장음표시 사용
81쪽
que amphora in amphora. hec enim adeo discrepantiri vinum esse amphoram et amphoram esse Vinum:quorum rationes inter te discrepant et sunt diuerss. Et lis
rationes probant aliquid non esse in seipso primo et per se. CTertio. Quod idem non sit in seipso per accidens primo ut amphora in seipsa primo per accidens ut
per Vinum . patet . quia duo corpora simul euent, ut vinum et a m ora: quod esse nequit. non igitur erit idem in ieipso pr imo et secundum accidens. Cobiectionis i
renonis solutio. 2Ex dictis.zenonis obieetionem soluere difficile non est. Cum enim ita insurgit quicquid aliquid est in loco est: falsum est. Quod si cotendit Iou
cum in aliquo esse concedimus: sed ex hoc non conficitur locum esse in loco, neque hoc oportere abire in infinitu quia concesserim quod locus sit in aliquo Vt accidens
et passio.et sicut sanitas in calidis et frigidis. Dictum est etiam satis locum essene
Errii cap. scholia. viij. Vt species in genere. In hoc tertio &quarto inodo nomine speciei quodvis inserius intelligitur siue subalterna sit species siue specialissima, siue indiuiduuec nomine generis,quodcunquesuperius. Sicut accidens in subiecto. Duo huius quinti innuuntur in litera particulares modi. primus quo accidens in subiecto Vt sanitas incor pore. & scientia in anima. Secundus quo sorma subsantialis in materia, & consubstantiale in consubstantiali ut anima in corpore. ix. Quam synecdoclien dicut Synecdoche figura est gra maticalis,qua quod parti conuenit attribuitur&toti Ni quia caput hominis est in homine dici tur homo esse in homine. Cuius superficiei coniuncta est albedo.non quide ut accidens suo sub tecto cum accidens non sit subiectisin accidentis,sed ut accidens suo coaccidenti. nempe albedo dc supersicies sunt in mareria ut suo lubiecto. x. Quod autem amphora vini. Amphora Vini dicitur amphora cum vino sumpta. quae si dicatur esse in amphoracid est cenophoro oc recondi torio vini hoc est denominatione sumpta a parte &quia una pars, scilicet vinum,est in altera, scilicet in amphora, quemadmodum ales in seipso esse diceretur,quia una pars animalis est in alte in parte reposita. inuemadmodum albedinem dicimus esse in corpore. Si corpus pro substantia corporea tota 5c composita capiatur,aut pro materia parte elus substantiali, in eo est albedo tan quam in subiecto. Si vero sumatur ut nomen est quantitatiς, 5c pro magnitudine corpore in eo est albedo non ut in subiecto,sed quia ei est coniuncta in eodem subiecto, quemadmodum albe eo dicitu esse insuperficie,quia coluncta est supersiciei in eodem tertio, Vtriusque subiecto.Haec enim adeo discrepant.haec, inum recipi in vino, & amphora recipi in amphora non magis fieri natura possunt, quam amphoram esse vinum, dc vinum esse amphoram, quod recipientis 3c re cepit rationes adeo diuersae sunt & non magis eidem ad idem conuenire positini. quam ampho ra 8c vinum eidem attribui. at no possunt vinum Sc amphora inter se idem esse. igitur neque vi num a seipso recipi potest,neque amphora a seipsa. Duo corpora simul essent. Nam cum vinum
esset primo in amphora,c siet secundum se 5c quodlibet sui in amphora Sc eodem modo ampho ra in vino. quare duo corpora se penetrarent. Exemplum autem υbi idem isset in seipso primo per accidens, Ut pr sentis capi. diffiniunt notae, sumatur huiusmodi, ut si vinum esset in seipso dolio primum in quo quidem vino ipsum dolium etiam inesset tunc dolium ess it in seipso pri mo per accidens. Patet illud per maximam in notis subiunctam. Nam datis duobus scilicet do lio dc vino, quorum primo scilicet dolio secundum ut puta vinum primo inest, quicquid secundo,utpote ipsi vino, primum inerit,aut per se aut per accidens,inerit 3c primo. scilicet dolio. dolium inest secundo, scilicet v ino per accides ut positum est. igitur dolium inest et sam ipsi pri mo,scilicet dolio per accidens,&per consequelix idem est in seipso. quod est propositum. Quia concesserim locum esse in aliquo, scilicet locate tanquam accidens in suo subiecto. Verum ex hoc non recte colligitur locum esse in seipso.nam posito particulariter superior progreditur ea ratio ad ponendum inserius.quod minime oportet. Adde quod in antecedente,ede is, capitur quinto
modo, in consequente vero,octauo.
Quarti capitis annotat. Lotus locus proptius. Primum immediatum. Pinnum, neque maius ne que minus. DLatio secundum locum mutatio. Spatium, dimensio corporibus
reci piendo non cedens. CQuaecunque res naturales omnes. -Vartum caput continet septem loci positiones, duas conclusiones, tres dies
t uisones pcst primini, duas rationes ad secundam. diffinitionem loci. et
ii eius declarationem.'Septem positiones. Prima. Locum, eam rem cuius
est locus continere. Secuda. Rei quam continet nihil esse. CTertia. Priorem esse locato, et neque maiorem neque minorem. Cinaria. A corpore
82쪽
locato esse separabilem. 2 Quinta.No esse Iocatum sne loco, neque Iora cui de si locatu. CSexta. Quecunque sunt in loco.aut sursum aut deorsum esse. Se ptima. Vnumquodque Physicali si corporum in *prium locum natura ferri. & in eo quiescere natu esse. CHis itaque suppositionibus positis quae omnibus qui in tenuetia vigeat recipi ede sunt talem loci definitionem quaeremus, qua opposita
diluantur argumeta.& qua, quae loco insint, quaeve no insint. cognoscamus.
2Prima coclusio. Motius localis in inquisitione loci homines permovit. CNam si nullus motus localis fuisset.nullus locu perquisisset. Arbitrati sunt enim omnes
Celum in loco esse oportererit velocissimo motu feratur. Signum est igitur motum nos in loci perquistione mouisse. Et tria auῆmentatio.diminutio,& latio, ad huiusmodi inquisitione mouerunt.Nam res aucta.maiore locum quarti prim cupat.& diminuta minore & qd fertur,cotinue alterum. Prima diuisio. Eorum quae loco mouetur,quaedamper se mouentur:& hsc ad loci cognitionem perduxe αrunt. Alia vero per accidens: que minime ad perquisitionem loci necessaria sunt. Secunda diuisio. Eorum que mouentur,quaedam Unum actu sunt,& qua da potentia. CTertia. Eorum quae per accidens mouentur, quedam separata nata sunt per se moueri .ut totius partes,& clauus in naui. Alia vero no, Ut scientia albedo.& alia accidena. Ethsc qus actu sunt 3c per se mouentur, in cognitionem loci vilestia fuerunt,no autem alia. Secunda clusio. Extremum continentis ipsum lovotum ambies,locus est,no autem totum cotinens. CPtimo,quia eius solius extremi gratia aliquid esse in loco dicit: ut cur es in coelo quia in aere. cur in aeres quia
in eius extrem Ite circunquaque ambiente. Cotinet enim te tale extremum, nesque tui aliquid est.& tibi primum est. neque maius, neque minus. & quod abs te se parari potest. Si enim tibi cotinuum esset, esses ineo Vt in loco. Nam cum aliuquid est in cotinuo est potius v t in toto ut oculus in capite & manus iis brachio .ad cuius quidem motione pars ipsa mouetur :Vt vinum in scypho, & vinum in cado. At vero caelum & aer & tota cotinentia no sunt prima neque maiora, neque miα nora locatis. no igitur sunt loca. CSecundo. Locum esse oportere horum quatuor
aliquod materiam .formam, spatium,aut corporis cotinentis extremu, omnes coes
cedunt. At ipsum esse no posse materiam aut formam, iam ostelam est. Et spati . tium iasi sit videtur primo: quia cuiussitat res Vt aeris aut aquae . infiniti essent loci per se. Nam cum aqua fuerit in Vase,qua ratione cocedas totu esse in loco. & vas,& aquam vasis,& quamlibet aquς partem in loco per se esse cocedas oportet. & in cuiuilibet rei locis per se abiri in infinitum: quod omnes cum zenone negare cerditu est.No igitur locus erit huiusmodi spatiu. Secudo. Si cocedas huiusmodi spatium cum colento ut cum vase simul transmutari,cum recipiatur in spatio. Sc nouo loco erit locus in loco.qd si no concedas simul transmutari accidit idem omnε
Iocum esse in loco,& semper minore locum esse maioris loci partem. qus absur, dissima reputat omnes.Fieri igitur nequit ut locus huiusmodi spatiu existat. Manifestu igitur est,et locus,cum neq; materia, neqi forma, neq; spatium ee post , terminus δέ extrema corporis cotinentis relictis sit. Qd vero colenduntlocum esse materia,quia ut materis est diuersas formas in se recipere. Vt albedine nive, dinem.& similia que in ea quiescunt, sic Sc locu videmus diuersa in se recipere iuque in eo sunt quiescere hoc locum no arguit esse materiam. Na Vtra & locus.&qd recipit, seiuncta manet. No autem utraq;.& materia,&quod recipit,seiunum atq; separata ut diximus) manent & seruantur. CQuod arguunt esse formam,quia Ut locus terminus est & cotinens: ita& forma terminus est 3c cotines: hoe statim dilestumquia locus cotenti terminus est extrinsecus,& cotinens extrines secum formavero eius terminus est extrinsecus,& cotinens intrinsecum . CQdnituntur apbareesse spatium, a cum ex vase funditur liquor,& est ud sub
83쪽
intrat corpus.semper inter vasis latera manet idem spatium prper subeuntia corapora, quod quidem nullo subeunte corpore maneret. Id nos spatium εο vacuum natura esse poste negamus. immo Vero ne sit. semper nos videmus simul atquevnu corpus aliquem locum exit. eundem aliud subire. Sumut autem ii qui ita arguunt, id quod probare habeant. Huiusmodi tamen de loco apparentis. eius cognitionem reddiderunt difficilem. Dissinitio. Locus est corporis continentis terminus, et is extremum immobile primum. enim locus persimilis vas .Hoc tame inter, esse videtur, quod Vas per se defertur et mouetur. non autem locus: at de se et na tura sua immobilis permanet. Cum enim aliquid in altero est quod defertur, ut nauis in flumine ipsam deferente verisimilius est eam intus ut in vase esse dicas, quam in loco. CQuapropter locus ut vas immobile est, et vas ut locus mobilis.
Existimauerunt enim ultimum caeli convexum. locum sursum, quo versus leuia omnia seruntur: et terram locum deorsum . quam Uersus omnia serutitur grauia:
qtua immobilia sunt. Ex quo quidem locunt esse planum quoddam et supersu
ciem apparet, et in vas continentem. Sed non recte putant. nam convexa superm
cies locus non est: sed quae circundans sines cum contenti extremo sit et que eidem contigua ipsum tangat.
Arti capitis scholia. xii. Primum esse locato, dc neque maiorem neque minorem. Ex hac tertia positione habetur haec loci eonditio quod debet esse aequalis locato,no quidem denominatione sumpta a tota locati magnitudine quia illa corpus est, locus autem sit.
persicies non potest autem superficies corpori secundum aequalitatem aut inaequalitatem con ferri sed a corporis contenti extremo, atque conuexo secundum quod tangitur a locante cor pore. Id enim convexum aequatur concavo corporis locantis atque loco, qui proinde dicitur,qualis esse locato. Et idipsum est quod aliis verbis alii exprimunt dicentes locum non esse s quuloeato secundum trinam dimensionem cum locus profunditatis sit expers, sed secundum con tinentiam quia locus proprius continet locatum. oc nihil minus neque amplius. hinc locus ut habet hisposuo neque maior est locato neque minor. Non quidem maior quia nihil in locu in ei respondeat aliquid locati.alioqui esset vacuum.Neque minor, quia nillil est locati,quin loco contineatur.alloqui esset locatum sine loco, quod Petat quinta positio. A corpore locato esse separ a se. o dicitur locus separabilis a corpore locato. quia possit natura esse nullu m prorsu, locat si cotines, si enim esset vacuum, quod natura abhorret sed quia idem locus prius continctiali luod locatu potest postea idem non continere sed eo remoto aliud, v t concauum dolii
prius eontinens Vinum,eo e hausto aut aerem aut aquam estinet.Hinc exploratum est uno cor
pore contento locu alique egrediente protinus aliud eundem locum subire, ne maneat locusti ne locato.sic oc locatum est separabile a loco quia potest nite uno loco cotineri, nunc illo dimisso concludi alter . nunquam tamen locatum unum locum dimittit. quin e vestigio subeat alterii, ne maneat sine loco quod sequens positio prohibet. xiii Et quod fertur,continue alterii.Quod fertur secudum rectum,ut deorsum sursum aut ad aliam qualibet differetiam positionis, liqui do cognoscitur continue alterii posterius quam prius locum occupare. Q uod vero secundu es culum fertur,re ipsa eode semper loco. caelique superioris concavo continetur cotinue tamen autem secundu ratione si quis partes caeli cotenti partibus loci prius & posterius coaptauerit. v xum de hoc sextus huius abundantius differit. xiiii Eorum qu s Ioco mouetur. Per se secudit lo
cum mouetur tota qus motu in eis exissente Artitue ut lapis lignum &haec per se sunt in loco. Per accidens aute mouentur,qus non tota sunt mobilia, sed partes ad motum totius solum agi
tars aut forms in se motum non habentes,sed ad sui subiecti lationem moueri di 's v t medietas .ripi ix.& albedo lapidis.Et hscperaccidens atque alterum in ioco essedscuntur. xv.Qusdam unum act u sunt.Ea diculur viiii actu,qus tota sunt, de non alterivs partes, Ut unus homo. unus 'equua. Et lis dictitur per se de proprie esse in loco Ea vero sunt potetia, qui alterius sunt partes, ut ecdi ut de pes an imalis & hsc solum in loco sunt per alterum,& secundum totum. xvi.Qus dam leparata nata sunt. Talia sunt.qus G sint potetia & alterius partes , possunt per diuulsione de disra,' ionem a toto se iactu de tota per se subsistetia, ut partes itegrales rerum naturalium aut artificialium .Qus vero non sust nata per se moueri separata ea sunt qus non sunt nata ab iis quibuς insunt separari Ec separatim istere,ut albedo,nigredo scietia &simillia accidetia non enim a lubiectis separari possunt 3e seiugi. x. h. in siniti essent loci per se. Sicut tota res naturalis iam esuratur spatio dimeta in quo recipitur,secundu eos qui ponunt locum esse spatii 5 idcirco est in loco ita quilibet para totius respondet parti spat sibi coniuncts, & intra quam recipitur. quare etiam est per se in loco eadem prorsus consimili ratione. Atqui partes ipsi sunt intiniatae potentia diuisionis 5c earum unaquxque cui ostensum est )est in loco per se.ergo in cuiusti
het rei locis per se, proceditur in inlinitum. quod est impossibile. Cum recipiatur in spatio,
84쪽
Si spatium illud simul Ioco mouetur eum corpore contento, 5c contentum recipiatur in spatis 5c nouo loco consequens est huiusmodi spatium colu netum similiter recipi in spatio &nouo loco At huiusmodi spatiu tum recipies tum receptum est locus. Vt dictu est, ergo locus est in loco ut continete quod in post bile est.Si autem spatium non moueatur cu corpore contento, simile accidit inc5ueniens scilicet locii esse in loco ut parte in toto. Na quemadmodu totum corpus habet
spatium sibi respondes ita S pars corporis partem spath sibi squatam, quod quidem minus spatium est in maiore sicut pars in suo toto dc sicut pars locati in toto locato. Esset enim minus spatium pars maioris spatii. quare semper minor locus esset pars maioris loci. Hsc autem impossibi l. a. Nam utra J,5c locus,dc quod recipit,seiuncta manet .seiuncta separata 5 extra se inui .Et si enim pxima sint &attigua tamen locus est locato extrinsecus,& e diuerso .Materia vero,&forma qui in ea recipitur,nsi eo modo separata sunt sed unum alteri ut subiecto inest. xviii. Locus est corporis cotinentis terminus.Dicitur locus esse terminus corporis continenti; ipsi quid Econtinenti intrinsecus,na est in eo ut suo subiecto, extrinsecus tamen corpori colento quod uri di circundat. Dicitur prsterea locus extremit,id est supersicies intrema concaua, ad secludenda superficiem couexam N contenti S cotinentis, qua in neutra est locus. No conteti, quia noextrinseca colento,necpcontinentis,quia rio est contento immediata. Extremum inquam immobile, per se,& suapte natura,licet per accidens moueri possit ad motum sui subiecti, ut caliditas, Zc es tera accidetia. Demii locus est extremum primu id est immediatum locato, di ne in maius eo, ne
minus. na hic solum desinitur locus a prius. Quapropter locus ut vas immobile est. Verba in analogia qus commuta dici possit. Na vas est per se mobile,&locus est per se immobilia. transmutatis igitur subiectoru prs dicatis locus est ut vas immobile, de vas ut locus mobili . Licet enim impossibile sit esse vas immobile. si tamen huiusmodi esse intelligatur ei persimiliciesset locus , dc si quis esset locus suapte natura per se mobilis,ei persimile esset vas continetiri
Quinti capitis annotatiuncuts. 2Cor scoelcste, totum quod mundo sensibili supereminet.WAether, ignis.
Vinium caput continet tres conclusiones,& sex ratio: rum lociun no esse contendetium solutiones. CPrima conclusio. Terra aqua, aer, nis in loco sunt:corpus autem coeseste non amplius in loco est. CNam omne corpus extra quod alterum corpus est,iplum continens.in loco est: extra quod vero nihil est in loco non est. At extra terram aquam aerem,&ignem, alterum corpus est,eorum quodlibet continens, extra vero coi pus coeleste, nihil est. Est igitur terra,aqua,aer ignis, in loco: corpus vero eleste non amplius in loco est: ε quanis
uis in loco no sit,mouetur tamen aliquo modo.Nam globi sphsrsq; coelestes quς
citra globum Vltimum circulo torquentur.& semper secundum se totas in eodem loco permanent,secundum suas partes locum egrediuntur,et mutant. quemadmodam si partem Hus in tota aqua rotari intelligas. Ea Uero que non circulo agun'tur,se d deferuntur secundum se et suas partes totum mutant locum, ut leuia et ra io rasi deorsum sunt: sursum feratur,no prohibita et grauia et desa,deorsum. CSeαcanda coclusis. Vniuersum secundum se totum in loco no est. sed secundum Vari
as ipsius partes in loco vatiς existit. CN am quod sic in loco est. semper extra illud
aliquid est.extra autem uniuersum nihil est. extra enim omne et totum qiud esse possit Universum autem,oinne et totum est. Universum igitur serundum se totu
in loco non est. Quod vero varie secundum ipsius varias partes in loco existat, hoc ideo est, quia Psdam eius partes actu in loco sunt, ut quς seiuncta et separata
' a ct rcundatibus tanguntur. qusdam potentia, ut que toti continua, a continente circunquat lagi nequeunt, separata viro stunt. quedam per se, in qus lati mos bilia sunt aut auctione diminutioneve. qusdam vero per accidens. Vt accidentia, anima coeleste corpus, quod ab ipsius parte, et inferioribus globis i qui circulo toruquentur tin loco esse denominatur. Varie igitur uniuersum secudum varias ipsi' partes acta potetia per se per accides.in loco existit. CTertia coclusio. Coeleste
corpus quavis extra alia corpora sit ea co ines.no tame secundu se tota eoru locus esse potest. naiozus. corporis cotinentis extremum est immobile. erit igitur notos tum coeleste corpus,sed extremum eius, corpus contentu circuquaq; tagelm, locus,
85쪽
enim terra in extremo circundatis aquot in loco sita aqua in extremo aetiis aer in extremo stheris ether vero in extremo lagente Sc coliguo coelestis corporis .corpus auic este non amplius in loco est. CSex rationum locu non esse contendentiu solutiones. CPrinas solutio. Locus no est corpus, neq; ei tres coma
petiit dimensiones. Est enim ut dictu est terminus planii 3 superficiesqusdam defit ut no conficiatur, idcirco quia locus est duo corpora simul esse: neq; Ut spatiu & dimensionem longitudinis,latitudinis,& profunditatis capacem conces1ere cogamur. Secundς. puncti , lines superfici ei per se non est locus, ut dicta
est, sicut neq; alioru accidentium.Neq; eadem in ipss qus in corporibus a loco circunquaq; contentis militat ratio. Tertis. Locus est elementorti, δι
est,' dc persectii sit, dc omnia corpora suo coprehi: i. Erit igitur no totu coeleste cor v. Eade quoin iui sed solii corporis cocinetis cocauum, Mocus in
rumbaon quidem quia ex ipsis essentia constet, aut corpus sit.sed quia elementorsi
re corporeorii extremum quoddam & terminus sit. Unde rationabiliter corpora naturalia in se inuicem natura sita sunt:Vit erra in aqua aqua in aere: Sc aer in here:que adinvice cognata sunt corpora ut in se inuicem conseruentur, dc se tangat mediante loco Sc suis extremis, Ut adinvice agant et patiatur. Est enim aqua Ut potentia,aer Vt forma et actus, et aqua potentia aer est.sed hoc alias diligentius exeα quemur. CQuaris. Locus, locati eniciens est Ut coseruans.et ut finis. Illius enim gratia mouetur in extra fuerit: atq; locus locatu conseruat. 2Quinis. Locus non est in aliquo ut in loco sed Ut numerus in sinito, et terminus in eo cuius est terminus. Non enim omne quodest.in loco est,sed corpus sensibile. 4 Seris. Non omne corpus dicimus in loco esse.Nam coeleste corpus aut eius ultimii globuin loco esse negamus qua nuis omne sensibile corpus in loco esse concedamus. Neq; aucto corpore locu augeri sportet. est enim terminus,cui per se augeri non c6uenit. Continens tamen corpus,aucto aut diminuto corpore contento aliquado densatur, aut
rarescit. ital de loco, an sit.et quid sit abundanter dicta sufficiant.
Tinti capitis suiolia. xix. Corpus vero coeleste non amplius in loco est. Corpus cce L J V leste non pro Uno ouis particulari coelo sumitur,ut Iuns aut mercurii, nec P Vlu ma iphaera sed pro aggregato in omnibus coelis supereminente huic mundo sensibili, at elemElari regioni huiusmodi autem aggregatum no habet aliquod corpus supra se, circundans ipsum. quare planum est ipsum no esse in loco. Quauis enim ipsius partes omnes citra suprema sphtram in loco sunt, scilicet sphsrs planetara,& stellifer orbis,ratione quarum partium dicitur corpus coleste per accidens esse in loco suprema tame eius pars θc extrema a qua totum deberet denomi nari esse in loco minime in loco est, supravltima splis ram non sit aliud corpus, ipsum ambies. Et ratione illius totum coeleste corpus immo vero dc uniuersum quod omnium tum naturaliarum coelestium corporum est aggregatu dicitur non esse in ioco. Ex eo autem v vltima sphs a conceditur esse alicubi,non conticiis r eam esse in loco.Nam no est alicubi, siue in aliquo, tanquacontentum in cotinente,dc locatum in loco, sed tanquam pars aggregati in toto aggregato scilicet uniuerso.Et quia Vltima sphsra qus hie supponitur esse primum mobile properantiore 3cceleriore motu sertur splis rarum inferiorum alliqua, conficit quidem in squali tepore maiore circulum intrinsecu,qui intelligitur describi in suo couexo,& no maiorem extrinsecum, ut sphetri inferiores. na lis mouetur Omnes per spatium extrinsecum, suprema autem per solii intrins eum. Ne ex eo in ultima sphira loco mouetur, recte conficitur eam esse in loco. non enim oportet omne quod secundum locum sertur, in loco esse, potissimum si oro torqueatur,& agitetur secudum ci i culum,sed satis est ipsum circa locum moueri,ues orium, vel aliorum. Moueturautem suprema & extima sphtra circa loca corporum inseriorum,oc ab ea contentorum.Est autem suprema sphs in no minus sinita4 reliqua corpora,& terminata,non quide extrinseco,sed intrinseco termino,utpote suo conuexo, quod eius locus minime dici potest, quia non est ei extrinse
cum,nel ab eo separabili naturaliter remanente corpore. quare non conueniunt ei serietates loci. Secundu se & suas partes totum mutat locu. Id intellige, cum ea qui recto motu serutur,non moueatur cum corpore locate ut Vinii cum vase.Vbi enim colentum sertur in continente. ip sum contentu nequa plocu demutat. xx. Na extra uniuersum nihil est. nilin, nullii corpus. tui
ratione ostenditur nulla e debeat extrema colo
86쪽
riscontinentis immobisse. At nullum continens, extremum est corporis continentis immobile, quin potius totum continens.Quocirca non consentiunt plailosophis Aristotelis', qui ponentes magnitudines ut lineas, perficies, Zc corpora) non distinguia iubstantius, locum nihil aliud reipsa esse astruunt,quam locans corpus Acontinens, solo rationis interuallo illa abinuice di stare, i, corpus locans inquiunt non secundum quanuis partem, sed extremam 5 concauam locus dicatur. Nam liscassertio plane repugnat iis qus ab Aristotele alseruntur, discrimen ponete in ter locum & vas . hoc mobile sit per te,locus autem immobilis. Verum non mirum cuiquam videri debet ex magnitudinum interemptione hanc sequi absurditatem, quandoquide uno in conueniente dato multa cotingunt. Est enim terra in extremo aqvs. Id intelligitur,si ponantur elementa sectandii naturalem situm esse disposita, secundum quE terra esset tota aquis adoperta, dcaqueo cocauo Vndiet conclusa. At quia,ut saluti viventium consuleretur, aliquata terrs pars est discooperta,qus non grai me tangitur ab aqua, sed aere, tota terra non est in loco simplicite rvno sed loco ex duobus ἰpecie diuersis locis.utpote cocauo aeris 3c aqus aggregato. nam secun dum una parte est in aqua, & secundu altera in aere,perinde atq; si globu intelligas natantem in aqua, tus superior pars aere circlidetur,is in loco uno per aggregationem esse diceretur. Sic ocplanis partim in aere,partim in terra,&. interdii partim in aqua existunt.Rem autem naturalem debere esse in uno vniu maturi loco,intelligitur de ea qus ab Vno duntaxat cotinente corpore rota circundatur,no adiuersis secundia diuersas partes. Ne ex hoc cosequitiir ide esse in diuer sis locis totalibus 8c secundit se tolli,etsi secudis in diuersas partes sit in diuersiς partialibus locis.
xxii. Vnde rationabiliter corpora naturalia Sane unumquodque elementum cum proximo inuenitur magis conuenire circiam csteris, & in pluribus cum eo conuenire quam disconuenire, quare prox ima elementa intra se potius conseruantur quam corrumpatur, ut maior est terrs ad aquam affinitas,qi ad aerem aut ignem maior etiam est terrς cum aqua conuenientia cydisconuenientia Nam conueniunt adinvicem in frigiditate grauitate,&densitate, discrepant autem sola humiditate dc siccitate. Et ita in riteris id inductione compertum habebitur. Csterum elementa contenta sunt imperiectiora, ec se habent ut materia,continentia aut e persectiora sunt, & ut forma.Quod enim continet,in corporibus naturalibus secundum subsidentiam Sc supereminentia in mundo sensibili dispositis perfectius est,contentum vero imperfectius. hine aqua ad aerem ut potentia est atque materia, aer autem ad aquam v t forma, cundum persectioriis comparatione. Et aqua deinde potentia aer dicitur,quia potest tacile aqua in aerem transmutari. Sed vinume ritu in sinito.Vt mensura siniens extremumque claudens, in sinito dc terminato, scilicet corpore locante quod a loco finitur atque clauditur,& sicut terminus magnitudinis in eo cuius est terminus, utpote corpore continente,in quo locus est tanquam accidens in suo subiecto.
Sexti capitis annotatiuncule. CVtres, si qusdam ex pellibus animalium consuta, ut caprarum, dc qu uni in animali continentur Vt stomachus,& vesica . Extum caput continet duasconclusiones. dc quatuor rationes Vacuum esse contendentes. e Prim conclusio. Consequens de vacuo. Vt de loco. Physica determinatio est. am locus & v acuum apud antiquos eandem habuerunt fidem, atque incredulitatem. Putauerunt enim idesubiecto spatium locum,& vacuum esse ratione vero differre: εc plura esse. Naspatium cum est corpore plenum Vocant locum: cum Uero corpore Vacat, appetulant vacuum. Idcirco Physica oonsideratio ut de loco erit Videre an sit quomoudo.& quid sit uacuum. Secunda conclusio. Peccabat Anaxagoras uolens uacusinon euc ostendere. Argumentabatur enim sic, utres inflati fortiter resistunt quos uulgus putat inanes &uacuos. Est igitur aer aliquid quae uacua uidentur replens. non est igitur uacuum. CItem clepsydre obturato superiore ore, per inferiora sorramma aquam non admittunt:& hoc est quia aer aliquid est intus resistes: qui nisi egressum habeat aqua subire nequit. igitur uacuum nihil est. CHis enim ratio nibus bene contendit aerem es Ie aliquid, sed ad datum problemanon arguit. Nam ostendere habet non esse spatium actu a corporibus separatum, aut non esse omenibus ut uult Democritus 3c Leucippus insertum aut supra coelum, ipsum & terram ambi s ut uult Citiensis eteno. Quatuor rationes uacuum esse contendedites. CPrima. Motus localis est:est igitur uacuum .Nam si res per uacuum no moueatur per plenum moueatur necesse est. Corpus igitur locatum, per corpus moα
87쪽
uebitur.& duo corpora simul eruttiquod est impossibile. N a m si duo.& sura duo. bus simul erui et in paruo corpore simul eritet maximum nam plura perua unumagnum constituunt et in eodem simul plura inualia et inequalia. Hac ratio,
ne victus Melissus.quod nihil nisi in vacuo moueri queat, nolens concedere va, .cuum,mhil posse moueri dixit. Et consimilem formant de augmentatione rati nem, quia oportet alimentum recipi aut in pleno, aut in vacuo. Secuda. Dolia
tantum vini recipi ut Vino cum utribus recepto. quantum sine utribus reciperent.
Est igitur i vino uacuum ubi se huiusmodi utres recipiant. ertia. Vas cineribus plenum, tantudem aque recipit, quantum idem uacuum. Est igitur uacuu in quo aqua excipiatur. Quarta. Sine vacuo corpora a se inuicem dissecta et discon tinuata esse no possimi. Aiunt em Pythagorici, discretionis ommu rem causamese uacuum et a coelo in omnia inspirari, et primu numeros et numeroru unita
tes disiungere et discriminari. Est igitur vacuum. CHe sunt rationes vacuum esula contendentes. Postea quid mine vacui intelligendum est,perquirendum.
Exti capitis scholia. xxiri. Eandem habuerunt fidem atque incredulitatem. Nam ex antIquis qui concesserunt locum et Te posuerunt itidem esse vacuum,&qui negauerunt locum, negauerunt θc vacuum.' plorum vero dictum scilicet spatium, locum, Bd vacuis re ipsa idem esse,& ratione sola discrepare, perinde atque aer,luminosum,& tenobrosum minime approbandum est. Nam Sc locus S spatium natura sunt, vacuum autem cui sequetia ostendent neutiquam esse potest, neque unquam dandum est spatium quod corpore vacet,quadoqui dem uno egrediente corpore, alterum simul eundem subit locum. xxiiii. Item clepsydrae obturato superiore ore Clepsydra vas est fiactile,superiori parte strictum,& Vnim soranisne apertu inferiori autem parte amplum,& muratis foraminibus minutioribus passim distinctum, quod ubi aqua oppletur, irrigadis hortis est est accommodatissimum, idque nomen apud grscos, quod aquas furetur, sortitur.Per clepsydram autem philosophi experimentum sumpserunt neque Vacuum esse posse neque dimensio num penetrationem huius quidem, quod obstructo superiori foramine, clepsydra aere plena, per inseriora foramina aquam non admittar ut recte dixit Anaxagoras γ quod non possiuntaus dimensiones, aeris intus coclusi & non habentis exitum dimensiones penetrare atq: subi re. Illius vero, quod obturata itidem superiore parte clepsydrae aqua omnino repleis, node iuuant guttae per inferiora sorami na,tametsi graues sint Sc natae deorium tendere, apertaque sit eis descendendi via, quod non potest per superiores partes ingredi aliud corpus, ut aer,qui Io
cum a defluentibus guttis dimissum oppleat neque esse possit vacuum. xxv. Motus Iocalis est. igitur vacuit est. Hs rones vacuuastruere c5tendentes, sequenti capite diluentur. Verunt a men & hie secundum literae seriem eas dissoluere vel in transcursu non importunum videatur, quo quid in eis recipiendum, idve refutandum dicitur, intelligatur. Itaque prima ratio solus potest negata prima consequentia cocedendo re non moueri per vacuum sed per plenum,si modo recto motu seratis r. Nam quod circulariter mouetur, non per aliud corpus sed in alio corpore sertur, in eodem loco secundum se totum manens. Et cum insertur, corpus Iocatum moueri debere per corpus si intelligatur ipsum moueri debere per corpus cedens, Ut lapis per aerem,Scper aquam piscis, id verum est. si vero per corpus non cedens, sed cuius dimensiones recipian tur intra dimensiones eius quod mouetur, id refutandum est. nam tune sequeretur incoueniens illatum scilicet duo corpora simul esse. De augmentatione autem consimilem rationem antiqui formabant .hoc modo oportet alimentum recipi aut in pleno,aut in vacuo.Non autem recipis tur in pleno,quia tunc duo corpora scilicet alimentum quod recipitur, & plenum in quo recipi tur,se penetrarent.quod est impossibile igitur ipsum recipitur in vacuo.quare vacuum aliquis est. Verum haec ratio similiter Ut altera soluitur, admittendo alimentum quidem recipi inple
no, sed cedente corpore molliori aduenienti nutrimento. aereum enim corpus poris contentiam
egreditur subeunte cibo, ut sequela caput ostendet. Secunda ratio de viribus 5c vino soluitur negando id quod assumitur. nam eo conceta necesse esset admittere penetrationem dimensio num. Tertia itidem de aqua ξc cineribus diluitur interimendo in impium.nam qui illud adiit teret & dimensionum penetrationem ipsum fateri necesse foret, ut seque nil capite monstrabi rur. Demum quarta diluitur, negando corpora sine vacuo disiungi non posse. Nam eorpora molem habentia abinuicem seiuncta sunt per suam magnitudinem, dc plenitudinem oppositam vacuo. Neque Pythagoricorum dicta veritati consentanea sunt. Non enim numeri per vacuit,
sed persuas unitates,dc unitates seipsis discernuntur. Est enim unitas ut desinit Iordanus γrei per se Liscretio.
88쪽
Septimi capitis annotatiuncuts. CPriuatucorpote, no repletu corpe natu repleri. Circuli orbes sphere globi
Eptimu caput continet tres conclusiones duas rationes ad secundam, &quatuor rationum vacuum esse contendentiu solutiones. 4 Prima corci, definierunt vacuu dicentes ipsum esse id, in quo nihil est. CN a punctum est in quo nihil est non autem est vacuum . Credebant enim hi omne quod est,esse corpus.& omne corpus alicubi esse: & hinc fieri. 7 rbi no eu et corpus nihil esse.&vacitum esse. Secuda. Neq; recte definitur,qdst in quoi uillii graue est aut leue. Harac desinatione syllogismo perquiriit. hoc pacto. Omne corpus est tangibile &omne tagabile est graue aut leue: est igitur omne corpus aut leue aut grave. Sed hoc incoirementer. Primo, quia punctum esse vacuum consequitur . nullum enim in eo graue est .aut leue. CSecudo.quia si quid corpore colorato aut sonoro grauitatis& leuitatis experte sit repletu. id vacuit non
dicant haud secus quam si quid corpore coelesti quod neq; graue esse neq; leue postea ostendemus, repletum sit. cui tamen assignata definitio competeret. No re is V igitur ea definitione vacuum definitum est. Tertia. Item neque hoc pacto, Vacuum est in quo no est hoc aliquid neque substantia corporea Vlla. ipsum recte definiunt. Nam ipsis concedentibus. hscdefinitio inaterie competit i Uacuum .i .mδtςΠ materia a corporibus separari non potest: vacuit auis
Gς bile, Fieri igitur nequit Ut ex hac definitione noir urrantcontradictionem. Rectius ergo definiuissent vacuum .dicentes Uacuum est e locum priuatum corpore. Locu enim et vacuum sola ratione seiunxerunt, putantes ide cum corpus exciperet, locu dici debere: cum Uero corpore deficeret . ide esse vacuit. Sed quod non sit huiusmodi dimensum spatium rerum locus, iam ostensum est. Et de hoc et quod neque aliis modis ponendust vacuum. latius su i, tura est disputatio. Nunc vero rationes Uacuum esse contendentes diluamus. Et rime solutio. Ut sit motus vacuo non est opus. nam corpora alterari Uidemus qus Ut alteretur loco non egent. Et ideo iusta obiurgatione arguitur Melissus.qui
sibi mutuo succedere. possunt et circuli locum no vi i ' 'λψμςyi,ςt p rt lus in aqua rotari. et alia humida in sui, Io Ecis ipsa no egredientia Uertigine torqueri. Non igitur φ sit vacuum, quia sit mot' localis efficere possunt. 4 Quod vero de augmentatione insultant,si au stione accipiant quolibet magnitudinis incremento, et diminutionem P quoli linet diminum elo rarefactionem et densatione sub se continent. Ouoru rarefas f R in ψrPOxς fieri potest,sed alteratione: Ut cum ex aqua sit aeri et densatio per subtilis corporii egress uiri, Ut cum quippiam comprimitura quo aer aut aqua exprimitur. Vnde fit vivacuo non sit opus tali augmentationi autumes nutioni,ne corpora se penetrent atq; plura simul sedeat. Si Uero augmentationem viventium q fit alime' suscepto intelligant. Q id qinde oportet. Si em corva
maius redderetur corpus ne* s in vacuo reciperetur. sed de hoc alius determina li
pediunt, et letalias , entes, in authores retorquentur. Si enim dolia cotentis viribus, et vadi plenu cineribus in in valui habeant qua si vires et cine cinG cona
89쪽
L.pptimi capitis scholia. xxv I. Nam punctum est,in quo nihil est .Hscdefinitio & es tersius consequetes non reprobantur ab Aristoteleo eo ci predicatu subiecto uniuersaliter nora conueniat . na in vacuo si esset ex hypothesi)nihil csset iam in eo esset co ' graue aut leue, ne pisset in eo hoc aliquid aut substantia corporea vita, sed quia desinitio transcendat trasgrediturq: desinitiam 3 aliis a desinito ut in litera de unaqua et osseditur competit quod rectam definitionem minime de cet. Non recte itide antiqui crediderunt, omne quod est, esse corpus, in materia forma ξc accidentia, corpora, substantie corpores non sint. Neet recte dixerunt,omne corpus alicubi esse est supremum coelii non ut in loco. Deniq: perperam putauerunt ubi non esset corpus essevacuit. Na supra suprema coelum corpus n5 est illic tamen non est vacuit cum non sit ibiae natum esse corpus. Neque id ultimum V hi non esset corpus, vacuum esse recte intulerunt ex prscedente dicto omne corpus alicubi esse . na ex antecedentis interemptione interimunt consequens & captione consequetis incidunt. xxvii. Hanc desinitionem syllogismo perquirunt. Antiqui hoc syllogismo contendunt colligere. omne corpus graue aut leue esse debere. Proinde eum luerit desinitum vacuti id esse nquo nullia graue est aut leue, illa delinitionem tantunde valere, ac si diceretur id vacuum esse quo nullia est corpus. Verum ut hic syllogismus salsum colligens diluatur, annotare operspretiuest bifariam corpus dici tangibile. Primo per tangibile proprium,qualitaremque solo tactu per optibilewt caliditate aut frigidit ud de quo si dati syllogismi ostio qua maiorem dicunt intelligatur ipsa est salsa. nam coelum corpus est 5c tame hoc modo non est tangibile assumptio vero quam vulgo minorem vocant eo in sensu est vera. Secundo dicitur corpus tangibile per c miliae sensibile ut magnitudinem,&hoc modo Ipositio vera est,& assumptio salsa. nam coelum hoc pacto tangibile est 5c tamen ne et graue neque leue. Quocirca conclusio illa semper exraprs missarum salsa sequitur aut committitur squivocatio. xxiti. Quod vero de augmentatione insultant. Augmentatio comuniter dicta,est magnitudinis quarumvis rerum sue viuen tium siue Inanimatarii incrementu aplectiturque in sua ratione rarefactione,cum impropriam, tum propriam, quarum utraque vacuum prorsus secludit.Nempe rarefactio improprie dicta ut aliquo corpore poros eius quod dilatatur subeunte, ut aere ingrediente concauas spongis parti culas. Propria vero raresactio qus est deperdita priori mole maioris quantitatis in eadem pror sus materia acquisitio sit nullo ingrediente corpore sed maioris quantitatis ablacta mole prscee dente in eodem subiecto acquisitione .ut cum ex aqua sit aer. Diminutio autem communiter dicta est molis quam n libet rerum siue anima participantium siue viis expertium decrementum, comprehenditque suo ambitu condensationem δέ impropriam Ee propriam, ad quarum etiam neutram Opus est vacuo. Nam condensatio impropria sit per egressum eorporis subtilioris I aplicationem partium mollioru intra poros, υt cum spongia comprimitur,exprimitur aer. Pro pria autem condensatio sit per minoris quantitati; abiecta ea qus prius inexistebat, in eadem materia acquisitionem, ut cum ex aere sit aqua. Quod si augm latio capiatur proprie & ut solis a sciscitur viventibus ad eam non requiritur vacuum quia alimenti receptacula sunt plena corpo re aereo, dente ipsi alimento aduenienti,& cum per diminutionem proprie speciatimque sumeptam detrahitur molis particula succedit in eius locum corpus subtilius, iocti deperdiis partis oc pans Vt nulla ex parte hiet 5c intersiet vacuti. Quod arguunt de dolii & cIneribus. Quod videaturvas cineribus plenum tantundem aqus recipere quantum sine cineribus id in causa esse potest, quod cineres porulenta sunt corpora multum subtilium corporum ut aeris cotinentia, quae iri irati aqua egrediuntur&cedunti ius facile periculum siet, si candela actensa super vas illud cui infunditur aqua, teneatur. nam eius gamma tanquam flabello quodam agitata, ab egrediente aere motabitur .Quodsi comprimantur cineres, non tantundem recipient aqvs quantum no coprestiquia post compressionem minus in eis continetur subtilium corporum per tactam cis sesionem egre rum. Consimilem de nummis solent rationem formare ad probandu Vacuum, Pper eorum intra vitrum aqua plenum impositionem aqua non olumescat, neque altius se attestat,proinde in aqua vacuum esse debere in quod huiusmodi nummi sese recipiant. Nam quia
nummi sigiars sunt sphsrkς qus ipsi aqus est accommodatissima, lacile adaptat se aqua nummis
recipiendis, sine perceptibili sui ex tumescentia, tamen singulo quoque nummo aqus imposito, aqua ipsa aliquantum tuberat & cedens erigit se altius, quantiis id vix bene percipiatur. nam impositis seu aut septem nummis aqua effluet vitro, quod minime seret. si per illlorum impositionem non cogeretur in altum cedere. Argumentantur itidem 5e de vase omnino repleto nisue,5c undique obstructo, ut non pateat ingressus aeri. quod ubi admouetur igni, resoluiturnix in aquam longe minus occupantem spatii quam nix occupauerat. Proinde contendunt intervasis illiu latera relinqui vacuum. Respondendum enim est corpora aerea 3d subtilia contineri poris niuis, alioqui comprimi non posset, neque manibus constringi. de illa per resolutionem niuis in aquam egressa, itidem 3κ vapores ab igneo calore ab illa aqua sublatos illam vasis par tem replere,quam aqua non occupat. Quod si non suerit vas suspicientia rapacitatis ad illos va
pores continendos,ets ferreum aut adamantinuesset dirumpetur, ne fiat dimetionum penetra tio. Et de quibuscunque alias experimetis adducatur obiectiones contendEtes vacuta esse debere,
serie respondendii est semper lubtilia corpora qus nostros sugitit obtutus, id qd vacuum υide Hir,opplereri sane natura ad id ordinatavidetur,ut iacui ipsorii ingressu vacuit,egressu vero ex
90쪽
tra poros penetratio evitetur dimensionum. Nempe cum ouum recens admouetur lan i per ex terioris tests poros educuntur vaporosi spiritus ouo inclusi,& vi caloris edum in aqua c5uertunis vir apparetcpsudor aqus passimi noui supersicie. Concauitas aut interior aereo corpore natura insito repletur,dc ne illic quide admittendu est vacuum.Tantus aut naturs conatus est ad seclude dum vacusi v t S grauia cotra propriam naturs inclinatione ascendat, in quis stramine concavo cuius una extremitas liquori v t aqui aut vino immersa est .attrahens aerem,eo aspiratu attrahitdc liquorem ne post aspiratione inter latera straminis aut alterius rei oblongs teretis & intror sum concaus relinquatur vacuum.Grauia itide eandem ob caulam descendere nequeunt,tametu patet per quam descendant via, t sacta apertura in imo lateris dolii per quam defluat vinu invasquo excipiatur,nisi suprema eius parte admittatur aer per tenue forame, non defluet vinia in Vas. Nel minor naturs conatus est ad fugienda dimensionum penetrationem. Ob quod solida& ser rea magno impetu dirumpuntur,ut tormenta,machinsi hellius vasa igni admota 8c obstructa ut ne vapor quide exitu habeat ex humore contento genitus,confringuntur&diffindutur. Castanes etia no sisso exteriore cortice igni initi's . ter solutione halituu ab lene facta intra corticem contentorii,cu ingenti crepitu resultant ab igni.sisso aute extremo tegmine, sonitu n5 edui.
Octaui capitis annotatiuncuts. CPondus. grauitas. CAeque velocia,& sque tarda sunt,que eodem tempore ideaut squalia percurrunt spatia. CId vero velocius, quod eodem tempore i modo crtera paria sint maius percurrit spatium . CV tardius, quod squali tempore perutransit minus. Clauum caput continet unam conclusionem,& octo rationes ad eam.
Conclusio. Non est vacuu priuatum quoddam corpore. CPrimo,
Quia qui tale vacuu introduxerui id fecerunt ut causa motuum esset,& potissimum motus localis.Hoc autem non oportet.Nam omnes res
naturales determinatas suorum motuu causas spectatas habent: ut corpora simplicia, suorum motuum sursum 8c deorsum causas habent suas formas. Non igitur introducendu est huiusmodi vacuum priuatum . Ut motuum assignemus causas. Secundo. Si in huiusmodi vacuo sit corpus causa esse non potest ut sursum seis ratur neque Ut deorsitan . differentiam enim nullam habet,aut natos diuersitate. quare quantum est ex uacuo aut ubiq; feretur aut nusqua,ubiq; autem, impossis bile est. Non igitur a nandu est tale uaci, ut motuum causa existat: at potius oppositum eius quod efficere uolunt, asseremus. Si uacuum est, ut uolunt,motus localis non est. potius enim ut motu localem interimerent adducere debuerui: qua ut ratione monstratum est, ut ipsum efficerent. ertio. Si esset tale uacuum, in locis actu in infinitum abiretur. Nam sicut in uacuo erit totum ita Sc totius partes: quemadmodum 8c de spatio prius dimuri est. 4 Quarto . Omnis motus aut
naturalis est, aut uioletus. At in uacuo nihil secundu naturam moueri natum est.
Primo, uia non est disserentia qua potius hue et illuc feratur. Secundo,quia motus secundum naturam,aut sursum est,aut deorsum. Vacuum autem est ut infinitum,i quo neq; sursum neq; deorsum assignari queat. Tertio, Quia ut nihili disse
retias assignare no postarita neq; vacui.estem uacuu ut no ens: riuatio qda. Sutaute loci mutatiora natura distincte quare & ea ad q feruntur, erut natura distulaeta. Igit neq; preter natura,& uioleter. Est em motus secundu naturam,prior:uiolentus uero posterior. Cuicunq; enim motus prior natus conuenire non est, neque eidem posterior conuenire natus est. Qui igitur tale statuunt uacuum: omne inter ut motu non mo naturale, sed&uiolentu. CQuinto. Videm 'Piecta moueri .psiciet e non lagente:&hoc ut alio uolui quia diuisum retrocircunuit: et u locissime reciprocat et pel ledo succedit: aut quia corpus pariter pulsum , ut aer,et ad motu aptior est, ipsum cotinue pellit. At uacuo existente, neutra pol esse haurum causam ut Piecta moueatur. quare si uolumus saluare motus, necesse est in uterimere uacuu. CSexto. In uacuo nullus assignare possit causam cur qd moum
tur hic poli' quiescat,si alibi ubicu*. Quare unuqdque qd moueatur aut ubiq; iiij