장음표시 사용
171쪽
bus sese c6similiter habere. Et sopposueris,Motus cotrariaturqtueti: igitur mo
tus non contrariatur motui: nam idem esIet pluribus contrarius: prompta responsio est Uno modo motum contrariari quieti, Ut habitum priuationi: et alio modo moti tui ut contrarium contrarioxi habitu habitui. Id autem incommodum non est.
minutio autem in negatione , dc decumbit ad imperfectionem dc in reticum. Affirmatio autem prior est negatione, igitur N augmentatio diminutione. At augmentatio indiget motu secundulocum. V t ostensum est igitur multo valentius di diminutio. qu ato em quic p imperfectius est tato magis ad indigenti.i delabiturat et decidit. Statuunt cyprincipia alterationu omni u. Antiqui ponurat raritate dc densitatem esse principia omnlii alterationii, ut calefactionis&trigefactionis. Atqui raritas de densitas sine motu localitio fiunt. ria cutit rarefactio,corpus oc pat maiore lo cum ci prius, Sc cu densati . minorem. quare dc alterationi motu secundu locum opus est. V ruri, id non omnifaria oportet, raritate dc densitatem esse principia cuiusque alterationis. Multae enim fiunt alterationes, praesertim secundum qualitates visibiles sine rarefactione aut condensa tio me. Primo quia perfectissimis corporibus aptat. Aristotcles hoc in loco molitur ista rationE. Mocus qui persectis inris couenit corporibus pe r sectissi inus est.persectoribus em corporibus na tura perlaetiores dedit affectiones,Vt persectioi es sum accidentaris dispositiones ignis Q aeri . sica i dc ignis aere persectior est. Atqui motus secundu locu couenit corporibus persectissimis, scilice t celestibuς quom su premsi caelum loge omni u praestantissimum est. est igitur motus secunduloco in persectissimus.Et idem nee plantis nec omnibus antinalibus. Ex eo m motusseeundum to cum quo quic a se mouetur, non plantis nec omnibus animalibus sed persectis solum conueni quanto ad unitatem. Dicimus a, spondet philosophus obiectioni Lacte v motus secundum locum in rebus naturalibus,tepore reliquis mori hus est posterior, dc ci generatio dc corruptio prscedunt ipsum motu se iidu lom,Sc caeteros motus accidentales,sed motus secundu locum ipsius caeli primus est motuu 3c tempore dc causalitate, quo de hictit sermo. Tum quia oporteret omnia esse penerabilia. Primus motus omnibus imo hi libus tam primo st posterioribus inesse saltem secundu genus conspic itur quod in motu secun dum locu satis exploratum habetur.Si ita generatio est et primus omniti motus, OPorrerer eam omnibus copetere,&per consequens omnia esse generabilia, quod quia manifeste salsum est, non potest generatio dici motus primus. Pr terea generatio habet alium motu priore, scilicet motum es modo impossibile est aliquid esse prius primo. quare ne caeteri motus cosequenς generatio ne dc tepore posteriores possentee primi. scilicet augmetatio din inutio alteratio. de corruptio. Si enim quod magis videtur esse primu no est ne in id 'uod minus .Et cu motus uniuersi sit prior generatione, generatio asit priorcsteris motibus ipsis Misdem motus uniuersi prior est . quicquid enim est prius priore prius est posteriore. Minimita sua substantia naturaque decidunt. Id est. nihil essentiae nouae acquirut nihil et deperduri caelitem ex assidua sua rotatione nihil substantiae adiectum habet, neci: quicqua detractu, ne etiam lapis quado deorsum fertur. At qus ali, mo tibiis inouentur,ut augemur,nii nuutur,aut alteratur aliquid substantiae suo motu ac quia ut aut amittunt. Nam per augmentation E id quod augetur,substantiam accipit. per diminutionem, id ipsum quod diminuitur substantia amittit per alterationem Vero, res que alte itur interda cor tirpitur, ut aqua pe calefactione soluitur in vapores. xxxi . Sed lixe Paulo cyprima comunior est. Nam prima huius cap. conclusio solii datur de motu, qui sicut & in quinto huius duntaxat a plectitur motiones accidentarias. Ista autem motui superaddit inutatione ira qus est secundu sub stantiam etiam transmutatio, id est larmae substantialis in materia aut acquisitio aut deperditio siquidem mutatio communior est quam motus.
Altrorsus, ad alteram parte . ad latus alterum. CCutra mobile ab Uno termino
ad alterum terminum Uno motu moveatur, a quo quidem ultimo termino iterum recurrat ad primum: primus horum motuum dire etias nuncupatur, 3c secundus reu
siliens Se reflexus. CPrimum terminum,primum,aut consimilem.
sumitur firmum argumentia,motum secundum locum csteris esse digniorem dc persectiore, quia quod paucioribus natura communicatur persectius est, ut tanto ad persectionem magis accedat,
172쪽
Ctauu caput cotinet una coclusione requinque rationes φ motus e diuer. so facti,Ut directus et reflexus no sint unus. C. Coesusio. Non omnis se ni cundum locum motus. sed solum is qui circularis dicitur, perpetuus esse potest.Nam omnes motus secundum locum,aut sumuntur secundu redictum aut secundum circulum, aut mixtum, ut secundu spatium quod sinum rectitudineque participet:sed motus secundum restiam sumpti. continuati et perpetua ii non possunt.Nam cum nulla recta linea secundum quam fiant. sit infinita: redueetiuntur resiliuntq;.si continuari debeant, ad sua initia. Atqui et ita reflectunt et
resiliunt.ut a summis deorsum, a dextris sinistrorsum, et ab ante retrorsum sunt enim hae contrarietates motuum motus sunt contrarii. non igitur cotinuabuntur. Quid enim motus Unus et continuus sit, prius diffinitum est,ad quem numero tria, mobile,forma,et tempus numero Vnum requiruntur. contraria aut specie discordidant: quae Unum numero neutia efficere possunt. Quod vero motus qui hoc pareto e di uerso sumuntur .ut qui ab a in b, et qui ab in a sint contrarii, hinc indicium notaq; sumitur:quia si mobilia quae illis seruntur,sibi obviet in spatio.stat pausant, et se impediut,donec eorum unam, alter u secum rapiat: ut qui se corrupant: quod contrariorum est proprium. Non aute sic est de motu qui est altrorsus. et in latus, et eo qui sursum est. Et nanq; non pugnant. signum igitur est eos qui e diuerso, ut
dictum est.sumuntur, esse contrarios. qui motus secundum rectum cum continuarari & perpetuari non possint,nmi motus secundu mixtum,qui plane unus non sunt. potius enim id motui simplici qui & unus et cotinuus sua natura est couenire posse videtur. Relinquitur igitur solum eum qui circularis est, cotinuum 3c perpetem esse posse. CEt iteru motus e diuerso sumptos non esse continuos, in mobile priussi revectatur & resiliat,quiescere oporteat. ostenditur: quia in quolibet motu Vnotria sunt, principiu,medium.finis. mediu quidem subiecto Unu. ratione duo. quod Sc potetia existit. principiu vero & finis motus finiti ut lines finitae extrema puαcta actu existut. Itaque quicquid mouet .sertur , in quo loco adest,& a quo abest duo motus habens aetii extrema: in eo interstite tepore quiescit. alioqui nuc & imitantia essent sibi inuice proxima. At vero omne quod fertur aliquo unde remeat
Sc resilit . Ut aba in b. 3c iteru a b ina duo habet in a b actu motuu extrema dc iniuila. aut idem momentum est motus a b ut finis.& motus b a vi principium. & sola potentia. quod impossibile est. nam sunt diuerse natu . quiescit igitur mobile in loco unde resilit 8c reflectitur, prius qua resiliat 3c renectatur. Et id no solum veru habetur in motu secundum rectum facto. sed Sc in motu secundu circulum facto.si eiusvlla fieret reflectio atq; resilitio. Sed id dubitatione alicui forsita affert, Sint
a b S c d magnitudines squales.s de g mobilia squalia. Et si puncto e medio equaliter moueatur versus b,recurrens in e,sicut g a signo cind. Cum f&g sint aequalia mobilia.& aequaliter mota si staret dc quiesceret faliquo tepore in b, g prius perueniet ad d. g fin e. nam e b repetitum aequale est c d. Non igitur duo sunt nuc&in, stantia, in quorum uno sit unius motus finis 3c in alio resilientis&reflexi ortus. Et
quomodo etiacu fin b.&gin i, simia perueniant&assint g potius ab li nullo rem,pore interpoli recedit. si s a b No cocedimus fg mobilia esse aequalia. et in squali tempore moueri fabe in b, recurrens in e: eiga fgno cind: quia sui dictum est squiescet in b prius si resiliat et recurrat ad e non autem g in h.aut alio quoqua pucto medio,in quo solo momento potentia g perseuerat et persistit:quod huius ut principiu illius vero ut finis sit. faut in b in auobus actu momentis perduras existit: uno Ut motus e b fine et termino . et altero ut motus b e principio. Et ita per id quod est esse aetii et potentia hane diluimus dubitationem quemadmodu prius illam eten nis de infinitis mediis spatiis, quae cut inquiebat non contingebat pertransire.
Unde fit ut mometa actu priori et posteriori motus et passionis adnitanda sint,
173쪽
VIII P LXXVIII.& temporis signa diuidenda. Na omni instanti .pprium est ut si duo ratione, hi lux finis illius vero v incipium .Qui itaq; ea non diuidet incalefactionis & hic
gefactionis initio, sed faciet virum potentia huius finem, illius Ut principium diuisionem facit continuo aptam.qui vero ea diuidit.& diuersa facit ut duobus actu respodeant intercipit tempus.& mobile interquiescit: quomodo fieri dictu est priusquam mobile reflectatur et resiliat. Tertio. Idem ostenditur,motum directu et reflexum no esse unum motum. Quod secundum rectum uno motu ad aliquem terminum fertur, prius atque ad eum perueniat, ad eudem ferebaturum ino statima principio motus ferebatur. Si igiturVnus esset motus et est sursum et resiliens de orsum: simul atq; aliquid ferretur sursum,soretur et deorsum si reflecti et resilire deberet. quod de se absurdum ridicului apparet. Quarto. Illorum motuu diuerse sunt quietes.est enim alia quies motus a in b. et quies motus b in a. Sunt igitur et
diuersi motus et non unus: inter quos et tempus et quies intercipiuntur media.
Quinto. Cum aliquid ex albo fit nigrum,ct iterum ex nigro fit album illa albe
factio et nigrefactio non sunt unus motus,neq; eorum idem tempus. tempus enim continuum continuorum est. motus autem ij sunt consequentes: quare neq; tepodi
ris idem Vltimum .Quo pacto enim et contrariorum Halbedinis et nigredi nisi de ultimum esse possit Apparet igitur motum directum et reflexunt non esse viau, sed potius inter eos tempus cadere medium.
Claui capitis scholia. xxxi . Vt secundum spatium quod sinum re nitudine mi participet.Sinum, curvitatem, obliquitatemq. id est se cundum spatium partim rectum,&partim obliquum. Nam in nulla ecta linea secunda quam fiant.hoc est, cum nullum rectit spatium per quod mobilia recto motu fertitur,posset esse infinitum maximii enim motus recti spatium duobus extremis natura determinatur, scilicet G auo citi tuns,dc concavo aqvs si huiusmodi motus recti debeant eon tinuari, cum ad sui spatii terminum extremitatemq: peruenerint , resi liunt dc reflectuntur ad suorum spatiorum initia atq: principia. Ne motus secundum mixtum, qui plane unus non sunt. Philosophus hie innititur loco a maiori cum ex eo quod motus secuda rectum adinvicem cotinui S perpetui essienori possunt colligit 3c motus mixtos adinvice uniri lc continuari non posse. est enim motus se curidum rectum, nus 5c continuus.motus vero mixtus,nel unus est,ne continisus, sed ex diuersis specie motibus recto dc circulari compositus. quare potius este perpetuum conueniet mo tui recto,qui simplex est Sc uniformis,quam motui mitato. Et siqv id non inest ei cui magis videtur couenire neq; inerit ei cui minus. In quolibet motu Vno tria sunt, principium, mediu sinis. No hic de partibus motus loquitur Aristoteles,sed de extremis impartibilibus quae mometa dicuntur motu terminantibus,aut partes eius continuatibus,qui reuera tria sunt,scilicet momen tum incipiens, ql principium est motus,& no finiet momentu medium, quod finis est prioris partis motus 5 principium posterioris,& momenta siniens, quod totius motus sinis est, θc nullius principium .perinde at et in linea sinita ab c est punctum initiansa,Punctum mediansh, 8c punis ab .ctum finiens sequom duo extrema a c, dicuntur puncta actu,medium vero b,dicitur punctsi tentia sic de motu facto per illam lineam dicendum est,tria in eo esse momenta', incipiens a, me diuiti h dc siniens c quorum mediu b,re i avnum est,& ratione duo,scilicet principium Eclinis ratione diuersorii Et dicitur esse potentia, ex eo quod duorum motuum no municantium sci licet motus a b dc motus b c qui nulla prorsux parte communicant sit terminux. Momentii vero incipiens a,ec siniens c.dicuntur actu existere,quia sic sunt termini motus, ut nullius alterius no communicantis sint termini.hoc supposito Philosophus hanc nectit rationem.quicquid secundia locum mouetur,si in eode loco ad que motu directo aduenit,& a quo motu reflexo recedit, duo habeat extrema motus actu,in eo loco intermedio tempore quiescit.Nam cum primo momento actu respondeat suum instans temporis,dc secundo alterum temporis instans. si inter duo mometa actu non sit tempu s intermedium duo nunc S temporis impartibilia erunt sibi inuice proxi- bma quod est impossibile. At omne mobile quod mouetur ad aliquem locumunde reflectitur, υ te ab a in b,5c iter si ab eodem termino h ina, duo habet inb actu momenta motus,stilicet momentum siniens motii directum.& alterum numero incipiens motum reflexit aut idem numero mo mentit est motu directi ab ut sinis Sc motus reflexi b avt principium, & solum momentum po intentia. quod est impossibile.Nam duo illi motus sunt diuersi naturi, dc contrarii. quare non sunt nati adinvice continuari cum ad motum cotinuum una numero forma 5c dispositio requiratur. igitur mobile equiescit in loco b unde resilit antequ1 ab eo reflectatur. Si eius ulla fieret remis xio et resilitio. Tunc esset reflexio in motu circulari,quado ab uno terinino mobile circulo mo a l
174쪽
Mitione reflexioneq; non distrahitur. nam qupresili ut de reflectuntur, exitu actu habent.& actu alterius principi in eodeas lint.& ab eodem mox fine a stuprin cipioq; habito absint. Id aut in motu secundu circulum no reperias. nam semper ab eode in idem neq; exitum neq; ortum ullum actu habens: Ut iraeque circulus punctum habet adhu ullum.sed omne potentia ,& qui idem Unius sit pro exitu .al terius Vero pro ortu. In recto aut id non ita est: cu semper sit ex aliquo in aliud. sed sicut in recta, suoque spatio extrema actu comperta habentur. it a & in eo motu. Vnde haec explorata permanifestaque cognoscuntur, motus secundu semicirisculum, aut maiore aut minorem circuli portionem laetos. esse no posse continuos&perpetuos: atque solum secundum circui uni et se persectum. Solus enim is est qui principio finem copulet.&nullosa circulari contingere est perpetuos . neque id physiologos sane asseruisse omnia semper moueri: cum non circulo moueri posse viderent omnia. plane siquidem confitentur quaedam oriri quaeda interire. quae Idam augeri minui,alterascere.& non agi circulo. Secunda. Lationum prima est 3 circularis. CPrimo.quia omnis latio aut est recta,circularis aut mixta. at latio ciracularis prior est recta:quia simplicior & perfectior:Ut quae sit intermina sine resistitione aliqua. incorruptibilis, & infinitam seriem trahens. non autem recta quia terminos actu habet,quae resilit plerunt motus continens contrarios corruptibillis, ct finitae seriei. si in linea fiat recta quae finita sit. in recta autem infinita no fietvllMquandoquidem nihil fit, quod factum esse impossibile est . infinitum autem pertra sire, impossibile est. Quod si circularis prior est recta.&mixta ex rina atq; circulati. natatio recta, ea quae mixta est, prior existit: ut sinplicia ex iis coposito priora sunt. CSecundo. Aeterna priora sunt non perpetuis. Atqui circularis latio aeterna est. eterae autem non sed statum finemq; habent. est igitur circularis latio aliis lationibus prior. Τertio. In motu recto determinatum est principium, me dium.& finis:& dari potest determinate ubi incipiat,qua transeat, & quo desinat. Haec aut in motu circulari determinata non sunt: sed Unumquodque principiu est, medium.& finis: Vt semper is motus in principio esse videatur. Non enim aliquid eorum Vnum Ut principium potius si alterum quodlibet posueris.&quiescere eius mobile quodammodo putatur,ut quod in eodem loco maneat. CQuarto. Menusura priorest mensurato.Nam primo mensuramus:&primu in Unoquoque gene;
re metrum &mensura aliorum est. motus aut circularis, aliorum mensura est. est
igitur prior aliis. Quinto. Motus regulatis prior est irregulari. circularis autem motus talis evadit alij vero non . Nam alii motus si naturales sint. in principio tardidius incitantur.&quanto fini viciniores.velociores existim t. Violentic conuerso.
Circularcs vero neq; in principio neq; in fine euariant . Est igitur circularis prior.
Et certe omnes antiqui Empedoclas, Democritus Anaxagoras, Plato motum secundum locum dixerunt este priorem: ut Empedocles dixit litem segregare,&amicitiam congregare.& Democritus ex atomis per segregationem omnia gigni i& Anaxagoras intellectum a Chao segregantem. Plato animam mouentem. cui primum motum attribuit motum secundum locum. Ex his liquet primum motu
esse secundum locum .sed quis is est declaratum est pauloante.
Noni Capitis Litolia. xxxv. Sunt enim secundsi locu contraria. Secundu locum contri a hic dicuntur motus secundum locum contraria, qui accipiuntur secundum rectitii dinem plurimum distantem, quando sunt secundum spatia maxime natura secundum re fritudinem distatuta, ut maxima latio sursunt, quae est a loco deorsum simpliciter ad sucum simpliciter,&m ocima Iatio deorsum, quae est a loco sursum simpliciter ad locum dior
firmi inpliciter, ut tertio quoque cap. quinti physic0rum numero. xvii. expolῖium est.&otia se cundum semicirculum aut maiorem aut minorem circuli portionem factos.Semicirculus est figura plana diametro circuli de medietate circumserentiae comenta visi gura a b c d contem a dianae atro a ch,& medietate circuserentiae ad h.MMVrpor ip circuli figura est plana, recta linea Sparte erimiserentiae contenta se circitio maior,diametriim45c centru includes, ut figura e d LMinor
175쪽
autem circuli portio,sigura itidem plana est linea re R. parte cilicii serentie contenta semicirculo minor,& in diar tru ne centrii tines, o sigurae sg. xxx Vs. Et mixta ex re ei a&circulari. Viaeta ablativus est reserendus ad comparati insi prior, ut sit sensus, latio circularis etia prior est latione mixta qua doquidem latio recta est prior latione mixta. Recte enim colligimus ex eo in circularis latio est prior recta,ut modo probatum est &latio recta est prior naixta, sicut unii est prius multi ,& simplex compotatis,& circulare esse priore mixta. nam quicquid est prius priore, prius est 5 posteriore. Et quiescere eius mobile quod amodo putatur. Non ab re abieci ii quodamodo. nam mobile latione circulari nequat simpliciter Scabsolute quiescit, qu Hloqui de sus par iis locu demutant sed videtur quiescere, quia semper in eodem loco se sidum se totii manet per inde atq: trochus puerorupernicissima circvgyratioe eode aeris cocatio gyratus, videtur quiescere . quia non dimouetur a loco suo. Et plane in cs Io maximus motus statui prope modii coniungi ius ut minimus motus esse videatur. Na primo nactaramus. Primo per primit quemadmoduexplicat sequentpropositio que .pud Aristotele magni est momenti, i, sciti cet primum in uno inio et genere incimine sidc mensura alio u sui generis,ut in genere visibiliti lux est mesura alio .um . isibiliu Sc in genere rerum sensit, ilium homo est omnium aliarii mesura. Nam alia motus si naturales sint. uod motus naturalis in sine ut principio sit celerior, id contingit propter resi sientia spatii. que in sine cin principio minor est A cotinue imminuitur. Sane minus resistit paucuaeris sue diuisioni, ut v nu pedale, , copiosus aer. in principio aut motus multu spatia subest mobili in fine alit pauxillia Quod Vero motus Vi ictus e diuerso in sine cr principiosit tardior. id p ii immii in causa est. Φ v irtus impuli tua mouendi ipsi violcnte moto i inpresia in principio vehe metior est&valentior in sine aur quia cocinue lentescit atq; evanescit, debilior est A languidior. Quocirca qtiem ad modii in motu naturali otinue spatii decrescit resistentia. manente eade virtute motiva, ita in motu violent O sinue decrescit Virtus mortua manente consimili resistentia spatij. Verum Utrii inde motu rerum naturalivdictum intelligitur cum cstera sunt paria. 5c idem se eundii caritatem densitateque manet spatium . nasiquid prius motu naturali ratione serretur spa tio . t aere & deinde densiore Vr aqua non oporteret mota in fine quam principio celeriore esse, propter spatiorum diuersi te Quod alit quic Q violente proiectum in medio spatio illisum ho mini grauius i p. um laedit, L p illi iurn in principio sui motus non eo venit .velocius in medio aut sine cr principio moueatur sed quia per e iguum spatium & tantulum quantu in principio trans actiti est id non est natum agere violentam illusionem, necI lx ionem inferre. Per maius autem spatium . quantum in medio aut circa sinem est transitum natum est vim grauiter illudendi habe te .hinc circa medium spa inviolentius agi , quam circa eiusdem principium.
2Decimi capitis annotat. Cprimus motor.prii num simpliciter mouens. Infinitum serando. CPrystaG
re. superare, praestantitas esse. Centrum punimis a quo omiata lines rectae ducts ad circunferentiam sunt aequales. Ecimum caput cotinet duas conclusiones, am qusmone.&duo corollaria post primam. CPrima concluso. Primum torem, impartibilem, incorporeumque est je oportet.
CNam si corporeus esse . magnitudinem Q haberet: aut ea finita aut infinita esset. No infinita finita igitur. Deinde aut Vis eius mouendi fina a aut infinita. Si finitam dederis, non mouebit tempore Infinito. finitum enim tempore inti nito mouere impossibile est. quod adhuc ostendo. Sita mouuens finitum. b mobile. c tempus infinitum. quia a vis est finitar. asserri potest mari
ius.quod sit d. Aut ergo d diutius mouebit b et ipsum a virtute inferius atq; inua,
lidius. hoc autem non: quia tempore infinito nihil est diutius. Aut a solum mouet tempore sinito. Aut d quanto a seque mouet. hoc iterum non, quia maior vis mimeri aequari non potest. Non igitur eius vis sinita est. Si dixeris eam infinitam, neq; hoc quidem. Nam in magnitudine plus clausum potentiae. in aequali tempore plus facit: Ut plus caloris habenae plus calefacit. plus dat coris itidem plus dulcoris inducit:& ita in singulis mouentibus . necesse igitur esset a corpore sinitovim insinitam ha
bente ipsum mobile posti & plus quidem si a finito: nam plus potet iς retinet. quod si sic esset, nullii esset tempus in quo pateretur. quod est impossibile. Quod si mo
uebit tempore finito: sit potentia infinita e . tepus in quo f.&potentisa finita a. teme
176쪽
pus in quo mouet g. Procedi maiore potentia accipies finita altera quousq; excelelam aut mitem determinatu .atq; ad id incomodi perduca, ut potentia infinita & sfinita squaliter &aequali tepore moueant. aut finita mouendo, potentia praestare infinita. quod est impossibile. Et etia distrahendo ea si voluero deficere faciam. mouebit igitur in non tepore. Na accepta potentia finita e b, aliquanto tepore moi uet:quod sit fi . Capio e c magnitudine dupli. & dupla continen te virtute id enim supponimus Vt minor magnitudo olicuius est virtutis & natiore virtutem esse maioris que in medio tempore mouebit ut fg. Et iterum sumpta dupla potentia ut e ld: in temporis fg dimidio. Ut sh, mouebit. & ita semper accepta maiore potentia, in minori tempore mouebit. ni semper eade est proportio. Accepta igitur potesia infinita que omne potentia sinita excellit mouebit innotempore. Est eminsini ta potentia, t magnitudo S multitudo omne finitum excellens,& que ad sinitum' nulli getit proportionem .Manifestu igitur est ea potentia in magnitudine finitano esse infinita. Item magnitudinis finite accepta aliqua parte t quatulacuq si podi lientis finiis magnitudinem metietur,& potetia finita potentia infinita. quod peru manifestu est impossibile. Primu igitur motorem qui indeficieti aeuo perpetuaq; si seriei novet. ipambile incorporeuq esse necesse est. Questio. Quo quedaque a se no mouentur Ut proiecta,c5tinue moueitur suo actore no lagente sed abiunucto S cessante Dixerui simul atq; pellitur proiectu, & pelli proximii corpus, ut aere,qui cotinue ipsum proiectu moveat . Sed eadem aere,quomodo, & a quo mouueatur iras ferunt difficultatem. Q si dixerint a proxii no, hoc abibit in infinitu.&impossibile. Neq; Oe primu moves ad siectu sese habet ut lapis magneticus
ad ferru quod ab eo vim mouendi mutuatur . Na simul atq; magnes de medio tollitur aut occulis ferri vis illa mouendi cessat Avanescit,no aut primo pellete desi ciente plecti vis mouendi defici. C ideo dicit poterit primu moves no modo Ἐximu corpus Ut aerem aut aqua mouere, sed ei ipsi vim quada mouendi imprimere: que Oem imprimo movete deficienteno simul vanescit, sed aliquadiu pdurat.&mouet: alioqui simul atq; primu moves gesceret,& plectu Scriberet: vi ferru staetim absente magnete. Neq; quide sufficeret Ut Oa volut) Velox citaq; ne vacuusiat corporis succedetis reciprocatio subsecutioq; . alioquiUno corpore iacto,oporu3h teret&omia moueri. CPrimu corollari v. Vnde sit ut huiusmodi proiectoru motus no plane cotinui sint,ut qui a Variis sint succelsiue mouetibus,qua: attactu ipsa mouet:& regulares no sint. estem in principio pr eps, N in fine retusus & lentus. Vi impressa pedetenti nil aguescente.& moriete. naturales Uero e diuerso, initio pi Di.in exitu vero veloces. CSecudv. Vnde iterii recte euenit primu motore incorporeu esse N immobile. CN a si moueretur ab alio. cosequeret ipsum mobila, Maliquido deficere posset. Et si corporeu,Vt aer aut aqua Plecta, seques t ageret. At cu ponitur incorporeus& immobilis no oportebit simul ipsum mutari: led semper unus ideq; immutabilis & infatigabi lis manens motu inteperabit & influet mobi .i li,& qui de semper sisimillimu®ulare. CSςcuta coclusio. Primus motor sede habet in circulo, motu et dictiis est uelocis Imao S sterno intempato Na sede ha
bet aut incentro aut circulo. suntei eaprincipia. No incentro. na ymnae mouentur eaque finitima&Dxima sunt mouenti. r pidissimus aut motus is,quo traudus
coaertit. Illic ε & primus motor eternus. Quod ii sit primus motus,t prurius . motor semD idem , cosmiliter se habem,oi magnitudinis mole carens, immutabistis, infatigabilis infinito tepore sempiternu motu inteperas, dictu est abudatius.
V κκκ vii Ouod adhuc ostendo. Finitum Virtute. tempore
ini o mouei niti posse Pli Oiis ει mostrat Sit a mouens sinit d. b mobile.
ςpus inlinitu. pona urin a mouere ii in tepore c.Ouia si rim: cissim te darim t moues maiori. virtutis quod sit d. Aut ergod diuti' secuda duratione mouebit ho
177쪽
b mobile, quam mouens a minoris vircinis. sed hoc non, quia tempore in sinito nihil est diuturnius,sicut magnitudine infinita nihil est maius, ec multitudine infinita nihil est numerosius. quare si d moueat diutius mobile b, a mouens virtute minus, oporteret a solii mouere tempo resinito. quod est hypotheseos oppositum. Aut d virtus maior tanto tempore moueth mobile, quanto a. 5c hoc non . quia datis duobus mouentibus inaequalibus comparatis ad idem mobile, M t maius mouens illud mobile diutius secundum durationem moueat, necesse est. Nam sic qualiduntaxat tempore moueant virtutes inter se sunt squales. igitur d virtus maior de a virtus mi nor inter se a quamur tolli sus part L quod est impossibile. non igitur a mouens infinitum moueth mobile tempore e in sinito quod est propositu in . Procedam maiore potentiam accipiens sini tam alteram G ratia disciplinae ponatur virtus infinita mouere tempore finito & si te potentia in sinita, tempus finitum in quo mouet Lsit deinde a potentia sinita, 8c tempus sin itum in quo in uet, g. Cuin iunibet temporis finiti ad sinitum sit proportio sit g tempus quadruplum ad Capio c potentiam duplam ada quae mouebit tempore duplo minore Q g, scilicet in tempore d. de inde capio h potentiam quadruplam ad a d duplam adc. quae mouebit in tempore i quadruplo minore Pg. nam quantum crescit potentia mouens, tantum tempus decrescere necesse est. Cum autem te pus f sit quadruplo minus crg 8c tempus i etiam quadruplo minus qua g, cosequens est tempus i 5c tempus i esse xqualia. auscunq: enim ad unum 5cidem eandem seruat proportione, inter se sunt aequalia. At virtus infinita e, mouet in tempore i sinita autem is, in tepore i ,ergo virtus sinita Sc infinita mouent aequali tempore. sed virtutes quae aequali tempore mouent, inter se sunt aequales. Igitur potentia sinita aequatur potentis insiniis, quod est impostabile. Deinde capi a tur L potentia sinita sextuplo maior quam a cum ipsa sit maior virtute lis nam secundit sesquis terum mouet in tempore minori quam i, in quo virtus ti mouet. sit itaque illud tempus l. Timc sic, tempus I est minus tempore i. ergo tempus t est minus tempore saequali tempori t. dc k mouet in tempore t e vero virtus in sinita in tempore Lergo virtus sinita minori tempore mouet quam infinita . sed quae minori tempore mouet maior est virtus & qus maiori . minor virtus igitur sininita est maior virtute insinita, quod est impossibile. Mouebit igitur virtus infinita in non tem pore. I rem magnitudinis finiis accepta. Ipsius magnitudinis finitae in qua est potentia infinita per hypothesin, accipiatur quantu lacumque pars secundum molem in qua sit potentia sinita , ut exempli gratia pars pedalis in qua sit mouendi Virtus 5c quatuor. Cum per hypothesin totam a gnitudo in qua est virtus infinita, sit sinita illa pars pedalis toties poterit sumi, Ec numero quidefinito, Ut totam illam magnitudinem mensuret aut aequando aut superando. siniti enim ad sini tum proportio est. Et cum in tota magnitudine supponatur esse potentia mouendi uni sormis, ut in xquis secundum magnitudinem partibus sit aequa mouendi virtus partis acceptae virtus sinita aequatur virtuti cuiuslibet partis ei secundum molem aequalis. quare ipsa totam potentiam totius magnitudinis mensurabit quae polita est infinita, igitur potentia sinita mensura bit potentiam infinitam, quod est impossibile. Vt ferrum statim absente magnete. Id diseri minis est inter proiectionem dc attractionem ferri a magnete, quod cum primum magnes au fertur aut occultatur, amplius serrum ab eo non mouetur, sicut cum lucidum aliquod ut sol subtrahitur a nobis aer non illuminatur, aut clim quicquam inter solem dc nos est interpositum Ec obiectu in . Est enim magnes ut sol. 5c virtus attractiva magneti; ut luκ solis, diffundens tu men in aere, ξc ad parietem, mediante quo fit visio. ita magnes diffundit radium attractivum per aerem usque ad serrum, sed solum in praesentia, Sc nullo interposito interiectoque corpo re. At cum primum qiuicquam interponitur, evanescit ille radius, sicut ablata re visa a speculo, aut aliquo interposito inter rem visam 5c speculum evanescit imago. At primo pellente i cessante aut abeunte, aut aliquo inter ipsum S proiectum interposito, non cessat ipsum proiectumnio ueri, quia proiiciens imprimit ipsi proiecto vim quandam impulsivam, quam impetum dicunt,rux vi in proiecto permaneat postquam impressa est, non indirat ipsius praesentia neque subsentia. nam tametsi pro ciens abiret . aut interiret sacta proiectione, non minus virtus illa mo ueret proiectum. Et est smpetus, qualitas quaedam, accidentariaque affectio dissuta per totum subiectum, Ut grauitas aut albedo, eique inexisteris ut suo subiecto, non tamen idcirco motus proiecti naturalis est, tametsi stat ab intrinseco , id est inexistente, quia non sit ab intrinseco , hoc est natural oc natura conueniente ipsi proiecta. Cum autem dicitur motus ille esse naturali ,qui sua principio intrinseco, principium iturinsecuin solum capitur pro forma substantiali, ε ali, eius instrumentis ad motum concurrentibus quas secundum naturam sunt de non pro quovis aecidente inexistente rei naturali, dc est iciente motum 'ocirca impetus neque grauitas est,moueret nim solum deorsum neque leuitas, quia tu fit luna sursum moueret, sed qualitas motiva Im pressa proiecto a pro ciente ad omnem diis rentiam positionum. 5c semper ad oppositum illius
a quo sumit originem orni In ciconuersoad virtus em magneticam modo, quae semper mouet ad
id a quo trahit ortum. Et impressa illa virtus non semper eadem est, alioqui proiectum deberet assidue moueri sine quiete 5c desistentia sed in princit o quidem valetissima est, deinde paulatim
elanguescit, ut quanto magis semoueatura suo aut liore, tanto fiat infirmior 5c minor. de tandem aequatur virtuti resistenti ipsius mobilis, quod propter aequationem mouentis ad resistentiam, non amplius mouetur quia in x quali virtute motiva neutri quam fit actio. V t autem imprima tur hic impetus, no debent proiicie da corpora esse mollia, ne nimiis exigua mole. propter quod
lans aux plans ne quac ea vis motiva imprimitur,necp illa proiectione quo*mouetur. Neci etia
178쪽
debent quae proiicienda sunt, esse nimium propensi mole, ut eorum pondus 5 grauitas obsistat motioni faciendr. liine ii Centia saxa N grandia non suscipiunt facile impressionem impetus, neo proiectioni sunt obnoxia. Quod si eis imprimatur virtus pulsiva ad paruam admodum distantiam mouentur, ob resistentem magnam grauitatem. Et qua uis ipsis maior imprimatur impetus' secundum exstentionem,& dii Fusilar at expansior quam minoris molis corporibus, m impetus per accidens tantus sit quyntum corpus proiectum, more aliarum qualitatum materiae inlis rentis. non tamen maior secundum intensionem at V irtutem, quae potissi mum 5c per se impetu & esieris qualitatibus est attendenda. Diuiditur si quidem impetus per se in partes intensionis, ei de sub tecto dc parti subiecti in existentes per accidens autem in partes extensionis. orix. Vt qui a variis sint successive niviuentibus. ld,scilicet successive moueri avarii mouentibus, inducit interrit monem motui . nam cum primum mouens desinit mouere, antequam alterum motum inchoet, aliquid temporis solet intercipi atque intercedere, & proinde motus discontinuati r. Irregulari ras autem etsi saciat motum videri minus cotinuum quam regularitas non tamen infert inter lsionem motui, neet simpliciter proliabet Glinuationem. xl. Nam si moueretur ab aliq,consequeretur ipsum mobile. Id est,consequens ipsum esset mobile. R oporteret ipsum ab alio moueri. At cum id in infinium non proeedaeret, tandem perueniretur ad unum moves immobile, deficeret mobilium series dato primo motore. icis. Sum enim ea principia. Ea duo loca , primum corpus circulare Sc centeum, sunt duo loca extrema totius uniuersiaiic imus, ille vero supremus. Nam
Yss me mouentur: ea quae finitii a dc proxima sunt mouenti. In natura id exploratissimum ha betur quae primae origini propinquiora sunt, illius naturam 8c conditionem amplius participa re, quam illa quae procul distant ut quae soli viciniora sunt,clarius illustrantur,& abundantioresuscipitit illuminatione qua a primario lucis fonte semotiora. Et q igni e vicino sunt admota,plus caloris suscipiunt,& calidiora sunt hs quae longo interuallo ab eo disseparentiar. Ita quom censet Aristoteles, quae proxima sunt mouenti , perniciissimo agitari motu, q, ob huiusmodi propin
quitatem maior illiς communicitur qua moueantur Uirtus. Et conuelso itidem ordine id retroa
ni putat, quae scilicet yssime mouentur,ea esse proxima mouenti. Atqui caelum ipsum suprenia dc primum mobile rapidissimo fertur motu Sc celerrimo. Est igitur ipsum priino mouenti proxi mum,3c in eo primus motor sede habere, resideret ponendux est. C aeterum non existimet quis piatri Philosophum tam pingui suisse 5e casso ingenio, P primum motorem in supremo caelo coristituat tanquam locatura, aut circii scriptum terminis aut limitibus ipsius orbis circularis. Nempe cum ipsum primum mouens hic aserat Eccoprobet esse incorporeum, dc impartibile, quona pa cto poneret ipsum determinatu stiri desinitum mole atin ambitu rei corporeae. cum sit impellitis te incorporeum corporeo ξc impartibile partibili. ut suo loco contineri Sed in primo circulo, su premoque cxlo mobili astruit Prilosophus couocatam primum motorem m in eo vim suam motria primo Jc manifestissima exprimat, influatq; in ipsum virtutis suae in t tuae primum Sc prae ci usi effectum,scilicet motum velocissimum siquidem nullii est in toto uniuersi ambitu corpus in quo magi et perspecta st dc explorata ipsius primi motoris mouendi efficacia, quam in ipso priamo mobiis, in quo maxime elucet at comperta habetur prim mouetis operatio. At vero recte dicimus quippia in illo esse,in quo dilucide cernitur propriam sisnctionem exercere , dclauo pia
moliri. uia igitur in primo mobili suam mouendi vim liquido explicat primus Aotor, non ab surde nec inepte dicetur ibidem habere luam sedem dc illic potissimum subsistere. ' .
2Paraphraseos in oeto libros Physicorum. Aristotelis finis
179쪽
superficies in corpus. transitus autem ob desedium est. igitur corpus mignitudinuesper se ista est. Et non modo id immo Vero magnitudinum praeter ipsum perfecta est nulla. nam quod perse tu est,Vt deficiat impossibile est: sed omnino omnifariaque est. Tertia. Universum perfectu esse necesse est . Navnu quodque particula, tui corpora perfectu est. Omnes em dimesiones habet: qu stactu determinata. vnues quodque ad proximii. Vniuersum costituunt Vnu, cuius ea ipsa sunt partes. Est igi tur uni uersum perseetum utpote quod Omnium alioru coplectatur pernictiones. dii hum non ab re Universum. φ omnia in ipsoUersentur. quod quidem an finitust.
an infinitum .postea futura est discussio.
Rimi cap. primi de Caelo scholia. i, Scientia de natura, circa corpora, magnitudines. Hic corpora non pro substatris corporei fi sed ap magni
tudine corporea sumuntur, longitudinem, latitudinem, atque prosunditatem habente. Magnitudo autem quiddam corpore communius est. nam etiam lineam atq; superficiem coplectitur. Corporii autem dc ma gnitudinum passiones sunt continuitas,divisio occupatio si gur 5c extera id genus. Magnitudinum autem motus sunt augmentatio diminutio raresa filo,condensatio,vcirca magnitudine versentur. Principia vero magnitudinum sunt potentiae Ipsarum susceptiuae ut sub
tecta suorum accidentium. Potentia voco partem substantiassem actui hctantiali Scaecidentibus totius compositi subiectam. Quae si rerum est naturalium proprio nomine materia dicitur a vero corporii cilestium nam ad illorum potentiam et Iam hie naturae no metieti tenditur Ec ipsa hoc loco a natura constare dicuntur comune nomen retinet 8c potentia si O uod ei Depotentia caelestis,aut materia caeli dicitur. Ex quo constat caelin quidem materiam habere, sed issiti si h a rerum naturalium materia specie diuersam. Quomodo enim dimensiones 5c caeteras accidenta- male iuritias affectione .ut lumina Ec latio es in se haberet si materiae esset expers quae illis sub aciatur qua ξc Mimadoquidem liaec accidentia sinesubiecto minime nata sunt subsistere neq; ea in actu substantiali ieci tapi possiant. Hiusmodi autem materiam specie dissidere a materia rerum naturalium indicat conditionum utriusq; diuersitas. Nam rerum naturalium materia priuationi an neva est 5c d perdita quam habet forma alteram in se nata suscipere. Materia vero caelestis nequaquam sed ad solum a ctum substantialem quem habe reipiet aptitudinen neq; generationi ne I corruptioni quoquo padio obnoxia. Quocirca non iis assentiendum est qui dicunt caelum materiam non habere, ii itidem is qui dicunt materiam esse totam exii substantiam. nam ea cum nullum in se haberet sub stantialem actum esset otiosa. sed sentiendum potius est ipsum componi ex aditi de potentia sub stantiali perinde atq res naturalis omnis ex materia de forma. Quae autem a natura constant, lis esunt. Tria hic ordine quodam digeruntur quae a natura constatu. Primo corpora, solidal Icilia gnitudines e rum passiones θc motus, quandoquidem haec sunt accidentia nata conuenire ita quihus insunt Secundo tota composita corpora A magnitudines habentia, ut accidentarias affectiones & quibus corpora Sc magnitudines ut subiectis denominationis insunt, quemadmodum reqnaturale et alc csti. Tertio principia substantialia quibus ut subiectis inlissionis corpora dc munii Itudines insunt scilicet re ruin naturalium corporumc caelestium potentiae substantiales. vi. De tribus autem primum afferamus omne. Non siic omne uniuersaliter sumi debet, dc ut viiluersale constituit propositionem quemadmodum nonnulli autumant, astruentes terminum commune additione huiusce signi uniuersaliter sumendum debere habere ad minimum tria singularia pro quibuq distributio fiat. quod neutiquam veritati consonat. Est enim haec vera pro tempore prae senti omnis phoenix est is etsi unicus esse dicatur phi Vmx. Sed omne M tot Ee persecto sumitur hoc loco vi h sc sit intelligentia. Dere ternario determinata dicimus quod sit tota persecta et omni u Nempe Pythagorici ternario magnam tribuerunt dignitatem,quod rationem persectio nis ab ea rebus inesse posuerunt,eamque rebus in omnibus conspectam, ut in anima rationali in tellectum voluntatem,& memoriam. In Brutis sensum,appetitum,& memoriam sensititiam. In rebus naturalibus materiam sormam,dc utriusque compagem, ec in caeteris suo modo quo oste
dunt se omnia ab υno 5c ineffabiliter trino principio ducere originem dc sui principii vestigia in
se retinere impressa. Sed ut numerum magnitudinum interuallorum sortiuntur. Repetendum est id quod proxime praecessit scilicet sed linea 3c superficies ita sectionem recipiunt, de sunt con tinuae quemadmodum sortiuntur numerum interuallorum magnitudinum. Nempe linea sorti tuae solum Unum magnitudinis interuallum, scilicet longitudinem secundum quam solum diu igitur 3c continuatur. Superficies autem habet duo magnitudinis interualla. logitudinem inquam, de la titulitudinem Ec secundum vimq; eorum sectionem admittit atq: Gtinuatur. Linea autem transit insuperficiem &superficies in corpus Linea transit in superficiem . non ostia substatuta fiat superficies sed quia superficie terminat dc eotinuat. Sic dc superficies transit in corpus quod terminet corpus 8c continuet. Corpus autem in aliam non transit magnitudinem, quia nulla est alia magnitudo qua aut terminet aut cotinuet Et huiusmodi trasitus magnitudinis unius in alia, ob desectum est,quia magnitudini stera terminati id deest magnitudinis in te ruallu, quo ea magni
180쪽
tudo cuiuet est terminux,diuidua est,ut lines terminati supersicIε deest latitudo, scaem qua super scies diuisione recipit. Et superficiei terminanti corpus deest crassities,secundum quam partibile corpus est.Cum itam corpori nullum desit magnitudinis interuallum coliquEs est eorpus n5 esse terminum alterius magnitudinis. V q. Est i itur uniuersum perfectu. Philosophus ex persectioe magnitudinis corpores ostendit un2qua substatiara corporearum cui ea adest magnitudo, esse perfectam 3c ex cuius4particularium corporum persectione arguit Universum ex omnibus con flatum esse persectia ut quod ex perfectis constet. Vult latenter ex uniuersi persectione tanquae Tectu nos consequenter induci in ipsius naturae principis tan*causae dignoscidam persectione. Non enim potest quic4 perfectu ab imperfecto quopiam prodire Sc rei factae persectio argumentum est euidens periectionis opificis. Neque mundi ipsius impersectionem conuincit multorum quae imperiecta sunt in imundo continetia, emonstro in & portentorum. Haec enim accidetaria sunt,ne totii mundum imperfectum denominare possunt. uota enim muli pars sunt ea si qua sunt naturae imperfecta Sane tantula,quata milium maximi montis. Et qu1uir interda plura sint eiusdem speciei indiuidua interdu pauciora,id tamen in mundi persectione non arguit diuersiis te m. Nam in indiuiduorsi multitudine non consistit mudi pertactio aut in paucitate impersectio. sed in ipsis rem speciebus,quibus V t numeris suis mundus admirabili harmonia constat,&factus est perfectis ne fieri potuit pro rerum statu dc conditione.
CPhysica corpora res sesibiles. C Mediu.terra mediu mudi. Ad psus. Corpo
ra simplicia cptu. ignis aer. aqua,terra. Mixta.atalia, vegetabilia,mineralia, mixta forfecta. Mot'. motus secundum locum. Elemeta,ignis aer,aqua,terra. Ecundu caput cotinet quatuor suppositiones,Vn i coclus
ne,3c quinque ratiora. Quatuor suppositi f. Prima. Omnia physica corpora sestm seipsa ad loca mobilia esse. nam habet in seipsis natura q est mot' pricipi u. Secuti. Omne motu secudulocu qua lationenucupam' aut recta.aut circulare aut mixtu esse quoru duo rectus Sc circularis, simplices sunt. Nec imerito quide. ni secuda simplices sumuis tur magnitudines. Et rectu esse,qui est a medio.aut ad meudiu. Qui vero est a medio: motu rectu sursum esse: 8c qui est ad mediu. motu reuem deorsum. Et motu circulare eu esse dicim'.qui & circa mediu. CΤertia. Omne simplice latione esse Sc recta sursum,& recta deorsum: 8c circularem circa mesdium. Sicut em corpus perfectum i trib'co sistit.queadmodum pauloante di etiam est. lta q* 3c ei' mot' in trib' euadet colammati . Quarta. Corporum simpliciuum.Vt ignis aeris,aqus,terrs,mot' esse simplices, δέ copositorum mixtos. ea in acucidit secundum simplex pdominas moueri. Sunt ei li simplicia corpora strum secundum locum natura mouedi solum unum principium est,coposita vero qrum sunt plura. Coclusio. Pranet quatuor corpora simpliciaqus recto motu natura ferun*tur est aliud corpus simplex quod suapte natura circulari motu agitatur. CPrimo. Quia ola mot' simplex corpori debetur simplici.mot' aute circularis est mot' simplex. corpori igitur debetur simplici.& no alicui quatuor simplicium corporum . qmotu recto natura feruntur.nam simplicium corporum Ut secundum locum natuura feratur solum Unumpsto est principium .debetur igitur alteri corpori simplici. Est igitur preter quatuor simplicia corpora q recto motu natura feruntur,aliud corpus quod suapte natura circulo agatur. CSecundo. Cuiuslibet corporis simplicis Unus est secundum natura motus,& tm Unus. 3c motus qui est pler natura cotrari' est ei qui est secundum naturam:& tatum unus uni cotrariatur. 8c manifestum est motum circulare esse.Tunc sic. mos aliquis est circularis.est igitur alicuius corporis simplicis,motus em simplex.simplici debetur corpori. At non est alicuius quaatuor elementorum, ignis,aetas aquae, aut terre.Nam aut ipsi secundum natura coaueniret hoc autem non.nam eorum quodlibet, alterum habet secundum naturam motum ignisS aer motum sursum secundum rectium,aqua 3c terra motum deorsum,& Vnius corporis simplicis unus est secundum naturam motus,& tantum Un Neque Praeter naturam . nam contrarius esset ei qui illis secundum natura couenit.