa satis apte a Putone numerantur , scilicet
materialis, formatir, et ienr, Inalis, ct exemplaris.
269. Prolatur. Tot sunt genera causarum, quot sunt ea, quae diversa ratione influunt elle in aliud g. 23 9. P. Quinque autem haec sunt. Ergo &c. Pro, min. etenim primo cum ex nihilo nihil prorsus naturae viribus fieri possit, subjectum, sive materia requiritur, ex qua praeexistente res producatur . Quoniam vero praeexistens subiectum, ex quo res fit, pluribus essentialiter diversis est ex aequo commune,
opus est forma, scilicet principio determinativo, per quod res ipsa iii certa entis specie statuatur. Nequo enim, mquit Seneca , statua ista Doriphoros , aut Diadumenos vocaretur, nisi hac tui esset impressa faciei M. Extrinseco quoque agente est opus, a quo res fiat. Ut enim nihil ex nihilo oriri potest, ita nihil, natura sua contingens, potest existere, quin ab alio producaetur, ii ve quin existentiam ab alio reiscipiat s. I 8. . Porro cum certa res sit, nihil temere, vel sortuito fieri, aliquid admittendum necessario itidem est, propter quod ab agente fiat, quod ab illo efficitur . Quoniam demum agens ratione praeditum nihil molitur extra, nisi exemplar habeat, quod imite tutat aliqua etiam in ipso exemplari adest ratio, cur externum ipsum opus existat. Quinque igitur sunt, quae influunt, de quidem modo plane diverse, in esse alterius It ac proinde quae sunt hujusmodi , ut ratiocosa illis merito optimoque jure conveniat, adeoque &c.
75쪽
Fiemi m n me posse videtur, ut idem numero effectus habeat simul esse a pluribus causis adaeqvatis ejusdem generis, o ordinis. 2 o. Probatur . Non potest idem numero effectus habere smul esse a duabus causis adaequatis eiusdem generis,& ordinis, quin earum una simul sit,& non sit causa ipsius effectus. Id autem aperte repuis gnat g. 128.). Ergo &c. Prob. seq. majori1. Cum enim causa rati nem contineat, cur sit effectu Scar. 2 9.), illud non est alterius causa, quo sublato, adhuc effectus ipse persectissime existit. Una autem illarum caiisarum sublata, persectissime adhuc existit effectus f. 26 )ι cum, quae illius remanet causa , posita sit adaequata. Igitur illa non habet rationem causa. Simul autem est causa per hypothesim . Ergo &C. Conj,matur . Nam si idem numero effectus posset simul esse a pluribus causis adaqxaιis ejusdem generis, & ordinis, effectus ipse ab una illarum simul persectissin e in essendo dependeret, & non dependeret . Dependeret enim s cum illa posita sit causa ipsius affectiis adis quata. Non dcpenderet vero s quia nihil perfecto ab eo quoad suu ineste dependet, quo subIato, non minus , quam illo polito persecte existit. Ergo&c. OG cta diluuntur. Posteriori huic propositioni opponitur primo. Non repugnat, ut plura corpora simul sint in eodem loco s ac proinde ut idem locus simul a pluribus repleatur. Ergo neque, ut idem effectus a pluribus adaequatis causis suum simul esse recipiat. Repletio siquidem loci speetari optime potest, veluti effectus corporis locum Occupantis. P. dising. ans: non repugnat, ut plura corpora simul sint in eodem loco, ipsumque singula linuit repleant, nego am s ut sint in eodem loco, quin tamen simul a singulis locus ipse repleatur, concedo
Myr, & nego conseq. Concedo itaque, evidentem in eo non esse repugnantiam , ut plura corpora simul sint in eodem loco. Verum contendo, fieri tunc nequaquam posse, ut singula locum ipsum replean r. Locum quippe repleri a corpore , perinde est , ac locum ipsum ea
ratione a corpore Occupari, ut aliud quodcunque corpus ab eo excludat. Illud ergo dumtaxat corpus locum replet, quod in illo impenetrabiliter existit. Quamobrent, dum in eodem loco plura si nullsunt
76쪽
sunt corpora, a nullo eorum locus ipse repletur, sed divina virtute ita sunt in loco, ut naturalis effectus positionis corporis in loco, sciis licet loci repletio, penitus prohibeatur. Inter dimensionem dimenissionein, inquit Doctor Subtilis, non est repugnantia formalis , quia talis non est , nisi quoad idem subjectum s non autem sunt in eo Mn sufectos nee Iormaliter etiam, quia quanta non repugnant formaliter. Si ergo sunt repugnantia, hoc non est, nisi resperitia loci, ex eo scilicet, quod Iocus est spatiam eapax corpor r. Sed unum cstrpax replet locum unum, quantum natus est repleri. Ergo aliud corpur quoad hoc opponitur μι, quia non potest halere e eclum IIum in Hu Ioeo Eli ergo tantum oppositio υirtualis, inquantum secius unius eausae, qui est repletis loci, eo modo quo quantitas habet eo caelam, vel esseienι iam respectu effectus, qui est esse in loco replet me, opponitur alteri causa naturaia r ergo uom repetnat corpori esse eum alio eorpore, nisi quaa est repletivum Dei naturati teν, quantam aptus natus es impleri s sed quia jam repleιum est, non potest ιιι esse, quia non est eum esse tu suo, qui naturaliteν 1equitur esse corporis in loco. Hoe autem non impedis , quin per potentiam divinam post ibi esse quia Deus potest facere causam naturalem fine suo esse Iu, su ut calorem potest facere fine ealefactione, ut patet in tuis ιrialus pueras ex Danieis sa . Opponisur a. Potest idem ecirpus simul esse in pluribus locis. EGgo etiam idem effectus simul a pluribus causis adaequatis. R. neg. conseq. Corpus enim non dependet a loco , sicuti effectus essentialiter dependet a sua causa. Opponitur 3. Si plures Sacerdotes super eandem host iam simul eon- sacrationis verba proserrent, eorum quilibet ean adaequale consecraret; ac proinde esset causa adaequata eiusdem effectus . Ergo &c. R. disting. ans: eorum quilibet hostiam consecraret, hoc est , si-gmina ponerer, quod ex divino pacto consequitur transubstantiatio, concedo ans: hoc est, eorum quilibet transubsta litiationein efficeret, neg. anx, & ca eq. Cum enim verba consecrationis non sint nisi signum, quo posito, Deus ipse transubstantiationem efficit, una tan istum est illius causas ac proinde non sequitur, eundem effectum a pluribus caeti sis dependere . Deo porro perinde omnino est , sive ab uno, sive a pluribus simul, consecrationis verba proserantur. Neque ab hisce verbis ita determinatur Deus , ut si ad Deum referantur, rationem causa habere possint.
77쪽
2 Ctiiri de causis in particulari, ab efficiente initium semiamus. Hujiit modi quippe ipsa est, ut principem inter omnes locum teneat , eaque sola simpliciter ,& absque addito, causa disiatur. Itaque DEFINITIO I.
a a. Caasa es iens dicitur illa, qua id efficit, cujus est eausa ca' , seu qua ita agit , ut ipsius actio fit ratio, cur aliud in rerum natura exiam . Sic pater est eaosa efficiens filii, cum ab illius actione existeria salti filius ipse recipiat. 3 c Η Ο L I O N. 1 3. Aristoteles causam efficientem desinit principium , a quo motus
b), sive a quo mutatio quavis in subjecto efficitur. Haec tamen defiMi..tio esse triar cuilibet eausa minime convenire videtur. Nemo siquidem est, quem lateat, creantem causam inter efficienter iure ae merito e bl locari, quamvis nullum ab illa subjectum mutetur 3 nulliisque i circo motus per illius actionem fiat. Itaque Aristotelica efficientis eausa definitio creatis tantummodo agentibus Competit, utpote quae sola cum subjecto, ut operentur, indigeant, principium dici possunt, a quo motus, sive mutatio efficitur ἀCOROLLARIUM.27 . Quoniam actio efficientis causae est ratio, cur id existat, quoἀab illa seri dicitur, eaasatitas huiusce eausa in HKus ac ione posita estis. 26 a )ω- DEFINITIO IL
i 27 I. Duo porro in qualibet eausa efficiente distmguenda quam a citrate sunt, potentia stilicet actiυa, de amo. Potentia activa causauficientis es tua virtus, ratione cujus causa ina valet alteri existentiam
78쪽
tνιbuere . Actio vero est exereitium activa potentia , per quos Q ctui existentia reipsa communieatar . Agit siquidem esciens causa, quatenus vim, qua pollet, exercet. S C H . O L Ι Ο Μ2 76. Cl. Volfius actionem definit per mutationem statas deu,r ratio
in sufecto est, quod statum mutat sa). Fateor, actionem creatam explicari hoc modo posse; cum certa res sit, causam creatam non posse agere, quin per suam actionem causa ipsa mutetur s certoque itiadem constet, rationem hujusce mutationis in ipsa causa contineri.
Verum, cum quaeri ab aliquo possit, in quonam hujuscemodi mutatio posita sit, leu quidnam sit illud, per quod causa ipsa, dum agit,
statum mutat, videtur, actionem creaturae clarius per exereitium interna v/rtutis, quam per gatus mutationem, explicari.
DEFINITIO III. 77. Dupliciter spectari solet atque sumi sciens eausa a Philos Phis, nimirum in acia primo, ut ipsi ajunt, & in actu secundo. Dicitur sumi in acta primo, cum ea consideratur , quatenus praecise Ua Iet alterι, quod modo non est, existent ram triauere , seu quatenu1 prα-
cise potest operari. Dicitur vero sumi in actu secundo, cum ea ipsa spectatur, quatenus existenisam reipsa alteri confert, seu quatenu3 vim, qua pollet , exercet, suumque est ectum producit. In primo enim statu causa ita nobis oecurrit, ut sola virtus actiυa, seu potentia operandi, 'quae dicitur actus pν,mus, menti cogitanti reluceat. In secundo vero causa ipsa nobis ita se prodit, ut in illa exercitiam pateat virtut 1, quod actur secundus ipsius causae nuncupatur. COROLLARIUM La 78. Notio causa efientis tam in actu primo, quam in actu secu do velativa est, huju1modi scilicet, ut relationem ad essectum involvat. Concipi siquide in illa nequit, ut potem agere, nisi id simul nobis occurrat , quod potest ab illa existentiam recipere. Nequit vero con cipi , ut agenr reipsa, nisi simul nobis id pateat, quod per illius λ'ctionem reapse existit. Hinc
79쪽
COROLLARIUM II. 1 ρ. Sicuti per relationem distinctam non habet causa esse eni, ut sit agere, licet sine 3 elatione nequeat sub hac ratione attingi , ita neque habet per relationem, ut reipsa operetur , etsi concipi haud pocst, ut acta operans , quin ad existentem effectum reseratur. Videlicet sicuti potentia actava non est relatio, sed id, ratione cujus ad effectum Alliam effciens causa referri potest ita actio ipsa pro mera velati ωε habenda non est, sed dicendum , eam esse id, ex quo mens fundanient uni sumit, ut cum effectu exi eme causam ipsain conferat DEFINITIO IV. 28 o. Terminus actionis est id, quod ipsa actione esseitar . Sic fit lux est terminus actionis generativae patris, utpote id, quod per eam fit, atque adeo quod actionem ipsam terminat. DEFINITIO Ra8I Actioni in agente opponitur passo in termino. Definiri idcirco potest: tatis rei mutatio, ut per illam a non esse ad esse υν ipsa ινansferatur. Pati quippe rem , perinde est hoc loco , ac eam produci.
a 8a. Loquendo depa tone, quae creata action respondet , nolν inficior, describi eam polle cum Volfio mutationem stalus , cujur ratro continetur extra subjectum , quod statum mutat sa). Dum enim causa eF- Ciens creata operatur, nec ellario per ipsam actionem mutatur subjectum, a quo causa ipsa ita operando dependet ἀDEFINITIO VI. 83. Dividitur porro actio in immanentem & transeuntem - -- manens vocatur aliis , euisa terminar in ipso agente, tamquam in D jecto , recipitur 3 transens vero , cujus terminu est in subj dcto ab ipso agente prorsus distincto. Sic intellectio est actio immanens; transiens calefactio. Per intellectionem quippe nihil extra mentem intelligentem a) P. IL Ontia. 1. 7Iq.
80쪽
tem efficitur . At vero plane distinctum est subjectum, quod percalefactionem mutatur
DEFINITIO VII. 28 . Causa es em triplex est, ph Ra, metaphrsica, & moralis. Causa efficiens pis ea dicitur illa,qme vera ct reali aetionε aliud a se diast indium prodacit. Sic pater in creatis est causa eskiens phsica filii. Realis quippe ea actio est, per quam filius suam a patre existentiam
recipit. DEFINITIO VIII. 28s. Causa metaphysica est illa, qua per vealem actionem H qaidem non escit, cujus causa dicitur 3 verum, eam certa vatione hoc ab sua colli. gatur, atque ab ea dependeat, concipitur perinde prorsus , ae si vere θproprie ab tua produceresar. Hujuscemodi causa est rei cujusque essen. tia , si cum metaphnicis ipsius rei proprietatibus conseratur. Ex eo enim, quod proprietates ipsae ab essentia proveniant , concipiuntur non secus ac si ab illa, tamquam a vera sui causa, producerentur. DEFINITIO IX. a 8 6. Moralis demum causa ea est, quae Iicet vel a in id non infitiat, cujus dicitur causa , aι tamen, prudentum judiero , perinde prorsus tua se habet, ae si reipsa in ipsum influeret. Sic , qui homicidium suadet , mονalis illius causa dicitur. Quamvis enim hominem vere non interis ficiat, dignus tamen est , cui crimen ipsum imputetur , quique illius auctor, sive causa habeatur
DEFIηITIO X. 187. Divisio altera e=rientis causa est in principalem, instrument Iem, & occasonalem. Principalis dicitur cauta, quae ita influit in editim , ut in IIa vere contineatur ratio, cur e eeius ipse existat. Dici. tur vero instramentatis, qua abotate sumta rationem non eontinet, cur fit essecius, sed eatenus tantum agit, quatenus a causa principali mo is