장음표시 사용
111쪽
ut si ponas mutationem subiectuin mutationis,utgeneratione corruptionis: protinus cu quid fit mox corrumpitur. 2Tertio. Quia cu omni motui subiici aliquid oporteat,si subiectum motus ponis esse motum item illi motui subiectum mota esse oportet 8c illi alterii.quod statim euadet in infinitu. Unde nihil cotinget moueri. hoc aute impossibile. Sed Unam materia motuu subiectam costituere opor tet.& qus se prsstet mouenti eius operationis receptiuam: Ut corpus alterabile ut anima. Cinario. Id est subiectu motus quod mouetur. sed motus no inouetur.
neq; mutatio mutatur: Ut generatio non generatur. sed res amotibus &mutationibus alia. a Quinto. Doct inatio subiectu non est doctrinationis neq; gnatio Παneratior iis immo & cu sint tres mutationii species. qualitatis mutatio, alteratio, re latio,que est secundu locum mutatio: no videmus aliquam earum esse alterius
sublectu, neq; secundu alteram mutari, nisi secundu accidens: Ut cu qui discipli, natur,sanatur. No est igitur motu i subiecti motu esse ponendu . CSed qd ne
ponendu sit motu elle motus ut termini,patet primo, via si motus esIet motus Vt termini,cu aliquid moueretur tauquam quiesceret:Ut li quis egrotaret illius fgrotationis esset motus terminus Vt sanatio, δέ item illius alter motus terminus. At res motas contingit interdit quiescere. Igitur motus no est ponendus es Iemotus Ut terminus. ecundo, Quia motus est ex quodam in quodda, ut determinato in determinatu.& sic oporteret semper ide secundu opposita continue mutari, ut ex sanitate in egritudine,& ex egritudine item in sanitaterm&ex recordatione in obliuionem & iterum ex obliuione in recordationem. Hoc autem manifestu est no oportere, sed aliquado mutatur ex obliuione in scientiam. Tertio. Si motus est motus ut terminus.& mutationis mutatio hoc in infinitum euadit. quare non dabitur alicuius rei pruna mutatio neque ultima. immo neque aliquid erit muta bile .no est igitur ponendus motus esse motus Vt termini,& mutationis mutatio.
CQuarta. Secundu quantitate .qualitatem & Ubi, est motus. CNam secundu ii substatiam ad aliquid actionem. passione de quado, situ Schabitu Ut de relatione S ad aliquid diceretur ino est motus. Relinquitur igitur solum secundu praediucta tria genera, quantitate qualitatem.& Ubi esse motu. Et ratio cur secundu ipsast motus, est,quia secundu ipsa contraria admotum sufficientia reperiuntur. 8c motui secundu quantitatem non est commune nonae positum. sed eum qui est ad quantitatem perfecta ac ampliore augmentum nucupam .eu vero qui est ad imperfectam.&qui in minorem tendit quantitate,decrementiri. Et motui secum dum qualitate alludit commune nomen alteratio. Et Vocamus hoc in loco qualitatem no quomodo differentias substatiales qualitates dicimus, sed ut sunt passi oes.& passibiles qualitates. Secundu locum mutatio nomine proprio quo ipsam Uo cemus,caret, sed vocemus eam latione quavis improprie. Nam ea xprie ferri diu cuntur, que mota, se ipsa sistere citra terminum no possunt:&que se ipsa loco nomouent,qualia sunt inanima. Instat tia. Qusda alteratio est de minus in magis Vt de minus albo in magis albii. hec aute nonvidetur esse de cotrario in contrari v. Non igitur reine diciu est motum esse oportere de contrario in cotrarium. CRespondet huiusmodi motu non esse de sinipi iciter contrario in contrarium: sed de contrario tamen non simplici in contrarium .nam minus Ut minus album est contrario permixtius: magis vero ut magis album, quod minus nigredinis particeps
fuerit. CTres modi immobilis. Primo. Immobile est quod nullo mo potestino ueri: quemadmodum sonum inuisibilem dicimus, quia nullo modo possi i videri. xa Secundo. Irrunobile dissitae mobile.aut quod tarde incipiat moueri, quod de diis cirrius grauiter seroque mobi te.Tertio.Quod non mouetur quando, Ubi, 3c quoα modo moueri natum est.& id quiescere dicimus.quies enim est motus quando ubiu quomodo moueri natum est,in corpore priuatio.
112쪽
Ecundi capitiς scholia. viii. N.illum autem entium, substant Is con trarium est. Qua uis substantis in coplet s&simplices, visorma ignis, Sc sorma aquae contrarientur, totae tamen substantiae Sc complet Aut ignis & aqua,minime cotraris sunt ad inuicem. Quod si interdum in
ueniantur dici contrariae, id ratione formarum aut asseetionum cali
ditatis &frigiditatis esse censendum est. hic autem ut 5c notae osten dunt substantia capitur pro substantia completa. ix. At vero id in is secundum quae .ld, a suo statu denominationeque decidere nulla in ipsis facta mu tatione. Nam in hs secundum quae est motus, non deper i di potest ratio prsdicamenti sine rei eiusdem deperditione, neque res sine deperditione rationis, ut siquid prius fuerit album,&postea non amplius sit album deci dit a ratione qualitatis, quia prius denominationem qualitatis habuerat quam postea non habet, de simul deperdit rem eiusdem predicamenti scilicet albedinem. Similiter siquid fiat nigrum,si mul specialem qualitatis rationem sortitur 6c rem scilicet nigredinem. In iis vero secundum qu snon est motu , ut ad aliquid εἰ similibus, deperdi potest ratio Nicamenti sine deperditione rei,dcres sine deperditioe rationis,ut si Plato silius unicus Socratis moriatur, deperdit Socrates ra rionem denominationemque patris,sine rei cuiuspiam deperditione. Et si aqua densa de sphaeri vi fiat rara seruata eadem figura spli aerica, deperditur res atm d imensio prs existens manente ea dem ligurae ratio ne atque denominatione. Proinde secundum figuras non est motus. D. Est enim mouere sub agere. tanquam minus commune sub magis communi. Siquidem mouere hoc in loco est transmutationem accidentalem efficere. Moueri autem est transmutationem acciden talem recipere.Sed agere,est qualibet transmutatione siue substantiale siue accidentalem efficere. Pati vero est qualibet transmutationem in se suscipere. Primo ut subiem.Secundo ut termini Bisaria dicitur motu esse alicuius primo tancysubsecti ut calefactio est eius quod calesit, dc motus secundum locum eius quod sertur, id est in eo tanquam in subiecto. Secundo motus est ali cuius ut termini ad quem tendit dc proficiscitur,vi calefactio est caliditatis N albefactio albediis nis, cp ad albedine euadat. Neutro alit modo mot siet remotus, ostendit litera. Et actio&pas sio sint motus cosequenς est neque aetionis 8c passionis esse motii ut subiecti, necu ut termini, i, ne actio Sc passio motuum sint subiecta, ne ad actione 5 passion et aqua terminii ad quem stat motus. No videmus aliquam earii esse alterius subiectu . Qua uis interdii duo motus simul fiat eodem tempore dc in eodem subiecto,ut calefactio M rarefactio in aere eodensatio dc frigefactio in aqua, eoru tamen unus no est alterius subiectu sed ambo sunt in eodem subiecto, ut citi ac ra rescit,no acquiritur raritas in albedine lactis,sed ambo accidetia, scilicet albedo dc raritas sunt in uno eodemet subiecto,scilicet materia lactis. Hoc in infinitum euadit. Quemadmodum in ter tia ratione probante non esse ponendum motum esse motus vi subiecti, Philosophus deduxit aline uenien ς, milia subiecto rumotus subinde costitutio in infinitum euaderet, nam si h ponatur subiectu ipi ius motus a cum h sit motus ei subiectia motii esse oporteret,ut c. 'a scilicet suppositione motu esse motus ut subiecti. Et motui c eade ratione motu aliquem sub mi opor teret,ut motum d Ec iterum illi nouum morum pro subiecto assignare oporteret, fieretiliuius
modi in motuum subiectis progressio in infinitia in ita hoc loco deducit Philosophus ad simile in
conueniens eos qui ponerent motum esse terminum ad quem ipsius motus, vi si ipsius motus a, terminus esset motus h eadem ratione ipsius h terminus ad quem esset alter motus, ut e & ip sus c alter motus,ut d Scita in infinitum procedendo quocunque motu dato, dandus esset vi terior motus, qui prioris esset terminus ad que . quare no posset dari ultimus motu , 5c in impossibile sit simul steri motu infinitos nihil posset mouers. xi. De quado, situ N habitu ut de re latione Sc ad aliquid diceretur scilicet quod seredum illa tria prs dicamenta no est motus cosimili ratione qua dictum est secundit ad aliquid noesse motum. Nam secundis illa tria aliquid a suo sta tu decidit nulla in eo rei tacta deperditione, oc nouam acquirit illorurationem, sine nous rei illo rum prs dicamentorii acquisitione, v taliquid prius dicitur via sus diei. Sc deinde duom dierum. nulla in eo facta mutatione. similiter si prius sedens fiat stans, ibi ratio situ ς deperditur, nulla releiusde prs dicameli lacta deperditione. Et si quis se tunica exuerit, deperdit rationem habitus,sis
nerei tamen pridicamenti amissione. Alludit comune nomen alteratio. Alteratio hic comune nomen dici ε . nam antiqui eo generaliter Vtebant, Zc omnem motu vocabat alteratione, momnis motuq alterii esse faciat id quod mouetur,4 prius erat. Aristoteles autem eo nomine peculiariter
utitur pro mutatione qus sit scundu qualitatem, no quidem essentialem quomodo dii serentis substantiales dici solent qualitates sed accidentalem,& sumendo qualitate potissimsi .p passione. aut passibili qualitate . secundum illas enim potius in alias qualitates 3 pria sit alteratio. Potest Scalteratio comune nomen dici crin sua ratione coplectatur mutationi secundu qualitate 5c acquisitiua Ec deperditiua qui in substantia dc quantitate diuersis nominibus exprimi, tur. Sed de coistrario tamen non simplici. Nam quantum illius eiusdem qualitatis acquiritur, tantum contrariae qualitatis eYpellitur ut si acquiritur albedo sex graduum, totidem graduum deperditur nigre do. quare prima mutatio de minus albo in magis albii est de nigro secsidii quid in albii. Prs terea non est propria motu se licatio cum dicimus ex minus albo fieri magig album. nam non expitoratur determinate terminus a quo qui abiicitur,an sit nigredo, an quispiam medius color,sed potius est explicatio intensionic eiusdem qualitatis, quando ex remita sit intensa.
113쪽
Primo. yprio immediam . CVltima termini dc magnitudinu limites. Term iiii, punctiis, linea. superficies nunc momentum. CHabitum, adhibitum,Pros ximum. contiguum, attiguum.1Ertium caput continet octo diffinitiones, duas conclusiones, & unum cos tollarium. Prima dis initio. Simul secundum locum esse dicuntur. ρος H - sunt in eodem loco primo. Separata vero secundum locum . qusmq; sunt in altero & altero. Secuda. Tangentia sunt quorumvltima sunt simal. 2Ter: r
tia. Medium est id quod natura continue mutans, quam in extremum, ptius attinu gere natum est. Et tale medium contrariorum 8c non contradustoriorum est.quia
contradictorioru mnon est medium. Et tribus ad minimum constat.media scili,cet ipsa consistenti e natura,& duobus extremis, quibus ipsum hin inde respodet. Quarta. Cotinue mutans est cum nihil temporis in quo fit motus, neq; rei qua 1bfit transitus motus intermittitur:Vt cum ima εc precipua chorda, quam hypatendicunt, sonat possibile est ut statim est it temporis pretermittendo,Vltima respondeat.qui motus quavis interpolis no Uideatur, quia tamen rei qua fit transitus aliuquid intermis Iuni est: no omnino iugis est 3c continuus. Solet tamen dici talis pleuruque s cum nihil temporis. licet rei qua fit transitus, paucissimum prstermittaatur esse continuus. Quinta. Contraria secundum locum sunt contraria quς Γλα cundum rectitudinem plurimum distant. 4 Sexta. Cosequenter sunt,quscu unu si post alterum inter ea no intercedit eiusdem rationis medium ut linea lines Goseques est inter quas nulla alia interiacet linea. 8c unitas unitati.& domus domui. Et nihil prohibet esse alterius nature medium: Ut Unitas unitati consequenter est. quavis intersimi atque interiaceant duo. Septima. Habita sunt quς cum se com sequenter habeant. se tansunt. Coctaua. Continua sunt que cum se tangunt,e rum Vltima sunt Unum. Fie si enim nequit, ut continua sint, quorum sunt duo diu stincta atque diuersa extrema. Ideo quod arte fit continuum, Ut glutino: contactu, ut clauo: aut adnascentia. ut planta plantae inserta. proprie continuum non est, Prima conclusio. Consequenter se habere communius est quam se tangere. Σ1Nam quaecun que se tangunt,consequenter se habent: non autem quaecunque cos sequenter se habent se tangunt. nam consequenter se habere in numeris reperitur, in quibus non est laetiis. CSecuda. Rursus eadem ratione se tangens generalius in continuo est. Nam siquid continuu est, protinus ut se tangat consequens est. non tamen contra fit, quod tangens est protinus sit Sc continuum. Si enim Vltima sint unum, ut sint simul oportet. non autem si simul sint, ea protinus sunt Unu. 2 α is tollarium. Vnde fit ut punctum ab unitate discrepet. Nam puncto se tangere possunt, unitate autem non tangunt: δc inter puncta semper linea intercipitur: ineter Unitates autem aliquid intercipi non necesse est: immo neque inter Unitatem quidem S duitatem quirinam intercipitur. Sed hactenus quae sint simul, quae tangentia,quid medium,quid continue mutans, quae contraria,quae consequenter quae habita Sc quae continua, satis dictum est.
rei. nam nulla esse possunt naturae potentia in eodem loco primo, dc immediate alias esset penetratio dimensionum ut si eodem dolii concavo simul contineretur vin d tantundem aquae,Vtriique totum replens dolium sed duntaxat diffinitio quid n minis. paratorum vero secundum locum diffinitio quid rei est. xiiij. Tangentia sunt quo rum ultima sunt simul. Vltima sunt simul inter quae nulllum neque eiusdem rationis neque diis uersae intercipitur mediii,ut dolium continens,& vinum contentum se tangunt, quia eorum ML tima scilicet Loncauum dolii. dc convexum vini, simul sunt.siquidem inter ipsa neque superficiegaliqua neque corpus interstes est. Ipsa autem Ultimano se tangere dicuntur, sed sunt instrumen ta quibus corpora se tangunt.E t aliquorum se tangentium ultima sunt simul,sed no sunt unum.
vi corporis i alis,d corporis Iocati. Aliquoru vero ultima simul sut,ec Unum sunt,ut linearii
114쪽
ab&hcse tangentium ultima coni Imrantia simul sunt & unum. xv. Media est in quod na- , b etura cotinue mutans. De medio ipsius motus tia id solum hic dili nitiar evemplii υt si planta pe datis fiat sex pedum .prius attingit quantitate quatuor pedum ci sex.quare qualitas quatuor pedum est mediti in augmetatione.Et prius aqua nata est attingere caliditat e quatuor g radu ii qua decem. 5c proinde quatuor gradusi caliditas est mediu in alteratione.Et quod loco mouetur pri' per prima & inediam spatii partem desertur ci extremam contigerit. quare illa super primam 5c
mediam partem delatio hic mediu est Et tale mediti tribus costat, scilicet duobus extremis, ter mitio a quo A termino ad que,&medio ipso motu inter illos intercepto. xvi. Neq: rei qua sit transitus motus intei ittitur. id est ne dispositionis de sorms qui per molia acquiritur aut de perditur sit interruptio. Ut em quicii dicatur continue mutans,requiritur teporis continuatio, dc affectionis accidentariae dispositionis ut si ignis in aquam inducat continue caliditatem per totam horam ignis es continue mutans. nam efficit mutatione unam non intercisam in eodem
subie io,& tempore cotinuo Siccum lapis deorsum mouetur sine interruptione teporis N lationis intermissione forma substantialis lapidis est continue mutans.Cum aut grauis rima & prima citharae chorda sonat, de sine temporis intermedia mora ultima&acutissima etia sonat icet ibi nulla sit teporis intermissio tamen quia diuersi sunt specie fons de diuersa eorum stibiedia noest continue mutans,iamcisi talis motus interdudici soleat continuus,propter non intermissionem teraporis. xvi, cocraria sectidui si sunt cotraria. Hic possunt intelligi diffiniri loca cotraria. Q loca sint quae secundu rectitudine plurimsi distent ut locus sursum simpliciter θc deorsum simpliciter aut potius motus simpliciter fecit dii locu cotram hic diffinititur, ato lationes. que quid edictitur plurimu secundia rectitudinem distare quando fiunt secundum loca maxime rectitudi ne distatia ut a sursum simpliciter in deorsum simpliciter aut e diuerso, cuiusmodi sunt maxima latio sursum, Sc maxima latio deorsum. Contrarii aute non simpliciter motus secundum locum sunt, qui non maxime secundum rectitudine distant ut latio a deorsum secundum quid ad stir stini aut simpliciter,aut secundum quid. xiv. Habita sunt quae se consequenter habeant. Ha hii a dicitiatur attigua siue contigua id est quae sibi adinvice proxima separata tamen sunt,ut do hum,dc vinum in eo contentia,& generatim corpus locans, 5c localii. quare omnia habita sunt se
tingentia non tamen e diuerso. ntinua enim se tangunt, habita tamen non sum.omnia etia habita consequeter se habet & non e couet ut υ na domus alteri conseque ter se habet qu)do in ter eas aliquid spatii intercipitu r,modo no interstet domus Ec tame non sunt habita, quia non se tangunt. xxiii. Et ne quide inter unitate 5cduitat E nequaqua quicqua intercipitur. Atixesis negationis est,& dux negationes scilicet neq&nequaqua n5vna constitutit affirmationem sed v hementius negant vi sensus ut immo inter unitatE 5cduitate nihil intercipitur. Et id apud Aristotelem frequens es duas negationes tantundem ut unam valere.
2Species indiuidua, specialissima. Species dividua subalterna Ophthalmia:
lippitudo. Habitus,forma. Continuum, intensionem dimensionem, Sc lacu cessionem complectitur. 4 Forma species.
'Vanum caput cotinetires motus unius acceptiones, quatuor coclusiones
t & tria ccstollaria. res motus unius acceptiones. CVnum motu mullitipliciter dicimus, sicut dc vim. Primo unus motus genere dicuntur, qui
secundu idem praedicamentum sumunturivi omnia augmenta & decrementa,unus motus genere dicuntur quia secundum quantitatis praedicamentum sumuntur & omnes adinvicem alterationes, Unus motus genere: quia sunt secun
dum qualitatem sumptae.& omnes adinvicem loci mutationes: quia sumuntur socundum Ubi. Sed augmentum& alteratio diuersi genere sunt motus similiter alteratio, & loci mutatio. Secundo unus motus specie: & sunt motus qui eius;
dem speciei indiuiduae sunt: ut albefactio et albelaetio . nigrefactio et nigrenuetiis. Omnis enim albefactio omni albefactioni specie eade est:et omnis nigresa ctio omi nigrefactioni. sed albefactio et nigrefanio motus sunt specie diuersi. At vero quia speciem quaeda est indiuidua qus in alias species diuisione non recipit: et altera diuidua, que in at ira species diuisionem admittit: ideo motus secundum illas sumpti, eadem naturam seruant et retinent: ut qui secundum speciem diui duam sumantur, iidem specie non simpliciter sed diuidua dicantur. Sed queret
aliquis: An semper motus eiusde mobilis et qui sunt ab eodem termino in eunddierminum idem sint specie 'CNon oportet. Nam contingeret motum circulia
115쪽
rem Se rectu volutatione 3c ambulatione. motus esse specie eosdem .rram contin git idem de eodem termino in eundem terminum nunc gyro. nunc recto tramite transferri,& eundem ab aliquo 3c eodem termino alterii eundem terminum nunc volutatione, nuc ambulatione cosequi. Tertio dicitur Unus motus numero, qui Scdicitur simpliciter unus: ad cuius quide Unitatem numero tria requirutur: mobile numero Vnum: Ut unus homo, Una planta,hoc aurum. na Unumero forma secuduquam est motus: ut linea Una,color unus, loci mutatio Vna. 8c unumero tepus:
quod quide est,cum motus tempus iuge continuumq; est, sic ut nulla ipsius motus intercipiatur quies. Quod si horia trium aliquod defecerit, motus non simpliciter
suam seruat unitate: ut si Coriscus & Callias simul ophthalmia que oculoru in firmitas est sanetur sanatio Consci& Callis no est una simpliciter qa subiectu
ii numero no est.Et si Coriscussimul ambulet 8c es fiat.tametsi mobile numero sit unum, re tempus numero Unum. no tame ambulatio 3c albefactio unus nudi mero sunt motus nisi se dum accidens. nam albefactionis de ambulati ois no est forma numero una. Et si Socrates in hoc tepore sanetur. post quod desinat aliquo tepore sanari,& iterii alio tepore sanetur: Socratis sanatiora non unus sunt motus. nam tempus Vnum numero Vt quod intermedia quiete interlaratu sit non est.
Vnde dicere primam de secundam eadem numero esse Socratis sanationem, nihil aliud est si dicere corruptu idem numero posse reuerti. quod si impossibile est, Se eadem quoq; Socratis prima dc secudam unam numeroes Ie sanationem, impossibile est. et D abitat quomodo subiectu motus oporteat esse numero Vnu cum na sturalia corpora si uxa sint Sc labentia ola. Et quomodo una numero sanitas diluculo & vesperi: cum neq; eius subiectum quidem unum maneat. Sed satis hic dietas si actus Sc motus unus, & habitus erit unus. no aute cotra esse oportet habitu existente Viro. & motu esse unum. Potest minitiabitus esse acquisitus mobili iii, terim interpausante & quiescere. Et nihil rationi dissentaneu est habit' eosdemane Sc vesperi esse. actus aute δέ operationes non esse easdem, nisi que iunetae conutinue defluant. Amplius dicere quomodo corporu substati erased sint. Se nihiαlominus continue occidas & deflue, a nostro Iposito est alientes C Prima concluα Σοsio. Omnis motus Unus cotinuus est,&omnis qui cotinuus est, ide unus est. Namois motus cotin uus est ut qui secabilis&diuisibilis sit. At fieri nequit ut quilibet
motus cuilibet motui sit continuus: sicut neq; ut quodlibet corpus cuilibet corpori vitiatur: sed ea quoru extrema sunt Vnu: 3d hec eadem sunt natura. Rerum enim qusdam extremis carent Ut Unitates, 'us ideo Uniis & cotinuat esse no possunt.
Alis vero extrema possident, sed quς specie diuersa sint, et squivoca appellationee Ytrema dicatutivi linea extrema habet, et ambulatio extrema habet. sed appellautione squivoca:et ideo linea et ambulatio Uniri coni inuataq; no possunt: Ut quom extrema Vnu esse no possint. Relinquitur igitur omne motu Vnu esse continuit, et omne cotinuti esse unu .Na s subiecta diuersa essent, neq; mot' esset cotinuus. diuertorum eiu et discretoru mobiliu motus continuari impossibile est. Et s forma unum no esset neq; extrema unum essent, ut qus diuersa natura essent et equivoca appestatioe diceretur extrema. Quod si etia no adesset teporis unitas, neq; iterum cotinuus esset. Fieri enim nequit ut motus intercepta quiete adinvicem continuenaturum ino dimersi sunt motus et no unus. CSecuti. Cum motus ne* specie neq; genere covemul. tum aut cosequeres, aut habiti esse possunt. Nam i ii de spe
cieno sint, eius de naturs non emi. quare cotinui non erunt. eorum enim extrema
unum Iacere no poterunt. Sed nihil. rohibet eos esse consequentes et attiguos uti attigua est.
sumptatus perseetiisl si perse
notus est qui ad fine et absolutio,
116쪽
nem suam peruenit, imperfectus vero qui ar6 peruenit. At Uero vivam de totis 3 pernetis iustius affertur. Igitur & motus cum consummatus completusq; fuerit,
verit Vnus dicetur .Erit tamen motus unus: etsi imperfectius sit,ino sit continuus.
zs CQuarta. Rectius 8c motus unus dicetur qui regularis habetur . eo qui habeatur irregularis. Nam illa irregularitas.vidisserinitasqusdam ipsum quodam ododia
uidere videtur,& disserre videtur ut magis & minus. Et certe in omni mom,augementatione diminutione,alteratione.& latione tam circulo quam secundu rectu, contingit regularitas&irregularitas. ρος qui de regularitas est in inuis teporibus continue eadem moueri velocitas. Irregularitas Uero cum eade non sit Velocitas. Et hec irregularitas aliquando ex magnitudinis irregularitate nascitur. Fieri eninequit ut in magnitudine obliqua & difformi seruetur motus equalitas. Aliquan do vero non ex magnitudine, neq; ex tempore sed ex sola ipsius motus in squali ve
i locitate. mu corollariu. Vnde intelligere promptu est velocitatem Sc tardiu
tate non esse motus species aut disserentias. Na omnibus motibus. etiam i is qui dis Q verss sunt speciei conueniunt. Secundurn. Quapropter neq; grauitate maiore et minore eoru que in eundem locum feruntur,neq; leuitate, speciei discrimen et disserentiam concludimus. Nam terre ad terram maior et minor grauitas, et ignis, i ad ignem maior et minor leuitas,quae specie non discordant. Tertium. Vnde iterii lucidius euadit, motus specie diuersos continuos esse non posse, etsi habiti atuque attigui esse concessi sint. Nam omnis motus continuus regularis esse potest. Motus autem specie discrepantes, regulares adinvicem esse non possunt. quomoαdo enim Vnius velocitas,alterius velocitati respondeat ut alterationis et ambulaistionis. Non sunt igitur unus motus continuus.
Hr Arti e l. scholla. xxiiii. Nam cotingeret motum circularem Sc rectum. Philoso-
V phus reputat incoueniens, motu circularem & rectit etiam ab eodem termino in eundem terminum tactos, esse eiusdem species,ut unum factum per spatium circii serentis medis alterii factum per diametrum ab Una diametri extrem state ad alteram. Et recte quidem. nam ut motus secundum locum dicantur ijdem specie oportet spatia per qui fiunt, in i pecie eadem, ut aut utrunci reeium,aut utrunqrcirculare. Diuersuas enim spatii penes rectum & circulare , face rei motum esse diuersum specie. Adiectum est, penes rectum N circulare.na diuersitas spatiorum secundum substantiam, modo eadem sint secundum rect una & circulare, non facit motum esse diuersum specie,ut si moueatur lapis deorsum per ignem aerem, & aquam motus eius in igne in aere &aqua,sunt ijdem specie 5 ad inuicem continui S unum totalem sine interruptione motissconstituunt quavis ignis, aer,& aqua sunt specie diuersa secundit substantiam quia qaelibet eoruesi spatium rectum. Neque obstat unitati specti iri illorum trium motuum partialium diuersitas penes velocitatem & tarditatem propter raritudinis densitatisque spatiorum varietatem. Nam velocitas 5c tarditas non uariant speciem motus secundum locum,sicut neque intenso& remis sio speciem qualitatis. Vt linea una color Unus. id exemplum de linea una analogicii est. Sc noproprium,quia secundum lineam nihil contingit moueri, sed positum est ad significandum motum secundum quantitatem,sicut color unus ponitur pro motu secudum qualitatem. 8c loci mutatio Vna pro motu secundum lociam. proprium autem ex e plum esset pro quantitate, ut dimesio una. Quia subiectum,unum numero non est. Ad motum simpliciter unum no modo requiritur unitas numeralis mobilis incompleti,scilicet materias, sed & mobilis completi, Ut Uiuenticquod augetur,aqus qus alteratur lapidis qui deorsum ruit. nam lise mobilis completi Unitas an te transmutationem, in transmutatione & post eam compleram dicta est requiri ad rationem motu, Quod si interdum mobile completum sit numero diuersum propter coniunctam nantiai corruptionem,ut si vivens cum mouetur deorsum, inter cadendumiemoriatur, Zc aer cum sis rasit, transmutetur in aquam, nihilominus is motus adhuc unus numero est, quia quod non maneat mobile completum,non ratione lationis aut alterationis est,sed corruptionis eodem tempore facts eum eadem secundum speciem fieri posse lat io aut alteratio manente eodem mobili completo. Itaque quod illic non maneat idem subiectum completum id accidit, sicut & alterationem c iungi lationi aut alterationem lationem e coniungi corruptioni. Dubitant quomodo subiectit motus oporteat esse numero unum. Huic dubitationi responsio adhibenda est. corpora natura ita non manere eadem numero quo modo entia supramundana sc exlum eadem sunt ei, scilicet nihilsus substantis amittant aut acquirant,sed duntaxat ea identitate, qui in hoc mundo sensibili motui N alteritati coniuncta cimitur,cr, etsi aliquid sui deperdunt,consimiles tamen partes in si mili situ ia ordine recuperant.Et eo modo dispositiones sunt eidem numero, quia similes iis qus
117쪽
L. deperditi sunt partes reparantur. Et hic idelitas lassi est ut mobile unum numero, dc forma nu
me ro una dicatur.potius enim a maiori quod remanet eaedem dicuntur, cp a pauxillo quod de perditur diuersi. Vnde si motus est unus numero Sc habitus, formaque omnino acquisita est una numero,ut si calefactio est una numero,&caliditas acquisita est una numero. Non tamene diuerso oportet,si tota forma est una numero, idcirco motum esseunti numero. Si enim aqua inquinin minutis acquirat quinq: caloris gradus deinde quinq: minutis quiescat a calesaist ione quibus exactis, iterum in sequentibus quinque minutis acquirat quinque gradus caloris, qui cum prioribus quini manentibus in aqua constituant caliditatem decem graduum tota sorma acquisita est una numero Ac tamen motus no est idem numero. Diuersis itaq; temporibus, ut matuti/no 5 vespertino eadem sorma manere potest,operationes autem 5c mutationes non erunt eidenumero. xxv. Nam omnis motus continuus est.Continuum ut 5c nois admonent in comprohendit sub se primo dimensionem,qui cum acquiritur eius ultima dicuntur momenta quant statis.cum vero acquisita est,eius ultima extremaidicuntur aut puncta, aut lines, aut superficies. Necesse est enim cuius in continui partes eodem termino comuni copulari, dc cum motus omnis continuus dicatur, i, in semper diuisibilia sit diuisibilis,oportet in unoquoq; motu υ Itima par tes motus conneotentia assi nare.Secunda cotinuum complectitur intensionem. Sane eum qualitas acquiritur eius ultima dicuntur momenta qualitatis. est enim momentu cuiust motus vltimum Sc impartibile,Vt instans temporum .cum vero qualitas acquisita est , & permanet, eadem re ipsa ultima dicuntur nois vel signa qualitatis.Tertio continuum colli et successionem, Ut lx tionem cuius ultima sunt momenta lationis,aut tempus, cuius ultima sunt nunc impartibilia Sicut autem successio cum saeta est non permanet, ita ne eius ultima.Et si qua alia ab hic tribus continua dicuntur,id ratione alicuius istorum accidit, ut substatia gratia dimensionis continua dicitur si continuum iit denominatiuum ad substantiam. Verum hoe modo continuum hic non
sumitur,sed pro eo quod per se,primo & gratia sui est continuum. Sed appellatione squivoca.
Eadem ratione generali,vltima lines, dc vicinia ambulationis dicuntur extrema,quia scilicet tinpartibilia sunt colinul partes aut terminantia aut cotinuantia. sed ratio specialis diuersa est, sunt que illa extrema diuerss inter se speciei dis in ili' naturs.idcirco squivoca appellatione extre ma dicuntur. sunt em squivoca in physicis, diuersarum naturarum entia. xxvi. V t siquis amishulando labrice incipiat.Si Socrates in tempore a b ambuler,&sine interruptione consequenter a b c in tepore b c fgrotet febrs ambulationis momentum smieqv, dc fgrotationis momentum inci piens, eorum qu idem Vltima simul sunt, in interea rivilia intercipiatur medium. Et cum fgrotatio post ambulationem sit,inter ea nullum interiacet eiusdem rationis medium, ergo sgrotatio S ambulatio qui sunt motus specie diuersi,consequentes 5c contigui siue habiti sunt, per diffinitionem. Mviii. Nam illa irregularitasve difformitasqusdam.Μotus regularis 4 Per eandem virtutis motius ad mobile proportionem.& squam mouendi velocitatem uniformis 3c conti nua successione fieri videtur,& in squalitate consistere. Motus aute irregularizippter velocitatis Ic tarditatis varietatem diuidi 5c interrumpi videtur,ut cum quis prius velociter currit,&deinde lentius progreditur,qusdam ibi interruptio motus lacta esse censetur, aut cum e diuerso pri mo quis lente ambulat ec deinde celeriter currit. Enimuero motus irregularis consistit in quadains qualitate exuperatione dc desectu eum aut in squali tempore maius absoluatDatium aut in minori tempore squale, aut in squali tempore minus spatium, aut in maiori squale. Nihilomi nus tamen motus irregulares continus sunt, ut naturales 3c violenti motus rerum naturalium. qui sine temporis intermissione atque interlaxatione fiunt.
Quinti capitis annotat. Quodam . quodam subiecto. Vintu caput cotinet Una quinquemembre quςstione, quais
livor c lusiones, tres rones ad secunda,& duas ad tertiam.
il smo.Vtrui notus et est ex aliquo, c6traria motui et is est in ide: ut si est ex sanitate ei qui est in sanitate: ut eiusde
ignatio & corruptio. aut et sunt ex cotratiis terminis, ut mos
a qui est ex sanitate motui qui est ex sgritudine.aut si sunt in colorarios terminos:Ut motus si est in sanitate, ei qui est in inritudine. aut q est ex e5trario, ei qui est in contrarium: in motus qui est ex sanitate ei qui est in Tritudine. aut motus qui est ex cotrario in co
trariu ei qui est ex cotrario in cotrarium: vi motus qui est ex sanitate in egritudi,
ne ei qui est ex egritudine insanitate.No enim sunt alis modi secundu quos sumere possis motuu cotrarietate. Prima cocluso. Motus qui est ex cotrario, et g est . in cotrarium no est cotratius. Nam unus idemque motus est qui est ex cotrario.
118쪽
IIIIL VIII. 333c qui est in contrarium: ut ide motus est qui est ex sanitate, & qui est in taritudi
nem. Nihil aute sibi ipsi contrari v. Motus igitur qui est ex contrario , ei qui est in contrariu non est contrarius. 4 Secunda neq; oportet motus qui sunt ex contra tiis esse cotrarios. e Primo. Quia contingit motus qui sunt ex cotrarii. eosdeesse εο similes. Cotingit enim ex cotrariis mutari in extremia pariter 8c media. No igitur illos oportet esse cotrarios. Secundo. Quia in cotraria mutari potior videe. tur cotrarietatis causa, si ex contrariis mutari. nam hic dimittuntur contraria illic Vero accipiuntur. Non irios. Tertio.
nit. Igitur non denominacitius quia sunt in cotraria. Vnde fit ut potius contrari j motus dicantur, qui sunt in contrarios terminos. e Tertia coclusio. Max inae motus contrarii sunt, qui excotrariis terminis in contrarios terminos evadunt. CPrimo. Quia qui secundu pluures sumuntur contrarietates magis cotrarii Videntur. Quamcul enim contrariestatis causam habebunt ij qui secundu pauciores sumuntur habebunt illi eadem .d
adhuc alteram . Mot autem qui ex cotrariis terminis in cotrarios terminos euadidunt secundu plures sumuntur cotrarietates. Nam ii motus ex quibusdam termis nix sunt in terminos subiecto eodem per hoc enim mutatio, Vt generatio& corruptio amotu differt &Uuiq; utrisq; sunt contrarii. Sut igitur motus a cotrariis ter minis in contrarios terminos.maxime adinvice cottarii. Et licet motus ad cotra rios terminos & motus a cotra ijs terminis in cotrarios terminos: contingat esse eosdem contingit etiam interdum no esse eosdem. possunt enim esse ad cotrarios terminos no ex contrariis terminis. CSecundo. Inducti hoc idem licet intueri. Nam sanatione Sc egrotatione motus maxime putamus contrarios, & motus quia deorsum sit sursum & qui a sursum fit deorsum .dc ita in ceteris qui ex cotrariis terminis in cotrarios recidunt terminos: ut ante M post.dextrit 3c sinistru . Est igi
tur manifestu eos motus maxime esse contrarios. Quod aute in contrarium est. 8cnon ex quodam subiecto,Vt cum no ex quodam aliquid mutatur in album, no proeprie motus est est enim motus ex quodam in quoddam mutatio sed potius mutatio. Et in quibus no est cotratium: mutatioqus est ex ipso ei que est in ipsum . quodammodo cotraria est. nam ratione contraria est. Ut generatio corruptioni,& acceptio remotioni. 4 Quarta. Contrariorum medium habentium motus qui fiunte x cotrario in medium,& ex medio in contrarium t quodammodo sunt contrarii. Nam medio ad extrema ut cotrario utimur. cum enim quid ex nigro mutatur in fuscum , mutatur ut ex nigro in album.& cum ex fusco in nigrum, ut ex albo in nigrum.& cum quid ex albo mutatur in suscum mutatur ut ex albo in nigrum .cuvero cotra ex fusco in album .ut ex nigro in album fit mutatio. Medium enim ad utraq; quodamodo dicitur extremorum oppositu. Sunt igitur huiusmodi motus quodammodo contrarii.
1 VI tui capitis scholla. xxxiiij. Quia contingit motus qui sunt ex contrariis. Non est L J V inconueniens motus qui fiunt ex diuersis terminis, esse eiusdem speciei, cum fiunt
ad eundem specla terminum ad quem, ut cum ex contrarias extremis in idem media, aut ex diuersis mediis in idem extremum sit transmutatio, quemadmodum si ex albo fiat eroceum S e x nigro itidem croceum aut si ex croceo stat album,& ex susto etiari album,utraq; at hesinio eiusdem est naturae. nam non a terminis a quibus proficiscuntur,sed ab eis ad quos tendunt capiunt motus suam denominationem. xxxv. Perhoeenim mutatio, ut generatio de corruptio quia scilicet generatio dc corruptio siunt subiecto non manente eode motus alit sub tecto e ooe manente.Et licet motus ad cotrarios terminos. Aliqui motus ad corrarios terminos, sunt a contrariis terminis in contrarios terminos. Na omnes motus qui sunt a contrarijs termi nis in contrarios terminos sunt in contrarios terminos ut duo motus quorum Unus est ex albon nigrum & alter ex nigro in album, dc in contrarios sunt terminos, dc ex contrariis terminis in contrarios terminos. Aliqui tamen motus in contrarios terminos,non sunt a contrariis termivis in contrarios terminos,ut quorum termini ex quibus non sunt contrarij,quemadmoda duo
119쪽
motus quom unus est ex susto in album, Ec alter exsusco In nigrii Est enim esse in contrarios terminos comunius esse vero ex contrariis terminis in contrarios terminos, specialius. Quod autem in contrarium est 3cno ex quoda subiecto. ntem taliter est, i, cum quicquani mutatur in contrariis non manente sub utroq; termino eodem subiecto completo, no proprie motus est. namotus est ex quoda in quodda manente eode toto subiecto & ante motus inceptione. 6c in ipsi'cchinii uione.& post ipsius desitione, victi c igne sit aqua ex calido fit frigidum & m ex aqua sit ignis ex frigido fit calidii. In quibus autem unum eorum qiis explicantur non est alteri conistrarii .ut motus qui est in aliquid & motus qui est ab eode quemadmodum motus in albedin & motus ab albedine quodammodo contraria mutatio est. n i quavis re ipsa non sit contrari cunihil sibili si sit contrariti tamen ratione cotraria est alicuius acquisitio & eiusde deperis it io que admodu sortiis generatio eiusdem corruptioni,& eius acquisitio deperditioni.Nepe quavis terminus a quo unius & terminus ad que alterius,ut albedo & albedo cotrarii non sint. sed iidem. tamen terminus a quo unius & alterius,contrariatur, itidem terminus ad que unius & alteriuς. trariantur. Motus em qui est ex albedine est in cotrarium albedinis, & motus qui est in albedi nem est ex contrario albedinis quandoquide motus omnis est ex contrario in contrariis. quare duo motus quo Gunus est ex albedine N alter in albedine sunt in cotrartis terminis in cotrari terminos,& proinde contrarii. verutamen quia contrarietas terminorva quibus proficiscutur,& ad quos prodeunt non innotescit huiusmodi explicatione, quia unius solum eκprimitur ter minus a quo & alterius solum terminus ad quem idem alteri,ut ab albedine,& in albedinem minus elucescit huiusmodi contrarietas in eo q; altero explicandi modo.
Quies.in subiecto motus priuatio. Naturale dicitur, quod solitana nat s se
riem seruat. Innaturale quod no seruat. Innaturale. Violetum preter naturam.
Dies critici dies ad morbi extensionem aut depulsione natura ordinari, qui latine decretorii siue iudiciatis Vocatur. 4 Stat, manet quiescit. Sisti, ad statumue quietem colendete atq; P ficisci. Status mansio quies. ὶ Extum caput continet quinque conclusiones, duas rationes ad quintam ,&quatuor quaestiones cum earum solutioni tibus. Prima coclusio. Quies motui termini Unde motus,& no motui termini quo tendit& proficiscitur, opponitur. Manifestum est enim motui motum Sc quietem op αni: sed motum motui simpliciter.& ut cotrarium couario:
quietem vero ut priuationem habitui. Sed quod qcies mou
tui termini unde motus,& no motui termini quo pergit, opponatur patet:quia mobile mouetur Ut quiescat in termino quo pergit. Ninil auistem in suum cotratium aut oppositum pergit. No igitur opponitur quies motui termini quo *ficiscitur& pergit. At motuum solum sunt duo termini: terminus unde motus.& terminus quo tendit 8c a ficiscitur. & quies alicui motui opponiutur.Relinquitur igitur eam esse oppositam motui termini Unde venit motus. non enim aliorum terminorum motibus opponi posset: Ut motui qui est in sanitatem.
no opponitur quies in sanitate, sed quies in sanitate opponitur motui in tari rudis nem,&no motui alterius termini, ut motui inalbedinem. Secunda conclusio. No modo quies motui opponitur, sed interdum quies quieti opposita est. CQuietem motui opponi est manifestum: quietem vero quieti itidem este oppositam hinc liquet. Dic tam est motus a coriariis terminis in contra ios terminos, esse continurios: ut qui ex sanitate in egritudine est es qui est ex taritudine in sanitate. igitur &in illis terminisquietes suntopposiis. Si em in aliquos terminos motus sunt cotra .rii in eisde quietes contrarias no esse inconueniens esse videtur. CTertia. Eam 30 mutationii que non sunt de quoda in quodda in . mutatio que est ex termino es odi posita est que in ipsum euadit terminum.Quomodo id sit.iam dictu est: genes ratio corruptioni. 3c positioni ablatio. Cinaria. Tali in terminii mutationi itide Α quodamodo opposita est immutatio in termino a quo mutationis. Na sicut est in motibus& quietib' oppositis.ita 8c in mutationibus q motus non sunt Sc immutationibus eis oppositis esse vides. Motibas aut, qtuetes termini Unde motus πα
120쪽
ponuntur.& no termini quo proficiscuntur. Ita erit igitur in huiusmodi mutatio αnibus.& oppositis immutationibus Vt mutationi in terminum opposita sit immutatio in termino a quo mutationis: vi mutationi que est in esse, immutatio qus est
i in no esse opposita est. ξQuinta. Talis opposita immutatio,quies non est. Primo.Quia sicut sua mutatio se habet ut sit motus.ita ea ut sit quies. Mani festu est
autem 1 uam mutationem oppositam no esse motu.neq; igitur ea immutatio, quies est. Secundo. Omnis quies motui opponi tur. huiusmodi aute immutatio. quies est. motui igitur opponit .hoc autem falsum est. autgeneratio& corruptio sunt
motus. quod no secus falsum est. no igitur huiusmodi immutatio quies est. CPrima questio. Cur sicut motuu secundum locum quidam est naturalis,& alter violetus itidem &quietum no similiter est in generatione& corruptione augmetatione&diminutioe&alteratione Videtur enim & generatio & corruptio. Utraq; secundu natura esse, sicut iuuenescere & senescere secundu natura sunt. Esaugmeutatio & diminutio utraq; & alterationes opposite secundu naturam sunt, Vt sanartio & egrotatio. albatio & denigratio. horum enim alterum altero no magis secundidum naturam est. Soluit dicens motus penes naturale & Violentu sumptos esse contrarios,sumliter & quietes. Et sicut hi in motibus secundu locu inuenititur,ut videre promptu est, ita est quedam generatio naturalis . qus fato& naturs serua ta serie euenit:&qusdam prsternaturam,& Uioleta. Et quedam corruptio naturalis,& quedam corruptio violenta ipsi opposta.& que prster fatum & naturs serie
eueniat. Et qumam augmentatio natu resis,qus naturς seruat ordinem: & qusdam violenta: ut tritici prscox illud immaturumq; & ante tepus incrementum cum se minibus nodum humo bene opertis copress hs subito adolescit & in longam por ruitur segete. Et queda alteratio . Ut sanatio.naturalis est: Ut que fiat criticis die bus. qusdam Uero innaturalis ut quς criticos dies preveniat.eosdemUe sequatur. Unde fit ut generatio generatiot cotraria sit,& corruptio corruptioni, Vt corruptio que secundu naturam est.& qus dulcis nominatur,ei que violenta et tristis dicitur.quodamodo cotraria est: et augmctatio augmentatior: ct ita in csteris. Neq; hic modus inuestigandi eotrarietate alius est ab eo que supra probauimus Vt ignis motus sursum naturalis,c6trarius est eiusdem motui deorsum Violento, et contra
naturam, qui sunt motus cotrariorum terminorum In contrarios terminos. cOtrau
rianturem locus sursum et locus deorsum. Itide et de terra et caeteris dicas. Ignis motui sursum opposita est violenta quies in im o et deorsum : quae est quies in terdimino Vnde motus et in termino a quo:et ignis quieti naturali sursum opposita est quies innaturalis deorsum. ρος motuu oppositorii et in terminis oppostis quietes
sunt. Vnde perspicuu euasit naturale motum eiusde motui violeto esse c6trariti: et quieto Uiolenta,eiusdem motui naturali. Dico enim eiusde . nam nihil Ohibet motu uni naturalem .eundem aut simile alteri esse Violentum: Ut motus sursum,
igni naturalis est.terrs violentus:qui contrari i non sunt: et ita de quiete intelligas. QSecurida quaestio. Vtru cum quippiam violenter fertur,ad quiete pergat et hoc '' sit sistis Resposio. No.quia quod violeter quiescit,ut terra sursum quietem suam sortitum esset. quod si ita esset quando igitur sursum violenter ferebatur. sistebaditur. At quod sistitur, semper Velocius ferri videtur. Quod aute violenter fertur, tardius. Quod igitur violeter fertur nequasi adquiete pergit: nec ratione quietis illius qua postea quiescet, fertur. Prsterea sisti videtur aut omnino esse secundu na tura in suu ferri locu: aut simul accidere. Tertia quaestio. Cu quies in termino a quo motus veni t optasita sit motui inde .pficiscenti: et quado mobile mouetur. partem motus parteq; quietis illius habeat.quomodo igitur lio simul erui oppos ta aut noest quies in termino Vnde motus ei ut dictu est oppositas' Respodet, nosecundu ide moueri et secundu a de adhuc manere et stare. N a si motu actu et prioi, iii