장음표시 사용
161쪽
in toto tepore pr edere gutta aut caprificum aliquid lapidis abscindere: sed tot ea-uant f mul.& n6quslibet ut tot homines simul trahut atq; mouet naue:&no quietlibet. Ita & in auetione & diminutione. 4 Neq; omia semper alterans. Primo qaquis id quod alteratur. in infinitii partiatur: no idcirco uniuersa teporis serie a iteratione trahi oportet. Na plerasq; alterationes veloces, & in toto subiecto assecutas.Ut cogelatioes perspeectas habemus. Secudo eger in tepore sanatumque. postuea si coualuit,& eo copleto tepore mani seste a sananoe quiescere peti pitam'. estem fanatio.Utalteratio. Tertio. Alteratio est inter terminos contrarios. clauditur igitur.&no in infinitu procedit. Quarto. Videmus lapides tato teporem an cies, neq; duriores neq; molliores fieri. Signit igitur est no omia semper alterari. Et certe qui putat omia senapalterari,in nimis manifestis errat. CNeq; dicere possint omnia semper ferri. e Primo, quia perridiculuest credere moles & saxa semper deorsum serri.& ea videri semper in terra manere.& id nos latere. Secudo. ignis, aer .aqua terra. et pleraq; alioru. in suis propriis locis existunt. At verounuquodq; in suo proprio loco natura quiescit aut ex eo Uiolete detruditur. quiesciit igiξ in
lia in suis propriis locis. Non igitur ola semper moueri est astruedu. Secuda coresusio.No omia semper quies t. Primo.Quia queda moueri .sensu vel pspe elissima sunt.et hoc illustrius manifestiusq; est qui rationem requirat. Querere profecto ratione ubi sensus fide faciat queda intellectus infirmitas est. Secudo Quia qui dubitat motu esse no modo in physica, sed alia qualibet scientia trahit errorc quia oes quodamodo motu Vtutur . e Tertio. Quia sicut importunitates ad mathematica principia nihil ad mathematicu pertinetura quoq; neq; es que sui ad motu esse, ad phy sicli spectat. est eni physica suppositio et natura principium esse motus prius posita est. Ex iis emintelligis no omia semperquiescere et ne hoc H qui de modo: sed neq; omia semper immobilia perseuerare posse. Tertia. Non
aliqua semper mouetur et aliqua semp quiesciit:quia res no semper generatur aut corrupune sed simul atq; geniis sunt.no amplius generatur: et sui interitus finis est et terminus.et ceters mutationes sunt generatiota qusda et corruptiones.Qus augenturescertia est no semper augeti posse:etqueminitur, non semper minui et Psalteratur,no semper alterati :et qus serutur, no semper feratur . na in suis lorcis natura quiesculint extra ut moueatur, violentus exigitur motus: qui no semper perseuerat.et cosimiliter ostedas eas no semper quiescere, Ut qus aliquado orianetur, aliquado occidat. incrementu sumat atq; decrementia. CCorollariu. Un de fit 11 Oxploratum aliqua aliquando moueri et aliqua aliquando quiescere.
U GErtii cap.scholla. xi. Necesse est omnia entia. In hac diuisione quadrimebri sumitur Dia disciante diuersitati penes haec quatuor omnia, aliqua semper aliquado. Rus iter se cota P, paratur hoc ordine at onecti tur.omnia semper, aliqua semper, omnia aliquando ali qua aliqua G. Et unliquod horum quatuor coparatur ad haec tria praedicta, moueri qui scere,immobile esse.id vocando immobile. quod non est natum moueri secundum prima immobilis signifieationem positam in sine secti di cap. quinti huius.quare huius diuisionis sumsi
i V trum necesse est omnia entia naturalia semper moueri a virum neceste est omnia imper quiescere
vim in necesse est omnia iam diei immobilia esse
trum necesse est aliqua entia naturalia semper moueri
Vtrumnecesse est aliqua semper quiescere
Vtrum necesse est aliqua semper immobilia esse
Vtrum necesse est omnia entia naturalia aliquando moueri
V trum necesse est omnia aliquando qu iescere
V erum necesse est omnia aliquando immobilia ei seci v trum neccile est aliqua entia naturalia aliquando moueri ia triam necelle est aliqua aliquando quiescere ira
Vtrum necesse est aliqua aliquando immobilia enec
162쪽
Ex qu ibus constat,ad septimam octauam,decimam, dc undecima quaestiones adhibenda esse re
sponsionem affirimatulam,ad reliquas aut omnes negativam. πή. Vt si tot gutis, aut innasces capri sim .Si centum guttae cauant lapidem .aut caprificus scopulo innascens eum perrumpit,riori
oportet quantibet guttam sigillatim lapide cauare, neq; quanti bet caprifici partem scopula per Ringere, sed totidem simul gutis lapide cauant,& tota caprificus disscindit rupem,sicut centum homines simul trahunt nave,& non quilibet singulatim.Ita in augmentatione omnia si metas mul eam complent,dc in diminutione ab omnibus ortibus substantiae fluxi deperditio e1 tacit, 5c non sigillatim una alimenti pars.Et in toto subiecto assecutas Vt congelationes. Sensu, inquit, cognoscimus aliquas alterationes toto subiecto simul peractas N non prius in una subiecti parte Q in altera ut congelatur aqua secundu omes suas partes simul,& a principio extrinseco, scilicet frigiditate aeris aeque partes omnes ut supponitur circunsilite . Similiter cum aqua reducit se ad natiuum frigus,non prius in unacii altera parte frigescit quia eius sorma substatialis aeque parti bus omnibus est propinqua notame idcirco ambs alterationes dati sine successione si ut aut subito.nam licet ratione partiti subiecti nulla sit succestio, tamen ratione partium qualitatis quae per ineratione paritur, illa successio no minus Invenitur,4 si in subiecti diuersis partibus secii dii di uersas temporis partes fieret. Nempe in priori temporis parte per tolli subiectu acquiritur unus gradus coge lationis aut frigefactionis, & deinde alius,ite &in posteriori teporis particula alius rursum per totum subiectum,quou absoluta suerit S completa alteratio. xiij. Quia sicut importunitates ad mathematica principia.Hoc in loco importunitates dicuntur calumnis & cauillationes sophistics qus fiunt contra scientiarum principia ab ris qui pertinacius illis obstitiint,ne mea recipere volunt,sicut qui negant puncta Sc magnitudines in mathemat o dc qui negat motuisse in physica.nam motum esse est physicasuppositio vel sine probatione recipienda.
Quarti capitis annotatiunculae. Sistere quietare. Motus violentus est qui fit a principio extrinseco, non cose rete Uim passo. Non coferete vim passo principio no agere intrinseco. Violentus preter natura. 2Discretu diuisum, aliud. Potentia primo potetia remota. Potentia secundo, potentia propinqua 3c praecipua. Sphera .pila lusoria.
V x - ς p x continet tres diuisiones,& duas coclusiones. Priu
m a diuisio. rum quae mouetur, Psdam secundum se mouenutur,quedam secundum partem.& quaedam per accidens. Ita &eorum quae mouent,& quid Unumquodq; eorum sit prius dictu est. Secunda. Eorum quae per se mouentur, quaedam a seipsis mouentur: quae post quietem motum initiare & inchoatum citra ter minum sistere nullo extrinseco aduenient e queunt: ut animata. Alia Vero ab alio,
quae id non possunt,ut inanima. Tertia. Eoru item quae per se mouentur, qvsda ianatura mouentur,quae a principio quod in ipsis est,mouentur ut animata a seipsis, S a principio quod in ipsis est,mouentur:&graue deorsum. Alia vero Vi,Se praester naturam: Vt aliquando animata Manimatorum partes,& terra sursum. Prima conclusio. In omni motu discretum diuisumque est quod mouetur, et quod movet CNam in iis quae vi, et praeter natura mouentur, statim id manifestum roest . mouentur enim ab extrinseco agitatore. In iis vero quae secundum naturam. ut in animalibus quς a seipsis mouentur, etiam id deprςhenditur . nam motricem habent animam intus latentem: in nauta est intra nauem, ipsam gubernans et di rigens. De inanimis autem cum natura ferantur. difficultas affertur. Nam non videntur ab extrinseco moueri. mouerentur enim vi quadam, et praeter naturam potius. Neq; a se.ut animata .Primo.quia a se moueri animatorii est si priu. Secudo,quia qus a seipsis mouetur se quietare queunt citra terminu: Ut qui ambulat, Vt Vult et Ubi vult potest no ambulare. inanimatavero no.Tertio,sta que a seipsis mouetur,ad oppositas partes seipsis serutar:Ut animata nucante. nunc post nunc sit rusum .nunc deorsum nunc in dextru nunc in sinistrum natura seruntur. Non autem
inanima.Ut ignis. tu enim natura sursum et non deorsum fertur. Sedi istam non obstantibus inanimorum discreta et diuisa sunt et mouens. et quod mouetur: Vt eorum pars Una est mouens.et altera mota et patiens. Et licet extrinseco egeat, cum ipsa etiam natura serantur: suum tame ipsis intrinsecuri incipium vim mon
163쪽
LXXXI. o, uendi preber ac prς stat n5 tame Ut rite probatum est idcirco a seipsis moueri di
centur. Sed Esc adhuc clariora dilucidioraque euasura sunt. CSecunda. Inanimata ab alio mouentur:& alterum atque alterum mouens,& motum est. Nam mouens aut est preter naturam, ut ferreus Vediis & natura grauis quippiam sursum leuans.aut mouens natura, Ut asti calidum natura mouens atque calefaciens, qd est
potentia calidum. & ita secundam quantu & Vbi . Nam quicquid actu causa est, naturalem vim habet mouendi ea quς potestate talia sunt,quale quod mouet, actu
est. Cum Vero inanimatorii mouens prster naturam fuerit manifestum est ea ab alio moueri ,& alterii & alterum esse mouens,&motu . Quod si secundu naturam, itidem . nam mouens erit actus, faciens mobile actu esse aut quantu, aut quale, aut
ubi, quale i psum potentia erat. Veruntame duobus modis dicitur aliqv id esse in
potentia. Primo aliquid est sc in potentia, no quidem Vt operetur non impeditu, sed adhuc actu egens:quomodo dicimus terram esse in potentia sursum : aut quia prster naturam sustolli,sursumque ferri possit. aut in ea generari leuitas quemade modum 3c ipsa,aer potentia est. & sicut nondum sciens, potentia est considerans. Alio modo ita in potentia in subtracto impedimento protinus operetur: quemadmodum sci ens modo impedimentum non sit ullum considerat:& actu calidu, calefacit.& hoc pacto inanimata sunt in potentia ut in Lua loca ferantur, quotiens iaceant extra. Scin quanto et quali similiter se habet. Et est resistens & impediens
quodammodo ut mouens et quodammodo Vt non. nam mouet per acciden et no
rer se:vt cum deiicitur columna quod illi supcrpositum erat, deorsum ruit: et dou
uqd superposito lapide sub aqua detinetur amoto illo sursum emicat atq; emerugit: et sphsra lusoria repercussa a pariete, ab eo ut resistente per accidens mouetur. Sed ex his satis esse clarum arbitramur inanima semper ab alio moueri, et alteruatque alterum esse movens,et motum. J Varii capi scholia. xvij. Eorum qui per se mouetur,quida a seipsis mouetur. Non dictitur animalia a seipsis moueri, quia in eis ide sit mouens,&.qd mouetur. Id enim esse non posse ostendit primum caput septimi huius, oc in ipsis quide mouens prscipuli est forma quod autem mouetur, est materia dc eius gratia totum animal sed quia nullo aduentante extrinseco possunt post quiete motum inchoare,&eundem inchoat si antecν ad terminii peruensant sistere atin intermittere, quod sane no possunt inanimata. Ianis enim nea se ipso pote. t motum inchoare etia naturalem,sed indiget remouente Chibens, neet inceptu potest citra terminum dimittere,sed tum primum quiescit, cum terminis ad que tendebat fuerit assecutus.Interdum & animata cum mouentur a grauitate elementari dominante, possunt quide sua sponte post quietem auspicari motum, ut homo ex alta turri se valet prscmi rem dare, verit eundem inceptum non potest sua sponte interrumpere, necp pendulus in aere subsistere quare malitiata est huiusmodi motu non moueri animal a se Siquid e is motus quo animalia a se mouentur,non sita qualitate motiua clementari tanqua instrumento, iueadmodum na turales motus inanimatorsi,sed a partibus corporis integralibus ut pedibus Salis.Et cum literadicit ad motu animalis a seipso nullii aduenire extrinsecum, id intelligitur de extrinseco aut principaliter mouente,ut in motu grauium aut leuium violeto,aut remouente prohibens, ut in xo rum motu naturali.potest em aduenire extrinsecum obiectum,scilicet appetibile, quod excitet 5c impellat appetitum ad motum. sed de huiusmodi extrinseco non intelligitur data diffinitio. xviii. Alia vero vi,sc preter nacura. Dicuntur ex notis illa violenter moueri, quae mouetura principio efficiente intrinseco, non conserente vim passio, ut grauia sursum proiecta per virtutem impulsivam pro mentis.Et per id quod dicitur passum non conserte vim minime intelligendum est materia non debere concurrere ad huiusmodi motum. nam materia de ipsum violenter motum non minus intra se motum suscipiunt, si natura lavrentur.Est enim materia, iust motus subiectit.Sed dicitur in motu violento passum non conferre vim, quia nullum est illi e agens principium intrinsecum,&motum promouens. Nempe cum graue sursum impellitur, de forma substantialis & grati itas resistunt motui sursum,& deliciente virtute impressia aut extrinseco impellente, ut vento illico decidunt. Quod si quis percontetur de lapide impulso deorsum a proh ciente, an vi an natura seratur.nam perspiculi est illum motu N ab intrinseco iteri principio, scilicet grauitate que concurrit ad efficiendum motum . si enim lapidi graui ut quatuor imprimatur virtus impulsiva,& alteri graui ut octo aequalis virtus,velocius hic qua ille proruet, quod signa est grauitatem motui coadiuvisse. planum item est illum ab extrinseco extam moueri. nam vel
164쪽
eius qua sine Impulsione seretur, diciturque proiectus. Huic quaestioni adhibenda est resposio, si
lic non unum este motum numero, sed duos, qui mu tuo se intendunt, quoru unus est naturalis a forma intrinseca lapidis & unus violentus ab exi rinseco impulsore sicut si intelligatu r ignis gyrando moueri sursum, ipse duobus seretur motibus, scilicet motu recto,& motu circungyrati nis quorum primus ei naturalis est secundus autem violentus. xix. Discretum diuisumque est
quod mouetur 5 quod mouet. Non id intelligitur de diuisione reali qus fiat per abstractionem artium quantitatis. Neque discretum 5 diuisum ilic dicitur cuius parces diuiduntur Ecdistri untur stinuicem sed quod ab altero aliud est& dii serens, ut mobile & mouens discretata diuisa dicantur non quod abinuicem separata sint,&aliquo spatio distantia, sed quia mobile non est
mouens, neque mouens est mobile .Estque huius conclusionis sententia eadem cit ista .ppositione Inanimata in septimo huius probata.Omne quedi nouetur, ab alio mouetur. Vt eorum pars una est mo ex materia uens,& altera mota. Philosophus hoc in loco corum refutat sententiam qui ponunt inanimato 5c forma rum totam substantiam esse materiam neque in eis pomini sormam substantialeni propriarum constare. operationum effectricem,sed totam efficiendi vim accidentariis affectionibus tribui t. qui qui tum a recta deuiant Aristotclis philosophia, satis compertum habetur, cum hic inaniscue sentiat Aristoteles inanimatorum esse unam partem mouentem scilicet formam substanti alam, dc est ram partem moram scilicet materiam neque per partem mouentem intelligit grauitatem aut te uitatem, cum illa non possint esse partes substantiae. Et cum inanimata natura seruntur, necesse
est ipsa moueri a principio intrinseco substantiali, quod non nisi forma substanti sica isse potest.
xx. Nam aut mouens est preter naturam. Tunc mouens corpus inanimatum mouet praeternatu rem qu ando suapte natu ra non est natum talem motu in efficere, Ut ferreus Vediis. id est in strumentum ad aliquid sursum vehendum atque mouendum accommodatum, quicqua sursum evehens.Tunc vero mouens natura mouet,quando ipsum naturaliter est natum efficere tale mo
tum, Ut ignis calefaciens.E t est resistens N impediens quodammodo vi mouens. Amouens impedimentum motus grauis deorsum est causa sine qua non heret talis motus, Ut si angens parte tem super quem iacens lapis demolitione parietis cadat deorsum, est causa sine qua non fieret in lac lapidis deorsum Similiter resistens motui direct O,5 impediens eu continue fieri, est causa per accides motuς rellexi 5c resilitionis, ut lapis rotundus proiectus in terram, i csilit a terra sursum, cuius quidem reilexionis terra est quodammodo causa.Sic si pila impulsa parieti repercutitur,il lius repercuitionis terra itidem est causa per accidens.
Mutatio uni voca est cum mobile ad consimile actus mouentis actu movetur a Seipsum mouens, inpletum mouens ab intrinseco motum. Vinium caput continet Una diuisione. quin yconclusiones.
& duas rationes ad primam. Diuisio. Mouetium quoddaest mouens tm Sc non motum ab altero. & id primu N per ' se mouens dicitur. Alterum est mouens quidem .& ab altero
motum.& eorti quoddam est propinquius, ut quod est pii,
ino immediatius:& quodda remotius. verbi causa, ut si homouet manu,& homo no amplius ab alio moueatur, & maunus mouet baculii & baculus lapide, homo moves primu et Ipter se diceretur et manus et baculus mouentia secundu alteru: hoc ultimum, et
. remotius, illud Vero *pinquius. CPrima conclusio. Primu moves posterioribus magis mouet. CPrimo. Quia primu mouens posteriora mouet: non aute poste riora primum. Secundo. Quia posteriora sine pili nos via quo vim suam mouedi recipiant mouere non possunt: primu autem sine stetioribus mouere potest. Est igitur marusestum, primum mouens posterioribus magis mouere. Secunda. Datis mouentibus quibuscunq;. necesseestad aliquod primu decube re,in quo stat status. Na aut decumbitur ad primit, aut proceditur in infinitum. nainfinitorum nonin primit. At uero in infinitu procedere impossibile est. decubitur igitur ad primum:quod quidem cum no amplius ab alio moueatur, quia pris mum in eo statur. e Tertia . Primum mouens aut immobile pseuerat, aut a seipso
mouetur. Omne enim quod mouet, aut moueri, aut non moueri necesse est. Si non ς mo: returum mobile. si autem mouetur, aut a se aut ab alio moueatur Oportet. non
ab alio. nam ut dictum est primum non esset. reliquitur igitur ut a se moueatur.
165쪽
, c Quarta. Primum iri ens immobile est. Quia quodmouetur aut per se moue' tur aut per accidens. Si dicas per accides: neq; idcirco moueri oportet. Sc si secundust dens moueretur, no esset necesse moueri.quare neq; aliquid alioru . hoc autem falsum. nam motu semper esse oportere, prius construetiim est. Si das primu per se moueri meque hoc quidem. Primo. Nam quod per se mouetur ab alio moueri prius mostratum est.erit igitur moueras,8c non motu nest a se neq; ab alio. Nec inmerito aliquid tale existit quod mouet,& no mouetur: quia cum in aliquo coneiunetii reperiantur.& unum ab altero seiunctu reperiatur.& alterii ab altero. Mouere autem& moueri simul coitincta reperiuntur in baculo 3c me ueri seiunctum amouere,ut in lapide, Merito igitur inuenitur&i nouere seiunetu a moueri. quare
hsc tria erunt,mouens tantu movens de motum simul,& motum tantu. Hane ob
causam intellecta Anaxagoras posuit immobilem dc separatum, qui fons. origo, principiu* motuum effectivum esset.& qai rebus omnibus preesset. CSecundo.
Quia aut eode motu se moueret Sc moueretur, t augens augeretur. minuens mirnueretur. calefaciens calefieret, docens doceretur sanans sanaretur, ferens ferretur,
quo nihil ineptius. Aut alio motum et.&alios nodetur. sed quo augmentans aluteratur,aut alterans fertur nomina se sed alteria moueret Sc augmetaret. Ac ipsum quoque ab altero moueretur:Vt ab alterante Sc ferunte. N hoc abiret in infinitum. Nec valet dicas moueri usq; ad aliqua Sc deinde restem re reciprocari. nam oporici et ipsum a superiore alterante Sc ferente alterari εc ferri. Priora ema posteriori bus no mouentur. Et cuillud superius atque prius mouens hoc pacto iterum mox intur, abiretur in infinitum .est igitur primu moves immobile. ΓΤcrtio. Quia ora irae motiuu esset mobile ut omne sanans sanabile. 8c edificans sdificabile. hoc aute irrationabile. eQuarto. cessum est, mobile partibile esse oportere. Srigitur Primu movens moueatur a se nam ab alio nomouebitur, quia primu no esset aut totumouebitur totu aut totum partem, aut pars totum, aut pars parte. No toα tum mouebit totu. Nam aut hoc esset ut prDstelam est secundu eundem motu. de tunc ide sanaret 3c sanaretur doceret 8c doceretur, ferret et ferretur, et ita in sine gulis.aut secundu Vnum moueret et secundu alteru moueretur: quod etia esse noposse mostratum est. hoc enim abiret in infinitu. Item quod mouet,est aetiis:q Imouetur,est in Dicta a. Si igitur totum a seipso toto moueretur, eodem re spectit et actu et potentia esse diceretur.estenim quod movet aetii tale. quale mobile potentia est:Utquod generat area specie habet. et quod calefacit .a ucalidii est. et hoe via mutatio vivir a est, et ita idem et secundu idem erit calidia. et non calidum .et
ita in Hieris. Neque totum. parte mouebit. nam si totii partem moueret, partem haberet immotam.et alteram motam . quare pars immota potius dicenda asseren udaque est primum mouens.et non totum. et paramota a seipsa moueretur . nam a
toto. quod nuper tantopere esse no polle monstratum est. Neque pars partem. ea dem ratione. Quod si dicis partes illas vim mouendi reciprocam habere, et contra pati,in quemadmodu una alteram moueat, ita et cotra fiat, hoc nihil prosit. Pri mo, quia tunc nihil esset primu mouens: Vt quorum quodlibet ab altero moueae tur et quoru nullum prius rationem mouendi potius habeat quam sequens et posterius. Secundo quia primu mouens non contingit moueri. nisi a seipso contingat. ab altero igitur quocunque mouebitur secundu accidens: quare et bene immobile
permanet. Tertio non necesse est mouens cum ouet coli amoueri. alioqui et cale,
ficiens semper esesit.et sanans sanatur. et ita de similibusquaplurimis.que aliqua
do prius pro absonis adducti sunt. Sed primu moves ut strius dieitam est aut im
mobile perseuerat. aut a seipso mouetur. Neque pars totumouebit.nam pars ea potius primum mouens dicenda esset: atque in eum relabemur errorem ut eam ab se moueri concedere cogamur. et Quinta esusio. Necesse est seipsum mouens.co,
166쪽
stilumina esse ex parte mouere immobili, dc parte mota non mouete. qui .
quid moueturab alio moueri necesse est. erit igitur aliquid ipsius seipsum mouen
tis,& non ipsum totu movens, quod movebit.&cum seno moueat moueretur embli no ab alio mouebit alterum:quod quidem n6se movebit,neq; prius acceptum mo
uens contra mouebit, Ppterea que superius adducta sunt incommoda. Erit igitur liquid ipsius seipsum mouentis, ta pars aliqua mouens immobilis, S aliqua mota qaidem.& no mouens. Et no modo iis c requirutur, sed Sc sufficere videntur. Esto
ς enim a mouens immobile. b motum no mouens. c mouens & motum moriens
quidem b,& motum ab a .ex quibus intelligo a b c copositum ,seipsum & copletum mouens. Si subtrahas a .residuu c bno est se movens. nam c mouens posterius non mouebit sine priori. Et si subtrahisc, relictum copositum a b seipsum mouet, nama mouebit b mobile. N 6 modo igitur requiruntur huiust nodi mouens εc motu, sed et ea ut aliquid se mouere dicatur sussiciunt et sunt vicinactum habentia, alterum in altero diuersum distinctumq; situm non habentia: et ex ipsis constitutum. seipα sum moues dicitur,non quidem quia ipsum totu se moueat, et ipsum a seipso toto moueatur: sed quia intra se aliquid moues et aliquid ab eo motu habe t,que corachii et situ indistincta idivisaque I unt. Sed dubitabis an diuisis a b. pars residua amo
ueat residuam parte b. e Nihil plubet sic esse, si pars residua ad residuam partem
eande Uina, mouendiq; P portionem seruet, quam et totu ad totum. si Uero non, nihil incommodi est residuum non mouere residuum.
Vinii capitis scholia. xxii. Primum mouens posterioribus magis mouet . Hse con clusio sicut diuisio proxime prscedens)intelligitur de primo moueiue physico, cis
Ilis et solitici substantiali. υi sensus sit, primum mouens physicum magis atque perse
citus mouere,quam posteriora mouentia physica, ut forma substatialis magis quam triarumenta tua accidentalia. Nempe primum mouens posteriora mouet. posteriora autem non mouent primum, m ipsum a nullo moueatur.primum igitur magis at et valentius mouet qua posteriora. Prsterea primum mouens posterioribus vim mouendi communicat, & posteriora a primo vim mouendi recipiunt,& quia primum mouens mouet, posteriora mouent. igitur priis inum magis quam posteriora mouet. Nam cum propter aliquod movens alterum mouet id propter quod alterum mouet, magis mouet. hinc altera rursum sumitur ad idem probandum ratio Posteriora sine primo moueremon possunt,ut neque color sine lumine videri, neque scientia si ne anima potest considerare. Primum autem moues physicum lines sterioribu mouere potest.
ut aqus forma non adiutastigiditate reducit aquam ad frigiditatem, perinde atque lumen sine colore potes videri 3c anima sine scientia considerare,cum labraduna sciem iam fuerit adepta. Verum per primum mouens physicum potest humanamens facile subvehi &mani duci ad intelli inanudu- gendum primum moues metaphysicum,ad quod in sequenti cap assurgit philosophus nam hoectio a foro illius est clarissimum exemplar. Nempeui in vita re naturali una est princeps sorma effectrix ma substa priarum eiu et operationum conservatrixq: ξά moderatriκ sui totius, haud secus in toto via luci sotiali ad pii utive est mundi princeps Arector omnia sua prouidentia conseruans dc moderans.Et vi formamum Diu substantialis habet accidentalia instrumenta quorum ope Ec adiumento suas peragit iunctiones,niu rerum ita reprimu movens supramundanum cslestes habet spiritus administratorios, dccorpora tu se movens. lestia tum sensibilia quorum ministerio naturales rerum operationes exequitur Ec peragit. Ad de q, forma substant alis suo destituta instrumento intra suum totum sibi accommodu pr ducit instrumentum vi forma aqus frigiditate cui agendi vim comunieat de ea coagente in ext ra corpora frigus producit. Ita primum supremtiq; mouens nullius adminiculo primum res ad esse produxit produAta agendi vim comunicauit suum a simile producedi virtutem illa inq; opificio eccooperationehunc pulcherrima atvrs ordinem in suo uabili tenore conservat. Et si quis atten tiuscule animaduertat omni ex parte comperiet rerii substantiales formas illius absolutistinis 5c stractissime so simagines essede simulacra, illiu propinquasi militudine gerere.quod de inultimo capite primi huius Aristotelis satia expressit. xxv. Quia ira in iquo coniuncta repe riantur. ut calidum Asiecti in aliquo eode ut igne inueniuntur conlucta. dc calidii line sicco inuenitur in aere quare de secti sine calido in aliquo Qt terra inuenitur. Sed id intelligendum est de humue re ipsa sunt distincta nam si sola ratione dis inguatur.ut v num ratione habeat comuniosem de pluribus conueniente de alterii minus comunem,sic a secundia pristipponat priima,ino id oportet quod hic dicitur ut vegetatiuum de sensitiuum sinueniuntur coniuncta in animali, vegetatiuum separatum asensitivo in plantis notamen ideirco sensitiuum sine inpetrativo inuenias, naomne sensitius vegetatiuum est Si quidem sensitiuum de vegetatiuumsola rationeolii unt, si icut homo ex animal. Et quantita duo illa qus adinvicem comparantur, re ipsa di iterani, ii tamen
167쪽
secundum praesupponat primit.& ipsum includat V t sensatio Vegetationem, no oportet uti sic altero se aratum inueniri. Item quod mouet est adius, quod mouetur est in potentia. Actus, in actu .utiensus sit, i, in mutationibus vii uocis quod mouet est actu tale quale in mobili dispositione inducit Et quod mouetur est potentia tale quale moliens est actis,ut calefacies est aetii calidum &quod mouetur ad caliditate non est adhuc calidii sed potest esse. Ita frigesaesens es actu frigidum quod frigescit,nonda Digidum est sed potest esse.Ergo si totum mouet totum,qua tenus mouens est actu,& quatenus mouetur,esi potentia & no actu. Idem ergo simul erit actu, de no erit actu ut si totum se calefacit totum quia calcfaciens est calidum, ξc quia idem simul calest ipsum non est calidum sed potest esse. idem ergo simul est calidum & n5 calidum. Nam si to
tum partem moueret. Si totum moueret partem solum ipsum haberet unam partem immotam, ut a dc altera motam,ut l, si enim nullam haberet pIrtem immotam .i tum moueret totu ergo pars immota a potius dicenda esset primum mouens.Cuius enim nihil mouetur, id in sis ad primi motietis accedit rationem. cuius aliquid mouetur S aliquid no. At partis a. nihil mouetur, ipsius aute ah totius una pars sciliceti, mouetur. potius igitur parsa esset dicenda primum mo uens. q; totum a b.Praeterea cum totum per hypothesim moueat partem,quslibet pars totius mo uehit parte ml, motam si enim aliqua sit pars totius quae parte I, non moueat neque tot si partem mouehit)& pars hest, est pars totius moti et is a b. igitur pars b seipsam mouebit, ξc pars mota oseipsa mouebitur. quod prius esse non posse, ouenium est. xxvi. Necessees seipsum mouens.co. statuiti esse Huius cociusionis sententia est, ' necesse est omne corpus naturale quod quidems: ipsum mouens dicitur quia est completum atque totale mouens, denominatione facta a suasoria4.1 5c ab intrinseco motu utpote a sua forma subsantiali, coponi ex parte substantiali mouente immobili scilicet forma subsantiali.&primo actu N eκ parte mota non mouente, scilicet male ria & rerum naturalium potetia. Esto enim a mouens immobile. Sit a mouens immobile. dc sorma substantialis. b motum non mouens vi mathria,c vero mouens & motum ut manus in ho mine aut ala in aue mouens quidet, materiam ξc motum ab a forma substantiali.ex quibus intelligatur a b c compositum corpus naturale seipsum moueris. Si auferatur a sorma substantialis re siduum b c non ι si se motiens. Da a primum est mouens c vero posterius. modo posterius moues non mouei sine priori.Et si subtrahatur c posterius mouens,reliquum a b est seipsum mouens. nari prinicia mouens mouet b mobile absque c posteriore mouente . quare pars mouens immobilis,
5c pars mota non mouens si iciunt ut aliquid dicatur seipsum motiens. Sed dubitabis an diui sie ab. Posset quispiam sciscitari an toto composito in duas partes integrales diuiso,ut colubroin duas medietates quarum utraque habeat aliquid a de aliquid b, utrum primae parti a mouebit suum b. A secundae partis a itidem suum b.Respondet Philosophus, uti pars residua mouens asspartem suam motam eandem habet proportionem quam tota tarma ad totam materiam, aeque mouebit Dei adiuulsione atque prius. Nam eadem existente virtutis mouentis ad mobile pro portione continisses si unt motus,ut medii colubri forma suam mouet materiam, sicut 5c totius colubri Cum autem partis separatae rina ad materiam non eandem seruat proportionem, qua tota forma ad totam materiam,non oportet residuum mouere residuum. Neque hoc loco intelli pendum est q, tota torma separetur a materia,quia neque forma natura potest sine materia subsistere,nt Q materia sine sorma.
CSexti capitis annotat CSimpliciter immobilia que neque per se neq; per accidens moueri nata sunt.
Extum caput continet tres conclusiones tres rationes ad primam &ues
ad secundam. CPrima conclusio. Quoddam esse movens immobi te ab omni mutatione alienum dc per se Sc per accidens. aliorum motiuum perpetuum 3c sternum.necesse est. Primo quia semper motu
esse oportet Sc nunquam ut dustum est deficere. est igitur primum mouens inita mobile perpetuum atq; eternum,quod huiusmodi motus causa sit. Et querere an quicquid fueriteternum moueat tantum,&non moueatur: ad prssentem non attinet rationem .dc an tantum Unum . an plura sint mouentia simpliciter immobilia.
perpetua atq; eterna. sed de his insequentibus. PSccudo Mouentium immobiliuquedam sunt que quando sunt.&quandoq; non, & qus per accidens 1 Tiouentur:
ut animalium & aliarum selisibilium rerum motrices rnas. At sc non omne mouens esse potest:3 causam aliquam eorum que hunc in modum aliquando sunt.&aliquando no sunt esse oportet quς non aliquando sit & aliquando non sit.sed quae erna aliarum princeps Sc verum principium existat. Hse autem quecunque fuerit priminia mouens. immobile ab omni mutatione alienum M per se, et per accidi dens perenne atq; sternu elit . e Nec valet siquis dixerit ipsum primum mouest iij
168쪽
tametsi no generetur corrupatur aut mutetur: quia tame impartibile,sine mutatione accidet ipsum aliquado esse.& aliquado no esse. CCocedimus ipsum neq; ge
nerari neque corrupi, neq; alia qualibet mutatione affici. na oe seipsum moues mole habere necesse eu,8c esse partibile.&ipsum prima moves.molis & diuisbilita tis expersest. Sed idcirco noco da ipsum sine mutatione aliquado esse & aliqua do no esse meque necessitas ulla est quin potius oppositu costat. na quomodo omuntu Ps aliquata sunt Sc aliquado no sunt.causa esset 'CTertio. Videmus alia Punerari,& alia corrumpi:& hoc continue. At perpetua lisc ressi series 3c eo tinuatio huiusmodi principium habet stabile ec sternum. na principia quem ipsis a otia tur,atq; Una cum ipsis occidunt.huiusmodi et erias seriei causa esse no possunt: sed ut diximus causa extra lisc omniaest perpetua. semper stabilis 3c sterna omniurerum causa. Secunda conclusio.Uptimum mouens semper immobile perseue 'rans,dceternum. Vnum est. CPrimo. Quia Vnus est primus motus, continuus&etemus .is igiturqui & eum teperat motor primus est, us, & eternus. Et satius quidem est hoc pacto existimare Unum primum naturs principe. in natura enim
melius respicimus esse finitum.& pluribus finitis melius unum. si ipsum satis sufficiesque fuerit.Est igitur id primu moves semper immobile εἰ sternum, Vnum.
Secundo. Motus diuersi no sunt cotinui.& si coliquetes. At si nuc moues V .
primum motum cieret,& aliquado moves alteru, motus essent diuersi solum cose . que te &non cotinui. erit efii unus otinuus,quado ab uno movete,& unius natuurs motus fuerit. igitur cum primus motus Unus sit cotinuus& eternus,& primum eius mouens Unum erit 3c sternum. Tertio. Quia cum no omia semper moueatur, neque omnia semper quiescat, Verum aliqua aliquado moueatur et quandoque quiescat. ut habetia ad Utruq potetia:et aliqua semper moueatur: 3c quicquid mouetur ab alio moueti sit necesse: tande deueniemus ad unu primu moves immobiαle: quodquide neq; a se neque ab alio mouebitur, et quod primo motui aptabitur. et futurii aliis motibus causa. Nec animalia eos qui motu perene et perpetuu esse negat,mouere vllatenus debet qus se ex summa quiete videtur a seipsis inmotu excitare.na id psius diximus verum no esse: sed soluesse unu motum ut qui secundulocum est 'quo animalia spote sua et a seipsis mouetur. csteros aute, augmentum, decrementu.alteratione spirati one et huiusmodi no a se et sua spote exercent, sed modo naturali: Ut prssente cibo no nutriri et augeti no possunt,etia si velint. et restibus motibus mouetur quado quiescunt ab eo quo ea aleipsis moueri dicuntur .'Etis plane cotinuus no est. na interdit dormiunt animalia dum coquitur digeriturque alim entum .et tunc a motu illo quiescunt. quo quide alimeto digesto et disperso, e pergiscuntur, et surgunt:et saepe ab iis que extra sunt, excitatur ad mouendum. Et omnium talium Psa seipsis mouentur primum mouens mouetur et talipsi causa mouendi est per accidens tame.na mutante corpore locum, et quod in eo est princi
pium mouendi locum saltem secundum accidens mutare necesse est. Quare sit visi immortalis an usque ut dictum est; haberi debeat motus, unu sit primum mouens omino immobile. Tertia. Si primum moves immortale sempiternu habetur: et quod primoab eo mouet, immortale sempitem uehaberi necesse est.
CNasi sempiternum no esset, sed aliud et aliud mobile agitaret: fieri non possetvteius motusvnus et continuus esset, cum mobile non esset unum. sic enim primum
illud ac summum semper sui simile manens, eodem motu movebit . et ab eo irris mediate motum, alia mouebit.quae ad loca contraria et ad diuersas species etBrumas mouens. varie ad ea se habebit, nunc ad quiescens,nunc ad motum genitum. corruptum. Unde iterum perspecta habetur causa, cur non omnia semper mouerantur,nec omnia semper quiescat,sed aliqua semper moueantur, ut Ps moueaturaq
169쪽
a primo Dipliciter. Est enim semper idem 3c sui simile continue manens. & pri mum qi ab eo immedietate mouetur:& queda mouentur a principio no simpliciter immobili, sed moto,dc .ppter id aliquando mouentur, et aliquando quiescunt.
Exis capvisschosia. xxv n. Ab omni mutatione alienum 5c per se,&per accidens. Simpliciter immobilia dicuntur entia si pranumana& felicissima, omnino areotu se mota quae neet per se ut materia&substantis compleis, per accidens,ut sortiis reris iraturalium moueri nata sum sed in eode statu fixa pcrmanent. lnter qus unum supremum mouens at aeternum quc d primu mouens vocat Aristoteles & quo de in toto hoe capite assurgendo ad ipsum a primo motu dc primo mobili determinat. Ques tamen hic δέ quotiis alio loco huius octaui afferuntur de motus cssi perpetua duratione, aut nuncidesitura generationum & corruptionum successione minime vera habe da sunt sed ex prius di diis catholics veritati cui semper est standu repugnate censenda neci: necessitas ulla est quin potius oppositii constat Quauis sorte quicquid sine mutatione aliquando est, de aliquado non est sit impartibile ut puncta. momenta instantia non tamen e diuerso oportet quicquid secundum quantitate est impartibile sum aliquando esse, dc aliquando no esse sine mutatione, immo aliquod impartibile secundum molem debet semper esse, ut quod prima est omnium eatisi. Nam si ipsum aliquato esset S aliquando no esset, non posset esse prima causa omnium quae aliquando
sunt Raliquandono sunt cum non esset causa eorum qus existerent ipso no existente.Siquidem non ens non est causa,saltem actu.ipsustentis alet existentis. xxviii. Motus essent diuersi luconsequentes,&non cotinus.Eisi diuersa mouentia ins tumentalia non semper arguunt diuelli ratem motuum secundu speciem,ut lapis per aerem mouetur grauitate aquea&terrea per aqua
vero solum grauitate terrea nihilo minus illi duo motus sunt eiusdem speciei.Tame diuella mo uentia principalia, Vnu dc ide mobile successive dc naturaliter mouentia, plane efficiunt diuersi ratem motuum secundu speciem, vi si lapis nunc a sortita substantiali vi prs spuo mouente sera tur,nunc vero a vi atque virtute impellentis. At si aliquando unum mouens,noueret caelum &aliquado alterum,diuersiet a primo naturs mouentia no quidem libere sed naturaliter, secundia
Aristotele essent diuersa. igitur de illi motus primi mobilis essent secundia speciem diuersi, de minime continui, madiuersis mouentibus,ut igne di aqua,diuersae sant operationes naturales.
calefactio de frigefaAio.Cum itaq; primus motus sit Gtinuus consequens est ipsum fieri in uno
mouente primo. Nec animalia eos qui motum perennem N perpetuum esse negant Putauit Aristotelex motum coi quantum ad eius efficiens non respondere motui animalium secundum locu quo a seipsis mouentur cum coestis a virtute fiat indefatigabili,animalis vero a defatigabili cae testis continuus sit,& tine interruptione. animalis autem no sit continuus sed per quietem inter ruptus. Sed arbitratus est motu cfli potius respondere in analogia motui vitali animatorii scili cet nutritioni,qus sit a potentia vegetatrice indefatigabili continue mouente sine interruptio Π ieri sed quandiu sunt mouentur, itas est Aristotelis. na nutritio sta mo
uente voluntario quod cum vult mouet 5c cum vult desinit mouere. quare potius conferre de in huisset motum caeli ad motum localem animaliti,qui etiam quoquo pacto fit a mouente volun
tario Sc tum facile deprehend isset motum coeli principium habuisse. sicut 5e motus localis animalium. xxix. Nam si sempiternum non esset. prius verbii refertur ad primum mobile, poster vero ad primum moues.Et ab eo immediate motum.alia mouebit. Primum mouens semper ide& stabile eodem 5c regulari motu movebit S primum mobile ab eo motum alia inferiora mobilia mouebit.qus quidem inferiora mobilia cum primum mobile ad loca contraria dc diuersas formas moueat diuerso modo ad illa se habet aliquando quidem ut ad quiescetia, aliquando ut admota interdum ut ad genitis,interdumvero ut ad corrupta.
Septimi capitis annotat. 3CConcretio congregatio. CSecretio. disgregatio.
Eptimum caput continet tres conclusiones, et quatuor rationes ad socundam. Prima conclusio. Nullus motus prster motum secundum locum Vnus,continuus,et stemus esse potest. Manifestum est enim esse Unum motu ptimum : qui, quia primum mouens seinper continue mouet:continuus erit et elemus.sed eum esse motum secundum locum hinc sumitur argumentu.quia augmentatio cotrariis continetur.nam alimentu prius si augumentatio perficiatur,complementum sit assecuta.dissimile et conatium est. ita et diminutio et alteratio.et ut sit alteratio alterante egemus:qd nunc propinquius, nunc vero remotius existit Cum itaq; secundu tria sint motus quantitate augmAt iiii
170쪽
tatio diminutio.qualitaten alteratio, et ubi motus secundu locum, qui et loci inuetatio dicitur: et ostensum sit nec augmentationem .diminutione e nec alterationei notu primu esse posse.relinquitur igitur motu secundu locum esse prirnu. Seu cuda. Motus secundu locum . primus est motuum et tempore. Sc natura, et Perseuctione. Tempore quidem quia sterna non sternis tempore sunt priora. hic autetemus est. csteri aute no sterni.Natura,quia sine aliis constitui potest.alii autem
ii ne ipso minime. Generatio enim ut placet Democrito nil il aliud est si secretio,
et corruptio cocretio:que aut motus secundu locu sunt aut sine eo no sunt. Et augmentatio no fit sine delatione cibi et potus aut partium secundu locum demutatio:
ne. Et diminutio augmentatione habet priorem. Et alteratio ut dictu est) eget alterante.quod quidem alterabili .motu secundu locum iacto, aptatur, applicatur p. Statuuntq; principia alterationum omnium. Ut caliditatis, frigiditatis, mollitiei, duritiei. leuitatis et grauitatis raritate et densitate,q sine motu locali non euenitit. Persectione vero csteris priore statuimus. Primo quia persectissimis coiporibus aptatur. Secudo,quia naturam ab imperfectis ad perfecta .pcedere.exploratu habemus. motus autem secundu locum .non statim animalibus postea et in lucem edi ta sunt,eouenit.sed ipsis iam adultis et perfectis. Generantur enim prius,augetur, Se alterantur.& vltimo cedunt,& Dgrediuntur. Et idem necsantis, nec omnibus animalibus. sed perfectis couenit. Et si dicas, prius dicebas motum secundu locu .ptimum,nunc vero affers postremum. Dicimus ipsum in rebus naturalibus singulis posteriore: Sc ortum&generationem, ipsum,& ceteros motus alios, auginctationem Gninutionem, alterationem. Sc corruptione prscedere. sed est alius uniuersi secundu locu motus qui generationis Sc alioru motuum causa est, quem diximus esse primum. Ex quo tibi iterum lucide liquet, cum generatio primus motuu esseno possit, tum quia oporteret omnia esse generabilia, tu quia alium habet priore
ut causam.nultu conlequentem eam primum motum esse posse,ut augmentatio nem .diminutione.alteratione,& corruptione. Sunt enim hi generatione cosequentes,& ea posteriores. Tertis,quia que motu locali mouentur,minimu a sua substati a natural deciduntino aute sic est de augmetatione cu qua pariter auctu substati alia accipit. diminutione cum qua substantiam perdit.alteratione, qua pleritq; resa suo esse demutantur. Quarto,isce motus. nomen motus sibi Uendicat tolus, Ut cuquid seratur ipsum simpliciter moueri dicimus. Cum vero augetur minuitur,alteratur, speciali nomine,aut nomine motus cu addito utimur. Et quod seipsum mos
uet,solu se illo motu movet. signu est igitur ipsum ceteris prsstare Mignitate Sperfectione 3c prςstabilitatem quanda habere. Tertia nullus motus nullaq; mutatio preter eam qus secundu locum est connua est de perpetua. ec euides pesne facta est,sed hec paulo et prima comunior est. 3c eade est ratio, quia omnis alia
mutatio terminis arcetur Sc clauditur oppositis ut generatio a no ente in ens procubit:corruptio Uero contra. Augmentatio de diminutio. magnitudine,& paruitate.
quantitate perfecta Sc imperfecta claudiitur, alterationes contrariis assenionibus. passionibusq;. Nulla igitur mutationum alia continua 3c perpetua est. Unde cummus qui sunt in contraria, contrarii sint, adinvicem continuari mirique non
possunt.sed mutans in uno contrariorum quiescit. ita et mutatio et immutatio opponuntur, et generatio et corruptio, et particularis generatio, et patriculatis corrues Ptio. Si enim continuarentur, unirenturque, simul idem motibus contrariis moueti diceretur . et oppositis mutationibus mutari: Ut albescens nigrescere, innascens corrumpi, et ita in operis. Et non modo ii motus non continuantur atque Uniuntur,sed inter eos tempus intercipitur medium, ut manifeste in ortu obituque deprςhenditur. Inconueniens enim est in ortum continuo nullo interiecto tempoure intereat. dc in aliis mutationibus cosimile reperias. Physicum enim est, in omni