장음표시 사용
151쪽
eontrarii inter se venti e diuerso iamrrunt,proelia miscerit,atque ex imoundam ad summu ex tollunt.ob quam sane es uationem naues plerunque in graui. versantur discrimine, obruuntur aquis, & naufragia faciunt. ita plane apud improbos effrenais cupiditates Inter se pugnant. Hinc spes hinc metus animum in diuersa reptant hinc gaudium ine dolor eundem miteris eti- cruciant modiu disterpunt diuellunt,distrahunt,& vanis exagitam curis inquietu. Rursum prauorum animus ut aer est nubilus,caliginosus S tenebricosus, cui ob densas noctis opus tene bra; nullus insul et cclesiis claritatis radius. Eorudem quo mens haud dissimilis est aeri ..he menit impetu ventorii conturbato,atethorrifico sonitu perstrepenti, in quo nihil quietum nihil tranquillum sed omnia rauco murmure plena. ita sane omnimodis subliuitur passionum noxia tum motibus animus qui indomitis affectibus &perturbationib' sine rationis lieno prsceps stobnoxius. Aut actu aut memoria, ut spe.ld est,aut cum agimus quicquam adiacenti nobis te pore aut cum recordamur pi sterita,aut i peramus sutura per hos enim tres ablativos in litera positos innuitur diuisio voluptatum tristitiarum p θcail ectionum animi, ab antiquis data. quod iusdam sisit cum agimus Rusdam cum recordamur qusdam cum speramus. Quod Argyropylii sati expressit clam hoc in loco sic literam vertit. Alcl: Omnino sit ut virtus inorum in volu p alibi et doloribusve consistat. Voluptas enim aut cum agimus aut cum recordamur, aut cum si, eamus effici solet. vi. Et quavis cante fluente let tempore intelligamus contemplemur. Quia anima rationalis alligatur corpori sicut ipsa quanta est per accidens ita& eius operationes per aeciden trahuntur suore temporis, Ut succedente una item Saltera temporis parte intelli dimus. Non tamen idcirco intellectiones suiu in tempore ut calefactio aque. nam calefactio dunraxat temporis successione perlaeta euadere potest,imellectio autem non inAiget successione temporis sed quolibet momento periecta euadit tametsi in tempore stant diuellarum intellectioniisque persectam alternationes&successiones. Neq; ex eo Q anima intelligit sciente tempore, quia recte colle erit intellectione eius mensurari tempore sicut in simili non valida est argumentatio, corpora se tangunt suente tempore, ergo corporum contactus indiget tempore . nam in quolini, e nune temporis impartibili sit corporum contactus.ticiat neque recta est illatio, aer succiden te tempore illuminatur,ergo illuminatio sit in tempore nam ipsa sit in instanti persecta, comple eaque. neque temporis eget curriculo.Cum primum enim lucidum adest, subito totum perspi cuuin lumine pertusum cernitur.
Quarti capitis annotat. Circulus orbis.*bsra. CVniuora que eiusde sunt nature. 4 Aequi uoca. quae sunt diuerss. Aequivoca, homonyma. CProxima que in eodem genere sunt PYtina & quasi similia. Susceptum quod . est quod non alterius ratione recipit. et Quo vero quod alterius ratione medianteque altero suscipit.
Variam caput continet ana quςstione duas conclusiones, 'uas rationes.& quatuor comparabili ii coditiones post priu
rnam. Unius questionis solutione post secuda. uestio. 1
An ois motus omni motui penes velox & tardu comparandus existat CPrima coclusio. No omnis motus omni motui csiparabilis existit. Primo Quia si omnis omni coparabilis est ut eque Velog dicatur quod in squali tepore mora
aetur crit motus circularis alicui motui recto equalis, & aliu quis maior,& aliqv minor.hoc aute esse no potest. quo em erit circulus recte squa
li lis CSecudo. Quia si sque velox dicatur qd in squali tempore mouetur cum in squali tepore aliquid feratur.& aliquid alteretur. erit quedam alteratio loci mutautioni equalis. quod si ita esset.& passio cqualis esset spatio Sc logitudini,& hec ma
ior .hec vero minor.hoc aute esse no potest. Vt neque rectς circulus squalis. quare neque alteratio loci mutatioi comparabilis. Neq; valet si di xeris quod circulo mouetur.Velocius aut tardius moueri oportere eo quod secundum recta fertur: quia si velocius aut tardius ergo&cqualiter Vt si b circulo torqueatur in tempore a , Sc crecto feratur in parte a:& idcirco dixeris b motum Velocitate minorem, c Uero maiorem. Nos vero dicimus motum circularem neque velociorem, neque tardio: rem . maiorem aut minore recto. nam oporteret circulum Sc rectum cste compara
rabilia secundum maius.minus. 8c squale. Est enim id velocius qtiod in squali tempore spatium percurrit intius:& id tardius, quod in AEnali pertransit minus. Et cir
152쪽
laris motus spatium .circulus est,& recti rectum. At si quis crederet motus essesque veloces a equali tepore absoluantur: Velociores, qui minori :tardiores,stu maiori mihi l aliud est qua si credas lente ambulante sque Veloci ter aut velocius curretemoueri immo Sccurrente tardius si pluri tempore currat. DCoparabilium qua φ tu raditiones. DPrima. Omnia non equivoca sunt coparabilia Ut augmentatio a metationi diminutio diminutioni albefactio albefactioni Sc ita in ceteris. Noautem squivoca,ut vinu non est stylo acutius aut in fidibus postrema chorda:quia acuti es in vino dc acuties in stylo.8c chorda, squivoca est: & magis alteratio: & loci mutatio. Unde fit ut si vini acuties no dicatur penetrat velocior aut tardior acu
mine styli .multo minus dicetur alteratio velocior aut tardior loci mutatione. Et
dicas eadem ratio est acuti in vino dc stylo ut quod sensum penetrat: & multi in tempore. circulo.& recto' dicimus hoc falsum esse sed esse equi uocam . quavis nomina sint eadem. Secunda Coparabilia debent esse eiusdem nature, aut sub p ximo genere colenta: Ut equus 3c canis genere *xima sunt, Sc vox & aqua no sunt genere Ixima,ideo no comparabilia. 2Tertia. Quod no disserant susceptiuo ut quo.& quod: ut dulcedo in melle nullo medio suscipitur: dulcedo vero harmonte. mediante Uocem susceptiuo recipitur: ideo parabilia non sunt. sunt item & homonyma. Quarta. Comparationes faciendς sunt secundum speciem indiuidua&non secundum eam quς diuidua est: vi coloratum diuiditur in album et nigrum: idcirco no bene comparabimus album nigro secundum coloratum, neque rite assieii gnabimus an album sit nigro magis coloratu. CSecunda coclusio. Ut motus eque veloces dicantur,no lassicit eos eodem tempore fieri. Nam alteratio et secundidum locum mutatio eque Ueloces dicerentur,pariter et motus circularis et rectus.
quod est incoueniens. N on igitur ut eodem tepore fiant sufficit ut dicantur equales. Et si queris,cur no comparentur 'an quia alteratio gen' est. aut loci mutatio. aut tempus. Dicimus tempus semper idem specie esse, et eundem specie eius par: tes copulantem atomum: sed alterationem et loci mutationem longe genere diuersa esse. mo et ipsa diuersa esse genera.que comparationibus non apta esse dixi unius. Et species habet alteratio albefactionem . nigrefactionem et huiusmodi ceteras, secudum qualitatum sensibilium species. Et loci mutatio species habet secun dum terminos diuersas:vi sunt motus sursum .et deorsum. secundum spatia:Vt circularem et rectum .et secundum instrumenta motus exequendis Ut ambulationem secundum pedes, volatum secundum alas,et similes. Et licet genus Unum st. m eo tamen multa latent etiam squivoca: quorum haec ualde distantia sunt,haec uero similitudine Oxima ita ut m aequivoca sint. 116 percipiantur. Et ut summatie multa complectamur haec sque uelocia sunt que in equali tempore mouentur secundidum aequalem magnitudinem, secundum idem specie indifferens.et motum specie
indifferentem. Hinc perspicere licetque generationes aeque ueloces dicantur ut eae
quae in aequali tempore,aequali magnitudine et secundum idem specie indivisibi
se ut homo et equus fiunt.Ita et corruptiones,et augmetationes, et diminutiones.
Et alterationes aeque ueloces,qus in equali tempore secundum eandem specie indiuidua passionem que neque magis sit, neque minus,sed squaliter existunt:utως rum quae inaequali tempore aequaliter albescunt aut sanantur. Et si dixeris.secudum qualitatem sumitur similitudo et secundum qualitatem aequalitasmon igitur
alterationes quae sunt secundum qualitatem,dicentur aequaliter ueloces, aut aequauliter esse. Dicimus cum eas seque ueloces dicamus,nos ad tempus inter cetera respicereret cum eas neque magis, que minus,sed aequaliter esse: ad numerum. Et ita
quae loci mutationes aeque ueloces sint, intelligas:per quae et protinus quae uelocioures, et quae tardiores secudum unumquodque mutationum genus sint mutationes. facile cognoscas.
153쪽
R Varti capitis scholia. ire. Quomodo enim erit eliculus recte aequalis si mollius rectus motui circulari dicatur esse aequalis, deaeque υelox.& aliquis vel rior, Fc aliquis tardior, spatium circulare erit aequale spatio recto. de aliquod maius 3c aliquod minus.Si enim motus ad inuicem coparantur. 8c spatia ad inucem comparari possunt. q, si platia adinvicem comparatione non sustinet, neq; motus super illa laeti. At spatium circulare no est aequale spatio recto, ne
q; maius neqr minias quia non est eiusdem cum eo naturae ergo neque motus
rectus Ec circularis ad inuice comparari possunt. Quod si ita esset, scilicet mquaedam alteratio esset loci mutationi aequalis, tunc albedo aequalis esset spatio lationis. Si enim
motus a uicem comparantur Rea secundum quae est motus motu ut i spatia adinvicem comparabuni u r. o si spatia non comparantur, neq; motus. At albedo non est aequalis magnitudiui, quia alterius est generis. ergo ne in alteratio loci mutationi. Et crecto seratur in parte a Sit a te pus vianis horae per quod moueatur B circulariter.c autem motu recto seratur in medietate ipsi iis a insuper d moueatur recto motu in tempore duplo ad a. Tunc e in minori tempore loco in
uetur b ergo velocius. Id enim velocius sertur quod minori tempore suum absoluit spatium. autem maiori tempore sertur b circulo agitatum, igitur tardiuh mouetur h. id enim tardius mouetur quod in maiori tempore suum absoluit spatium.Tunc sie. aliquid recto motu velocius mouetur quam id quod circulo torqueatur,& aliquid tardius. igitur & liquid recto motu sertur aequaliter ei quod agitatur circulo. Sicut enim ubicun est reperire maius & minus illic est reperarite aequale, ita Ubicunque est reperire velocius 5c tardius illic 5c reperire aequale. Soluit aut e Philosophus hane oblectionem . negando e mobile velocius ferri cit b,8c d tardius & Interimendo si iam velocioris tardioris in desinitionem adductam Φ utraque minus sit sufficiens. Non enim ut quicquam velocius aut tardius dicatur, la temporis ratio habenda est qua uis ea requiratur sed S squalitatis aut ins qualitatis spatii. Itao tametsi omne velocius minori tempore suum absoluit spatium non tamene diuerso quidquid minori tempore spatium absoluit. est velocius, ut clare ostendit litera. Et ita de tardiori censendum est. Et id ipsum clarius secunda huius capitis conclu sto monstrat. N. Omnia non qui uoca sunt comparabilia. Non hic de quarumvis rerum copa ratione to uitur philosophus sed secundum materiam subiectam duntaxat de motibus qui adinuicem conserri comparari possunt ut hic habeatur intellectus omnes motus eiusdem speciei de natur et ad inuicem comparabiles sunt ut calefactio aqvs calefactioni eiusdem & frigefactio frige
factioni. Aequi uoci autem motus,dc diuersarum naturam, non adinvicem coparari possunt, ut albefactio ambulatioi. quod dc in csteris affect ionibus γε sunt motu et, inuenitur. Vinu enimno est acutius stylo aut Ultima chorda cithars, quia acuties vini. styli Schoias diuersarum sunt naturariam . eum diuersis percipiantur sensibus. Vini enim acuties gustu percipitur,ssyli tactu, 8c chordae auditu. Quod si acuties vini si θcchorde non ad inuicem comparantur, qus tamen elusdem sunt generis scilicet qualitatis sensibilis multo minus alteratio, de secundum locum inu ratio coparari possunt qui sunt diuersa genere generalissimo immo diuersa genera, quare de magis aequivoca. Secundum speciem indiuiduam 8c no secundum eam quae diuidua est. Hse condi tio non intelligitur de subiectis earum proprietatu secundum quas sit comparatio, quia no oportet illa subiecta esse eiusdem speciei specialissimae homo enim apte comparatur equo, asino, cans, dccaeteris id genus animantibus secundum velocitatem aut tarditatem motus. sed potissima in telligenda est de proprietatibus secundum quas sit paratio. estque huius conditionis sententia, oparationes faciendae sunt secundu ἴprietatem speciei indiuidus 5c specialissimae. 8c non secadum speciem subalternam ut nix 8c cygnus qua uis genere substantiae diuersa sunt, bene compa
rantur secundum albedinem sed no secundum colorem. xi. Et licet genus unum sit,in eo tamemulta latent. Tametsi notio generis una sit, tamen sub ea multa continentur aequivoca id est diis uersarum naturarum entia ut ratio animalis una est tamen animal importat ea quae diuersarum
sunt naturarum .Et eorum quae genere significantur quaedam sunt valde distantia quae statim cognoscuntur esse diuersa. quaedam vero sunt similitudine Ixima qui us eadeo parum disserui, ut quavis diuersae sint naturae tamen vix percipiantur habere diuersitate.& creduntur esse eiusdem natur ut exhalatio ligni R vapor aquae lumen soli dc ignia imago laetit directa 5c resti xa. Secundum idem speeie indisserens. Id est secundum ei dem te Inum ad quem specie, ut ad eandem specie formam substantialem aut accidentalem. de secundum motum specie indifferent Lia est secundum motum eiusdem species indiuiduae, ut eiusdem speciei generationem, corruptionem alterationem. Eis dixeris,secundum qualitatem sumitur limilitudo. Haec obiectio dilui
que calescat calore decem graduum,ills qualitates sunt intensione aequales.
gQuinti capitis annotat. Mouet .mouet secundum locum. CMedietas mobilis, est mobile subduplum. Non mouentium et mobilium moles quanis sint respiciendg sunt, sed mouen. tium et mobilium potentis, 2 Medium, dimidium.
154쪽
J Uin tu in caput cotinet septem comparation si mouentiu & mobi αlium regulas. Prima regula. Si aliquod movens moueat aliquod mobile aliquato tepore Sc aliquato spatio,ide mouens aut aequale mouebit mobilis medietate per dupla spatiuin aequali tempore. CSita mouens. bmobile. cspatiu.d tempus manifestu est et quic , T qci id mouet aliquid. aliqua vi superante mouet, aliquato tempore, dc spatio.Unde ex analogia regulaeuadere potest vel qua manifestissima. Secun da. Si potentia mouens moueat mobile aliquanto tempore.& aliquanto spatio: potetia eadem aut ei data aequalis mouebit mobilis medietatem per idem spatium in teporis edietate. Tertia. Si potentia mouens moueat mobile aliquato icpore, &aliquato spatio: eade potetia aut ei data squalis mouebit idem mobile per spatii me: dietate in inedio tepore. e Quarta. Si virtus moues quodcuq; moueat mobile ali*quato tepore,& aliquato spatio: media virtus, mobilis medietate eode spatio mouebit,&in de tepore. Harii omni ucausa est par eadeq; analogia. Quinta . Si virtus moueat mobile aliquato tepore,& aliquato spatio no ne te est eande virtutem aut datam equale mouere duplumobileperdimidiusp. alii in eode tempore aut per aequale in duplo tempore. Sit a virtus motiva.b mobile,quod moueat sputo c in tempored.&l duplum mobile b. non oportet virtutem a etiam omnino i mobile duplu mouere polli. Naaeciditi mobile vim motrice a superare, Sexta, Si virutus mouens moueat aliquod mobile aliquanto tempore.& aliquato spolio: no oporutebit virtutis medietatem idem mouere mobile per dimidium spatij in eodem temupore, ut per idem spatium in duplo tempore. Alioqui si quinquaginta simul homi anes mouerent nauem,contingerct&Unumquemq; solummouere navem. Et exo hoc depreheditur calumnia Z enonis solutio. Argumentabatur enisic. Si, inquit, modius milii cades in terram sonaret,& illius medietatis medietas. & iterum illius medietas.& ita in infinitum : ut minutissima milii pals sonu ederet.quod est impos: sibile. Nooportet quod Z eno coscere intenditi si modius milii aut militi cades sonum faciat.& medietatem sonum efficere. N a forte ita exilis atq; extenuata citis Virtus fuerit,Ut medii resistentiam no superet, & aerem no diuidat neque cadat. Et
quan uis pars illa in toto una cum reliquis totius partibus moueret,non tamen S actu per se mouebat.Vt numerras mouentiu nauem & unius illo numero. e Septima. Si duae Virtutes motiuae moueant aliqua mobilia aliquato tempore,&aliquanto spatio: Us rtus ex illis collecta mouebit mobile ex mobili bus eoi lectum per idem spati u& in eodem tempore. Ex analogia ut caeterae 'cognita est. Et has comparatiois mouentium ad mobilia regulas applicamus consimiliter ad augmentionem. diminu αtionem .alterationem,& reliquos motus hunc in modii. Si augmentas, diminuenoe, aut alterans augmentat, minuit aut quodcuque alterat aliquato tempore. aliquanta quatitate aut qualitate, idem augmetat minuit aut alterat duplex dimidium in eo dem tempore. Et idem augmentabit minuet aut alterabit medium in temporis medietate,&dimidia mutatione in temporis medietate. Et media Uirtus augem,minuens, aut alterans medium auctum minutum aut alteratum in eodem tempore red dit. Et non est necesse ipsam posse in ipsius duplum in duplo tempore.neque Virtutis augentis,minuentis aut alterantis medietatem posse in totum. Et si duo mouent duo, ut augmentando,& virtus augmentans collecta. duorum aggregatum eodemi tempore mouebit,&virtus diminuens&alterans consimiliter. Et de his hactenus dictum sit sufficienter. d er
NRUinti capitis scholia. κη. Vnde ex analogia tenuia euadere potest. Et si ho septem regulae ex analogia e nosci possent. ut exemplari declaratione amen ut earum De tritas sit perspectior s ngulae demonstrationis luce ostenduntur, qu maiorem liabee hsplendorem. fficatiam 5e robur,quam quaeuia alia manilitatio. Ita prima iezu
155쪽
spatium g h In duplo tempore d e . Patet, quia mouens es in uialterum ad b, igItur K medie
tax ipsius a est sublei quiliniuiti ad h. Si enim quicquam ad alterum est sesquialterum, dimidiuinatoris est subsesquitertiunt minoris, praesertim ubi maius habet dimidium,ut senarius ad quaternarium es sesquialter,& ternarius dimidium maioris, est subsequiterisu ad quaternarium numerum minorem ,quare k est minor quam b,non potest igitu r k mouere h,a minore enim virtute non sit motus, igitur K non mouetb per medium spatiit eode tempore, neque per idem spatiui duplo tempore,quod est propositum. Quod siquis asserae oppositum istius regulae opporteret si quinquaginta homines traherent nauem,& unum quemlibet illorum sigillatim traheret nau Esemper eodem seruato mobili,Virtutem mouentem mediando, quod clarius in numero pariter pari ut sexagintaquatuor qui ad unitatem Vsque diuisionem recipit,ostenditur.Nam si sexaginta quatuor homines trahunt nauem, per huius sextae regule oppositum quod gratia disciplinae as hoseritur 3c media υ irius trigintaduo homines rrahent eandem nauem .per idem & media virtus stili et sedecim homines in permnedia virtus octo homines praeterea quatuor deinde duo,dc
postremum unus solus traheret eande in nauem, quod est manifestum inconueniens. Post remum teptima regula hoc pacto monstratur sint tria aeque velociter mouentia ,a,m,Ο, quorum a moue
at b per spatium g hin tempore d e,& m moueatn per idem spatium in eodem tempore, simili
ter o moueat p per idem spatium in eodem tempore. Dico quod q virtus collecta ex tribus virtutibus mouentibu inquebit r mobile collectum ex tribus mobilibus . per idem spatium gli In eodem tempore t e. Patet quia mouentia aeque velociter mouent,& mobilia sunt aeque velocia, agitur mouentia mouent secundum eadem proportione vi s est proportio a ad h eadem sit m ad n Noad p.quare Ipsius q totalis mouentis ad r totale mobile eadem erit porportio quae uniuscuiusti rei ad unum. Nam per vicesiin secudi Arithmeticae Iordani si quotliberorum ad tot
uniuscuiuslitret ad unum. Nam per vicesiin se lidi Arithmeticae Iordani si quotlibet numeotruem alios suerit una proportio,quae unius ad unum,ea omnium simul sumpto tu ad omnes pariter acceptos erit proportio. Tunc sic eadem est q ad r proportis,quae a ad B dccae terorum mouentium ad sua mobilia ergo aeque Velociter mouebit x ,sicut amouet h. Ab aequali enim proportione nascitur aequa motus velocitas,igitur per diffinitionem aeque velocium, bmouebitur per aequale spatium,scilicet gli in eodem tem ore,vid quod est propositum.
CPataphraseos in Septimum Physicorium,finiri
distavi Physicorum,annotatiuncuts,CAsseuerant ,affirmant. CPerenne perpetuum, quod principio sinesy careat. Principium de sinis durationis. et,etiam. Clauus liber physicorum continet decem capita. Primucaput continet Unam quςstionem .quatuor antiquom de motus perpetuitate opiniones, duas conclusiones, Nquatuor rationes ad primam. Questio. An factus sit motus ut ante ipsum nullus omnino prseesserit an deficiet,ut ne ullus quidem postea sit futurus f an neq; hoelsem: pacto factus sit unquam .nunquamve casurus sed semper fuerit, semperi sit futurus ut quiddam immortale, a & sine quiete,& ut vita Osdam omnibus rebus natura costantibus CQuatuor antiquoru de hac re opiniora. CPrima est ponetiu infinitos mundos, quoru qda cotinue occidat, alii vero cotinue oriatur, .ga credui huiusmodi retu ortus & obitus 3 sine generatioe&corruptioe fieri no posse,quare ne sine motu,motu asseuerat esse D tuu. Secuda est ponetiuUnu esse insidu,sed eum perpetuu esse asseretiu.' ertia est Anaxagors mudu esse get tu ponetis,& motu icepisse, at neq; mota neq; mundum postea interitura esse. Aiebat enim omnia in infinito suo in chao dcconfusione dilituisse .&quieuisse, que diuina mens aliquando incepit segregare,&I tunc quoq; mundii εἰ motum incepisse. et Quarta est Empedoclis.qui naudum interpolatis Uicibus ponit generati, dc corrumpi. generati quidem cum lis segreget Ndiuidat,corrumpi,cum amicitia congreget a uniat. Ponit enim litem segregido
156쪽
uris multa facere, id amicitiam congregando inulta sacere unum.& interua Iis mediis cum neq; lis separet neq; amicitia congreget omnia quiescere. Et hae sui opiniones naturaliter loquetiti.& qui motum est e cofessi sunt, qui vero motu no ad ira: serui de hac quaestior quod nobis utile sit, nihil in emineriit. Et certe huius quaestionis inquisitio non modo Utilis est ad naturae exploratione sed& ad eam philo, sophiae parte quae primu rerum exordium cotemplatur, atq; primu totius naturae pricipem. Prima conclusio. Motus non incepit ita ut ante ipsum nullus praecesserit motus. CPrimo. Motus est actus mobilis ut mobile est queadmoduprius ouste sum est siqvado igitur factus est motus,& res mobiles quaecu* fuerint illae pα ocessisse netesse est.quod vel sine motus definitione cocedas, ut siqua futura sit alte ratio.& alterabile praeiacere necesse est,& s loci mutatio loco mutabile. & si cobustio. 8 cobusti uu 3c cobustibile. Aut ergo res ipsae mobiles perpetuae suersit ante iaceteς,aut aliquado genitae si genitae,ergo motus eas praecessit. per qus in luce sunt editae. Motus igitur que a1Iignabas,no erat primus. Quod si dixeris res eas. aeteranas atq; perpetuas anteisse,& hoc certe incomodum Uidetur, & ut a scientibus diacatur, indignu. Non igitur motus videtur factus, i nullus ante ipsum antecesserit modius. Secudo Quia si motiuu & mobile aeterna fuerint cum hoc moueri posset,illud vero seper mouere, seculis aeternis id mobile quieuit. εἰ mo isi ipsu non nrouit factu aliquado primu movens. Erat igitur caula quietis aliqua,est em quies cs .motus priuatio. At Uero esse nequit causa quietis vlla sine motu prsuio. No igitur dabis primu motu quinimmo omne motu pr edet motus prior. Quod si dixeris virtute illam motiua ad opposita posse,Vt scientia contrariorum est,& non ut ignis qui tantum calefacit,& non frigefacit id dictum parum ponderis habere viis detur. Nam videmus quaecunque possibilia sunt mouere et moueri, se confinitae
liter habentia .et proxima semper mouere et moueri essent enim talia quare potius alterum semper moueret,et alterum moueretur Et si ante no moueret unu neq; alterii moueretur,non seper in eade disposticie suertit et nunc, cum mouet alterum 3c alterum mouetur, demutatum igitur videtur Unum aut alterum. et prior incepis set motus eo que tu ponis primum :Vt s hoc nunc est duplum cum ante no es Iet dua
una aut ipsum aut ad quod dicis duplum mutatum esse vides. CTertio. Conicsus philosophorum. Uno Platone scilicet excepto qui inTim solepus cum cstogς
nitum asserit est, lepus esse perpetuum. Democritus enim volens ostedere omnia facta esse impolsibile esse. ita argum etatur.tepus spetuum est, igitur vi omnia facta sint, im possibile est. At si lepus est ppetuu in .& motum es Ie perpetuum opportet. Est ena tepus ut ex praecedetibus cognitum est) numerus motus secundum prius Se posterius,& motus pastio quaedam et affectio esse videtur. No est igitur moudo qui dustus est factiis. Quarto. Si dixeris cum Platone lepus laetum, et inco αpisse .cum tempus sine nunc incepisse itelligino possit,nunc aute omne, medium 'st, Ut unius finis et alteri' principium, ut tempus nunc illud quodcunque dederis praecei sisse confitearis oportet.et ita semper procedas,ut lepus sese offerat perem atq; ppetuum. Quod si tempus perenne est,et motus perennis erit atque ppetuus, est enim tempus ut superius dictum est numerus et passio quaedam motus. Se cunda. Motus ut neque Dist' incepit,ita quoque neque iteritur' est Unqu a ,ut ne ullus sequatur. Na quemadmodum qui motus ortum confitens, coguntur cocedere motum motu primo priorem, ita et qui desiturum putat,cocedere oportebit motum citimo atque postremo motu posteriorem, quia aut eo corrupto res ipsae sinulcorrnmpuns,aut manent lapstites si corrumpuns cum nihil i nihilum corrumpaαtur,abibunt i alterum . Hoc autem esse nequit nisi comitante motu . Erit igitur is
motus citimo et postremonaotu qui positus est posterior. Si manent lapstites, iis dein quae de motus inceptione posita sunt, vigendum est argumentis.
157쪽
2 NRRimi capitis octaui physicorum scholia. i. Et ut vita quaedam omnibus rebus na tura constantibus. Verba sunt in analogia. Quia enim supremum caelum est primit e niuersi corpus videtur motus eius esse prima causa omnium vivetium, Jc rerum M sensibilium ci primus sit 5c prima operatio M ideo aliorum vita operationesq vi
l zi u ira tales mensurare hinc effectiva vita diciturici, efficiat proprias viventium in nitido sensibili operationes. Insuper Sc perpetuus csti motus secundit Aristotelem est imago vitae seni piternae in deo dc illa diuina supermundanam primi entis exprimit vit tan ii vestigium sua veOri salem. Et ut eam expressius at m verius insinuaret, sicut illa est perpetua arbitratus est A ristoteles Ec motum caeli debere esse perpetuum, quo esset maior imaginis ad suum exemplar responsus de assimilatio .rvi. Motus non incepit ita ut ante ipsum nullus prscesserit motus. Quod motus caeli no inceperit eo modo quo posuerunt antiqui, ness mundus per generationem physica, recte asserit ph ilosophus, ec id suae moliuntur rationes ostedere. Non enim per generationem, sed per creatione philosophis incognitam incepit mundus. Quod autem assierit ante quencunque mota, alium prscessiisse non recte sentit,quia primus motus cum primo mobili habuit initium, ut sacrae attea antur literae,solidissima veritate subnixae, quibus hac in re credendum est, non A ristoteli. Est enim maior fidei catholice S summae illius veritatis a qua habet illa suum robur&sulcimen tum authoritas quam philosophi sola ratione naturali subnixi,5c ea qus supra natura facta sunt, illo sublustri lumine percipere non valentis. Proinde rationes ad hanc conclusionem adductae ab Aristotele quia oppositum syncerae veritatis probare moliuntur diluendssunt. Prima quidem, admittendo desinitionem motus in tertio physicae institutionis datam. Et si motus naturae potelia inceptus est, dc mobile oportere tempore prscedere. at si virtute supernaturali iactus est mo rus. non oportes mobile ipsum motum tempore antecedere,sed sufficit mobile, ipsum morsi natura anteire. Quo quidem modo diuina,& quae longe naturae vim excedit virtute, mobile in mo tu simul tempore incepti,dc no nisi natura prscessit quo modo subiectum, suum accidens. Quo circa dicimus res ipsas mobiles n5 perpetuas antecessiisse sed aliquado productas esse, ec ortu ha huisse, non quidem per physica generatione, sed supernaturalem productionem at increatione. quare non Oportet motum antecessisse, per quem res mobiles sunt productae,na huiusmodi crea tio de rerii ex nihilo ad esse prodimo motus non est. Secunda ratio dissoluitur,conclude do ip sum primit ens Zc mouens secundum id quod est, isse aeternu, non tamen secundu mouentis ra tionem. 8c quod ab aeterno mouerit. Nam ante mundi productionem non fuit mouens atqr pro ducens no tamen idcirco concedendii est ipsum primitens fulta quiesces a productione sed fuisse non producens, dc postea fuisse producens. Illius autem non productionis nulla alia causa assi gnanda est in diuina volutas, qus voluit no ante producere mundii & tu cuproduxit,producere illi complacuit. Mobile aut ipsis in no fuit sternum neet ante motum quieuit,quia adhuc non sulti Deinceps dicendu est virtute illam productiva, quia maxime libera est, ad opposita posse, utpo te ad producere, Sc no producere Rea propositione, quaecunq possibilia sunt mouere, cosimiliter se habentia semper mouere, veritate habere clitate moves naturaliter mouet at necessario, Ic nolibere. Atqui primu ens quod mundii produxit. non naturaliter sed voluntarie, no necessario sed libere mundii produxit . quare non oportet ipsum semper mouisse,sed tum cum suae optimae de rectissimae voluntati visum est. Non enim alia causa cur tue produxerit, dc no prius afferenda est, nisi eius voluntas cuius largissima dc exuberantissima bonitate omnia prodieriit ad esse . Neque
ei iam oportet si prius no produκerit,dc postea produxerit, ipsum propterea non suisse in eadem dispositione sed esse demutatii, quia absq: aliqua sui mutatione ipsum omnino id e dc maxime stabile permanens prius denominabatur non producens,& postea producens. non quidem ob aliquam in ipso factam diuersitatem sed in rebus ipsis. qus prius non fuerunt & postea sueriit, sivtamen physica mutatione per solam ex nihilo earum productionem. Tertia ratio dissoluitur, negando tempus eme perpetuum quia re ipsa nihil aliud est motus caeli, qui cum caelo ipso ince pit, quare dc tempus. Deinceps admittitur ea ratiocinatio. si tempus est perpetuum. oportere dc motum cxli esse perpetuum. sed non minus antecedens eius quam consequens est salsum. Demit arra diluitur, negando omne temporis Impartibile eri medium,ut prs cedentis temporis sit sinis. 6c sequentis initium. Nam quemadmodum primu datur momentum inchoans motum caeli, quod nullus alius praecessit motus,ut a quo prima caeli circulatio suum cepit exordiu ita quoque primu aTignatur instans teporis, re ipsa illi momento ide, a quo tota temporis duratio suu sortita
est principia. quare non est confitendit, lepus aliquod illud nunc omnino incipiens prs cessisse . nacum in illo tepore alia essent nunc dc impartibilia, daretur nsic prius primo. quod est absurdu.Sa ne ipsius teporis datur aliquod primi simpliciter instans atque initias, quod quidem assimilatur punino incipieti linea recta,ex quo costat ipsum tepus habuisse principiti. Ipsius itidem temporis erit aliquod nunc postremum quod duntaxat temporis erit sintς. 5c non principiu,quod ammi sare licet punino sinali terminanti lineam rectam,& ex eo liquet tempus habiturum finem. Sunt R in tempore instantia media his duobus sinalibus Instatibus intercepta quorum vntiquodque sinis est unius partis temporis N principium alterius, quemadmodum in linea recta sunt mediam . Vnde ex dictis in quarto phγ scorii capite decimotorio,&iisqus hic ab eo asserun .cdstat philosophum assimilasse tempus lines circulari,& nunc temporis, puncto lineae circularis semper unius partis sint, alterius principio, quod euut de muli perpetuitate perpera sentiret,induxit.
158쪽
Si enim tempus ad lineam rectam,& nunc teporis ad lines tects punctum sui debust)coparasset, continuo & Gp 5c mundum exordium habuisse cognouisset. Cosmisi pene modo dissolueda est ratio adsecunda conclusione veritati itide repugnante adducta,negando scilicet si motus csti ponat desitu sodcirco oportere cocedere motu pos re ino motu posteriore quia scut ovidus no incepit per generatione physica ita & desiturus est no physica desitione .sed sui factoris volutate de cia nitido,csti mot'. quo quide desit ,no manehut res iss eo modo quo prius fuerut ne oportet eas in alterii corrupiti iri.Quod em corrupitur,ti m in alterii corrupi oportere,intelligu de iisqtis physica ac naturali trasmutatione corrupui ur qualis no erit illa mundi de motus csti destio.
Secundi capitis annotat. Minor mundus,homo:& eius smilitudine unumquodq; animal. Minor mud .microcosmus. Maior mutas,uniuersum. Maior inudus,macrocosmus.l Ecundum caput continet unam conclusionem. duas rationes ad eam. trest rationes non esse motum perpetuum probantes.& earum solutiones.
4 Conclusio. Et Anaxagoras& Empedocles haud conuenienter munu d mmdum esse factu asserere Videtur. Primo. Quia in natos explanatio, 3 ne id summopere obseruadium est. ne quid sine ratione *betur .&ne id causa sumatur quod caula esse non possit. Hoc autem in sua ipsa assertione Apaxagoras αEmpedocles no obseruant:quin potius ipsorum dicta figmento similiora videtur. Inquit enim Anaxagoras mente illam infinitis seculis abstinuisse.& postea oper
tam fuisse.semperq; iii futura operaturai neq; causam ulla adhibuit. sic efii mentem illa infinitis seculis otiosam torpentel faciebat. Et Empedocles asserit ad uniente lite munda generari,& adueniente amicitia interire.& id pluribus alternatist vicibus fieri,& interpolatim quiescere. Neq; causam admolitur adducae, cur hunc in modu alterneturvices nunc ortus, nunc obitus,nuc quietis. Debuit saltem Empedocles inducere amicitia est que homines cogregat inimicitia aute seiungit& segregat. fugi ut itaq; abinuicem immici.quare & in uniuerso sic erit. Et quavis
id in i ufficies sit,visus tame ratione sequi fuissset. Quod quide & Democritus faciebat:& eoru.qus facta erat causas inquirebat. eternorii Vero, & eoru que semptant non amplius Volebat nos ratione inquirere . quod in parte recte. in parte Vero
insufficienter volebat. Na triangulum angulos tres duobus rectis habere squales, sternu est:& huius causam inquirimus,& causam habet principia perpetua.&horum quide principioru no amplius causa ulla est. Secundo, Quia nihil in Vmuerosa natura est quod aut ratione aut ordine careat. & natura omnibus que natura constant, ordinationis causa esse videtur:& semper uniformis, similiq; p seueras orσdine naturs tenor Vt non aliquando quide sic aliquando vero no procedat: ut semper ignis ad superna costensus grauiu vero motus semper ad ima. At vero Anaxagoras assertione sua Onfinito tepore res quieuerint: & postea moueri coeperint,
omne tollit ordinatione. Infiniis aute quietis ad motu que postea ponit infinita
futurum nulla ordinatio est: neq; reddi ratio potest ulla cur tunc factum, cur non prius. Vnde etiam fit ut Empedoclis dictum minus irrationale videatur. Nam ponit inudum generati deinde interire.& interpolatim mediis interuallis quiescere & iterum nasci ac oriri: ubi videtur seruatus naturς ordo & tenor.No tamen sussicienter Ut diximus, nulla usus ratione id astruxit. 4 Tres rationes motum no esus e perpetuum .pbantes pariter&earu solutiones. CPrima. Omnis motus est de quodam in qu dam . ut de cotratio in contrarium .sed de contratio in contrarium motum infinitum esse possibile est. igitur nullus motus infinitus & perpetuus est. Secunda. Videmus eaquς nui agitata fuerunt omnino nech secundia se nequς suas partes.Vt sunt ignis, aer aqua, terra, inanima pariter & animata. post huuiusmodi quiete posse incipere motum. quid igitur phibebit & naudi motum itidui ncipi potuisse CTertia. Animalia mouetur post summam quietudine nullo impulsore. no enim ut moueantur extrinseciam qiEcqua afferre oportet. Quid igiturm dum post summam illam quam Anaxagoras astruiti quierem motum incipe
159쪽
re prohibet Si id in minoremudo inspicim us. cur no liceat& in maiori inspicere Et hec ratio fortius persuadere videtur. No tante has rati oes dilueue difficile erit. io CPrtinas solutio. Dicimus nultu motu qui ex cotrario in suu est cotrariu perpete atq; perpetuu esse, sed omne tale contrariis clausum S terminatu:& no semper numero esse posse unu Sc cotinuit: ut neq; ide numero sonus que chorda primo icta reddit.&que secudo icta. Oem ei si motu de quoda esse in quodda, ut de cotrario in cotrariti. sensbiliu motibus applicati debet. Est em preter hos alius quidamo ius que nihil vetabit semper esse unu Se cunde continuit, iuge & perpetim: ut amplius ex sequetibus fiet manifestu . Secunde. No est incoirentes Aqus nusi agitara fuerui, inchoare motu. De inanimisUero nihil mirari dignit est si ut excitenea quiete extrinsecu motore habeat oppositu quo abscente quiescunt,& hoc natura facta quiete. si violeta fuerit quies,extrinseco motu istante abscente protinus modi uentur. Et haec ratio videtur querere causam cur aut non semper quiescat aut semper moueatur sed hoc aliunde fiet exploratum. De animatis autem maiore affert dissicultatem: de quibus nunc dicedum est. ertiae. Dicimus animal nune sine naturali motu esse.habet enim semper in se naturalem motum, &non unum so
lum sed forte multos:quorum i psum totum animal causa no est, sed est intra illud delitescens omni u horum causa. Et idcirco animal no ex omnis motus quiete nullo extrinseco administrante mouetur, sed ex quiete motus qui secundu locum est. cuius causa quadri; contingit ab extrinseco, quandoque ab intrinseco. & a motibus qui plures sunt interius nunc intellectum nunc appetitum mouentibus. Et certe ostendit somnus multos in animali interiores esse motus: cum eius partes exteriora res moueri non videatur ρος aliquo inexistente iterum experrecta surgunt. Ex minoris igitur mundi similitudine non conficias maioris mundi motum post quietem
incepisse. Sed de iis adhuc ex sequentibus aliquid apparebit manifestum.
cundi capitis scholia. viii. Sic enim mentem illam infinitis seculis otiosam torpe emet faciebat. Aristoteles mutatione primi mobilis putauit esse primam ipsius pri
mouentis operationem atqprscipitana. are ne primu moves cocederet aliqua
do suisse otiosum si diceret ipsum qu 1doque no mouisse,quemadmodii dixit Ana T i, di xagoras posuit mundii esse perpetuit.& creti motum perpetuum. Non asit cognouit propria summi boni operatione intrinseca atque naturale qua pater superbenedictus communi cat filio insinita bonitate vita sapientia potestateni ne et itidem perspediit intima ill 1 generatio nem, qua pater ante secula genuit siliu sibi prorsusi substantia aequalem. Ob quem sane,ante mundi constitutionem non e edendus est deus suisse otiosus. Sed solii cognouit Aristoteles ex trinseca operationem dei scilicet moderationem mundi, qua ponebat a deo pendere necessario, sicut lumena sole,cum sol si isset aeternus & lumen quoque haberet aeternum quod plane veritati non consonat.nam pendet illa mundi gubernatio a deo tanquam a mouente v ollitario, atque pro suo arbitratu movente quemadmodum domus ab architecto,qui cum assecutus est aedificandi habitum, in vult prs paratis iis qus ad extructionemsunt necessaria. oponit domum. Et se ne harum duaru in deo operationum si diuina licet humanis conferre) prima qus intrinseca & naturalis est respondet ei qua homo ex substantia sua gignit silium sibi specie similem. verti illa sterna est,hsc vero temporaria.Secunda vero qus ex trinseca est 3c volutaria assimilatur ei operatio ni qua sdiurator construit domu iis quidem natura,sed voluntate,&cum id ei visum atque pia citum erit. Verti in domus edi structione materia prerequiritur. que in inlidi productioe haudquaqua primistebat,sed una cum mundo ad ortum ducta est. hinc dei, recte dicimus nitidi factorem architectum artificem. atque opificem.Sed haec alterius sunt contemplationis. Aeternoruuero.& eorum que semper sunt.Duplicia sunt e terna qus da d et rinalia, utpote propositiones nece si aris,8c qiis nunc platse esse pos uni.Et horii si principia sunt,no est inquIreda causa. si vero coclusiones est pervestigada suntem nati coestistoneu ex princiniis demostrari. Alia sunt xterna in rebiis,utentia supramudanaqus nuc desitura sunt.&horii itide causa rimada est, tu nostra imbecillitas potest capere. Id aut vetuit Democrit cuiuslint etia postoli disticho expressa es. Mitte arcana dei caelumet inquirere quid sit. Cum sis mortalis,quae sunt mortalia cura. Verti potius O aio simus immortales debenuia ea qus immortalia sunt, Se metinosirs cognata, pscrutari in quom vel umbratili coteplatione at speculatioecosissit humana selicitas. Debem'ite sent)tis potius Aristotelis Q Democriti Meedere in ethicis nos hoc pacto adhortatis. Quod
si ita diuinu ad ipm homine est,& vita qus ab hae manat, diuina est respectu Ipsius viis huans.
160쪽
Oportet matem,non quemadmodum mouet quidam) humana nos sapere. cum simus homines, aut mortalia cum simus mortales,sed quoad fieri potest immortales nos ipsos facere cuctassessi cere ut ea vita vivamus quae ab eo manat quod est eorum quae in nobis Insunt prestabilissimum. Nam tametsi parsi est mole vi tamen & pretio multum omnibus antecellit. Vt semper ignis ad superna conscensus.Ignis genitivus est.conlaesus vero nominatiuus est nominali , id e designas quod emicatio at sursum latio. V t Empedoclis dictum minus irrat onale. Id veru est quantia ad generationis mundi 5 corruptlanis eius alternationem in qua quidem tenor dc ordo serua tus videtur. non autem quantum ad principiorum efficientium numerum atque positione rationabiliu est Empedoclis dictum, sed absurdius5c periculosius. nam Anaxagoras duntaxat una posuit primu rerum omni u effectivii scilicet ment E diuina res paulatim a confusa illa cogerie se gregante. quod Veritati 5c pietati si dei no omni quair est dissonii. Empedocles vero duo asi ruxit Prima rerueffectiva.lite generationi .8c amiciti l corruptionis. quod longe magis est absonum at in perniciosum.n1 unitati ipsius insidi tactoris atqt gubernatoris repugnans. Si id in minoremsido inspicimus. uia homoUtriusque naturi Sc sensibilis 6c intelligibilis est nexus re vinculu, ipsiusque inudi ut ait Trimegistus miraculu. Et quscuque sunt in insido intelligibili dc sensibili.
inuenissitur in homine in analogia. Animalia aut e cstera imagines sunt hominis, qui omniu ani milia est veritas.nepe animalia eam virtui si potentiassique habet vestigia, sensum memoria sensuale,atqu e appetii u irrationale . quo iii homo habet veritate scilicet intellem, memoria secula, de voluntate Proinde uni quodque animal in hominis similitudine dicitur minor mudus, quia ad maioris mtidi similitudine est iactu Quod em est in uniuerso terra , hoc est in animali melan cholia,quod est i uniuerso aqua in animali est phlegma. quod aer uniuersi hoc sanguis animalis. demsi quod in uniuerso ignis, hoc in animali cholera. xx. De inanimis nihil mirari dignit est. Inanimata post quiete incipi ut motu extrinseco motore coadiuuate.Si em quies fuerit naturali ut lapidis super terra,motus ab illo loco violetus erit per extrinsecu moves, ut impelles aut ri ci s. Si vero quies fuerit violeta ut lapidis super trahe, applicatu apponeduque est remoues obsee cuiusmodi est franges trabe aut detrudes lapide 5c tue mouebi ε naturaliter. Dicimus animas nitor sine naturali No est adnisti edia manimalia post summa quietudine, hoc est cessarion E a quo ciique motu incipiat moueri. Na a principio animal habet in te motus potetis vegetatius, scilicet couersione cibi in sua substantia nutrit sone digestione Scordis assidua agitatione, qui quia a vivit animal sine quiete permanet no quide extrinseci, sed intrinseci, 5c horti tot si animal non est causa sed forma substatialis animalis intra ipsum latitas,ea em cibit couertit digerit,& mu tat. efficiete calore naturali. Animal tam a motus secundii locu quiete excitatur ad motu , quia no caprimum est, loco mouetur,sed postqua instrumenta sibi natura ad motu deputata, apta sunt mo tui exercendo,&no continue eo motu agitatur sed interquiescit quia ea mou di virtus, ut pro gressiua.&volatiua defatigabilis est.virtus alit nutritiua,continua operatione non defatigatur. Et huiusmodi motus secundum locii causa quandoque cotingit ab e ctrinseco, ut obiecto appeti bili impellete animal ad motu.quadoque vero ab intrinseco, ut in brutis ab imaginatione&appetitu , n homine vero a ratione 5c voluntate,ut tertius de anima et artus ostendet.
2Tertii capitis annotat. CImmobile primo. 2Locusspri a 'naturalis. 2Aliqua .res naturales aliqvs. a Caprificus.siluestris ficus omia quibus innascitur loca dulcindens ac rupes.
s-ῖEnisi caput cotinet una diuisione tres coclusiones,duas rationes ad prima,tres ad setada unu corollarisi ad tertia. CDi iluisio.Necesse est omia entia aut semper moueri aut quiesco i e,aut immobilia esse: aut aliqua semper moueri. quiescere, laut immobilia esse autola aliquado moueri ahqn quiescere,s aut immobilia esse: aut aliqua aliquando moueri, aliquando, quiescere aut aliquata immobilia esse. Et hec discutere uti,
litate ad ea quae pauloante dacta sunt.affert, pariter Se ad prs
sentis operis rursus dubitatorsi solatione.&totius absolutione et copletione. Prima coclusio. Non omia semper mouentur. 4 Aiuntem qui lisc astruiit,omia semper moueri: sed motu illum latete sensui neq; quo motu semper moueantur, deuterminat. Sed id falsum esse monstratur. 2 Primo, quia natura est principi u quiertis,Vt et motus. Ita igitur dicentes principium negant physicum, falsum igiturdiscunt omnia semper moueri. CSecudo. Non omnia semper generantur,aut corino Puntur,augmentantur aut diminuutur: neq; continuantur auctio et diminutio sed semper inter auctione et diminutione mediu interiacete oportet: Vt si tot guttae
aut innasces caprificus labia cauent.non oportet qualibet gutta lapide cauare, et