장음표시 사용
81쪽
DEFINITIO XI.:88. Oec naues causa dici ea solet, qua causα principali ocea=Mmpνibet, ut efectum producat , quatenus nempe uam movet , certoque modo ad edjectum pro utendum terminat. Sic nuces puero exhibitae sunt illi occasionalis eause motus. Non enim ericiunt motum, sed pue. rum dumtaxat, ut moveatur, alliciunt.
18ρ. Dissimulandum nequaquam est, divisionem sistentis eatio tam in phsicam, metaphylaam , dc moralem, quam in princsalem, ina Τα timentalem, & occasionalem non e ite generis in species. Etenim neque metaphoae, Ac morali, neque taurumentati , dc occa nati vere convenit generica notio eo cientis ea , quam initio dedimus. DEFINITIO XII. 2 ρο. Causa vere, dc proprie sectens vel universetis est, sive aeqa o ea, vel pasticularis , seu univoca. Universalis dicitur illa, qua ad offecitis L eo prorsus natura producendos sese extendit. Ea vero partia cataris nuncupatur, qua ad unum dumtaxat in specie seetum quidem ejusdem eum ina natura, pro ucendum detorminata est. Hujusmodi est homo , quippe qui non nisi hominem generare potest. At vero Sol est causa universalis, cum ad eorum omnium , quae in sublunari munia do fiunt, si vera sunt, quae a Peripateticis traduntur, productione in
DEFINITIO XIII. χρ I. Est etiam causa efiens vel per se, vel per accident. Cavi efficiens per se dicitur illa, quae ex ipsa sua natura ad eum esctum pro-aeucendum ordinata est, cujus causa dicitur. Causa vero eskienr per ae-eident ea est, quae ex natura sua, sive ne talis, efectum ipsum non νε- spicit. Sic mulicus, quatenus musicus, est causa per se cantus 3 per accidens vero statuae, si qua ab eo efficitur. De ratione enim musici est, ut cantet, non autem ut statuam efformet.
82쪽
asa. Causa sciens peν se dividitur in proximam,& remotam, sive in immediatam, & mediatam. Prior est illa , qaam inter ipsumque essectum nulla alia ejusdem geneν is, ct ordinis causa habetur , eat esseti uripso referri pint aereptus. Posterior vero ea est, inter quam , ct ipsume ectum alia adest causa ejusdem generis, ct ordinis , a qua ipse es iurdepenset . Sic pater est causa eficiens proxima filii, remoιa illius avus.
293. Causa efiiena alteri subor inata vocatur illa, qua ita subjecta aheri est, ut in ipsa sua actione ab ea dependeat . Sic causa quaevis creata dicitur Deo sudirivata. Adeo quippe a Deo in operando dependet , ut, Divino sublato concursu , nequeat quidquam moliri. DEFINITIO XVI.
as . Naturaliter agere dicitur causa, qua jaxta vires sibi propriar operatur, adeo nempe ut in ipsa eausa natava contineata ν ratio, σαν sic agat. Dicitur Vero age e super naturaliter, eam supra vires sibi propνiar quidquam mositur, seis cum ita agit, ut vatio, cur sis agat, in ipsius causa natura minime habeatur. Sic ignis naικνaliteν tignum comburit; supeν nataraliter vero homo meritorie operatur. Tota enim ratio, cur ab igne comburatur lignum, in ipsius ignis natura est 3 minima vero in natura hominis, cur ita agat, ut per ipsam actionem dignus fiat, cui aeterna beatitudo conseratur.
ays. Perspecta debet esse natuνa eausa, ut nobis terto eonstet, unum supernaturatiteri a V vero naturaliter, quod incit, ipsa sciat . DEFINITIO XVII. '. Τ
296. Sumta natara pro intrinseco earum omnium sensibiliam mu- tutionum principio, quae constanti lege in mundo contingunt, na utralis eausa vocatur illa, qua ad hujuscemodi prineipium intrinsecην spectat. Illa vero ex adverso supernata ratis nuncupatur , qua princi . pium Dic tigod by Corale
83쪽
pitim Husmodi plane transcendit. Sic angeli sunt ealita supeνnaturales', naturales vero sol. stra, homo'.& teterae ut hἡ nux aliae i i ' D E F I NAL T r o XIX ay7. Natarati, dicitur effectus, 'i a causa naturali ροδ eisin I seipeajus sustenι ratio n ipsa eorporum natura continetur . Contra vero supernaturalit vocatur ,emur rari. sulfreny in natura corporum minimo comprehend tur. Sic combustio stuppae naturalis essectur est D super turai s resuscitatio mortui. Illius enim datur ratio sufficiens ire ipsa corporum natura. Hujus vero sufficiens ratio in'natura ipsa non da
a sty. VecIur miraeuoser, sive sapernaturalis, quoad sussiam tam diacitur ille, qai in se, I e ab late speciatu , non habet 'fienteus va-ι iovem sua existem - - corporum ηara νσ. Ille vero dicitur miratalosas , seu sapernatuνatia tantam qnoad morim, qui non habre in natuνα ratronem Dorientem modi, quo ipse efficita ν, et Ii absolute sumtur, viser natum nequaquam excedat - Sie resuscitatio mortui est eflectus. mira Josus quoad substantiam 3 quia assolate sumta , est huiusmodi , ut suLficiens in natura non detur ratio suae existentiae. Contra vero. mst mranea recuperatio sanitatis, quae in t certum temporis spatium obtineri potest viribus naturae , non est effectus miraculosiis, nisi quoad modum. Etenim nonnisi modi, quo ipsa fit, sufficiens, deest ratio in
3QO. Demum necessaria dicti ut causa, qua nataνα sua ad operandumvodest determinata est, ut, positis omnisus, quibus aes agendum est Ῥηs, ipsa non operari nequaquam possit. Sie ignis est causa nersavia combustionis nam , posita appropinquationο illiu v ad stuppam , nequiu
84쪽
S. m. II O LA I, O ad agendum, positis omnibus ad amonem prae requi
satis, per suam naturam determinata, solet etiam πιιαν-x nuncupari. Huic opponitur causa Iisera, de qua, cum de animae potentiis res nobis erit, opportunius agemus h
mod nihiI est reipsa, Aequιt esse scient aliaustus causa. 3oa. Prolatur. Etenim nulla reipsa habetur actio, si nulla re psadet ut varius. Nulla autem reipsa est virtus , si nullum reipsa sit a-gen', quod Illa pria itum sit .i Ergo, si reipsa nullum sit agens, nul- exit actios ac proinde nullus effectus .
3o3. Itaque nulla ves, nultaque rei existentis perfectis sates esse
a nihilo, ut a .causa inciente
3o . Haec propositio, una cum iis, quae sequuntur , eximii in univerta Philosophia suns assis. Recenseri autem selent inter axisma ista, & quidem non immerito. Etenim non uisi levi consideratione opus est, ut ea riuii veritas percipiatur.
. Nulta/-ntea suam adaquatam sciantem causam ' ' peffectione saperare. ' ζ
3os. Proba -- Cum, enim, si secus, aliquid haberetur in effectu, cuius existen hiae suffiens non esset ratio in causa, ipsa causa snxul: esset adaquata, & m. quMa. Esset quippe a qMIa ex fici a hypothesi. Non esset vero, cum non Omnium eorum, quae sunt in e flectu, rationem sufficiente in causa ipsa contineret. Repugnat autem, ut causa sit simul adaquata, & inadaequata, si penes eundem effectum sonstitetur Ia8. . Ergo nullus effectus potest suam a quotam .essicientμὲ c usam Perstetione .pexare. i , - - Co.
85쪽
entitatem in illa coinprehenditqr. Dicitur vero contineri eminenter , quod non est in alio, nisi quatenus illud, in quo dicitur contineri, est ipso persectius. Sic homo albus formaueter albedinem continet. At vero aurum nonnisi eminente1 argentum comprehendit . Albedo enim est in homino quoad suam entita/em, adeoque secundum propriam rationem formalem. Contra vero argentum non est in auro,
nisi quatenus hujus perfectio perfectionem illius superat.
Non minor requiritur υἰrtus in causa ad rem conservandam, quam ad eam primo producendam. 3o8. Probatav. Rei siquidem conservatio est ejusdem quaedam veluti continuata productio.
PROPOSITI Ol 4 R O.i Causa necessaria semper agit , quantum potest A
3os. Probatur. Cum enim causa necessaria ex ipsa sua natura determinata adeo sit ad 3perandum, ut, omnibus holitis ad actionem prae requisitis, nequeat otiosa consistere g. 3oo. , manifeste appare , nullum gradum virtutis activae posse in hujusmodi causa , dum ipsa operatur, inoperatum manere. potior namque non est ratio de uno, quam de ceteris omnibus, atque adeo de rota ipsa virtute, qua cau is pollet . Ergo causa necessaria agit, quantum potest, seu secundum Omnes suae potentiae gradus semper operatur.
sibi arualem ,scilicet h Umodi, ut ipsius causa virtutem prorsar 'udaquet .
86쪽
Id enim ex eo ad evidentiam sequitur, quod in haz callia nullus,' dum Operatur, activae potentiae gradus otiosus conlittat. Hi ne
t 3. I. I. Causa necessaria, ad agendum expedita, aquais 3 efcIui temporiolus aeqvahsur producit. Posita namque temporum aequalitate, factaque hypothesi, ut Ipsa causa secundum ultimum potentiae suae singulis momentis operetur, nulla est ratio , cur alter eorum effectuum dedbeat alterum perfectione superare.
3Ia. Contra vero inaequalet sunt pro vatione tempoνum es Iur ιIli, quι a eausa necessaria ad agendum expedita temporibus inaequatibus producuntur. Enimvero, si secus, causa ipsa inaequaliter singulis momentis ageret, ac proinde vel non eiset semper stibimet eadem, vel sec un-duua ultimum Iuae Flentiae non semper Operaretur. COROLLAR Iuu IV. 3I3. Si dua eausa necessaria, atque ad Menaeum expedita , aequales fuerint incir se, raram efectus erant direae, ut tempora . AEquales nimirum erunt effectus, qui temporibus aequalibus ab illis fiunt ;erunt vero inaequales, & quidem pro ratione temporum, qui te iu-poribus inaequalibus producuntur. Etenim, si aequales sunt causae, perinde se habent effectus, ac si ab eadem causa producerentur. C o R o L L A R I u in V. 3i4. Si dua erasa necessaria, atque ad agendum expedis ae , fue riminaquales inter se, sec/us, quι temporibus aquatigas as Huer pro fuekn- ιαν, eruns directe, at ipsa cavsae . Illorum enim quilibet vim suae causae plane ad equIit I. 3ID. . . . iii ,1 hCOROLLA R I U M VI. I. 3I s. Sι dua causa ne saria, i atque ad agenaeum expedita , fuerint inaequales inter se, agantque temporibus inaqkatibas, earum essectus erunt direcine inter se in ratione eomposta ex ratione ipsarum causarum , seM
87쪽
virium, quibus agunt, ct ex ratione temporum, qaibus o ναπι- . Ut si viristus causae A fuerit m 3 ,& virtus causae B π ψ, fueritque tempus , quo Operatur causa A m S ,& tempus, quo agit causa B M a , effectus produci. saeausa A erit ad essectum productum a causa B, ut Is. ad 8. Certum siquidem est, pro determinando valore horum effectuum, habendam este rationem tum virium, quibus agunt ipsae causae s 3. 3I . , tum temporum, quibus Operantur 3. 3I3. . Ex Mathesi autem constat, ra.
go effectus, qui a causis A, B illis temporibus producuntur, erunt ειν eie inter se, ut I 1 ad 8,& universaliter si virtus causae A ponatur m a, &tempus m x, virtus causae B b, &tempus', effectus causae Aerit ad effetium caulae B, ut ax ad sy.
Dod es eassa caust , es etiam causa eausali. ι 316. Nimirum s A fuerit causa essectus B, ex quo effectus alter C Originem trahat, erit C effectus etiam causae A. Cum enim ex facta hypothes ratio in A contineatur, cur existat B,& in B sit ratio, eur C existat i f. 272- ,eriam in A erit ratio, cur habeatur C . Ergo A veram habebit rationem eausa respectu effectus C, non qui. dein immediais, sed mediatς I. as 2. D adeoqtie dic. in
SECTIO TERTI A lo causa finali.
3r . Dost essicientem, Matir causa expendenda est, ejusque natura, A quantum ad Metaphysicum attinet, investiganda . Nulla squidem est causa effciens , quae agat quidquam , quin Mir adst, propter quem operetur, suumque effectum producat. observandum itaque est, finem in intrinsecum, & extrinsecum, seu in Mem operis, dc in Hem operanti, satis apte Idistingui. DEFINITIO I.
a18. Finis intri reus, sive operis, dicitur id , in quod ipsa' se a na.
88쪽
rura opus diristiar. Sic quies in terrae centro est ynis inινinsecus coraporis gravis deorsum ruentis . Eo enim respicit motus corporis gravis deorsum ruentis, ut in centro terrae quiescat. 1 . . I
3Iy. Finis vero extvr reu3, seu operantis id est, propter g d agens operatur , sive ut ait S. Augustinus ,propter quod facimus , quidquid faeimus cast. Sic Iucrum est finis medici pharmacum aegro praescribentis, si propter lucrum medicinam ipsam aegro exhibeat. Did est pr posta quod, inquit Seneca, invitavit artifcem , quod His setatas fuit. Hia pecunia est hoc, f υendituνur fabricavit s vel floris, si laboravit in nomen s via retigio, A donum templo para it N. . ,
i 3Tr. Quoniam res quaevis creatz eo tendit natura sita, quo in linia Mundi constitutione sapientissime a Deo directa est, s is intri secus creaturarum est ille , quem Deus retur tur initio constituit. Finis vero earundem extrinsecur is est, ad quem res ipse Iibere a nobis diria
COROLLARIUM III. 3aa. Potes optί- is rerum extrinsetur eum fue earandem intrino seco eaincideνe, si nimirum , quo a Deo res ipsae ordinatae sunt , eo
itidem a nobis dirigantur. . : t .. r . . .
89쪽
sam operaretur. Secundar ut vero ille dicitur, quem non adeo respuis agens, ut, si esset solus, adhuc id, quod facit, siseret. Ut si quis nais tutatis Philosophip . studio navaret operam tum propter delectati nem, quam inde capit, tum propter utilitatem , quae hinc deriva. tur, hoc tamen discrimine, ut hiijuscemodi midio minime ineum beret, si sola haberetur utilitas, bene vero, si sola delectatio, hareesset finis illius nimarius , illa vero secundariuI. . a. . , .
314. Finis proximur is est, quem agens immediate respieit s remotus, is quem tendit messiate, visimur vero, qllo, ut ait Tullius, omnia, qaavecie sunt, referuntur, neque id ipsum unquam Fefertuκ ta . Sic Deus est ultimus rerum omnium 11. In Deum quippe tendunt Omnia,
quin Deus ipse reserri ad aliud possit. Qui vero ua in pauperes er gat bona, ut, eos a miseriis sublevando, ipse a Deo misericordiam consequatur, levamen pauperum inis illi proximus est, remotus misericordiae consequutio.
DEFINITIO R.II i i a il 3as. Medium vocati id solet , quo agens Hem consequitur. Sic quoniam per opera bona beatitudinem obtinet homo, beatitudo His est,
32 6. Prolatar . Cum enim Inis causam efficientem ad operandum In leat, ac veluti determinet F. 3ao. , rationem continet seir, C si x uia ipsi operetur , atque adeo eur habeatur id , quod ab illa fieti dicituF. Ergo habet inis veram rationem. Vae sa s. . Auenim non putas, inquit Seneca, inter causas facti operis numerandum, quo remoto , faetum non esset m)e I a
. 327. Finatis igitur causa est id, propυν quod causa es sciens operatar, Dumque effectum producit. l PRO-
90쪽
, ratisse iustus Inis movet causam esset entem ad operandum,
328. Probatur. Etenim nullum agens Operatur, ut quidquam obistineat, nisi quia illud sibi bonum est, seu conveniens. Ergo bonitas is est id, ratione cuius causa essiciens ad Operandum movetur a e, ab eoque citerminatur
COROLLARIUM.32s. F nis ergo, de sonum con eriunmr. Quamobrem , sicuti sonum,
ita Inis triplex est, honestas, utilis, & delectabitis. Honestis dicitur fnis, si petulis rectae rationis consentiate, utilis, νε ad aliquod commodam eonsequendum usui esse po= s delectabitis, A appetinam rationalem , υel se tisam deleelatione perfundat . Sic virtus Mir honesus est; utiais misericordia in pauperes,delectabiair rerum pulcherrimarum contem.
Finis habere reipsa non potest rationem causa , ni . . fuerit cognitur. 33 Proba M. Cum enim, quod nullo modo est . nihil praestare posisit, debet Inis aliquo modo existere, ut habeat reipsa rationem causa. Re autem nequit existere eo modo , quo est Mirs alioquin non operare- ur causa, ut illud obtineret. Elgo existere debet imentionaliser, nempe
33I MOgnitio non requi xitur, nisi e mquam conditio, e qua non. Opus enim cognitionensen est, nisi ut potentiae .quam movet, debite prisens sinis existat. . r
332. Manifestum hinc essicitiae, nonnisi agens rationis partisep1 ope rari posse propter Inem s ac proinde Deo dumtaxat, angelis, atque ho