Commentationes theologicae ediderunt Ernest. Frid. Carol. Rosenmuller ..., Gottlob Henr. Ludov. Fuldner ... et JOs. Valent. Dominic Maurer ... Tomi primi pars prima Tomi secundi pars altera Tomi secundi pars prima

151쪽

' ii solio Part. I. p. 149 sqq. et Part. II. p. 628.

At vero neminorii fugere potest, quam riadis tem poro Lussicii fuerit cognitio linguae hebraeae, postquam ex idena eius ignoratione emergere coepit, quam manca lexica, et grammatice, caeteraque subsidia, quam pauci doctores linguae periti, istam vitiosae editiones, quibus Lutherus uti potuit, nimirum Brixiensis Anni 1494 in xu , aut sorte Bombergia Veneta Anni 1517. in Fol. quam rari denique boni Commentarii ex Hebraicaveritate genuinum sensum eruentes, vel etiam

versiones ex sontibus petitae. Deinde ipsa lingua et stilus Vet. Test. plus difficultaus habet, quam Nov. Testi propterea, quod hic unicus luber est ex omni antiquitate, lingua Hebraea scriptus, cum Graecum Nov. Test. patiatur collationem cum innumeris scriptoribus Graecis, pr sanis itemque cum LXX. Interpreti Iosepho, Philane, Apocryphis. Neque negandum est, diuctionem et constructionem linguae Hebraeae, prae sortim in rerum ipsarum insolentia, obscuritatici ambiguitati magis esse obnoxiam ; quam linguam stylumque N. Testi cui PIus lucis imperii iur lingua Hebraea, quam it, N. T. shlo a cipit. Ut non dicam Singularem Luthero suisse causam discedendi a sensu textus visorethici,

152쪽

quia vocalas et a cuuis velut nova iuvetita cou temnebat.

f. 5. Idem quod arguinenta is sa gencratim docent, agDovit pitiniuin ipse Luthcrus, lui parum sibi tribuit in Hebraicis, ut ostenditur im sessi- schen HGo fer Tom. II. p. 768 sqq. et ipScversionem suam Priorem in posterio ilibus san ecorrexit. Quid delude aliud sibi volunt prae stantissimi Commentatores nostri Geteriis, CGIO-vius, Schnaidius, Gerardus, Errantius, Imalthe

nis vernaculae Lutheri recedunt tu interprctando, nisi ut vCrum scnsum fugisse Lutherum dici ient Idem evincitur cx novis versionibus Cum Latinis, tum Germanicis a Lutheri versione dis crepantibus. Imo pro concione tuterdum viri integerrimi non verentur, si necessitas adigui, modeste auditores monere, proprie Seeundum tellum originalem hunc esse verbori in SCI Sum, qui multum abit ab eo, quem LutheruS EXpreS-serat; id quod indirecte est dicere, non accurate vertisse Lutherum. Duduni quoque viri cordati larunt, exstare versiolais Luthori invallatam quidem editionem, sed ubi in notis moneatur leC-tor, quoties versio ista a fontibus recedat; quem

153쪽

-- 150 Iichen , doct unschiadlicheu Abineichimgen Lui heri des Grundieaetes treulich angere e rotii den. Et revera hoc quodammodo Faestitit l,. zelinertis, illo ipse, qui de Versio ilibus novis vernaculis nou temere vulgandis disputavit, Alt dorsit 17O7. et auctius 17 II. 4. in Sua editione bibliorum germanica adtexenS VariaS OLServatio nes de nonnullis locis melius reddendis.

Diserte etiam naevos versionis Lutheri praesertim in Vet. Test. concedunt Matthesius COn

in Critica Sacra cap. XIII. Seci. II. QuaeSt. I. 2. Joannes Fridericus Mayerus tu Historia Vorsi Dis Luthcri p. 16. Ioannes Iacobus Schiadtius in Deliciis Hebraeo Philologicis p. uo 7 sqq. et Fabricitis in Centi folio Luthero Part. I. P. I Τέ, ut alios laccam. Speciatim autem genera quaedam erratorum Liathcri persequitur Christophorus Matthias Invisus Tom. I. Historiae Litterariae Theologicae p. Iou. tibi optat cineudatio Des textus Germanici ex textu ovi nati, sed iis salici locis, ubi εξαγονιως est error, ubi Luine', rus vel vulgatam, vel Graecam versionem est Secutus, ubi alia Puucta legit, ac in textu Hebraeo sunt addere Poterat, ubi accentuum conseCUtio'nem neglexiu ubi coDsundit littoras Hebraeas 'cum Π, cum P ct vicissim, ubi nomina sit Opri in alapellativa mutavit addo et vicissim) ubi an

154쪽

tiqua vocabula germanica alutarent, quorum Sensus hodie vulgo desiit scil4, ubi omissa quae dam ex textu Originali sucre, vel illi addita, tibi eiusmodi haberitur exluesSiones, quac vix qua drant, C. gr. I Chron. a, uv. ubi Ludicrus: Se-σub ab er gebar Iael, quod primus mutavit b. Cialonius in Bibliis Luneburgicis Anni 1685.

posuit Iute: zeuge te. Hactenus Inaribus. Etiam Ioachimus Langius in den Anmoliungere tu des Aaron Cans te in s Lebensbeschreibungismeri Have, I 74o. 8. p. 527. non Solum generatim Optat emendationcs versionis Ludieri, sed et speciaum carpit quaedam vocabula miuus re te

f. 5.

Accedit observatio plurimorum in repetitis oditionibus versionis Lutheri, ut fieri assolet, typographorum vitio aberratum saepius esse ab Ipsius Lut heri genuina interpretatione. Exstat hanc in rem Christophori Gemnic Us Vereteichialas, Mas in der deuischen Libet Lutheri Dor Dieterlay Arten DruckDIder und Austassurigerranet utresten. Dresden 1724. 4. et Erneoti Frideriei II eiabaueri singularis avuotatio exstat irru

155쪽

msalacheri Nebo er Tona. I. P. 865-876. Non ei rem alige einen DruchfehIer in Lutheri tetit schem Libet med. Sal. 5, 22. Sage ich pro sa Uieti Plures eiusmodi animadversiones dedit Aledeonamius ibid. Tom. I. P. 959-972. inden Gedanken uber die Ursachen et riger Ab- l

g. Eccles. 2, I s. male bere it pro bere iis Levit. 7, II. ungestiuere pro ges auerti ei montatum; Exod. 35, I 8. Siau Ien pro Seia

er er qui ch et mich pro erquie ket nieli Imperati recreate me. Denique difficu tatem quoque movent in Luttieri Versione vocabula nonnulla Gormanica , quae hodie vel 1 Iane non intelliguntur, vel aliter accipiuntur, ea tamen Oxplicata sunt a variis, quos videbis apud Fabr, elum in Ceuti lio Lutherano Tom. I. p. 172 sqq. et Tom. II. p. 655 sqq. inter quos praecipuus sa- cito est Dietericus Non Stade, ex quo etiam nonnullae editiones biblicae catalogum eiusmodi vocum insolentium petierunt. Adde autem daθ

Sonderbare morte und Auadriackungen, die in Die steri est Non Stade Er Uriam der teutichen morte in Lutheri BiMI richt enthalem sind. h. f. 6. Venio ad alterum argumentum utilitatis et

156쪽

necessit itis Conserenda Versionem vernaculam eum

textu Hebraico; ac primum de theologis dicam, 'qui sacro concionatoris muneri destinati sunt. Ιiquidem a pueritia, perinde ut Caeteri legere scripturam Solent, et legunt quidem lirimum non Hebraice, sed in versione Vernacula, eX qua etiam dicta quam plurima memoriae mandant. Etiamsi vero postea hebracum textum legere et intelligere possint, Si velint, tamen eum nou . semper cum Versione sibi familiari conserunt, οι

deinde In munere sacro ConStituti pergunt in te

pretationem vernaculam adhibere propter vulgus imperitum, seu doceant, Seu refellant, Seu hor

tentur, Seu Coarguant, aut denique ConSOIentur.

Hinc ad cautionem adhibendam Iocis pluri mis , ubi lapsus est Lutherus, non praeparati aut adsuefacti, labuntur et ipsi. Fac etiam, dictum aliquod primarium pro concione explicandum diligenter cum Hebraica veritate conserri; tamen nimis molestum videbitur, caetera dicta hiblica, quae in demonstrando et explicando loco praecipuo in subsidium vocantur, singula ad ym issici hebraicae veritatis expendere. Quare nisi me moria ipsi vel povus exemplum aliquod versionis verna uiae Cum Hebraeo collatae ex olim annotatis suppetat, siet, ut bona quidem mente, sed perperam saepius et contra mentem Spiritus sancu urgeati Itaque Operae pretium est et valde necessarium, ut Theologus maturo aberrationes versiouis vernaculae ad marginem aunotet ci

157쪽

Neque Vero tantum concionatoribus illo Ia bor in ivvcntute lici actus profuerit, sed iis etiam,

pii vel privatim in familiari colloquio, vel publice ex Cathedra, aut in scriptis de sidui capiti

bus disputant. Nam iit Dullus Iocus versiostris ad defendundam aut rcfellendam Seutentiam robur habet, nisi quatenus sensum solatium CXPra-mit: ita magis apte aut inepte quisque Ioca Ser 'Iλturae urgebit, quo magis ad consciasum vel dissensum eorum ex collatione cum lautibuS a tetiderit. Profecto enim patres liritu ac cccleSiae, ct deinde scholastici ci pontificii plurima Ioca L VCPSi OiathuS Perverse et tiropemoduin ridiculo ad

demonstrationem aut iesutationem sentcntiae cu'iusdam solent urgere, quorum inscitiam uObtra

aetate se sui et imitari turpe suerit. Neque de

158쪽

sunt Ioca quac in versione Considorata nos ipsos iiiivalitu logentes scripturam Saepe posSuut Os-1endero, vol in dubia coniicere, vel 1 ilsis adeo persuasiouibus implere; quae scandala tu viaaa vcritatem coelestem removere CuiuSViS et litae

sertim Theologi cst, quod fici, Si cuiusvis loco

ad cynosura in veritatis Lebraicae revocato, Sauus et verus reddatur Seusus.

Adhibendam autem theologo praesertim COucionanti cautionoen eSSe, Prudentia Suadet, ne identidum naevos versionis Liulieri, quos praeteri rusiletiuo sacile poterat, multitudini praeter neceSSi talent ostendet, eamque de necessitato vorsionis faciat dubiam. Nam si est primarius quidam Iocus scripturae instar thematis dati explicandus, uouoccurret in eo, quod recedat vehementer u seu-tentia proponenda. Id enim si fuerit, male de lectus Esse eiusmodi locus ab iis, quorum hoc est ossicium, credi debet. Si vero illacuerit, dicta quaedam inter perorandum asserre, qualia saue multa in Sermove sacro occurrent, quidni omissis

iis Iocis, quac id non probant, quod probare de

bobant, ea deligat, quae cum textu sontium Con- sotiant2 Si vero extrema ueceSSitaS Cogat, argumentum ducere ex hebraeo, minus recte ex PreSSO in versioue vernacula, stat hoc reverentur et quasi

obiter: ue vulgus irritetur ad dissidentiam. Quodsi etiam explicandus sit textus recedens paul

159쪽

tum a genuino sensu in iis verbis, quae salvo arguitieuto suo possunt Praeteriri, piaestat tacere tu orsus; aut Si Dori Contineant hOC argia Inontulit, quod inde vult cimete, paucis et Obiter monerei oterit, in textu originali quis sit accuratuS Seris Sus. Si C enim evangelistae ct apostoli etiam vel sionem Graecam LXX. qua potisSimum utuntur, sine animadversione praetexmittunt, quando id liraesertim urgere nolunt, in quo aberrat inter-I relati O ; alias novam, Hebraeo sermoni et scolio suo magi S couveuientem condunt.

Tertium momentum prooemii huius pertinet ad ideam bonae tuterpretationis liticialis, Ut ;qiliareat, ubi interpretatio vulgaris vel emendari possit, vel etiam corrigi omnino debeat. Est autem bona interpretatio Iitteratis hutnsmodi, quae

Sensum ab autore per verba primario inteDtum accurate exprimit tali vernaculo Sermone, qui genio huius linguae sit Conveniens. Sensum ita que exprimit, non verba totidem admetitur, nouetymologias verborum aut emphases alienas se latur, non verbomni significationum usitatiores iuvito contextu ubisis arripit, non CouStructionein peregrinam in linguam vernaculam transfert. Sensum vero exprimit ab autore verbis primario designatum non interpretis opinionem infert, nousyniboli aut viii aptilicationem, non sectae dogmata intrudit, nou allegorias, non eotiscinaria ex

160쪽

- 157 -

primo sensu eliciencla laro a atoris sententia venditat. Hun Q vero sensum reddit accurate, BOC .

est, tit neque desit aliquid ad. Sensum neceSsa- 14 uni, tibi sorte textus elliptice loquitur, neque ut redundet aliquid per paraphrasiti licentiorem

et Initi as Decossa i4am additum, neque ut alieno sensui ex versioue sua capiendo praebeat occasionem. Quod ad ipsum Sermonem vernaculum attinet, eo utetur, quem geuius linguae ususquellatitur, nou obsoleta aut recens Conficta vocabula adhibebit, non hebraismos in verna uio Sermone vel nihil , vel plane aliud significantes re

tinebit, non Constructionem et ordinem Verborum Contra naturam sermonis vernaculi ad sontes Hebraeos accommodabit. Ex hac modo datae notione bonae interpretationis Vernaculae apparebit, non tantum quomodo sonare debeat auribus Germanorum interpretatio Vernacula, Sed etiam, quando necessitas cogat divi Lutheri receptam 'algo mutare. Nam quid iuvet honorem Lia theri velle, sensum vero spiritus sancti amittere f. IO. Sequitur niano quartum mometitum m de i s qui observationibu aut versionibus novis Mineri versionem secuti sunt tempore, Vel eam emendatidam sibi i, roposuerunt. Nou dicam nunc adeo de observationibus biblicis Uallcnsibus, quae saepiusculo praeter necessitatem et veritatem corrigunt Lutheriun, contra Pias ideo Calamum