장음표시 사용
141쪽
dentibus haberi potest manifesta dilutio. N 1 sicut infinita dimidia potetia core
dimus ita quoq; & infinita potetia trata posse non negamus. Secuti. Si quicqmoueretur.Velocissit ne motu assequi aliquando valeret tardissime motu . at vero velocissime motu tardissime motu assequeretur nunq .no igitur mouetur quicq.
v Et ia, velocis Iimu nunet assequas tardissimu ita pala fit. Sit a velocis simu .b taro dissimu c d spatiu: in cuius spatii termino e locetur a.& in medio b: vi b dimidio. b spatio antecedat:& incipiat a & b simul dversus moueri. Cua puenerit insgnumediu iam babeode recessit si ipsum moueri possibile est & est prscedesinatio
quopia signo. ad quod perueniat a. iterub recessit, & in alio signo antecedit.&Ita semper fiet ut pari ratione tardissimu tar si fugiens ne assequi unet possit vel oscissimu illudat. Et hanc rationem reno inflata bucca M ore tragico Achille perta: nat. 4 Sed diluitur. Velocis simu tardissimo aliquado colungitur: neque est ' no suspicatur semper tardissim v. signu reliquisse,in aliquo alio prs cedens, cu Veς locissimu ad sigitam perueneri.Nam tametsi a in aequali tepore plura spatia potirtia non pertranseat qb pei transit tamen maiora:ut si duplo velocius duplum: si triplo triplum. Vnde fit ut in aliquo spatii signo ipsa aliquandocomunetiam iri oporteat. Et lisc a prima ratione di ρ ert,* in ea reno spatium partitur in dimidia.& inufinitis potentia ut infinitis actu utitur .& hinc sua cognoscis pedere solutio. In hac Uero falsam opponit motuum proportionem: & ex motuu Vera in spati is proporatione haec diluitur ratio.& zenonis ut vocat; Achilles. Tertia. Quicquid spaαtium sibi aequale obtinet, quiescit. Atqui sagitta quae Myssime ferri videtur,con
tinue spati v sbi equale obtinet. sagitta igitur illa,& quscunq; ferri videntur,eaderatione quiescunt. CPauloante huius patefacta est res sio. Quarta. Si possibile est inquid Σeno quodcunt moueri: sint tres magnitudines a a,bb.ec,& magni tudine & velocitate partes directe alia supra alia iacentes.& a a continue moueatur T ad dextram. &simul bb contraritatur versus Iaeram.& c c quiescat. & immobilis perseueret.accidet eodem tepore eadem&aequalia spatia amouente&quiescente esse pertransita.Nam quo tempore,ut d e, spatia c e ab a a mouente pertranstu est,
eodem tempore & b b aequale spatiu pertransitu est a c c spatio quiescente. Et non modo hoc in modi sequatur sedi de tempus sibiipsi esse duplum.Naesto inquit aaadirecte supra ccc & bbb foris in dextra, Ut b primu sub ultimo sit a:& contra Gnitantur modo praedicto aaa 3c Ab.quiescente 8c immobili perseuerate ccc. cum a primum stat cu medio c a primu stat cum b primo: & in eodem. tεpore. ut d c ara
pertransit dimidiu ccc totu bbb duplu dimidio Ge. At vero ide mobile in meudio temporis transit dimidiu.& in duplo tempore transit duplu. Effectum est ij, tur Ut quia aaa in tempored f transit dimidiu.ipsum sit dimidiu:&quia transit in eodem duplu. ipsum sit duplu,& ipsum ad seipsum esse duplu. Hsc argutia sta,
tim dissolubilia est.Nam sequale spatium in aequali teporea mouente & quiescerite pertransitum esse non posse.& idem in dimidio teporis transire spatii dimidiu. N in duplo tempore duplu, intelliguntur, spatiis quae pertranseantur, omnino cosimili modo se habentibus. Applicat autem Σeno ea ad spatia. alterum quiescens, et alterii motu . de in falsam hanc ob causam incidit descriptione: neq; reputanda sunt ut ea adducit aloe applicat in c6moda Cauinta de mutatione secuda core dictione adducitur. Si aliquid mutari possit de contradictorio in cotrata riu vide no albo in albu .in neutro extremorum existit. quare nem erit alta, ne P no M.
bum: et inter cotradictoria dabitur mediu.quod est impossitate. Non erit igitur talis mutatio ulla. CResponso. Cum quippiam mutatur de non albo in album, esto in neutro extremorum simpliciter existatineq; simpliciter et secundu totum sit album,ne simplicet album:ex hoc non idcirco sequitur non esse album, nee noalbum: immo semper altera contradictoriuverificabitur. nam cum hius partium
142쪽
habebit non album, dicetur non album: etsi non omnino sit non album, neque omes nino albii. Sexta de orbiculari motu . Si quid orbiculari motu, inquit. moueri posueris accidit ipsum simul δέ eode tepore & moueri Sc quiescere. Na ipsum ex posito moueri concedes:& tamen cu si cotinue secundia se totum in eodem spatio nomouebitur. quiescet igitur & simul. quare nihil circulo Sc sphera moueri cotinget. CSolutio. Falsum est circulu sphsraq; cu in circulo aut sphsra mouetur, simul &quiescere. N a tame tsi cotinue esset in eade superficie & spatio, sue tam e partes co tinue spatium demutat.& in altero existunt Ut a b interioris circuli pars. que est ca
a b exterioris interiori circulo cVersus moto, non amplius cum ab iacebit, sed eum N bc: Vtast smul cum b, aut alia quacunque parte ut ab aliis correspondeant signies. ) lNeque id plane verum est, semper totum cuculum in eodem spatio esse : immo si
notas 3c signa aspeY erimus cotinue in altero toto spatio & circulo esse videmus: ut permoto a usq; b circulus interior a d est in spatio et circulo b e. qui prius erat in cir culo a d. At vero a d circulus et b ediuersi sunt et non idem : nisi forte. ut homo et homo muscus. Non igitur efficere possit ut simul quiescat et moueatur, neque qui α
oni cap. s. holia. xliii. Et hanc rationem Zeno inflata bucca. Eam rat nem Te no Vocavit Achille, i, sua opinione maximam haberet efficaciam, at et indi sti bilis esset . perinde atque Achilles ob virium suarum praestantiam dicitur tuisse insuperabilis Troianis. id et zen O inflata hucca 8c ore tragico personabat, quia propriam ratione iactabundo dc altiloquo sermone plus aequo efferabat. Nam laetua in aequali tempore. Quanuis inquit a Velocius mobile in squali tempore plura spatia potentia non pertansierit quam h tardius,cum utrumque infinita spatia potentia pertran Ieat. in infinitis autem neque plura neque pauciora inueniuntur quatenus infinita sunt tamen a velocius mobile tempore aequali pertransit maiora spatia quam h. quare ambo tandem in aliquo signo conueniunt, immo velocius inter tum prxterit m Ohile tardius. Vt ponatur spatium c eesse duplum ad spatium e L& spatium e g diuidi in duas medietates, es &fg. 8c mobile a duplo velocius quam mobile b moueatur. Cum mobile a sit duplo velocius in aequali tempore ut 1, i. duplum absoluit spatium . vice.& mobile b eius pertransit dimidium scilicet e f. Rursum in exquali tempore, ut i k. a velocius absoluet maius duplo spatium, Vt e g, & eodem tempor imo shile b dimidium spatium s g. quare mobile a velocius & b tardius se consequuntur 5c conue, o niunt ambo in puncto spath g. Et ita si ponatur d mobile triplo velocius quam b. R e d diuisum intres tertias, tempore h i mobile a pertransit spatium ce,& mobile b spatium e s subtriplum Et tempore i κ mobile a transit spatium e d, S mobile b spatium s g. quare mobile a assequitur ipsum B in aliquo signo medio inter s 5e g. Et ita quaecunque alia proportio fuerit data. Sint a stres magnitudines. aa, Bb, cc. H xc ratio duo Videtur inferre in conuenientia. Primum ----. quod idem spatium eodem tempore pertransiretur a spatio mouente 3e quiescente. Quod pater. sint data tria spatia primum a a. secundum h h, tertium cc , magnitudine aequalia Saa conti nue moueatur ad dextram partem tib vero In oppositam parte moueatur ad partem sinistram, c c& c c spatium maneat qui eleens. In tempore d e spatium c cpertransitur ab a a &eodem tempore
spatium bb pertransibitur a spatio ecquiescente. ergo etiam eodem tempore spatium b h pertra situr ab a a spatio mouente. Eodem igitur tempore d e idem spatium b h pertransitur a spatio motiente a a. R a spatio quiescente e e. quod videtur impossibile. Secumdum inconuenienses quod idem mobile in eodem tempore pertransibit dimidium spatium. & duplum. Sint enim data tria spatia . primum a a a secundum B h h. tertium ccc 8c sit a a a directe supra spatium e c c. ut a pri mum respondeat e primo & a secundum e secundo, θc a tertium c tertio. A t spatium Bhbsit in dextra parte sortu collocatum,ut primum bat directe sub ultimo a. sed nihil altem unius sit di recte sub altero alterivet & moueatur spatium a a a Versus dextram partem.& bb b eontra nitatur, in oppositamque 5c sinistra partem seratur ξc spatium c c c maneat quiescens. In quo tepore vid a primu respondet secundo e ei directe suprapositum. 6e primum h stabit cit secundo c eidem directe suprapositum & a primu stat cum primo b, et directe superstans. quare spatium a a a eodetempore dspertransiuit totum spatium bbb dc dimidium spatii ec e quod e primo S c serundo est interceptum. At spatium totum h b h est duplum ad dimidium spatii ce e. igitur idem mobila eodem tempore transiuit duplum spatium,3c eiusdem dimidium. quod videtur impossibile. Verum lite duo incouenientia alluuntur ex eo Q principia physica ad quoru opposita ducere vide tur de spatii consimiliter sese habentibus sunt intellige da. Applicat autem Teno dicta principia ad spatia dissimiliter sese habentia. Esto in neutro extremorii simpliciter ex istat. Cu quid muta turde non albo in album , in neutro extremorum S terminorum motus simpliciter existit. Noli a
143쪽
e nim In termino a quo alioqui ali quid existens In termino a quo, moueretur ab eo rc moueri incepisset.quod est impossibile.Ne simpliciter in termino ad que . alioqui aliquid mouere iur ad aliquem terminum Nesset in illo.quod est impossibile.Tamen in utro terminorum est secundum quid. nam aliquid habet termini a quo dc aliquid termini ad quem. Et si contradictoria capiantur album simpliciter,non album simpisciter,secundd de eo veri ficatur, Quia luiiusmodi mobile non est album simpliciter.Si autem sumantur contradictoria album secundum quid no albumsecun dum quid . primum de eodem dicitur. Album autem simpliciter, & simpliciter non album, non contradicunt ne4 secundum quid album,dc secundum quid non album. Quandiu autem sit mo
tus alteriim contradictoriorum nulla etiam adiecta determinatione verisicatur de subiecto. nam
cum nondum in subiecto suerit sufficiens albedo ad subiecti denominationem cui cum paucio res partes aut totidem albs fuerint,quot nigrae ipsum dicitur non album. cum autem plures sue rint albae dc albedo sufficiens denominare totum subiectum tale, ipsum dicitur album . quan uis complete non sit album, neque non album. Vt ab interioris circuli pars. Ponatur circu tus exterior ab e quiesciens,& interior abe moueri,& In tempore gli perficere partem a b eitculi exterioris in tempore vero h i partem exterioris circuli b e. Ante motum pars a b interioris ci culi respondet parti a b circuli exterioris.cum autem interior circulus in tepore g h perfecerit partem ab exteriorem,&a interior respondet b exteriori,& b interior e exteriori, pars eadem a b interior no est amplius cum parte a b exteriori sed cum parte b c. Et cum in tempore h i eadem pars a b interior perlicerit par m b c exteriorem, Vt a interior respondeat e ex teriori, pars interiorati respondet alteri parti exterioris circuli quamb c,& ita dicendsi de parte de interiorianimo ne que totus circulus interior in toto motus tempore est in eodem toto spatio si ne signa utrius que attenderimus. a ante motu circulus a d interior est in circulo a d exteriori, sed mutato a in teriori ad b exterius ut in se do sit exemplo circulus a d interior est in circulo be exteriori qui alius est a circulo prsori a d exteriori,cum diuersa sint eorum diametri. Demet moto a circuli interioris us et ad e exterius,ut in tertio excplo,circulus interior ad est in circulo exteriori cf. quiali us est salte ratione ab exteriori circulo heaut ada cut alia est ratio hominis, & hominis musici. Non ita dicendum est totum caelum secundum se totum quiescere,& secundum suas partes moueri,ut necῖ aliquod corpus totum esse album,& quanti bet eius partem esse nigram.
Decimi capitis annotat. 4 Persecta .couenies. apta. CInfinitu .infinitu secundo. C Mutari terminative.
mum caput continet duas conclusiones. quatuor ratio
nes ad primam. Prima conclusio.Impartibile non nisi secundu accidens mutari contingit. CIndiuisibile voco quod secundum quantitatem est impartibile: in punctam . quod quidem dico non per se mutari posse,sed per accidens: queadmodum sedente in naui ad motum nauis moueri dicimus:&moto corpore,eius parte, Ut animam. per accidens moueri.
Ita & punctum per accidens mouetur ad motum eius cui aces
eidit. Est dc alius partium motus qui secundum mobilis quantitatis partes attendiutum quo de non intelligimus. Nam ii partium motus inter se alii sunt.&plerunque lange disserentes,& a totius motu.quod liquidissime cematur in sphera. Nasphee
rs partium circa eius cardines 8c polos est lenta m otus tarditas: circa Uero diuisorem circulum e diuerso celer volucritas. Sed ut quod diximus,manifestius euadat tales adducimus rationes. 2Prima. Quia si impartibile mutaretur. generaretur,corruuperetur,alteraretur, aut secundum spatium ferretur . non enim secundum augmen tum aut decrementum mutaretur cui nulla vel fingi potest magnitudo. mutetur igitur impartibile si possibile est,ex a e in cb intepore d. Aut ipsum in tempore derit in cb:& tunc ipsum mutatum erit:& continget ipsum moueri Vbi iam mutatum est. Aut est ina e :& tunc accidet ipsum quiescere.& non moueri postum est enim ante motum ipsum esse inae. Aut partim ina c. & c b locabis: quod iterum non valebis:quia quod impartibile posuisti, iam faceres partibile . non igitur imparti bile mutabitur. Secunda. Motus quo ipsum moueri effingas, proximus est, ac si tempus ex nunc indiuiduis constaret. At cum in quolibet mutatum esset, motus
ex mometis conatus euaderet.& non ante omne mutatu anteiret motus: & magnitudo ex insecabilibus esset.& multa talia sequeretur incomoda. Hec aut impossiesbilia. No igitur mutabitur impartibile. CTertia, secundu locu non moueatur.
Na quicquid in spatio fert ut prius se minus & aequale it maius transeat, necesse
144쪽
est. Non autem laus.septius transibit imparti biIe. na impartibili minus esse ima possibile est. Relinquitur igitur ut sibi aequale. quare si consitit super lineam moditum punctum puncto coniunctum proximum q est.& linea ex impartibilibus coposita abibit.esset enim impartibile continue sibi equali corii inetiam. hoc autem
impossibile:quare & impartibile per semoueri. Quarta. Cum impartibile in
tempore pertransiret sibi equale:cum omne tempus diuisibilest, & minus mino, ii tempore transeatur in med etate illius temporis transibit minus. dabi tur igitur impartibili et aequali minus:&quod impartibile est partietur ut 8c tempus.aut iterum relabemur in hoc Ut non m tompore. sed in nunc a torno 3d impartibili moue,
ri agitari Q politit. Ratum igitur est ipsum per se haudquaqua moueri posse. ISO
J cunda.Nulla mutationum infinita est. Nam quod definitis continetur terminis infinitum non est. Omnis autem mutatio certis limitibus& terminis colenta est. Maerationis enim & corruptionis ermini sunt esse & non esse. augmenti, tuinitusque secundum propriam suam natura perfecta magnitudo. diminutionis.huic opposito modo faeta detractio. alterationis contraria aut quae contrarioru functio' nem retineant. & quae quodammodo sint contraria. Sc motus secundum locu sorunque termini contrarii, Ut sursum & deorsum. Sed hoc no in omnibus vim emodem retinerui in iis quae circulo aguntur. Hanc tam en mutatione & finitam esse hac usi ratione ostendimus. Quod impossibile est esse motum moueri impossi
bile est:vt quod sectum esse non potest. imyossibile est secari:&quod impossibile est factum esse.impossibile est fieri. Atqui motus infinitus,factus esse non potest.
nuullus igitur infinitus. Et si caelestium corporum magnitudinem motuum spe, stes.statim finitos esse apprehendis. Si vero tepus, cum decursa magnitudine semper similes regeneretur, inteli igis in infitum in tempore abire. Fieri etiam potest, ut post generationem sit augmentatio. post qua m alteratio . postquam iterum geuneratio aut quam Voles. alia mutatio:& ita semper.Ut semper sit motus. Non taemen propter id erit unus et infinitumiores.nam ex tam Variis nihil unum confla
tur. Sed qui tempus infinitum sibi aptet.et quem tota temporis se ira trahat nullus nisi circularis esse potest. Et de hoc hactenus dictum sus iciat.
OEcimi cap stholia. xliiii. impartibile nolinis secundia accidens mutari estingit. Aristoteles hae locii sicut 5e in alio quolibet loquitur de mutatione physica at successi
Ua sue tempora , quae tempore compleatur non de ea quae supernaturalis est, qualis est animae rationalis.quae secundum quantitatem indiuidua est ad esse productio sue creat io neque de subitaria momentaneaque mutatione, qualis est productorum in linea. & instantium in tempore acquisitio. Etiam hic termo si de mutatione proprie di cta,& non ea quae secundum similitudinem quandam mutationis nomen sibi vendicat, quales sunt incratioties animi,ut scientiarum virtutumque acquisitiones , quae minus proprie altera tiones dicuntur siuntque in stibiecto secundum molem indiuiduo,scilicet intellectu, Sc υolunt: te.hane ob causam &illumitatio.&subitanea specierum sensibilium in organo productio quae impartibilitatis naturam quoquo pacto sentiun hic minime motus dicuntur, neque eorum stibisiecta proprie moueri didietis. Quo de non intelligimus. id quod prius dictum est scilicet par
rem moueri per accidenς ad motum totius, quoniam partes integales per se mouentur, 3c motu proprio a motu totius S cx.erarum partium distincto partium autem subsantialium formas tacundum locum mouetur per accidens ad motum totius ut anima hominis ad lationem ipsi a hominis. Nam sphirae partium circa eius cardines. In sphaera, inquit, cslesti partes supreme&in simae v icinae polis 3c cardinibus eius tarde admotum mouentur. mediae vero eiusdeni partes. 8c quae sunt circa circulum aequatorem diuidentem totam sphaeram in duo hemisphaeria, θc ducis partes unam superiorem.& alteram inseriorem squales Velocissime mouentur cum in quatuor de viginti horis maximum conficiant circulum in conuexo primi mobilis descriptum, quo qui dem tempore extremae partes longe minorem circulum describunt, in convexa parte polis viri
Ma propinquaque intellectum atque conceptum. Motus quo ipsum moueri effingas. uod mouetur in pleno vi continue assistat spatio necesse est. 8c quod allistit spatio est diuisibile .igilue impartibile non potest spatio assistere sed solum punctis impatiabilibus super quae si ponatur coistinue moueri huiusmodi spatium ex punctis imprertibilibus compositum esse necesse est. Quod si magnitudo super quam fit motus sit ex impartibilibus coposta,& motus ipse ex momentis est compositus,& tempus ex nunc impartihilibus consati .ut in huius libri principio ostensumstst,
145쪽
s g quare non ante omne mutatu res mutaretur sed continue mutata esset,in solum momenta a qui l, a d hus mobile denominatur mutatu haberet rem moueri esset ea mutata esse . quae Opposita suntiis quae toto hoc libro monstrata sunt. V t prius se miniis N aequale et maius transeat, necesse est, ut si lapis hipedalis moueatur per aerem prius transit spatium aeris pedale. minus cpipsemet lapis qui mouetur. deinde spatium bipedale aeris sibi aequale pertransit priusqua spatium tripedale. maius seipso mobili. Et minus minori tempore tranteatur.Si impartibile posset in tempore per transire spatium sibi aequale gratia disciplinaed impartibile ponatur transire spatiuat, sibi aequale in tempore e g.Tunc sic. Si aliquod mobile aliquod spatium aliquo tempore transierit, ξc mi nus spatium minori tempore transibit. At d impari ibile in tempore e g pertransit spatium ab si b i hi aequale ergo in minori tempore ut e s pertrast minus spatium ut a e. Deinceps a e est minus spatium quam a b,& a b positum est aequale impartibili d ergo a e est minus impartibili d. quic quid enim est minus uno aequalium,in minus altero.igitor datur aliquid minus impartibili. Et cum omne excedes diuidatur in excessum ' id quo est cedit. ipsum impartibile diuidetur.quod est impossibile. xlv. Sed hoe non in omnibus vim eadem retinet. hoc mutationem certis limi libus 5c terminis contineri, claudu*extremiscotrariis.Id enim potis num locum habet in mu a lationibu rerum naturalium N ad illas praesertim debet applicari.Sunt enim illae vilineae rectae, quae duobus clauduntur extremis sinalitus motus autem corporum caelestium eirculo as linia tur in quo hoc pacto deierminari non possunt extremitates. Verum ut in eo idem punctus princ cipium est circunserentiae,&tinis eiusdem, ita in motu circulari idem terminus est a quo, & ad
quem ut in motu primi mobilis Oriens & in motibus sphaerarum inferiorvinoccidens. quare dc hi motus circulares quodammodo finiti sunt. . b .
CParaphrastos in sextum Physicorum,snis.
in Septimum Physicorum,annotatiuncula, Pausans, quiescem.
hEptimus Physicorum continet quinque capita. Prinsum
continet duas conclusiones, duas rationes ad primam, et duas ad secundam . e Pri ma conclusio. Omne quod mo uetur: Ut ab alio moueatur necesse est. CPrimo, quia cum aliquid ab extrinseco moueatur . et mouendi princio pium extra ipsum cognoscitur: manifestum est ab alio
moueri. Cum Uero ab extrinseco non moueatur. Vim inαtra se latentem et motiuam ethel, a qua et ipsum mo uetur. Putare enim aliquid a seipso moueri. quia nullum exterius mouens appaα
reat, perinde est atque si putes, si ac mouet cb, et id te lateat, ab a seipso moue ri: immo et e b a seipso. Omne igitur quod mouetur: Vt ab altero moueatur necesse est. CSecundo. Monstratum est. Omne quod mouetur, partibile esse oportere. Si igitur quicquam talium a seipso moueretur, et totum a seipso, et Partes a seipsis mouerentur. Quod si a seipsis mouerentur, Una quiescente soteram quiescere non esset necesse . At vero permanifestum est una parte morbilis, Vtac . quiescente: etc b quiescere. immo et a b. Alioqui, cum moueatur,
positum sita seipso. hoc est a se primum moueri. ac simul staret et moueretur: quod est impossibile . Omne igitur quod mouetur. ab alio moueri cecesse est. quod enim a seipso mouetur . nullo pacto altero pausante ipsum quiescere necesse est. Quod si pausat altero pausante ut de toto euenit pausante parte) ab altero moueri est necesse. Et haec ratio de motta secundum locum potissimum sumpta est. CSecunda conclusio. Cum ab exteriore mouente mobile quodcunque moueatur, quod movens ab altero mouente itidem moueatur:hoc in infinitum abire impossibile est. CPrimo quia quicquid ita mouebitur in loco esse necesse est . in locis autenon abitur in infinitum. Stabitur igitur tandem in aliquo: quod quidem ab ext riore mouente non amplius mouebitur. Secundo. Si hunc in modum abitur m
146쪽
infinitum: sit igitur a motum ab exteriore mouente b. & b quidem a c.& c ab ipso d. dc hoc paeto in infinitum euadat. quia simul sunt movens. uod mouetur:cum mouebitur a. mouebitur b.& cum mouebitur b. pariter& c. erit igitur simul motus a &b,& c Sc uniuscuiusq; reliquorum. Sit igitur e motus a.& fmotus b.&g moettus c.& h motus ipsius d.&sth tempus motus a. quia e motus a determinatus & finitus est,Ut mobile a & tempus L finitu erit.& in eodem tepore mouentur a. & b, Sc,& vntiquodq; reliquorii. in k igitur tempore finito, simul cu a&b&c & unu quodq; reliquorum mouebitur. Accidit igitur,a, b c, d, mobilia infinita, motu e f. g, h, i in finito tempore L moueri. quo enim tempore a mouetur, & reliqua omnia consequenter se habentia. qus infinita sunt moueri cocessa sunt. Hoc aut impossibile. Et nihil refert an motus a s sualis sit, an maior, aut minor motu b.& ita deinceps. na semper abibit infinitus. Neque valeat si dixeris prius probatum esse infinitum magnitudine finito tempore moueri non posse, non autem numero & multi tudine infinita. hic autem de multitudine infinitisagitur,qus finito tempore modi ueri .nullum putabitur incommodu.Nos certe idem putamus incommodum. Nacum ea que hoc pacto mouerentur,molem corpusq; habeant: contigua sunt, Sc se tangui ola.& magnitudine infinita attollunt attigua. Quare ide fuerit ac si intellexeris una ex a b c d continuam magnitudinem conflatam 3c eam motu infinito
dc tempore quidem finito moueti. quod est aductum impossibile. Non igitur hoc erat impossibile. nam possibili concesso.nullum accidit impossibile. tem & nihil
refert tales motus Unum motu genere aut specie,aut numero efficere. Genere qui dem Unu inicerent,si alicuius unius generis essent, Ut substantie, Ut quantitatis.&vnum specie si in ea qushii de sunt speciei, euaderent. Unum Uero numero, si mobile numero idem,Sc id secundu quod sit motus,& tempus numero idem.
Rimi capitis septinis physicorum schblia. i. Omne quod mouetur, ut ab alio mo
eatur necesse est.Haec Aristotelis conclusio secundu materiam subiectam intelligitur de mobili physico copleto ut eius sensus sit, omne ens naturale quod mouetur, O qu mo ab alto 5c non seipso mouetur vi in omnibus motibus aliud ut mouens,& aliud mo uet, ab a
- tuminihil seipsum moueat. Iare non debet accommodars ad intellei tu aut vo lio moue luntatem,qus suas sui ctiones alio modo quam res naturales peragunt, ut alio ostendendum est τι.
ioco Ne item debet hic conclusio applicari ad angelicos spiritus qui erdum leguntur &υolasse & descendisse quoniam res naturales non sunt ξc sui motus modo eos morus appellare liceat)longe alia ratione quam rerum inferiorum fiunt, quemadmodii methaphysicus habet distulere Quod siquis obiiciat aquam reducentem se in natiuum frigus & proinde se mouentem eandem motam,nihil efficit contra hunc loc si,quoniam aqua ne secundum se totam mouet ne line et secundum se totam mouetur,immo vero nem secundum eandem parte mouet de mouetiar, sed movet secundum formam &mouetur secundu materiam. Huius autem conclusionis intelle quod mouet,&quod mouetur.nempe ipsoru sorma subsantialis solum mouet,ne moueri dicitur nisi per accidens S admotum subiecti verti de eo quod per accidens mouetur ,hicn5 agitur sermo sed de eo duntaxat quod mouetur per se,& motu qui est in ipso. animalium aut e materia solii mouetur.sed dictitur animalia a seipsis moueri quia possunt nullo adueniete extrinseco motum inchoare & inceptum citra sinem atquermini intermittere. At vero λrmantissum est.
una parte mobilis. id intelligitur de partibus integralibus rei naturalis cotinuis duris,& intra se sexti atq; replicatione non habentibus ut una medietate ligni aut lapidis quiescete, necesse est &alteram eius medietatem immo & totum lignia aut lapidem quiescere . Verum non oportet una parte aquae aut aeris quiescente,& alteram partem motus esse experte quoia iam aer & aqua molia
sitiem habent at agitabilitate.Ne iidem Opus est manu quiescente digilii, aut quiescente bra chio manum quiescere, quonia lixyartes intra se flexionem habent at et complicatione Alio qui cum moueatur oppositumst a seipso. Id veri,si reserendu est ad mobile a h. vi sententia sit siquis dubitat una parte integrali mobilis quiescente altera quiescere debere immo & ipsum toti . ponat gratia disciplinae Vnapare e mobilis scilicet a c quiescente, altera partem e b moueri & to tum etiam mobile ah moueri.Cum totu ab a se primum moueatur per hypothesin, ergo per des nitionem & qustinet eius pars a seipsa mouetur,& a c est una pars ipsius a b ergo pars a c a seipsa mouetur,& posita est quiescere.eade igitur pars ac simul moueretur & quieseeret, quod est ira
147쪽
possibile.quare Nillud ex quo sequitur est inconueniens scilicet totii a se ipso moueri. h. Quia simul sunt mouens N quod mouetur.Non oportet semper mouens,& quod mouetur,simul esse secundum locum, sic quod movens sit moto adiacens atq; propinquum secundum contactum, quia proiecta moueri conspiciuntur pro iciente non tangente sed debet esse simul secundum tempus ita quod si mouens sit oportet eodem tempore aliquid esse quod mouetur, ut si sit sanans, oportet simul esse id quod sanatur.5c si a disicans id quod edis catur.N epe moves est causa actu,& debet idcirco simul esse cum effectu scilicet eo quod mouetur. Determinatus 5c sinitus est, ut mobile a.Intellige sinitum dc determinatum est Si enim mobile secudum molem sinitum est, oportet Sc motum eius esse sinitum, eum impossibile sit mobile finitum infinito motu moveri. Ne huius oppositum conspicitur in motu caeli,quia sicut estum sinitum est,ita dccxli motus eo dem tempore factus sinitus est extenditur en immotus extensione sui mobilis tametsi motus ii secudum Aristotelem successione sit in sinitus. Et ex eo inmotus e finitus est,recte colligit Philosophus 5c d tempus motus e sinitum esse debere, qua impossibile est motum sinitu iri fieri tem pore infinito . Neque valeat sidixeris prius probatum esse, videlicet secunda conclusione. septi mi cap.lihil prscedetis, numero. xxx q. uare ide suerit ac si intellexeris.Nonsupponit hoc in loco Philosophus omnia illa diuersa mobilia posse fieri continua, ut autumant nonnulli, qui ra tionem Aristotelis inualidam esse dicunt,ex hac salsa suppositione, censent et quia id quo i upponit Aristoteles est impossibile non debere ciliquam miru videri si sequatur id quod consequenter insertur,cum ad imposs4bile sequatur ut aiunt quodvis consequens. Verum Aristoteles nemhoc loco nessalio quouis in tota philosophia naturali innititur huic proposit oni, ad impossibile quodvis sequi,ad moliendam aliquam probationem ,quoniam illa nihil efficaciae habet dc robo rix ad quicquam probandum,quinimmo qui simpliciter impossibilia sunt, Aristoteles supponit..hi demonstrationem ad impossibile contexit esse possibilia. Sed hoc in loco nihil aliud intendie Philosophus nisi idem eme inconueniens mobile infinitum magnitudine, tempore sinito moue Vi 8c mobilia magnitudine finita,& numero inlinita eodem tepore sinito moueri quoniam huiusmodi mobilia mole sinita 5c numero infinita, cum sibi proxima sint, costituunt magnitudine inlinitam contiguam. uare idem est iudicium de huiusmodi magnitudine infinita attigua a, tepore finito moueatur ac si intelligatur ex omnibus illis mobilibus adinvicem continuatis consti tui una magnitudo insinita continua Ec illa tempore sinito moueri.sed id secudum ostensum est impossibile ergo dc primum,quod est in hac ratione adductum inconueniens.
Secundi capitis annotat. Primum proximum. LMotus motus accidentalis. E dum caput continet Unam conclusionem , et eius probationem.
Conclusio. Primum mouens non Ut gratia cuius, sed unde motus,
simul est cum moto. 4 Simul ea dico, inter quae nullum intercipitur
medium. xt certe id omni proximo mouenti et moto commune est. Quod patet, quia motus tres sunt species secundum quantitatem, quae augmen tum dc decrementum dicitur. secundum qualitatem, ut alteratio, et secundum lovcum, quae est latio et secundum locum mutatio. At inter augens proximum et audictum nihil interiacet. fit enim aliquo adueniente. neque inter minuens et diminutum.nam fit alicuius subtractaone. neque inter proxime alteras et alteratum. quod
in singulis speciebus facile est intueri. Ea quippe quae alterationi apta Veniunt, sensibilia sunt: ut sonus, silentium, albedo, nigredo, descedo, amaritudo. caliditas,
frigiditas, humiditas siccitas, leuitas grauit .mollities, durities, raritas, denseas. horum media et caetera similia quorum sensus existit. et secundum haec corpus a corpore differre dicere solemus. At omnium talium agentia proxima tangunt pasta: Ut proxime sonans, norum: colorans coloratum:dulcoram aut amaticans. dulcoratum aut amaticatam, et ita in caeteris . Et quod modis inanima patiuntur, tot modis 3c animata pati repetiuntur. at hoc nonconvertitur.Patiuntur naque Salterantur animata secundum sensum: non autem in anima, de sensus expertia:
Item secundum sensibiles passiones fiunt alterationes. At cum quid secundum ipsas pariatur, videmus omnia adinvicem contigua, ut aerem ad risibile corpus, quod terminatur ad lumen, Sc lumen ad visum. Se ita de audibili, gustabili. Atangibili. est igitur proxime alteram omne simul cum ipso alteram. Delatione,
Ac secundum locum mutatione, ut proxime mouens simul cum moto existat, idem euenit. Nam si a principio intrinseco moueatur hoc statim notum est: cum
148쪽
inter ipsum et motum nullum queat assigna ri mediii. Si autem ab extrin seco prisicipio: aut pellitur. trahitur,vehitur, aut in gyro torquetur. Ad horum ei sim qua
tuor aliquem pulsionem, tractione,Ueetionem, Vertiginem, et ceteros ab extrinseco motus factos reducimus omnes. At vero pxime pellem,trahens. hens aut vertigine torquens,simul est cum pulso tracto,Uecto,aut vertigine acto: ut inter ipsa. proxime pellentia et pulsa trahentia et tracta nul lum hiet interceptum medium. Est enim pulsio, ipsius mobilis ab se abieci io .cuius species sunt, impulso cum mouens moto non deficit. et expulso cum eide deficiat; et , plectio,cum velocior motus est st naturς lati competat. Tractio opposito fit modo.est enim ad se aut proupinquum alterum factus motus,cum trahens a tracto non sit separatum. cuius species sunt inspiratio, respiratio congregatio, et similes:quemadmodum exspiratio. aspiratio sputio, segregatio, sub pulsione continentur. Vectio al iquando motus est per accidens,in cum ad in tum Velientis in ipso aut supra ipsum feratur. Aliquam do fit pellendo aliquando trahendo et aliquando vertigine torquendo: ut in tribus aliis motibus uectionem reperire queas. Vertigo uero ex pulsu componitur et tradictu.est enim cum mouens hanc partem pellit,illam uero trahit Manifestu est a distur proxime mouens simul esse cum moto.
Emodi capitis scholia. iii. Non ut gratia cuius sed unde motus simul est cu mo
to. Primum mouens gratia cuius est id ad quod estera mouentia Ordinantur viso ima substantialis precipitia est mouens pratia lus accidentia instrumentaria θc mi nus prscipua sunt. Primum autem mouensunde motus est proximia mouens a quo Ut efficiente sit motus. I taque conclusionis intelligetia est. Proximu mouens a quo ut mouedi principio sit motus simul est cum moto Dicitur autem hoc in loco primum moues. idipsum quod est proximum mobili, de refertur ad proximum motum, ut suum correlatiuum notiens autem est proximum moto siue simul cum moto quando inter motiens & motum nulIum interiacet medium siue mouens tangat motum. ut ignis aerem proximum quem calefacit siue non tangat, ut forma substantialis est proxima materis, & rei naturali cuius est par , quam tamen non tangit cum non habeat magnitudiuis ultima. uare esse stimul. comunius est in .pposito, si se tange re aut attiguum esse. At inter augens proximum Rauctum nihil interiacet. in ter augens proximum utpote animam Viventis,quod augetur Rauctum scilicet ipsum corpus
animatum nihil est medium.Fit enim augmentatio alicuius additionescilicet substantis ex cibo geniis ξc molis.Similiter inter minuens scilicet animam N id quod minia itur, ut corpus anima tu m nullum interhiat medium .Fit enim diminutio alicuius subtractione, utpote parti is sub stantie cum quantitate. Anima quidem corporis animati vi maiorem producit quantitatem in au isto dicitur augens ut vero minorem reparat Q deperdita est, dicitur minuens. Qui vero per augens,&minuens cibum intellexerit,qui in viventis substantiam conuertitur, δέ in aucto plus reparat Φ deperditum est in eo vero quod diminuitur minus etiam deprehendet inter proxime mouens 8c motum nihil intersiare. Et seredum I sc corpus a corpore differre dicere solemus. Noquidem secundum substantiam sed accidentario at secundum accidentales dispositiones. Ignis enim ab aqua dissentit mi se frigidast ille vero calidus qualitates sensibiles, corporum sensibilium differentis dici solent. Et quot modis inanima patiuntur. sol noe inquit litera) modis inanimata alterantur,totidem modis animata alterari percipiuntur. Vascuncirenim qualitates habent inanimata secundum quas alterantur easdem habent 5c animata. Non tamen quot modis alterantur animata, totidem modis alterantur inanimata. nam animata alterantur qualitati
hiis sensibilibus quatenus sensibiles sunt quia illas aut earii species in propriis organis suscipiunt 5c apprehendunt. Inanimata autem non alterantur secundum sensum, neque qualitates sentibiles quatenus sensibiles sunt suseipiunt sed solum ut affectiones,&accidentia substantiarum, quomodo&animata eas habent. Item secundum sensibiles passi estiunt alterationes. Dicuntur hie passiones sensibiles,qualitates cito transeuntes a sensu perceptibiles.Et sub eis qualitates passabi las in subiecto resides iuges atque permanentes comprehenduntur. At cum secundum has aut ivlas quicquam alteratur,corpora adinvicem contigua sutit, 3c proxima, Vt aer proximus ad vi sibile corpus Iesistet parietem, aut quodcunque aliud corpus opacum, quod terminatur ad tu men,quia recipit lumen secundum extremam superficiem, de lumen terminatur ad visum quia in organo visus lumen suscipitur quo color conspicuus redditur. Cuius species sunt impulsio. Impulsio est cum pellens non abest pulso sed ipsum semper sequstiar, ut impellens manibuς saxumi lignum,adlisret 8c adest ei etiam quadiu mouetur.Expulsio est cum pellens pulso descit, ne qui ipsum cotinue sequitur,ut cum quis arcu sagittam excutit, aut lapidem sursum iacit,non se quitur sagittam aut lapidem.& hic interdum proiectio nominatur. Hic tame speciali ratione ς lectio dicitur cum velocior est motus,qua nat s mobilis coueniat,quauis ad eunde locum fiat.
149쪽
quo mobile natum est moueri ut si lapis suapte natura natus moueri per una aeris stadium in duobus minutis tanto impetu deorsum pellatur ut uno minuto tande spatii absoluat ibi est lectio. na in minori tempore citi natura moueretur aequale absoluit spatium. Cuius species sunt inspiratio respiratioan piratio siue respiratio est aeris ad se attractio. Congregatio vero est plurium corpo in in unum locum collectio.Expiratio autem species pulsionis est aeris emissio per vocalem arteria & organa ad respirandum natura accommodata. Segregatio vero, in corporuprius in unum locum congregatorum dispersio. Sputio aute siue screatio, est sputi emissio. Vt cum ad motum vehentiu in ipso aut supra i uidi seratur.In ipso, ut homo dormiens in naui verihitur ad motum nauis supra ipsum,ut insidens equo mouetur ad motum equi. Fit vectio inter dum pellendo,ut quis impellens ante se carpentum dicitur ipsum vehere. Fit trahedo vi equus trahens post se bigas.Fit demum vertigine torquendo,ut quss leuaturus onus primum illud a sepellit,&deinde retrahit,ut commodius eleuet. Cum mouens hanc partem pellit, illam vero trahit. V t figulus vertens rotam. partem dextra ad se trahit,sinistram vero a se remouet. Ita qui rotant dolia inseri res partes ad se,superiores autem a se inouent.
Figure secundum dimensionem forme vero secundum figurarum translatio. nem & habitudinem sum utur. Materia, materia ex qua Sc denominationis subiectu. LAeneus ere .c Pyramis.figura corporea cuius inferior est superficies aqua omnes laterales & ambientes superficies una aut plures ad eundem punctum sursum sunt erectς. qui quidem puniatus, pyramidis vertex & conus dicitur. Muperficies vero infima,a qua omnes alie eriguntur. pyramidis basis nuncupatur. Corporea pulchri ludo,est debita membrorum commensuratio. Turpido vero, contra eorum inelegans & inconcinna commensuratio. CInconcinna, naturae inconueniens ac indebita. Periumstio officium.
'niuria caput continet quatuor coclusiones tres rationes ad prima duas ad secunda.& duas ad tertiam. Prima Gesu, qsio. III formis figuris earum acceptionibus atq; priuationiu
, bus.no cos stit alteratio. Primo. Quia Uidemus alterata. ut rarefaeta & calefacta .eande seruare figura.& ea deperde ire nulla re acquisita ut sola partiti detractione, aut sola alicu
ius deperditione. Secudo.Qd alteratum est materis noulmen g)prie retinere Videmus:Ut si sit aes calefactu, frigefati stu aut humefactu .sem pars nominamus.qd Uero figuratu est,posteaqua figura acceperit.Vt ses status pyramidis aut lecti no amplius materie nonae retinere laestet. sed aut statua .aut puramidis.aut lectus dicitur, aut statua Snea, pyramis en ea. aut i ectus gneus. No est igitur secundu figuras alteratio. CTertio. Incoueniens est dicere res prius qua existat, alterari vim perficiuntur,queadmodu cum homo gnatur. At res ipse simul cu perficiunt ut cum domustectu sumit aut lateres formam & figura accipiunt. No igitur secundu formas & figuras est alteratio: quare neq; secundu earum acceptiones aut priuationes. CSecunda. Neq; in corporistia Fbitibus neque animi .pprie alteratione locaueris. N a corporei habitus in quadam oportione consistunt aut disproportione, ut sanitas in calidorv. frigidom. humi,
dorum.& siccoru .pportione quadam et temperamento: aegritudo Uero in eorum
disproportione. sic est et de pulchritudine et turpitudine. At quς sic in *portione
consistunt et di sproportione, secundum ad aliquid sumuntur. Secundum autem ad aliquid dictum est no esse motum. quare neque erit alteratio. Itidem et animi ha bitus Vt Virtutes et Vitia, secundum .pportionem aut discrepantiam sumuntur. est enim virtus in mediocritate et equalitate quadam locata: Vitiavero indis natia
et inmusitate ut insuperabundatia aut defectu sta sunt. Item quod pficitur aut
imperticis non idcirco Dprie alterari dicas: ut neque domum cui fundamentum iacitur,aut qus integit alterari dicis. neque circulum dicis alterarii, quia fiat quam maxime natuta potest maxime et psectissime circulus. At Uirtutes potius sunt sectiones,Vt unerationes qusdam .et Uitia earum labes et corruptelae.Non igit in
150쪽
corporis habitibus aut animi proprie alteratio locanda est. Quod vero virtus a me mi sit impassibilitas qusdam . malitia vero passibilitas ei contraria, quodq; omnis
virtus moralis circa delectationes ac tristitia dc alias animi perturbationes moderandas Versetur,aut actu,aut memoria aut spe, indaginis est alterius discipling.
6 CTertia. Intellectius partis habitus alterationes non sunt. CPrimo. Quia ἰntellectius partis habitus, ut scientia. secundu ad aliquid sumi Uidentur. CSecun do.
Vniuolatia ex quibus scientis nascuntur,ex particulatibus experientia notis colliguntur.& actus ij qui ad intellectu pertinent,nullo motu nullat alteratione eget: ut qui temporali perfunctione non parantur. Quietudine enim et residentia mi ma sciens fit et prudens. Huius signum est dormiens,ebrius, egrotans, infans et se nex,qui ob motuum perturbationem ab usu scientis prepediuntur: quibus cessantibus. ut in quiete quodammodo et residentia ,ad scientie contemplationem evehuntur apti. Et quavis extante fluentri; tempore intelligamus & contemplemur proupterea arbitrandum non est nos intelligere aut contemplari in tempore. Simile eminet ac si dicamus aspectionem et tactum fieri in tempore, cum etiam singulo quoque momento, nullo temporis interueniente beneficio res ipse se tangant. manifestu est igitur habitin intellective partis animi non esse alterationes. Quarα7 ta. Solum secundum sensibiles qualitates proprie sumenda alteratio est. CNam neque secundum habitus nec per idem secundum dispositiones et potentias neque secundum formas et figuras proprie sumuntur alterationes. Relinquuntur igitur solum sumende secundum qualitates sensibiles.
Eriri capitis scholia. iiij. Videmus alterata ut rarefacta Sc calefacta. Dictu est in quin to liuius m ad rationem motus requiritur aut rei simul&rationis prsdicamenti acqui sitio aut utriusq simul d pei ditio, quorum neutrum figurs conuenire monstratur.CO tingit enim unam rem qualitatis deperdi,&alteram acquiri per alterationem ut aqua calefieri aut frigesieri candem ante &post alterationem seruado figuram.Ediuerso contingit nouam figurs denominationem acquirere nulla penitus re acquisita, sed sola partium secundum locum mutatione,& situs euariatione,ut cum cera sphaerica sit triangularis, nulla quantitate noua acquisita.Interdum partita detractione noua acquiritur sigura, ut artiseκ inducit figuram In sta tua detrahendo partes status,&non aliquid acquirendo,in alteratione autem propria,& res &ratio qualitatis simul acquiritur,aut utraque simul deperditur. Materis nomen proprie retinere videmus. materiae,subiecti denominationis ut sensus sit,quod alteratum est eodem nomine subiecti denominarii r post alteratione quo ante, ut aqua cum calefacta fuerit,aqua dicitur, sicut ante dicebatur,& aes calefactum aut frigefactum, semper dicitur ars, priorem non deperdendo deno minationem. Quod autem figuratum est,posteaqua figuram acceperit, deperdit denominatio nem quam prius habuit,dc nouam accipit, Ut cum ex auro factus fuerit annii lux, non proprie amplius aurum dicitur,sed annulus,aut ara nutus aureus.Et generatim ante sipui s susceptionem rex nominantur a forma substantiali,viss aut lignum, post susceptam vero ligura ab artificiali, ut pyramis, lectica. v. Itidem dc animi habitus, ut virtutes. Corpores habitus hic dictitur qualita res ad bene vel male operandum corpuet disponentes,eio inex inientes de a subiecto haud facile dimobiles,quales sunt sanitas, pulchritudo eorumque opposita,& hos in quadam proportione co sistere planum est. Animi autem habitus hic dicuntur virtutes morales ad bene Operandum ac quisits aut vitia eis opposita . Et hos itidem in proportione quadam consistere hine liquet. nam virtutes morales,eariique officia secundum rationem dc comparatione ad circunstantias quanti tatis,finis qualitatis persons, loci&temporis sumuntur,ut eadem Operatio respectuvnius per
sons est studiosa,& respectu alterius vitiosa. Uno itidem tempore Sc loco saeta operatio, virtutis officium est,qus si altero tempore aut loco Bat,non est virtutis officium. Vitia autem secundum discrepantiam circunstantiarum sumuntur ut merito virtus in squalitate & mediocritate collocata dicatur, vitia autem in insqualitate & dissonantia. Quod vero virtus animi sit impassibi Iitas. Virtus moralis, impassibilitas dici potest,quod animum serenum quietumque reddit,& nopassionibus fluctuantent,vitium autem passibilitas, vanimum efficiat turbulentum, inquietum de cupiditate,iracundia,timore,csterisque noxiis animi passionibus agitatum. Verum id ad alte rius disciplins indagationem spectar,utpote moralis philosophis. Ex qua promptum est cogno scere animum studiosi virtute compositum perinde se habere,atque mare tranquillum, qae nul
lis commouetur tempestatibus, aut tactuum procellis exstaat,per quod tuto naues placida na uigatione seruntur,atque incolumes optatum subeunt portum, aut quemadmodum serenus aer nullo ventorum turbine exagitatuς, nullis itidem nebulis aut caligine obductus, per quem sola
ris splendor sus lucis radios in totum orbem sine offendiculo diffundit. Contra vero animus vitiosi,&ptauis imbuti moribus,est ut mare procellosum, tempestuosum, atque turbidum in quo