장음표시 사용
101쪽
uisibit is linea est. temporis incontinuum est,non eit tempus minimum. Vnde ratione non caret,cur tempus multu 3c paucum ,longum & breue.& non Uelox pro prie dicatur atq; tardum.Nam utriusq; quantitatis & discretς 3c continue condi tionem retinet .Vt igitur numerum esse consideramus. ipsum dc multum & pati cum dicimus:Vt uero continuum est, longum & breue. Et cum nullus numerus prie uelox dicatur atq; tardus ipsum tempus neq; uelox proprie dicimus. neq; tar
dum. LSecunda conclusio. Omniu simul existentiti & ubia , est ide tepus: prius
tamen teporis et posterius no idem. a omnia simul egistentia et ubique,meo titur: ut numerus idem centum homines & centum equos.quorum alter est numerus centum hominum et alter centum equorum. Et tempus est numerus no numerans, sed qui numeratur secundum prius et posterius,cuius una pars prius iam facta est.altera uero futura est. unde oportet semper prius alteruesse aposteriori. Tertia cocluso. Sicut eundem et consimilem motum redire contingit,ita et ide 43lepus.WRedeunt em consimilia secundu uices suas,uer,sstas autunus, et hyems: quemadmoducosmiles motus. Est enim tempus. numerus ex priori et posteriori motus sumptus. ζQuarta conclusio.Non solum motum tempore metimur, sed ψ
et contra motu metimur et lepus. Primo. Nam tempus metitur motu est enim numerus motus.&dicimus tempus multum aut paucu, in quo multus motus aut
paucus factus est tempus hoc pacto metientes. CSecudo. Quia idem in nutrieraubilibus accidit. Nam denario numero decem equos apprehedo.& ex denario equorum denarium numeru mente concipio. denario decem equos metiens, & decem equis e diuerso denariti. No mirii est igitur de idvideri accidere tempori & motui. Tertio. Motus comitatur magnitudinem dc motum tempus. Merito igitur scsese habet tempus ad motu ut ad magnitudine motus. At magnitudo metitur motum.& motus magnitudinem.Na profectionem dicimus multa,qui avia est multa: &e diuerso via multam,quia Dfeetio multa est. Debita igitur ratione ruenit Ut & lepus motum metiatur,& e aluerso a motu remetiatur. Quinta .Res esse ψ3
in tempore est eas mensurari tempore. am tempus est mesura motus. & eius. quod mouetur: quemadmodu cubitus alicuius magnitudinis magnitudinem metiatur. Cferas igitur resque sunt in tempore,metitur tempus:& eas esse in tempore.
est eas mensurari tempore. Bifariam enim potest aliquid in e in tepore. C α bmo quia tuc sit in tempus i psum est. Sed putare hoc modo quodcunq; esse in te
pore nihil aliud est quam si putes coelum esse in milio . quia tunc sit coelum cum
miliu est,& omnes res in omnibus, et aliquid esse in motu et loco, quia tunc sit cumotus et locus est. Secudo. quia sit in tempore ut innumero. Et hoc diducitur. quia hoc est aut ut pars aut passio.Ut unitas par.impar, in numero . Aut Ut in continente et metiente,quemiamodum res dicimus esse, contineri, et mensurari a Ioα eo. Csterae igitur res cum non dicantur esse in tempore quia tunc sint cum si rem p . nam nihil proprie hoc modo in tepore esse dicas neque sint in eo ut partes aut passiones 'relinquitur igitur eas esse in tepore ut in numero continente et metiendite. Res igitur esse in tempore est eas mensurari tempore. Consequitur tamm,cualiquid sit in tempore tunc ipsum esse cum tempus est. et cum aliquid est in loco, tunc ipsum esse cum locus est. sed propterea ipsum esse aut in tempore, aut in loco: accidit. 4 Sexta conclusio. Resqus sunt in tempore, patiuntur in tempore: et temαpus Videtur per se esse causa corruptionis. Nam consueuerunt ut videmus res
in tepore tabescere putrescere consenescere omnes: obliuione multa deleti:quo; rum nihil preter lepus causam afferre possumus. Est enim numerus motus. mo*tus aute disturbat et altem esse facit id quod prius erat. At nihil nouu oriri videamus cuius nulla causam prster tempus afferre possimus. Res igitur quae sunt in tepore , patiuntur in tepore. et tempus,corruptionis causa esse videtur. CCorolla iam sit. de fit ut in nonalia atq; perpetua in tepore no esse dicantur. em
102쪽
continentur,neqi mensurarantur a tempore neq; quicqua patiumr in tempore, utque neq; tabescunt neq; senescunt. quod iterum signum est ea no esse in tempore. Septima conclu sio.1 empus men sura est quietis. CNam tempus metitur motum.quies aute. priuatio motus est. Metitur igitur tempus & quietem. Eade emhabitus & priuationis mensura est. nde sicut motum dicere solemus esse in te, pore,& quantus sit assignare ita Sc quiete esse in tepore & quanta sit assignare motum tamen per se,& quietem per accidens. Tantam em quietem dixeris, quantus esset motus si tum mobile continue motum fuisset . atq; quantus qui alibi exerceditur motus. Neque idcirco tame proprie dixeris quietem. quia sit in tempore eam esse in motu. na no idem est.WPrimum corollarium. Unde fit ut tempus id quod mouetur,&quod quiescit vitalia sunt.metiatur. Est enim Ut dictu est menes sura motus Sc quietis qua quata ipsa sint cognoscimus. Non tame omnino immo 1 bile quiescit, sed priuatum motu, aptum natum moueri. e Secundu corollarium. Unde etiam quod mouetur essentia ipsa non metitur temptas. Nam quantitatemno habet sed eius motus quati sint metitur. Tertium corollariit. Quapropter iterum ea que neque mouentur,neque quiescunt, in tempore no sunt. Nam tepus
solii motus quietisque mesura habetur. Quartu. Fit etiam Ut eaque nune aliu13 ter se habere possunt.no sint in tempore.WVnde qusdam sunt qus nunqua aliter se habere possunt: ut diametrum esse incomensurabilem costs. Qusda Ue ro nuusi esse possunt, Ut diametrum esse comensurabilem. Ethsc in tempore non sunt, ut Psa tepore Ut sterna claudi non possint. Alia vero aliquado sunt, & eadem aliquando non sunt ut Homerus in preterito fuit, qui modo non est: &aliquid si iturum est quod nuc non est. & talia,& quecunque aliquado cum no sint oriuntur.& orta intereunt,esse dicimus in tempore: Vt quod eorum esse excedat Sc superet. ει quorum sint generationes 3c corruptiones.
Uodecimi capitis scholia. xli. Igitur temporis ut numerus est. Quatenus tepus v t numerus numeratus consideratur,eius est minimia multitudinis, quia minina uxe i numerus aut numeri principium applicatur. quantentisvero tempus Uc continuit intelligitur eius n5 est minimum successionis.Nempe numerorum numera allia mi nimiis est dualitas eum nullus numerus pauciores duabus habeat unitates. Vnitasem numerus ino est,sed numeri principium,& quidem minimii, quia indivisibile in partes discretionis. Tempus autem est numerus numeratus. igitur eius Ut numerus est,aut duo sunt,cum sci licet ei applicatur hinarius,quo minor numerus ei applicari non potest.aut Unum, cum ei appli Uzur unitas numerans. igitur eius, ratione applicat numeri quodammodo minimum est. Cum autem omne continuum in minores partessit diuisibile, nullius continui est minimum aut minima pars. Tempus autem est continuum,ur pHeedens caput monstrauit. igitur temporis o Onest minimum, quatenus ipsum intinuunt est que ad modii lines bipedalix aut pedalis secundu numerum est minimis non aute se dum extensione. sicut enim linea bipedalis, dc continus quatitatis&discreis ratione habet ita tepus in sua ratione utriusq; quantitatis coditione retinet. Un. NaDm ma simul eκ istent ia 5c Ubi inmensurat Si eade numero vina mensuremus pinum purpuram S linteum.quavis res mensurais sint diuerst,tamen eadem illorum est mensura. Et si centenario numero animi numerante numeremus centum homines,dc centum equos,idem est prorsus nil merus numeransdicet alter sit numerus numeratus centum hominii. Sc alter centum equorii. ita omnium simul in tempore existentiu est idem numero tempus mensuras, etsi res duratione merisurati sint diuers Et que admoda Vine pars prior secundia extensione alia est ab eiusde parte po
seriori,ita Jc prior pars teporis iam prste rita alia est a parte posteriori & sutura. xliiii. Debita
igitur ratione prouenit. Ferme in omnibus mensuris id viavenire compertum est,ma priori rex mensuratas metiantur, dc reciproca reflexaet mensuratione a posteriori mensurata remetiantur mensuras Vt Vina pannum metitur,& pannus mensurat ut vitiam. Ita 5c in tempore accidere Ii
quido perspicitur,dc hv quae tempore fiunt.Primum enim scriptionem aliqu2tam, ut pagins hora metimur,cognoscimusque nos hora una absoluere icripturam pagins . Deinde e diuerso perscriptionem pagins metimur horam per pedimus 'cupagina inscribendo absoluerimus, nos liora una scriptitasse.Sic qui primuinuenerunt industria deprehedends durationiς horarie per in sum a renularum a parte superiore vitri in parte inseriorem, hora mes sunt casum arena rh cosiderauertit quantuarenam hors unius spatio delabi potuerit.nune autem earum motu deprehen dimus horarum interualla,dignoscimusque cum arenae omnes sensim deciderint hors spatium esse transactum. xlvi. Consequit tamen cum aliquid. Ad aliquid esse in tepore S mensurarisq
103쪽
tempore sequitur ipsum esse cum tempus est. Nam validaea ratiocinatio, id est in tepore, at ipsum tepore metimur igitur ipsum est AE tempus est.si em non est et tempus, ne quici tepore mensuraretur.sicut ad aliquid cotineri a loco sequitur ipsum esse quando locu s est,cu si non esset loci is,neque quic I loco contineretur. Non tamen contra quicquid est quado lepus est est in tempore,sicut neque quicquid est qri locus est debet dici esse in loco. Alioqui supramundana a tepore Ec loco abstractissima deberent dici in tepore Sc loco esse, quandoquide sunt quando tempus 8c locus est.quare propter idipsum . quippia existat quado te pus est, no debet quic indici esse in
tempore nisi forte per accides. xlix. Eadem enim habitus&priuationis est me sura. Vt visus mensura est luminis 5c tenebrarum auditus soni sileturi,olfactus odoriz dc odore priuati. Motus aut e dc quies sunt habitu 8c priuatio. Eoria igitur eadem est mensura. Atqui tepus mensura est motuq est igitur mensura Sc quietis.huius quide per accidens,illius autem per se.Tanta enim quies esse dicitur,quatus suisset motus si toto tempore quietis mobile continue motu suisset, aut quantus est motus qui eode tempore alibi sit, ut si quieuero una hora ab ambulatione . illa quies est unius hors,quia tanta fuisset mea ambulatio si illa quietis hora ambulassem, aut quia lata est ambulatio qua quis alibi exercet.Et quavis quies sit in tepore dc tempus re ipsa sit motus,no ta men recte quis dixerit quiete esse in motu . Nam non oportet si unu eorum qui re ipsa eade sunt, dc ratione discrepantia accomodate alicui attribuitur, eidem 5c alterii apte attribui,csi possit alisterius ratio illi ei de prorsus discouenire, sicut recte dicimus motu esse in tempore,inepte aut e motum esse in motu quemadmodsi etiam in iii Unum dicimus Velocem aut tardum, tempus auteproprie nullus velox aut tardum dixerit. l. Vt talia sunt mensuret.V t talia sunt, quatenus moMentur,aut quiescentia sunt. Qua,quanta ipsa sint,cognoscimus. qua mensura quanti sint se indum duratione motus,quanisque quieres cognoscimus. li. Essentia ipsa no mensurat tempus.
Corollaru sensu est, tempus nomensurare mobile secundu ipsius mobilis substantiam, Se secun dum id quod est si em non esset in ipso motus aut quies,tempus nullo modo ipsum metiretur camobile essentia sua quantitatem&successionem iid habeat,sed quanti sint ipsiux mobilis motus. mensurat tempus quemadmodii vina non mensurat pannum essentia sua ,sed quia extensus est. Et oculus no metitur album aut nigrum secundia ipsius sublecti substantiam, sed quia albedi Dem aut nieredinem habet,qua sublat oculus ipsam substantiam amplius non percipit.
Decimi tertiit capitis annotat.
ξTerminus impartibile. Dirimens.diuidens. 2Dirutum destrumina. DIIolium, Τ roianum *pugnaculum .Regia Priami. Atonium,impartibile. CNu
per modo. Caries putredo. Si tus,Vetustas. Ecimuintertium caput continet duos modos nunc, quid olim,quid iam .nuper quondam, repente. duo de tempore dicta dc una conclusione. Nunc duobus modis dicimus. Primo.Nirnc rerminus est, Ut prius dictu est. prsteritui uturo continuans,& omnino teporis terminus ut huius fiunis, istius Vero Ut principiu. Ut puncta in linea. Sed hoc interest, napanctus manet nunc autenon. Sc Ut punctus lictneam mathematica dirimens, ut dirimens unus subiecto est ratione 3c cogitatione duo:& ut coniungens,unus utroque modo: ita Sc nuc in tepore. Secundo. Nunc est tempus non longe a prsdicto nunc utrinque iaces: ut quando uenit. quia hodie uenit nunc dicere tolemus. Et quando ueniet quia hodie ueniet,nunc ueniet dicimus. At uero si qufrit quando dirutum est ilium quando factum est diluuium s non nunc respondebimus, quia ea ab atomo nobis adiacentePlurimum remota sunt. Colim, tempus importat ad certu impartibi, MIein presterito aut futuro relatu:ut olim Troia diruta est, cum Troes admiserunt equum ligneum. Olim fiet diluuiu. cum fuerit colunctio poderosorum. Et si qu ras,cu omne tempus sit finitu an aliquado deficiet,ut ne ullum quidem posteast futuruMResponsio in promptu est. Si semper est futurus motus, & tempus: dc si alius δc alius ni otus.& aliud atque aliud tempus.& si idem motus. Se ide tempus. Si uero aliquando cadet in otiis,& tempus casurum est. At uero ipsum nunc uidetur ostendere tempus nunqua casurum. quod sese habere uidetur ut punctus
in circulo ut semper sit principium Sc finis. Non aute principium potest esse et finiviis priori tempori succedat alterii. Nam eiusdem esse principiti pariter Sc
104쪽
LI istius pugnatia sunt. Videtur igitur potius tempus nunqcasurum, quin semper reliquum futui sive sit ullum. Iam .tempus .ppinquum ante aut post prssenti ato mo quod nobis adiacet,sgnificat:Vt quando profectus es quia in prsterito nostro proenti Ppinquo profectus es.respondes lairi. Quando proficiscens quia in fauturo a pinquo presenti ibis respondes.iam. Non autem sic dicimus Iliuiam di rutum quia eius destruetio longe a nostro prς senti absit. CNuper temporis prsteriti pars est,cum a presenti nunc paludistet: Vt quado Venisti Nuper dicimus. 3 cum id preteritu parua nunc adiacente atomo semotum sit. Quondam. tem pus importat quod multum distet, atque a nostra memoria sit remotu. CRepem ψ te quod subito fit,& ob paruitate pene insensibile est tempus importat. Duodicta antiquom de tempore. 4 Primu est Simonidis. dicebat enim. Simon ides tempus esse sapietissimum. quia temporis beneficio omnia discuntur& inueniuntur scibilia. Secundu est Paronis Pythagorici. Dicebat enim Pythagoricus Paro tempus indocile esse. Sc stultissimum: et omnia obliuione deleantur in tempore.
Coesusio. Remus Pythagoricus Paro Simonide dixisse videtur. Nam tem
pus poli ' causa per se corruptionis si reru ortus esse Uidetur.mutatio enim omnis, a natura remotiua est .tempus autem numerus motus est. Videmus enim cariem: situm, obliuiones Q fieri: quarum causam nescimus nisi tempus afferre. contra autem nihil oritur cuius non sit alteram causam asserre, actum, artem, naturam,au
thorem aut quiduis aliud. Est igitur potius ut Paro sentiebat tepus causam ess e obliuionis ,& scientis interitus qua contra sentiendum. Sed quid sit tempus, nuc,
oh m,iam,nuper,quondam repente: abunde dictum est.
Eclmiteriti capitis scholia. iiiii. Primo nite terminus est.Nue primo,duobus mo dis in hac diffinitione sumi innuitur. V no proprie, & tunc est impartibile teporis
nobis adiaces S prsteritu futuro continuans, tangiturin per prima acceptionis huius partem.Secundo comuniter,dc est temporis impartibile unam eius partem alteri continuans,siue in prsterito,siue prssenti siue futuro. Et hic modus pet secunda diffinitionis parie tangitur,qus dicit,&omnino temporis terminuς. Et haris acceptionii viralfrequens est in tota philosophia. v t autem recte cocipiatur quid sit nunc in tepore, philosophus subiungit analogia eius ad punctum in linea cui non minus apte respondet, si tempus lines. Si
cut enim punctum cotti uians in linea mathematica &a subiecto cogitatione abstracta ut eam diuidens est vinum numero,& ratione duo,scilicet unius sinis,&alterius principiti, 'tautem punctum est colungens partes lines, est unum utroq modo,scilicet S re,& ratione, sic nunc in tem pore prs teriti finis est,& suturi principium immo generatim prioris partis finis est, N posterioris principium. IV. Tunc factum est diluuium. Id liters exemplum no ex sententia Aristotelis est sed astrologorum,& eorti qus hic cotingunt causas ad afra reserentium , qui dicunt lianc fa ctum fuisse diluuiii cum suit coniunctio planetarum poderosorii Milicet Iouis&Saturni.qus Vocant astra de rosa, Plogo tempore quasi pondere aliquo tardata, suum motum Persiciant. Aciquestione vero qua deinde subiungit quid respondendii sit,eκ octauo Phyrifru euadet inani festius scilicet se undii philosophi sententia ponendii esse, tempus nel principiti ne tinem habere. Ad secundu veritatem qus Aristotelem de mundi exortu& obitu latuit indicendu est lepus principium habuisse & instans incipiens, ipsumque sinem habiturum, instansq: siniens. Neque nunc in tempore conserendii est ad punctum in circulo, sicut hic coparat,sed ad punctum in linea recta, A tempus ad linea rectam . qus coparatio ubi primit sacta suerit, protinus deprehendetur tempus cit mundo exordium habuisse,& cu eo pariter desiturum. Ivi: Non aute sic dicimuri Illium iam dirutum est. uonam pacto Troia post decenatem obsidione, innumerasq; strages dccedes tum Gricorum,tum Troianorum miserabili excidio fuerit exterminata a Grscis, qui insidias meditati,equum ligneu immensi molis construxerunt,& armato milite repletum intra moenia Trois ducendum curarunt, vulgatissimum est,&presertim ex secundo Virgilianae Aenei dos apprime cognitum. lae. Primum estSimodis.Simonides poeta dicebat tempus esset sapientissimu ab effectu, i, homines sapientes&doctos efficiat.Sic Paro Pythagoricus contra astrue hac tempus omnium stultissimii itidem ab effectu, m homines efficiat prius scitorum immemo
res,ind Ictos N imperitos. Et sententis Aristotelics qua dictum Paronis approbat Potius quam Simonidis stipulatur Ouidius ex Pythagors sententia id annotans.
Tempus edax rerum,tu invidiosa vetustas
Omnia destruit i ς,v itiataq; dentibus sui
Paulatim lenta consumitis omnia morte.
105쪽
CDecimi quam capitis annotati uncuts. CRegularis motus est. qui continue equali tepore squalia acquirit spatia. CSpautium, forma quantitas.qualitas localis mutatio atq; motionis spatium. et Subie Etam terminus motus. Sub anima intelligentia coprehendimus. CGradatius, triangulus trium irasqualium laterum .e Gradarius. Staienus. Ecimumquartum caput continet quinq; conclusiones, duas rationes ad
primam dc quatuor qusstiones, ana instantiam ad ultimam. &eiust solutionem. Prima conclusio. Omnem naotuin omnesti mutatione 6, fieri in tempore necesse est. CPrimo. Quia in omni motu & mutatione inuenimus velocius & tardi .est igitur omnis motus& mutatio in tempore.
Velocius enim id dicinius quod continue mutatum secundum eandem specie motus & motu quide regulari. minori tempore transit in subieetiam: ut datis duobus deorsum latis regulariter eodem spatio motis, id velocius est. quod in minori teapore spatium conficit pertransi & absoluit. Et ita datis duobus circulariter motis. Secundo. In omni motu est prius 8c posterius. prius autem & posterius dicunditur collatione facta ad nunc impartibile nobis adiacens, secundum eius aut distanditiam aut appropinquationem. est enim nunc prsteriti & futuri terminus. est igiutur omnis motus.omni mutatio in tepore. Interest tamen inter prius & post
rius preteriti.& futuri prius & posterius. Nam prsteriti id dicitur prius qd a prae senti nunc est remotius & id prsteriti posterius, quod prssenti impartibili est pinquus .cotra Vero fit in futuro. na id prius est futuri: quod est presenti impar tibili spi nquius. id vero posterius, quod ab eode est remotius. CQuatuor questiones. Prima. Cur tempus esse in celo.in terra, in mari,Sc quibuslibet aliis rebus poni omus CSecuda. Quomodo se tempus habeat ad anima Tertia. Vtrii tempus ε . sine mi ina esse possit: Quarta. Qualis motus numerus tempus sit: ' an cuiuslie 6, bet si Secunda conclusio. Tempus in cflo,terra,mari. 3c csterissensibilibus poα ωnendu est. Nam omnia lisc mobilia sunt. sunt enim in loco. At tempus motus si passio aut affectio quaedam quς numerus est) existit. Sunt enim motus et tempus simul ita Utactus actui et potentia potetie respodeat. Bene igitur hsc omnia in tepore esse dicimus. Tertia. Si no sit anum ulla, conseques est vino sit tempus Nam si no sit numerans, neq; numeratu ullum erit. At vero si non sit anima,
nullum relinquitur numerans. quid enim preter animam, aut antans portione inotellectilin .numerat Igitur sino sit anima,no erit numeratu. Atqui sino si numeratum,no erit tem s.cst enim tempus numerus qui Ut dictum est) numeratur. At forte cui teporis ratio accidit. nihil prohibet sine anima existere. Et enim motus prius &posterius Vt numerabilia sunt tempus. CQuarta. Tepus non omnis motus. sed primi motus numerus est. CNam tepus.omnium motuu mesura es se Videtur. Primus autem motus merito alioru metrum et mensura ponendus est. Est igitur lepus primi motus numerus. Quinta. Primus motus delatio est,qua circulo sphereq; accomodamus. Na is motus maxime regularis percipitur, cuius numerus nunet in incerto est sed costantissime omni suo perseueras generatio aute corruptio augmentatio diminutio no plane regulares. neq; secundu rectu lautio que non semper perseuerat. Iure igitur delatio quς toti circulo spherri; acco mociata est.primus motus dicitur et eius lepus esse,quod omni a metiatur. Et cerute no loge a veritate sentiebant diceres tepus esse coi motu, quod alios motus meatiatur omnes. Ob hoc em dici solet res humanas trahi in circulo.et omnia qus mouentur generatur,et corrupuntur: quod omnia in tepore principiti atque fine accipiant qui circulus quida esse videtur. Est em circularis, orbiculatisque motus nulmerus. In iis em quς mensurantur,mensura conspicitur, ut extra qua nihil cadat.
Instantia. Causlibet motus numeru dicimus esse lepus. Quod em generatur,
106쪽
generatur in tempore. quod corrumpitur, in tempore corrupitur, & quod augetur, di minuitur, alteratu r & fertur. Ast alius videtur esse numer' elus quod generatur, Salius eius quod corrumpitur. 8c ita de ceteris. Non igitur erit tempus Vnum et uniuscuiusque motus. spodet idem esse tempus omnium dictoru, ut septe hominum et septem equorum numerus idem septem eos numerans: quavis septe homines et septe equi diuersi sint: scut triangulus equi laterus et gradarius diuersi sunt. et eundem ipsoru esse numerum, sicut squilateri et gradarii eadem figurs ratio est. Non enim cuiuslibet motus tempus est intrinsecus nurn erus sed primi. Vt dictum est .alioqui simul duo, tria et quotlibet haberi possent squalia tepora. Hac ob causam motus ceteri & tempus seorsum sunt: hi multi tempus Unum: quia numerus idem ubique existens.& omnium simul existentium .immo & tempus cstera metitur,& circularem ipsum motum.& tempus finitum tempore sinito metiae mur ut horam minuto complectitur enim hora suam mensuram, sexaginta mirnuta et diem horis et minutis. et mensem diebus. Sed hactenus de tempore dictu ui3 pollicitatione nostra sufficiat.
- ei cimi quarti capitis scholia. Ixii. MInori tempore transit in subiecti . Nomine sub d lecti in difi in itione velocioris terminum ad quem sormam et completam siue sub M stantialem stire accidentariam intelligere debemus . nam in omni genere motus inues itur velocius ec tardius quemadmodum in diffinitione motus regularis polita in unotis qus etiam omne transmutationissenus complectitur spatium sumitur Monani eo quod motu acquiratur aut deperditur. sicut vocabula diffinitioni sui ilicta in arte designat. si quide generationis 5e corruptionis spatium est forma subnantialis . augmentationis Ec dimi nut ionis spati tim, quantitas siue magnitudo. Alterationis spatium, qualitas. Motus aut e localis spatium in mi secum est ipsa localix mutatio extrinsea υ ero, magnitudo per qua sit latio. Et ex ipsa generali regularis motus diffinitione sacile est cuiuslibet speciei motus regularis diffinitio nem elicere pariter Ec quid motus irregularis dicatur cognoscere. Est em is quo mobile in squali tempore non squale absoluit spatium ut rerum naturalium motus naturales di violenti. Naprsteriti id dicitur prius. Detur linea a 1, significans totum te pus p rs sens qus diuidatur in duas medietates per punctum significans insanu nobis adiacens. Pars autem a e significet totum p rs
teritum quod diuidatur in signo d. N pars c h totum suturum, quod diuidatur signo e in duas medietates. Tunc pars a d est prius prsteriti, de pars d c eius posterius. nam a d a prs senis temporis atomo remotius est,d c vero eidem propinquius. Sed e e suturi prius est dc e b posterius . nace instanti nobis adiacenti propinquius est de e h ab eo de remotius at distantius. Ixi a. Qua tuor qui stiones harum quatuor qus monum etsi nonnulls eam sequentibus diluuntur conclusionibus )talis adhiberi poterit responsio Prims qu idem Q lepus In cito Ec rebus seia sibilibus omni
hiis ponitur quia eois quatenus mobilia sunt. mensura est. θί mensura in rebus mensuratis esse dicitur que admodum ulna in panno. Secunds vero, a, te pus se habet ad anima vi numeratu adnumerans, mensuratum ad mensurans paries visus ad oculum videntem. Deinde tertie tempus sine anima esse no posse sicut tertia oste det c5clusio. Demum quaris . cuiuslibet motus t e pus esse numerii ali mensura , alicti ius quid e numeria intrinsectim utpote motus primi mobilis, cstero rum autem motuu numerum ex tonsecum υt docet instantia in sine capitis posita. lxviii. Nan
si non sit numerans .Sicut no dicitur quior mensuratii quia ei possit aplicari me sura ne 4 υisum, quia possit videri aed quia hoc visu pereeptii est illud vero applicatione mensure dimensum. ita non dicitur qui numeratu quia ei possit applicari numerus. est em numeratu sicut 8c numeras, nomen actus de non potetis haud aliter c, mensuratum 3c visum. Participiti em p rs teriti teporis nunqua ponitur eiusdE esse significationis est nomine verbali desinente in hile, viam diti si non ideest quod amabile, quare nec numeratu id e quod numerabile. Vnde sicut aliqua denominantur a formis accident arris intrinsecis a quibus dependent ut sint talia,que ad inodum album ab ala dine qua sublata amplius nodicitur album, ita non ulla sunt qus denominatione sumunt arm dependent a sormis accide talibus extrinsecis quibus sublatis deperditur huiusmodi denominatio, ut numeratu a numero numerante quo sublato amplius res non dicuntur numerat Est igitur pposita conclusio non minus veritati innixa cy hsc. si non sit oculus no est albedo visa. Probatio Me ro similis huic. Si non sit videns nullii erit υ isum cum lite ad inuicem reserantur. At si non sit Ocuhas nullum erit videns cu nihil prster oculum videre possit. igitur si non sit oculus nullum erit visum. At si non sit visum non erit albedo visa igitur si no ix sit oculus non est albedo visa .ad si ponatur omnis homo esse somno solutus. 8c nullam an inis intellectus iunctione e Xercere . nihilo minus erit tempus. na mens supram undana qus hic sub anima vi dc nois declarant intelli nitur numeria motui primi mobilis applicans etiam numerat. 8c dicitur numerans. At sicut ni his prohibet eam qualitatem cui copetit videri vi albedinem existere sine oculo; sicut sonum si ne auribus, ita Sc id cui ratio teporis conuenit,ut te motus circularis primi mobilis. bene pos
107쪽
set sine anima e stere. lxiae. Primus autem motus merito aliorsi. Hse consum rationem amisgnat cur potius motus primi mobilis dici debeat tempus, , motus csti solis. a quo tamen videntur manifestius temporum interualla distingui posse. id enim eo accidit, ci, primuin unoquoq; genere dici debet metrum dc mensura aliorum. At in genere motuum primς sphsrs motus pri mus est perfectissimus,max ime regularis, Sc cuius vertigine sphsrs inferiores Omnes aguntur. motus autem solis huiusmodi primatum no habet. Potius igitur ille cyhic tempus dicitur, quod omnium motuum esse debet mensura. lxx. Asi alius videtur esse numerus eius quod genera tur. Hse instantia diluitur per id,m quavis alius sit intrinsecus numerus eius quod generatur, Meius quod corrii pitur,nam alis sunt partes generacionis,dcalis corruptiois, idem tame est numerux eorii 5c quo Guis mobili si citra primum extrinsecus,eade durationis mensura, tametsi ipsa mobilia & eorti transmutationes etia genere discreparent,queadmodum impleurus digradar
specie differunt,eis tamen eadem figure ratio est.dicitur enim uter dictom triangulorum, figista,q, sit magnitudo qus termino vel terminis clauditur. Csterii non putandu est cuiustibet mo tu et tempus esse numerum intrinsecum,neque id uspiam ab Aristotele dictum est.non enim nu merus partium generationis,corruptionis,augmentationis,&minutionis,alterationis, & lationis secundu locum alterius a prima latione,neque earii partes priores N posteriores ab animanu merat s sunt tempus.Sed alicuius motus Vr prinas lationis,tempus numerus est intrinsecus csteroru vero omnium motuu qui itide in tepore fiunt,extrinsecus numerus S mensura est. ri cuiuslibet motus tempus eme ponatur numerus intrinsecus,cu duo,& tres,& quotlibet simul De
vi postriit motus squales,& eoru quiliber per hypothesim re ipsa esset tempus, sequeretur in duo simul secundia durationem essent tepora squalia,immo& tria, "libet,quod impossibile esse primus physios introductionis declaratorius dialogus ostendit. hanc ob causam motus caeteri amotu primi mobilis N te inpuς, seorsum sunt,id est inter se re ipsa discrepant, de in diuersis exi
fiunt iubiectis Nextra se inuicem. Et motus quidem multi sunt,tempus autem omnium unum. quod omnia transmutationum genera citra primam lationem mensurat ut mesura extrinseca, bc ipsum circularem primicili motum ut mensura intrinseca.
Paraphraseos in quartum Physicorum,finis.
in quintum Physicorum annotatiuncuts. Thorax pectus. Pars pars secundu dimensionem. pars quatitatio. Te dit motus in speciem: sicut quod partim actu.partimq; potentia est. in totum actu. Europa orbis pars tertia. subiectum, affirmatione monstratum. Et est assiminatione monstratum,cum affirmationis nomine pariter compositu explicamus&terminum. Non subiectum simpliciter.negatione mostratum: composito nomanente. Non subiectum secundu quid.negatione mostratum. composito quidem aut completa substantia manente. Generatio secundum quid. generatio secundum accidens,secundu accidens mutatio. CMotus de subiecto in subiectum
Uintus liber Physicorum continet sex capita. CPrimu cal put continet quatuor diuisiones, & tres conclusiones, Unam lad tertiam diuisionem duas ad quartam, & duas rationes ad Jsecundam coclusionem. Prinia diuisio. Eorum questras
mutantur, quedam transmutantur per accidens, quemadu '
limodum per accides dicimus musicum ambulare:quia id cui laccidit esse musicu ambulet. Alia transmutantur secundu
l partem: Vt cum homo dicatur sanari. quia eius oculus sane, tur aut eius thoraX. Alia Vero per se, Vt ρος neque per accidens,neque secundu partem transmutantur. Et b diuersa sunt secundum diuersas transmutationes,ut al
terum est augmentabile di 'uibile alterabile, sanabile .calefactibile.Et ita mois uentium dicimus quodda per accidens Ut cu medicus Gificat. quoddam secundu
partem.Ut homo percutit. Plaetus manus percutiat. Sc quoddam per se: ut medioens sanat. Secuda diuisio. Ea Ps,cu quid per se trani mutatur,repetiutur,quinque sunt,quod movet per se, quod per se mouetur, tempus in quo mouetur. termis π
108쪽
nus unde fit motus 3c id in quod cotinuetendit motus:Ut cum lignum calefiat. inuenimus mouens.calefaciens. quod mouetur lignum. tempus motus. horam,rnis nutum. terminii Unde fit motus, frigidum. id quo tendit motus,calidia. Et no est
motus in specie caliditate, inquam tendit, sicut neq; motus localis in loco. neque enim ea mouet neque mouetur: ses,Vt iam pridem dictu est,est in mobili ut inliis gno. Et mutationes potius ab eo quo pergunt denominantur,qab eo Unde Veniat: ut generatio qus est a non esse. 8c tendit in esse nomen capit abesse. & corruptio us est ab esse.& tendit in no esse, nomen capit a non esse. CEt si queras. An pasiones. albedo negredo.&similes sint motus Forte non, sed albatio denigratio, motus ut sint necesse est. Et terminorii motus quidam consimiliter est secundum accidens: ut cum dicitur,albescens intelligitur . quidam secundum partem, ut si cuquid mutetur secundum albedine: terminum assignemus colorem. albedo enim, coloris pars est . Sci in quem dicimus proficisci in Europam, quia proficiscatur Athenas . Athene enim sunt Europe pars. Et horum motuit termini per se sunt albedo. Athene: non intellectio colos, Europa. Et de iisque per accidens mutanetur.determinatio relinquitur: quia per acc dens mutationes infiniis & indetermienate sunt: secundum quas quodlibet in quodlibet mutari possit, & quς nullo certo precepto claudi possint. De iis vero quς per se sunt futura determinatio est, utvs snt finites determinate. Sunt enim de contrario in contrariu aut medium, aut inter terminos miradictorios: quod facile inductione cognoscere possis. Neq; hisce quodlibet transmutatur in quodlibet, sed determinatum in determinatum, ut contrarium &conueniens in suum inἐonueniens.Nec mireris si dixerim de cotrario in contrarium cum aliquando mutetur in mediu, aut a medio in extremu . Nam medium Utrique extremo comparatum, vim naturamq; contrari j obtinet: quemadmodum in fidibus medis chorde Vltimis comparate.graues api arent: eae G dem Uero primis comparat s acute apparent,& tinnule. ita ulcum albo comparatum .nigrum migro Vero, protinus apparet album . proinde nos medio Ut contrarios utimur. Tertia diuisio. Omne mutationem esse oportet aut de subiecto in subiste bim .de subiecto in non subiectu .de no subiecto in subiectu: aut de no subiecto in non subiectium. Subi etiam Voco affirmatione monstratum : Ut album nigru. Prima concluso. Solum secv ndu tria dats diuisionis membra transmutationes sumuntur. Natrasmutationes sunt inter terminos oppositos id est contrarios aut contradictorios. Hoc autem solu erit quado transmutabuntur de subiecto in subieream: ut de al bo in nigrum. Aut de subiecto in no subiectum : ut de aqua in no aquam. De non subiecto i ta non subiectum n ihil proprie & per se mutari dicitur: quia neque cotraria neq; contradictoria sunt. Solum igitur secundu tria date diuissionis membra transmutationes sumuntur. Et mutatio illa que est de no subiecto
simpliciter in subiectum generatio est.& qus est de subiecto in non subiecta sinpliciter.corruptio. Est & generatio secundu quid & corruptio secundu quid ut cuex non subiecto secundu quid in subiectum, aut ex subiecto in no subiectu secum 4 dum quid.trasmutatio fit: ut ex non albo in album ex albo in no album. Cinar' ta divi sio. Quod non est,tripliciter dicitur. CPrimo falsum:& id ci acopontione & diuisione est. Secundo. quod non est hoc aliquid: etsi pol ita existat.
Tertio.no eras secundu quid: Ut no album,no mus . Um iam eris primo & se . cundo. hoc in loco no moueri dicuntur. 4 Secunda concluso. Generatio pariter& corruptio no sunt motus. Primo. Quia quod ny t. non mouetur. quod autegeneraturmon est. Etsi enim quod secundu quid generatur,sit: non tamen id quod
simpliciter generatur est. igitur generatio no est motus. Et cum solum motus contrarietur motui aut Inotui quies.& corruptio cotrarietur generatiot: corruptio n5
est motus. N 6 sunt igitur generatio pariter Sc corruptio motus. 4 Secudo.Omne
109쪽
quod mouetur, in loco est. quod aute generatur, in loco no est. Nam quod non est, in loco non est . quod igitur generatur .non mouetur .no est igitur generatio motus: quare neq; Sc contraria 'corruptio motus est. CTertia conclusio. Omnis motus est de subiecto in subiectum. Patet. Nam omnis motus mutatio est: 8c omnis nauu
tatio est de subiecto in subiectum, de subiecto in non subiectu, aut de non subie cto in subiectu: igitur omnis motus est de subiecto in subiectu de subiecto in non subiectu . aut deno subiecto in subiectu . Sed nullus motus est de subiecto in non
subiectu . est elum hec mutatio, corruptio. neq; de non subiecto in subiectu . namhςc mutatio generatio est. Igitur omnis motus est de subiecto in subiectu . Subie ista enim diximus affirmatione monstrata contraria. media sub quibus &priua,tiua comprehendimus Vt album,nigrum,flauum, fuscum, silens et nudum.
Rimi capitis quinti physicorum scholia. Eorum qus transmutantur. Ea dira
tur per accidens irasmutari, quae non motu qui in eis est,sed alteriug mouentur, ve homo dormiens ad motum nauis desertur. 8c sorma substantialis ad motum rei naturalis loco in ovetur. Sicut enim musicus dicitur P accidens ambulans, quia est cau- se per accidens ambulationis,mii Ime ad effectum ordinata, ita quicquam per acci dens transmutari dicitur ut exemplo textus analogico, eius quod transmutatur per accidens ad causam per accidens intelligatur analogia.Id autem trasmutatur secundum partem, cuius solum una pars integralis mouetur aqua totum moueri denominatur ut cum homo dicitur calefieri. quia manus eius incalescat. Ea autem transmutantur per se, qus 6c motu qui in ipsis est,ia secudii qualibet sui partem mouentur,ut aqua tota calescens. dc lapis totus deorsum ruens. ii Ea qui cu quia per se trasmutatur i e pertuntur, quinque sunt. Cum uterque terminorum motus post tuus
est, predicta quinque re ipsa distincta inueniuntur, ut in calefactione aqus frigids ab igni per se
movens,ignis,quod per se mouetur, aqua temmis alie rationis,hora, minutum, terminus a quo
alterat ionis, frigiditas, terminus ad quem,caliditas. Vbi vero alter terminorum est priuatiuus Ut cum ex tenebroso quippiam sit lucidum, aut ex lucido tenebrosum huiusmodi priuatiuus terminus re ipsa cum mobili coincidit. dc quatuor inueniuntur solum re ipsa distincta quin et v ro ratione diuersa. Si enim ex tenebroso, exortus solis fiat aer luminosus, mouens est sol. mobile aer, tepus,mora acquisitionis luminis, terminus a quo, tenebrs, qui nihil aliud sunt re ipsa quam aer priuatus lumine, & natus illo persundi. terminus autem ad quem .lumen. Quod si e diuerso ex luminoso sit aer tenebrosus, terminus ad quem, dc mobile. rei discrepantiam non habebunt. Ceterum ipsius motus localis duplices sunt termini a quibus duplices itidem ad quos tentat, scilicet extrinseci,ut locus a quo proficiscitur mobile,est terminus a quo, extrinsecus &locus asquem tedit, terminus ad quem extrinsecus, qui duo inter se Sc re dc ratione sunt diuersi. Sut prs terea eiusdem motus termini intrinseci ut terminus a quo ambulationis, quies ab ambulatione, eadem re ipsa ipsi mobili,& terminus ad quem, ipsa tota latio cistela & perfecta, quemadmodu& in csteris motibus, forma copleta per motu acquisita est terminus ad quem sui motus. Et non est inquit Iltera, calefactio in ipsa caliditate perfecta, coplet ac ta acciden ς in subiecto, sicut ne motus localis esi in loco ad quem mobile tendit, net ullus motus in termino ad quem. I psa enim calidi s no mouet ness mouetur, sed est calefactio in mobili ut ligno, quemadmodii prius dictu esto em motu esse in mobili. Et si qus rasan passsiones albedo, nigredo, dc similes. Huic qus stioni adhibenda est resposio, i, qualitates secitdu quas sit alteratio, quales sunt albedo, nigredo inter
dum re ipsa sunt motus,ut cum partim sunt actu,& partim potentia interdum vero notant mo tus,ut cum toti sunt a ,eam tamen ratio non est rationi motus respondens. at sactio aut e dc
nigre tactio & re & ratione sunt motus, quocirca cyliis albefactio Sc albedo interdum re ipsa sunt
idem. inter se tamen semper ratione discrepant. Sunt enim de cotrario in contrariu aut medium. Trasmutationes sunt inter terminos cotrarios, cum Sc res ii 4 cotraris sunt. & contrarim dicibili hii 'explicatur, rex albo fit nigrii. Tuc aut intercotrariu&mediu, cu interter norit sorma est
extrema dc alter media eis respodent dicibilia simile sortita nomen, ut ex aIbo sit sustu. Demii transmutati es sunt inter terminos cotradictorios, in cotradictoriis dicibiliis eam termini oc plicantur, teri no igne fit ignis aut ex igne sit no ignis. iiij. Deno subiecto in no subiectum
nitrii Hui' ratio est,quia illa trasmutatione explictes termini, neqrcotrarii sunt,ne cdtradicto
xij,V i cu dicimus,ex noaq. fit no aqua, vel ex no igne sit no aqua. Prsterea, huiusmodi mutatio nec in determinat s sunt,& na certi generis. Siquidem cude rariore aere sit aer minus rarii aut atra,de no aqua sit no aqua, te calido aere fit ae r frigidus itide de no aqua sit non aqua. dccum de loco sursum quicquam deo sum mouetur consimiliter de non aquatit non aqua. Trium autem csteroru membroru mutationes sunt alicuius certi dc determinati generiti V nde quando ex aere sit ignis qus mutatio est per se, dc de cotrario in cotrarium ex non aqua sit non aqua,id tamen accidit, net per se hic trasmutatio dicenda est, quia eius termini no recte explicantur. Vt autem oria fiat transmutatio, dc res 5c ratio conuen ire debent. quae quidem ratio attenditur ex couenienti explicatione transmutationis per terminos contrarios aut contradictorios. Et in M
110쪽
ratio illa qus est de non subiecto simpliciter in subiectum. Generatio simpliciter, est de non sub
tecto simpliciter,in subiectu mutatio,Vt ex non igne sit ignis. Corruptio simpliciter. est de sub tecto in non subiectum simpliciter mutatio, ut ex igne sit non ignis. No subiciaum simpliciter, est negatione monstratum,composito non manente, Ut non ignis non aqua.Generatio secundia quid est de non subiecto secundum quid in subiectum mutatio,ut ex non albo sit album. Corruptio autem secundum quid est de subiecto in no subiectum secundum quid, mutatio, ut ex albo sit non album . Non subiectum secundum quid ,est negatione monstratum,coposito manere,venon album no nigrum .Et lis diis initioes per proprios huius libri terminos dat s sunt, possent eorudem alis dari diffinitiones, ut quod generatio se dum quid, sit mutatio accidentis acqui sitiua corruptio autem secti dii quid mutat i accidentis deperditiva. vi. Nam omnis motus, mutatio est. notus hoc in toto libro est de subiecto simpliciter i subiectum simpliciter mutatio, ut cum ex albo fit nigrum , aut ex calido frigidum. Subiectu simpliciter dicitur cum terminus motus explicatur nomine ait irritatiuo importante pariter copositis,quod manet idem ante tras mutationem Sc post ut calidii athii. Cum autem termin' motus nomine affirmativo explicatur importate coposuit,sed qu id no manet idem ante transmutatione 5c post, dicitur subieeriise si dum quid ut ignis aqua.& tales termini sunt generatiois 5c corruptionis. Qus quid due trasemutataonii species etsi in tertio Physicorii motus dicts sunt,hic tamen minime motus dicuntur, ut ostedit litera. narii hic motus no sque comuniter v t illic, sed tantii modo a' mutatione accidentali sumitur quatuom species coplecti ε,augmetatione. diminutione, alterat ione remulatione secludii locii. Et quavis interducopositu mutetur cii secudii accides sit tras mutatio que admodusi cii ex calido sit frigidii ignis mutet in aqua) illa in copositi mutatio no est de ratioe motus ac cidetalis,qu doquide ii ne huiusmodi trai mutatioe sque ueri possit accidet alis mot' , 5 sicii eo collicta sit copositi mutatio, hoc accidit. Mutatio aut siue trasmutatio sque comuniter hic sumi eati in tertio sumebatur,ut scilicet coplectitur species oes mutatiois 5 subsiacialis N accidetalis.
Secundi capitis annotatiuncule. Substantia. completa substantia. 4 Secundum aliquod predicamentum intentigimus esse motum, quando quicqua a predicamenti ratione sine rei ipsius in eo Dista deperditione decidere non potest. 3c cu presicamenti rationem sire sui inuetatione. reiq; prsdicamenti acceptione non valet assumere. Sic itaque cum securae dum aliquod predicamentum est motus, Se res & predicamenti ratio conuenitit. CAugmentum augmentatio. Decrementum, diminutio. Sub contrarietavre.medioru discrepantiam & priuationem comprehendimus. Simpliciter conutrarium .in simpliciter album:quod nihil sui contrarii habet admixtum. Ecundum caput continet quatuor conclusiones. duas rationes ad tertia, unam instantiam ad quartam, & tres modos immobilis. 4 Prima contiae Ariusio. Secundum substantiam nullus est motus. CNam motu est des subie 'ho in subiectum mutatio.& de cotrario in contrarium. Nullum autem entium substantie contrarium est. secundum igitur substantiam non est motus. Secunda. Secundum relationem non est motus. Nam eaquς dicuntur ad aliquid. de suo statu decidunt, nulla in ipsis mutatione facta: ut duobus existensiubus albis, quae ideo similia sunt. primo mutato in contrarium aut medium, se acundum a similitudine decidit, quod quidem prius erat simile . nulla in ipso faucta mutatione. At vero id in iis secundum quae est motus. csse nequit. Ut a suo statu sine mutatione decidant. Secundum igitur relationem non est motus e sed siqua in ea reperiatur mutatio . haec secundum accidens est. Tertia. Actionis Sc passionis non est motus. Primo, Quia motus non est morus imαmo neque mutationis illius, mutatio. Ut generationis non est generatio, Scita de caeteris. igitur neque actionis & passionis est motus. Est enim mouere subagedire. atque moueri subpati continetur. Secundo. Dupliciter intelligi potest moutum esse motus. Primo ut subiecti, secundo ut termini. sed impossibile est moditum esse motus Vt subiecti. 4 Primo. Quia subiectum res alia a motu est: vicuhomo ex albo fit niger.& ex calido frigidus: res alia diuersaque est subiectum hodimo. S motus nigrefactio 3c frigefactio: ut accidentia quae illi subiecto haereant. Secundo Quia si motus subiectum esset motus subiectu igitur esset & quietis. Nam motus 3c quies priuatiua sunt, que senip circa idem fieri nata sunt. ellet igiatur motus quies,& secudum idem moueretur δέ quiesceret. hoc aute impossibile: