장음표시 사용
391쪽
CPrinib. Quia si quod illorum esset aut quidam ut alui defluxus ab illis corpus
esset quodcu sit toti perspicuopraesens duo corpora simul erunt atq; se simul oc, cupabunt.quod fieti non potest. CSecudo. Quia tenebrae suti uirimis priuatio nost aute ignis. 1 olis astri aut corporum defluxus.. Corollarium. Vnde fit ut Empedidocles absurde satis censuerit lumen inter terram Sc continentis caeli ambitum ferori, nosq; interdum latere. CN a dignaretur venia, si paruo latum spatio latere diceα, ret .sed in tanto quantam ortu clauditur,&occata spatio idem sibi cocidi magnum postulat,3 nona rationis c orpore profecto admittedum. CSexta. Perspiculi coloribus vacat,& vide se inuisibile est. CNam quod sonos capit.de se sonis est va acuum: Sc quod odores,inodorum, tale autem perspicuum ad colores, cum potentia sit, quale aer ad potentia sonum: perspicuum igitur coloribus vacabit, eritq; ut de se inuisibile. Septima. Et si proprius uniuscuiusq; rei color in deatur in lumine. no 18 tamen omniavisibilia spectantur inlumine. Na nonnulla sunt quae no inlum se sed in tenebris cient efficiuntq; sensum: ut ignita fungi quor udam animalium cornua piscium capita: squamae, uti, putres arboru truncia carie situ marcidi, quorum non est Unum nomen quo simul ea complecti posminus. Et qiuam ob causam
50 in tenebris 3c no interdiu fulgeat, postea dictui i sum Octaua. No recte Dranocrit' putauit,si totu quo cernimus spatiam Uacuit esset, expediet ius acutiusque singula videri: adeo ut medio interstite vacuo formica in caelo a nobis exactissime ae
expeditissime viderer . CPrimo. Quia id cognitu est, quod in lumine spectatur,
colore esse, naturaena eius est mouere aetii perspicuum Vt aerem:qui cum sit ocutilo attiguus, mouet oculum, hoc indicio cognitum Q si colorem habens supra ocul a posueris.non videbit oculus sed cum fuerit medium a perspicuum. Actus auteperspicui lumen est existente igitur vacuo medio spatio, nullus percipietur color. Perperam itaque opinatus est Democritus res singulas tunc expedietius acutiusque videri. CSecundo. Fit visio cum sensus assicitur ipse autem , colore qui videtur,affici nequit afficitur igitur a medio. Ipso igitur existente inani .non fieret visio,qua αre no modo existente medio vacuo,no exactius Videretur, sed ne omnino quidem
videretur. Et idem subit iudiciu de sono se odore sapore.& tagibili. Ea siquide supra auditus odoratus gustus,&tactus sedes locata ,sensum non esiiciunt.sed medio ut sentiantur haec Omnia ment. In sono enim media est aer in colore perspicua in odore innom in tu est.& est aer & aqua.al iqua communi passione assecta. Aquatiles enim animantes sensum odoris obtinent, A caetera quae in terra degunt respiαrantia: quae sine respiratione olfacere nequeunt. Quid in saporibus. quid in tangibilibus sit mediu &eoru quae modo tetigimus causas posterius adiiciernus. CNona. Sunt nonnulla quorum color&inlumine Mintenebris se prodit. CNam si amamae mouent actu perspicuum,aliorum colorum naturam imita lo quare interdiuqo se produnt. 3c medium ipsum afficilii, redduntque actu perspicuum:quare noctu isterum se manifestant. Ex his itaque notum est quod intenditur,& visibiliu hases se disserentias. haec solo lumineataec solis tenebris, haec Vero utrorunque naturam imitata,& lumine & tenebris deprehendi.
Epthnicapitis Lliolia. iiii. Nam color m ita diffiniunt.Color interdum comunEgeneralemet habet rationem qua qualitatem omnem a visu per se perceptibile co plectitur continet suo ambitu lucem lumen fula rem splendorem, pacorumlaffectiones visibiles quo modo hie non sumitur sed in eo loco quo Aristoteles di cit Omnia corpora colore participare interdum vero ratione habet peculiarem,&propriam ad eam qualitatem qua opaca eorpora affecta sunt perlume a visu perceptibilem secadum quam rationem lux lumen,& fulgor colores non sunt.Et hoc modo in praesenti capite suomitur,diffinitur is esse qui natuet est mouere ama perspicuum hoc est,qui natus est, suam spe ciem diffundere per medium lumine collustratum.Dicitur enim actu perspicuum, quod lumine est perfusum & cui in pra sentia adest lumen .potentia vero perspicuum quod lumine quide ca ret,natum est tamen eo oppleri, ut nocte intempesta aer domoru tectis occlusus tenebrosus.
392쪽
- perspicuum enim est quod suapte natura visibile non est .Haec diffinitio depure psi Icuo inte ligenda est quod nullum habet natiuum colorem sibi congenitum,idcirco ipsum de se no est v iii
hile nam ingen Itam non habet De la sua forma productam qualitatem qua videatur quemadmodum tamen habent opaca corpora proprio natiuo Q colore affecta. Alieno autem visibili diaphanuest conspicuum,nam ab extrinseco productum visibile, v t alucido lumen recipit , quo redditur spectabile. Caeterum sunt dc quaedam perspicua mixta quae lumen secundum interiores par ceu suscipiunt, & proprium habent colorem.Vt rubeum aut croceum,qualia sunt vitra depicta.&lixe media sui inter opacum 5c pure simpliciterque perspicuum, de quibus no intelligendae si praesen diffinitio. Lumen autem diffinitur esse actus perspicui,ut perspicuum est,actus inquam accidetarius.Nempe ut ab albedine paries dicitur albust,ita a lumine denominatur quicquam a ctii perspicuit, quare ut albedo est actus 5c forma accidentalis albi ut album est,ita , 8c lumen est actus format perspicui quando quidem per lumen quippiam est actu perspicuum, & lumen dat corpori esse adiu perspicuum, ipsumque in tali esse conseruat,siquidem preesente lumine corpus actu perspicuum est,&absente lumine desinit esse actu perspicuum.Et revera lumen ad actu perspicuit se habet ut virtus ad studiosum,utrunque enim est prIncipale,cuius denominai tuum etsi re conueniat,voce tamen a suo principali discordat. Ivii. Perspicuum igitur coloribus vaca hit. Dicitur perspicuum colore vacare, nullum habeat sibi natura insitum innatumq.8c deter minatum colorem nam si talem haberet,omnia per ipsum visa consimilis apparerent coloris,n inde atque quicquid pervitrum croceu videtur apparet croceuEsset igitur is a natura determinatus color impedimento rerum coloribus recte discernendis perinde atque congenitus aeri sonus obstaculo esset sonis & odor odoribus percipi dis. Quod ne fieret, natura melius rebus cosuluit . idendi austendi de olfaciend i media coloribus sonis Ic odoribus vacua effecerit . Proinde aspicuum suapte natura inuisibile dicitur, i, de sua natura nullo adueniete extrinseco nihil in se habeat unde videatur. Iviii. Et quam ob causam in tenebris & no interdiu fulgeant. Causa in pro ptu es . in diei maius lumen ea impediat videri fulgori mapparetia neget acadimat, luminis au tem absentia nocturno tempore huiusmodi fulgida visui stat peruia, haud alitercpsidem caeli interdiu non videntur,& noctu sunt nobis conspicua. Neq; posset hinc sumi argumentum, colore posse sine lumine videri,quod lumen videatur esse impedimento sulgori, astrorumque luci conspiciendae, nam neque lux neque fulgor color est in hoc loco.Et huiusmodi impedimentum non
ex luminis substantia prouenit,& quatenus Iumen est, sed ex ipsius intensione dc vehemetia,qus alia visibilia obtundit.
Doctaui capitis annotat. CGurgulio guttur spiritalis simila, ac arteria vocalix.
- Clauum caput continet unam diuisionem .undecim conclusiones unucorollarium ad primam .duas ad septimam unam quaestionem, respons
Sc sonorum disserentias post nonam , vocis dissinitionem post
undecimam. Diuisio. Duplex est sonus.Vnus actu, alter Uero pora tentia nam sunt quae plaga illata actu sonum edunt: ut aes,&quscunq; plana et I aeu ς' uia corpora , et hic sonus actu dicitur. Sunt vero quae actu pulsa tamen sonare pos sunt: vi nominata, et eorum sonus potentia nominatur. sunt deinceps quς neq; actu neq; potentia sonum habent: ut spongia, lana pili, Prima conclusio. Sonus actu
s percipi debeat sit inter corpus sonans et auditum. CNam fit actu sonus .alicui' sit ad aliquid attactu percussio enim edit sonum et in aliquo semper: exauditura; cudere que sonat,ad aurem delatus, mediutia opplet spatium. CCorollarium. Quo ε
fit in Uno solo existente corpore non eliciatur sonus. N a at iud est Verberans, et aliud Verberatum atq; percussum. Fit enim sonus.alicuius ad aliquid attactu, & in aliquo. Secuda. Sonus non fit sne motu. CN a percussio non fit sne motu, λου si nus autem non fit sine ictu et percussione no fit igitur sonus sine motu. C Tertia. Non ex quorumni corporum percus Itone eliditur sonus. Nam ut diximus. Iana 6Set pili collisa non perstrepunt essiciuntve sonum: sed corpora dura, i suta et cotaua. I sui a quidem, et integre magis seriatur incolumiorq; aer ,minusq; fract' perducitur ad auditum concaua vero, inrefractione complures post primum cogeminat ictus cum aer motus ac agitat' libere exili reno possit. CQuaita. Sonus et in aeui e et in aqua editur: sed in aqua subobscurius. Et in aere et in aqua edi notu est.
sunt enim liscinedia inter sonans et auditum. Et st subobscurior in aqua, hoc ideo
393쪽
h7 est,quia sopitur hebescitq; in ea. Quinta. Et si aer sonbrior si aqua .non lassicit
tame ad soni editione: neq; sola aqua. CN a Ut dictu est requirutur solida corpo ,ra Scut ad aerem ict' fiat priussi diffundas. Qua ypter aer aliquo ut virga cito Rvehementer pcussus sonat: tuc duoru Sc percussi & medii iuges ossicio.tuc em plana molioq; pcutientis velocitate diffusionem anticipat aeris: queadmodu squis
arenae cumula cadente velociter cedat, eiusdemq; casu velocitate; veniat. Sex68 ta. Cum fit sonu .sen predditur echo, etsi no semper audiatur Echo est soni re, flexio.aere ob Uas aut locum ipsu circundantem .in pila repulsa resilie. e. Et i se per reddatur patet . naita fit in sono, sicut in lumine. Atqui lume semper repcuti, tucialiogno ubiq; Uti umbra .fieret lume, sed extra locu illu i quo solis radii pertῖgunt, sumae essent tenebrae hoc autem falsum .Fit igitur semp Sc soni repercussio: quare redditur echo dc quod non senap audiatur idem ut de lumie Dditur indicii dnam non ab omnibus sic refringitur lunae,Ut semp appeat. sed iterdum iacitur Umbra ubi minime lumen percipitur: sed ad eam terminatur sensibile lume. Sic celio non sem p redditur sensibilis, sed cum a solidis concauis, εc planis exceptus refrini, gitur sonus. Septima. Non longe distat a vero Q antiqui audiendi facultate vaα 'B cuo attribuerunt. JNam ad audiendum aer maxime Pprius aptusq; videtur seracitq; audire percusso laeui .cu Unus δέ continuus fuerit ad auditum usq; agitatu peralatus. Aer autem eoru opinione inane erat 3c vacuu,no igitur longe distabant ave o ro. CPrimum corollariti. Nimirum igitur auditui connaturalis congenitusq; aer. inest. Sic enim exteriore aere moto internus aer excit' meliorepitat audiendi lacultatem. Secundu . Fit etiam iure Vt non ol ex pte aiat audire debeat. a noz ubiq; tra sit aer neque talem natiuu dc congeneu habet aere,ad quem agitat' exterisorpseratur: sicut neque ubique aiat humidu habet pupillae. Loctaua . Aer pse i γ' sonus est. Quia facile dissipatur.disiicir.3c omni corpori Ultro cedit. Si tamen arotior fiat illisio .diffundique *hibeatur, elicis ut dictu est sonus. Nona . In
7 terit' aer auribus i litus immobilis est. Hoc em ideo est,t omnes motuu disseretias exaetepcipiat. No tamen o ino imobilis est sed placide traquilleque agitaturi citra turba aliqua aurisque obstrepitu .Hinc inebrana coiectus Sc couolutus est, Scauti; iter inflexuosu atq; infractuosu factu est,ne laedatur ne turbet . a sua ve traquill itate dimoueatur. Et i aqua audim'.ca viarii aliaet' difficultare defendis . ne aure subeat cum Uero subit,organum indisponit,& non amplius audimus. Et cum inebrana qua contegir congenit' aer laeditur.auditio ipeditur. perinde atque laesa cuticula pupilla obuoluente,ppeditur visio. Et a umentu incolumis auditus est si auri aliquo ut manu contra admoto insonii' 8c tinnitus quidam aeris ut cornu s natis obaudiatur. Ille tamen sonus no est insito aeri proprius, sed alienus. Hinc anutiqui nos inani3c vacuo audire t illo aere interno determinatoque egeamus) iteru trahere potuerunt opinionem. . Quaestio. An Uerberans, an Uerberatum sonet, an utrimque . sed alio modo e Responsio. Sonus eius est quod illo motu agitatur. 8d resilit,cum corpora lamia feriuntur. Debet enim quod Verberatur, planum esse.
S aequale: ut inde uniuersis aer totus concussus resiliat. Nam non omne verberans
S verberatum vidictum est reddunt sonum: ut si acum acu colliseris, sonum
non elicies. CDisserentiae sonorum actu hae sunt,acutum, et grave. Sicut enim co
lores non sine lumine percipiuntur,ita neque hae sonor udisserentiae sine sono acta quae a tangibilibus ad sonos transferuntur. Nasicut tangibile acutum cito tactum pungit et penetrat,ita sonus acutus celeriter auditum mouet, quasi purgens. Et ut obtusum tangibile tarde tactum ut trudens obtundi t,ita grauis sonus auditum. Notamen graue 3c acutum idem sunt quod tardum εο velox: sed tarditate ac celetitate
pariuntur.& obtusum lentu efficere videtur motum: acutum Vero et gracile,comi, citatiorem. Sed de sono hactenus,nunc de voce aggrediendum est. CDecima con
394쪽
tiusto. Vox,solius est anil nantis,etsi non omnium. Nam nulla inanima voce sadunt. Et si vocis nomen nonnullis attribuatur instrumentis, Ut tibiae, i yrae .hoc p
prie non est. sed similitudine quadam ad id quod proprie vox est : quod imitentur
eiusmodi soni vocis humanae sonoritate, & allocutione. Et sunt pleraq; animalias ut exanguia, & sanguine praedita,ut pisces quae Vocem no eliciunt,& id sane non sine ratione euenit.N 2m sonus motus aeris est exanguibus autem nulla est pellediaeris facultas.& pisces aerem non attrahunt: utpote qui in aquis degunt. Et pisces suos amnis Achelous nutrit, sonitum attritu brachiam edunt. CVndecima. Vox onus est animalis sed neque omnis, neque ab omni corporis Pte. CN a manus col νγ lisae strepitum edunt.qui non est vox: sed ad gignendam vocem haec requirutur, Pcutiens,percituum & inquo. Hoc emaerest.no omnis, sedis spiritus quem vim,rio ordine anhelitu accipimus et reddimus. Et quemadmodum linguae dupleκ est officium. Primum est gustadi, adUitae necessitate:quapropter in omnibus hoc obtinet officium. Secundum est Ut loquelae sit Usui : ita spiritus quem anhelitu ducimus. et alternatim emittimus,duplex est Usus. Primus est ad internum temperandum calorem necessarius quidem: cuius causa ex alio requiritur loco. Secundus est aderingendam vocem boni quidem gratia et non ad vitae necessitatem. Mentis eni interpretatio nimirum boni gratia adhibita est: et ei commoda aptaque tradita sint i strumenta fauces et pulmones. No sine ratione igitur ea sola animalia vocem eliciunt quae respirant, et aerem attrahunt. Et haec ea ex parte carietis sui calidiora: vi quae aere egeat atracto ad praecordiorum calorem temperandum,et quoquo pacto refrigerandum. Diffinitio. Ex his vocis diffinitionem elicere ficile est. Vox est so, nus aeris ab anima respirati percussi advocalem arteriam,cum alicuius significationis imaginatione. N 6 enim satis esset respirati aeris percussi emissio.ut tussis. sed ad gurgulionem percussio fiat oportet, et cum quadam intentione assectione ve si,mit icandi. Et quod necessaria sit ad gurgulionem et sonantem arteriam aeris perucussio hinc sumitur indicium,quod non contingit expirantem et respitantem voce unquam emittere, sed aerem continere oportet,et ita internu concutere. Hinc itefit cognitum ,cur pisces sint sne voce,nam gurgul ionem nonhabent et hoc. quia norespirant: et qui eos respirare arbitrantur,peccant. Sed cur non respuent, alio disserendum est loco.
Ctaui capItis scholia. lx s. Fit Inter corpus sonans Raudiis. Corpus sonas dieitur, id , quod pulsum, num efficit, nec in eo sonus est sicut neque caliditas in sole qua uis calorem in aere producat sed est sonus in aere circunsanie de attiguo corpori sol ranti R idcirco aer sonorias dicitur siue soni susceptiuus distantior autem aer non -- f sonu sed soni speciem duraxat suscipit,& ad aure υM: perfert.tian sonans rationem adtionis habet.& quod ab eo stat sonus.Sonorii vero ratione passiois quod in ipso suscipiatur sonus ut subiecto.Est ergo proximus corpori sonati aer ut corpus coloratum quod V trunci ipissa habeat qualitate sensibilem Remotior vero aer ut perspicuum inter coloratu corpus divisum interceptum per quod coloris species diffunditur sciitper aerem remotiore species soni. Simil/ter corpus sonans est ut candela lumen producens quod tamen in se non habet aer attiguus in ranti ut aer candelae prox smus per quem diffunditur lumen. Aer vero distantior a corpore Gnate est ut aer semotiora candela,in quo solum lumsilia suscipitur species.&oculus in hoc exist Eslume per suam speciem percipit, Ut auris sonum per sua specie pespit. Et quρ admodueade numero lux idemque color videtur simul a diuersis.sed me diuersa, numero species quae sunt in oculis singulorum ita idem est numero primus sonu, qui a pluribus auditur,at diuersae sunt eius spe cies in auribus singulorum. Hinc ei iam mi spicuum euadit.sonum esse in cor re sonoro atque medio,& non in corpore sonante ut campana aut lapide plerique existimant nisi idem te ipsa esset corpus sonans. di sonorum .ut aer virga percussus aut expiratione emissus in quo ut subie isto sonus est.Neque debet cor a Gnans comparari ad coloratum, sed potius ad id quod opaco colorem inducit,ut piet rem,aut tinctorem. lxviii. Fit igitur semper 5c ni repercussio. Cui .
in sua Metamorphosi legantissime describens sabulam Narcisti dicit Echo quam poetico: nympham dicit innuit autE eam esset soni rest Ionemo solum ultima verba loni directi reditia in
more nympham dicit serre .l ta enim inquit in tertio libro
Tamen haec insine loquendi Ingeminat voces,auditata verba reportat.
395쪽
Nee sinit incipiat,sed quod sinit illa parata est
Expectare sonos ad quos sua verba remittat. Ante ait emoriar, quam sit tibi copia nostri.
Rettulit illa nillil nisilit tibi copia nostri. Id tamen vero no est consentaneu in . tametsi auditus illud ipsum ita se habere Iudicet, quin immo vii aqua quaeuic soni directi pars tam prima es media qua ultima rectediitur. Eade enide qualibet mili ac, soluratio qua doquidem aeque ob loci concauitatem ea pars aeris in qua prima aut media recipitur in h. At piri Eni directi par resiliat repercutiaturque,atque ea in qua est ultima soni particula. Quod aut e vitima soni reflexi pars & quae finisoni directi responde solui audiatur, ex eo venis, quia cum iis PQ - te vivit. sterior pars soni directi simul fit prior soni revexi qui debilior ob sonum directum sortione cum eo tactu rio auditur. Cum vero posterior ut soni reflexi pars,sonus directus iam finitus est, ideo illa no impedita ab aliqua soni directi parte quae simu I fiat facile auditur. uod si quis singulas Pris orationis e directo sono audienus particulas interposita teporis mora sigillatim proferat singulam audiet sonum reflexum, eo quide tempore quo soni direcii fit silentium,ergo de si tota di ctio aut oratio continue proteratur,tota res lectitur,etsi non secund u qualibet partem reflecti per optatur. Nam pausa dc continuatio non variat soni speciem. lxx n. Aer insonus est. Non dicit ut aer inson', quod nolit natus sonia recipere, cum paulo ante dictum sit sonum & in aere dc aqua sexi, Sc in aqua quidem subobscuriorem sed quoa non sit natus sonum efficere propter nimia eius subtilitatem qua tacite sese diffundit.&cuiuis rei cedit. Sonantia aut e corpora debem dc dura creta solida, quo comodius ex ollisione perstrepant. Quod aute aer virga percussus sonet dc sauci hus illisus in vocis et Formatione similiter lateribus tubae aut similae sonum edat id de se non est, neq; suapte natura ei contingit, sed propter celeriorem,qua eius prohibetur diffuso,c5stristione, S ad cotinenti si latera impulsione. Si quis enim lente aerem Virga agitet, non efficiet sonu, aut si quis sine collisione ad fauces, aut absin violenta ad latera instrumentorum concavorum aeris impactione expiret, minime voce formabit. I ral cum sonat aer, id violetae eius impulsioni, angusti oricir & arei tori eiusdem coactioni tribuendum est Et eum aer ad solidum .impulsus sonum es si cit , illi e idem est te ipsa corpus sonans, dc quod sonum suscipit, ratione tamen diuersum, utpote aer agitatus, cum vero Vtrui insonas est solidum dc durit,neutru eoru soni est subicia diu. Ixx. i. Nam sonus, motus aeris est. Id non accipiendia est Ut verba sonat,sonu scilicet re ipsa esse motu aeris. n. sonus, qualitas est solo auditu Per se perceptibilis, motus aute aeris,latio est,&secudii lo mutatio est que sensibile comune, de tactu Perceptibile dc visu, nisi eius obsistat subtilitas, qua se non modo re ipsa sed S genere physico discrepant. Sed hoc intelligendum,ut quod inest cauissim explicet eius cui inest, dc ea proposit ioe denotetur sonus fieri ex motu aeris nempe aeris ni tu causa est ei siciens, sonus,eius ellectus. Et huiusmodi rationes loquendi rectam potius intelliis centia quam importunam calumniam est Iagitantes,frequentes sunt in disciplinis. praesertim in iis definitionibus qax dicunt propter quid oc causam deliniti, t lunae d. liquium no absone desimi iretur interpositio terrae inter solem be luna,quod ex huiusmodi interpositione fiat 8c tonitruuhaud inepte diceretur illisio exhalat ionis ealidae dc siccae ad latera nubis, quia ex tali concussi ione editur tonitruum. lxx Uub Vox est sonus aeris ab anima respirati. Haec vocis diffinito si alienis truscule consideretur,quadruplicem vocis causam replicare comperitur. Formalem cum dicitur esse sonus materialem, praesertim eam in qua est,explicat particula,aeris ab antri a respirati, in eosqii idem est vox ut siuo subiecto. Efficientem innuit quod subiungitur, percussi ad Uocalem artex iam nempe aeris ad fauces illisio Vocem efficit. Demum dc sinem gratia cuius designat extre ma particilla,cum imaginatione significandi. Nempe animalia rationis expertia vccibus a natura concessis suos affectus gaudium, timorem cupiditatem. 5c cxtera id genus significat. quos Schomo naturalibus itidem vocibus patefacit,& praeterea vocibus ex instituto su nisi cantibus, indris notioes 5 quicquid animo Versat depromit ad ingenti cultum. virtutiset institutione, quod secundum caeteris animantibus negatum est,&soli homini rationis participi conccisum.
CSensorium . organu. COlfactu , odorandi sensus. odoratus. su Uitu. fumo suffumigio. Bitume ex mari mortuo lacu Syris trahis: quod & al phaltus dicitur.
O num caput continet quatuor conclusiones, quatuor rationes ad prio linam. duas ad secundam cum corollario primae . tres modos inodorabi. tu post tertiam .unam quaestionem. eius responsionem. tres rationes quod non respirantia odorant.& Unum corollarium post quartam.
Priim conclusio. De odore 3c odorabili non v' adeo ut de dictis. facilis de propia determinatio est. Pruno. Quia no est ita facile deprehendere quid si odor, sicut quid color,quid lumen, quid perspicuu, quid sonus, hoc eni ideo eue,
396쪽
nit. et olfactum perdebilem habemus.odoratur en i praue homo.& multis animalibus.ut canibus. Uulturijs.hoc sensu inferior est. CSecudo. Quia nos non sine dele,ctatione aut fastidio odoru differetias percipimus hoc aute in visu Sc auditu no ac eidit. Et ideo hic sensus homini datus esse videtur ad melata, no Ut odores quales in se sint percipiamus,sed quales ad nos perueni ut. Itaq; dissicilior ipsoru deprche,sio est. Tertio.Quia odorum sensori u minus cognitum exploratum habemus. Quarto. Ita homines odores ipsos coprehendere videntur, quibus odorandi senasotium obtectum est. Ut animalia duros oculos habentia apprehendunt colores. At, qui colentaneum videtur huiusmodi durorum oculorum animalia no omnes sentiure colores.sed eos qui ipsis terrorem tristitiamque ingerat, qui ve voluptate afficiat.
quare neque homines quoscunq; diiudicabunt odores. CSecunda. Etsi odoris diffici talis sit natu rae deprehen sio, ex saporum tamen similitudine nobis ad hoc patebit adiutus. Primo. Quia certum gultum habemus,l gustus quidam sit tactus, homo
autem certissimum habeat tactum:& cum homo a caeteris in reliquis superetur sensibus,in hoc Uno euincit superatq; omnia. 2Corollarium. Hinc fit ut homo ania sam alium prudentissimu cognoscatur. CAttactu enim, mentis aptirudo aut ineptis tudo duprehenditur,duros em earne mentis hebetis,& ineptos: molles vero, bene ' aptos esse dicimus. 4 Secundo. Quia ex saporum nominibus odoribus nomina indimus.Vt enim saporum hunc dulcem nominamus,hunc amarum,pinguem,acre, acutum: ita quoque odorum tracta similitudine illunc dulcem dicimus,atque hunc amarum, pinguem,acrem acutum. Et quadoq; in odore S gustu similes couentutdenominationes Ut in melle,&croco . Mellis enim odor dulcis, & dulcis mellis saupor. aliquado Uero discrepant. CTertia. Ollaetiis.odorabilis est,dcinodorabilis. Nam ut de visu auditu,& reliquis sen sbus ita Sc de odoratu .visus aute est visis bilis N inuisibilis .auditus audibilis,&inaudibilis. Eiusdem enim sensus est cognoscere sui sensibus praesentiam , et eius absentiam .praesentiam qu idem per se, abi enatiam Uero per accidens .est igitur olfactus.odorabilis et inodorabilis. CTres modi Dinodorabilis. Inodorabile multis modis dicitur. CPrimo. Quod omnino odorem non habet odoratique natum no est: vi color. 4 Secundo. Quod debilem εἰ vix sensbilem habet odorem. Tettio. Quod prauum tetruque habet odorem. Cinar tata. Aer 3c aqua.olfaciendi sunt media .In aere .de nobis constat. In aqua vero.N Languine praedita et non praedita illud monstrant:quia eminus alimenti odorem percis pientia properant ad illud sumendum adnatare. 2Quaestio. An omnia quae sunt si odorum capacia.consimili modo odorentur. CResponso. Non omnium con11ra milis est odorandi modus. Nam animalia respirantia spiritum trahendo odorantu cuius haec sunt indicia. Si spiritum detinet homo aut expirat,neque eminus neque comminus etiam si rem olentem in ipsius nares fundas sentit. Si enim in odoram di sede atque sensorio id perpalam est.nam omnium sensuum commune eli, lenus bili sensorio supraposito non sentire. Insecta aute animal ia .et quae sanguine cas , Vrapes: hoc pacto,cuno respirent.odorare no possimi. Odorantur tamen. CV mo. uia conueniunt longe ad odoriferorum pastum habent igitur alium prae equinque qui assignati sunt. sensunt aut olfactu odores discernunt no autem habentalium .habent igitur olfactum. Sensus eni tam bene quam male Getis oIa factus existit. Setudo. Grauium odorum lassitu,Ut bituminis et sulphuris fumo corrupuntur: s ut et homo. Odorantur igitur non respiratia et alio quam spiritus attractione modo. CTertio. Quia ut animalium oculi diuersi sunt sunt molles: et hec palpebras pro oculi munimento habent: quibus non apertis deue IatisPe.non c5tingit animal videre horum Uero duri sunt oculi: quae hoc gfollieulorum cooperculorumque carent et semper colores apertos et Occutae rabent ita hunc in modum diu risi sunt oloratas. Nam ira respia antibus adopera
397쪽
ius gererct itur est.quem,cu spiritum dati mus, aperimus ampliatis viarsi meati, bus. No respirantium vero apertus:&persimilis duris animaliam oculis, itaq; seni per habet oecurrentes Sc in aperto odores monaute respirantia .n si spiritum duco do sensorium revelent ac aperiat. Corollariu . Hinc fit ut respirantia in aqua no, odorentur. CN a i n aqua respirare nequeant. Et est odor sicci, sicut sapor humidi. hinc res csi adolentur,incendi intur calescunt suauius fragrant. Et cum res no perci
pitur olfactu talis est odorandi sensus potentia.qualis ipsa sit aetii.cum aute olfactia percipiuntur actu Atalis sensus est a u. Et de odore&odorabili hacten . ,
- ' in i capitis scholia. lxxiv. Et multig an unalibus ut ea ibus vulturii; hoc sensu in ea L. Pega sicior e si . in serior quidem non dignitate dc perse et ione sed percipiendi acumine, nonenas motam exacte rerum percipit Odores vi canes Odorem ferarum dignoscentes,&ol ua iactu hominem ab homine secernentes aut sit vultures,qui procul cadauerum seritiue spiramina 8c ad ea depascenda magno spatii interstitio aduolare dicuntur. id tamen non arguit olfactum in homine minus esse periectum quam iri canibus aut vulturibus.nam non quia senissus aliquis acutior est protinus est perseetior. Dicitur enim aper auditum habere acutiorem ho mine Ac lynx visum que dignitate humano visu & auditu inseriore e:se negabit nemo. na dignitas viritis sensus supra aliti in persectiori conteperamento Drgani consistit homo autem tale conte perameniti habet longe perlectit risi θ excellantissimsi idcirco sensus exteriores omnes habet animalliam irrationalium sensibus digniores. lxxx. Q aegustus quidam sit tactu . Id in analo. pia dictisi intelligatur.' a gustus taetui affinis 5c germanus,semper ei contui eius est ut ne gusta . . tio quide sine iactione sat υnquam tametsi sensus illi n5 minus inter se discriminis habeat. qu vistis 5e ab ditias Proindecu huius libri cap. secti do numero xvita dicitur tactus a caeteris sensibus senigiod de tribus primis sensibus quoru extraneia est mediu debet uitelligi, no aute degustu nasine eo vi qui sit ad naturae nec initat e Sc mediti habet sicut & laetus intraneu) tactus inueniri in animalibus no potest.Et propter hane naturae affinitatem gustus interdum nomen tactus sortit, Ssub eo in telligitur vi cap. tertio huius numero xxv q.cti dicitur,o me animal sensum habet alin ii. Is aut e tactus est O alimetii coueniens a disconuenienti gustu potius qua tactu secernamus,
estent gustia ad dijudicandum alimentia datus. lxxx a. ClsaAtis,odorabilis est, de inodorabilis Quemadmoda color 5c visibile re ipsa idem esse dicta sunt 8c sola ratione diserepare, ita odor de ovolabile solii rationis habet discrime. Ratio enim odoris absoluta est & qualitatis. Φ scilicet se
cundu eum quippia dicitur Odorum ratio vero odorabilis relativa & ad aliquid quodet quic natu sit ollactu percipi, resertur eni odorabile ad Moratu haud secus ac υ isibile ad v in m. t laque olfactus est ipsiue odorabilis at odoris laqua sui obiecti proprii Ec per se. Nempe ut eolor sua iri aere specie producit qus diffunditur uso ad oculii ita oc odor in te odoravi suo subiecto manes. dii odit suam specie per aerem. dg huiusinodi spiramina a doliactu usque perducuntur atque ab eo percipiuntur Est etiam odor ipsius tuodorabilis primo atque in prima suaru acceptionsi, issest illius quod odoris est expers, per accidens tamen.&sui obieeti priuatione, quemadmodii de vi sit 5c auditu dicit litera. lxxxvi. Hinc res cum adolentur, incendiatur,calescunt suauius fragrat. Id iacile ilius ostendit quod cum igni imponitur fragrantissimu reddit Odorem. Nempe spiratio S odoratio sit effuniatione a re odorisera perorandi medium sicut visio lumine Rauditio mo tu aeris,calidii aut resoluit & segregat vapores Ec sumos. Hitie tempore calido Borex suauius spi xant quam frigido nam frigiditas obtundit 5c hebetat odores. prohibetque diffundi. Hinc etianonnulla odifera cum contrieatione incalescunt percipiutitur iucundum odorem habere,qui an tequa ea motu illo calefacta essent,non percipiebatur.
Decimi capitis annotat. CPotulentum, quicquid in usum potandi est praeparatum. i
Ecimum caput continet quatuor conclusiones. duas rationes.& duo corollaria ad primam: unum corollarium ad secundam.
Jc species saporum ad quartam. CPrima coclusio. Gustabile. quiὸdam tagibile est. Primo. Quia quod n 6 extrinseco meo
dio, sed solum sentitur intraneo. tangibile est, gustabile autem non extraneo, sed solo sentitur intraneo, est igitur quiddam tanagibile. Secundo. Quia illud in quo ut in materia cossit salapor,& sine quo sentiri no potest.est humor, humor autem solius tactus est, est ign 83 tur gustabile quiddam tangibile. Primum corollarium. Quo fit utexistente; in aqua, saporem ut dulce deprehendam mon quia aqua gustandi sit medium. sed q,
sapor humori permixtus Mi quemadmodum in liquore quem bibimus. Nequu
398쪽
smile est vide colore sono.& odore.no enim ideo per aerem aut aqua percipi L quia immisceantur, sed quia haec sunt media ipsis ut ad organa deferantur apta. Sine enim aliquo a sensu ablucto. Visus auditus, oras. sensatione explere nequeut: quod facit gustus. Secundum. Fit etiam Ut quicquid gustandi sensum afficit. hu, midum sit,aut actu. t potetia. CNam absq; humore ut dictu est nihil assieitia asporis sensum. Et sunt quaeda humida potentia quae statim ad amam sunt redueta, ut sal cum primum admotus fuerit lingue. statim liquescit. liguamque humectat. Secunda. Gustin.gustabilis est Ringustabilis. Nam id ita sit in caeteris sensi, sobus: Vivisus visibilis est, ut coloris:& inuisibilis.Ut tenebraru quas reputat inuisibiles.& auditus,audibilis,insoni:&inaudibilis Vt silerii.& odorat' odorabilis, ut odoris: et modorabilis,ut odore priuati. Et sicut inuisibile tribus modis dicitur,quod n5 est aptum videri, ut sonus: quod debiliter videtur,qst praue. Ut lexcellentia visum offendat,aut corrumpat:& inaudibile tribus,quod audiri nequit, ut color quod debiliter.quod praue:&inodorabile tribus, qui dicti sunt: ita ingustabile tribus dicitur: quod gustim nequit: quod debilem obtinet sapore:&quod tetrum prauu mq;. Vt enimoderatu natarae amicu est,& gustum saluat . ita prauum& ex lens ipm corrumpit. CΤertia. Omne potulentum et icctui S gustui commune est. Tactiai qui hidem, quia sit actu humidum gustui vero quod la reptaeditum. Quarta. Gutis fandi natura institutusenseri v. neq; aetii debet esse humidu,neqi tale ut humido si, dilui diffundit nequeat. Nam debet es epotentia tale.quale gustabile actia est, sine humore autem no lentitur gustabile. Corollarium .Hinc fit icu lingua nimiuarescat, nimiiive humeat,quod in aegrotantibus persaepe accidit, gustare nequeat. qs Aegrotantibus enim saepe omnia accidit amara videri, lingua amaro sit humore insecta. D. Species saporia sunt dulce amarum cotrariae, conseques dulce, pinguis. coseques amaria, salsus, medis sunt.aere,austeru, suave.acutu,acerba,acidsi:Vt spe h.
cies coloru digestae. Et gustandi sensoriu ut iam dictu est tale est potentia, quale gustabile actu, facies aute ipsum tale gustabile. Et de gustu &gustibili hactenus.
Eclmi capitis scholia. Ixxxvri Gustabile, quida tagibile est.Id node qualitate per se
gustabili intelligendii, ut sapore quonia ea qualitas tangibilis noestaedde subiecto gustabi si per accidens scilicet subsidi ia hil Aile in se sapore omnis enim talis etia caliditatem habet frigiditate humiditate aut siccitatem taliciae cuius ecipsa tangibilisi fest nunquam enim sapor inuenitur luctusa tactilibus assectionibus. Neque id in ii et i efficii gustum ede tactu,etsi per idestatime diu intranes scilicet cari E linguae S in eadE corporis particula in lingua .nam id e medisi per qυ siunt sensuia operationes, non arguit sensus esse eosdem.Eode siquidem aere coiingit videre audire&ollacere nullus tamen ob id iocesserit visum auditu dg olfactu eunde esse sensum.Simit i ter in eade corporis parpe sit visio re tactio, utpo te in ocuro,negauerint tamen omnes visum esse tactu, i, diuersa habeant organa ipso que conteperamenta.lta sane gusi'& tactus diuersa habent suoru organotu cote peramenta,&cheam rem Quod gu censendi sunt sensus diuersi.Emuero tactus come peramentu per toti corpus diffusum est, pus ussias est ali aute no .& longe minus ex coclusione efficitur ptisationem .set actione cu haec quide re ipsa ecus sensus a specie differat gustis aute 5c tactus ratione sola. No eni oportet si potentiae gustabile de tangibio actu. le te ipsa sint eade,& operationes isse easdem .lde ita que sanabile & aegrotabile nulla tamen sana tio est .aegrotatio. lxxxix. Na sine humore . t dictu si nihil afficit saporis sensum.Id es humor ad sapore percipiedum. quod lume ad colore. vi igitur sine lumine no pereipitur color ita neque sine humore sapor.Vetitiam equxda gusabiliti sunt actu humida , habet laque de ante qua percipiatur,& cusentiatur humiditat E,ut potulet aquaeda retia humida quae antequa gustetur humiditat sino produt linguae aut admota a tinus in liquore solusitur visas N et accharsi Q usda verone actu nere potetia Iumida,ut piper,ct alia prorsus arida,qextraneo indigct humido a natura ad sapores discernedos determinato, scilieet saliua.qhumectent. xciiij.Species sapoisi sunt,
mitis a sinistro in dextra proicti,cotrarsae sunt. Primae quide dus extremae,V t in colore albu & nigru, in sono acui si & graue in Odore redolens & grauiter oles. Dus extremis proximi propemodum earum naturam ii IDulcera
399쪽
uni saporii specie quae sub dulci collocatur & sunt in affirmat Ioe,qus vero sub amaro, in negatione. At quomodo las species coloribus resp5deat,ex libro de sensu restitato dcsideranda est.
CVndecimi capitis annotat. plures sensus dicuntur a pluribus Sc diuersis organorum cotem peramelis. requirit enim qailibet unam moderatam modificatami sentiendi mediocritatem. Ndecimu caput continet duas quaestiones: post quas tres coclussiones Quo corolla ira ad secundam:Unam questionem:eius res sponsionem : tactus ad alios sensus coparationem:& Unum coaerollarium post tertiam. Ptim a quoestio. An unus, an plures sint sensus taedis c Secunda. Quid sensorium tactus an caro in carnem habentibus,& in caeteris quod carni respondet sinua lumq; est An aliud quicquam intermedium interius latens
s 7 CPrima coclusio. Plures sunt sensus tactus. N a omnis sensus Unus.vnius est cotrarsetatis: Ut visus albi &nigri: auditus. acuti 3c grauis:odoratus&gustus, dulcis et aes mari . Tactus vero plurium,ut calidi ,frigidi humidi et sicci .grauis leuis,mollis et duri sunt igitur plures tangendi sensus.Neq; sufficere Uidatur solutio qua adhibet, visus Sc auditus cosinsiliter plures esse cotrarietates: ut in voce non solum acum do graue contraria sunt, sed magnitudo,paruitas. lenitudo Sc asperitas vocis, & ita in colore. Sed ut de tactu.simile non est. Nam magnitudo, paruitas. lenitas. asperiatas traflatitie in voce sunt vox grauis de acuta: Sc haec translati ite omnibus sensibus
applicati possunt cotinenturque in visu dc auditu sub eodem sensus obiecto.vi subsono sub colore. Ita aut de calido, frigido,humido & sicco dicere no possim'. CSecunda conclusio. Caro non est sensorium taetrus,sed senti edi medium. 4 Nam sen. o sibile sensui suprapositum nunquam sentitur,carni autem suprapositum tangibile ' sentitur. non est igitur caro tangendi sensorium. Porro sensibile omne medio quod a sentitur. carni autem suprapositum tangibile sentituri et non est raro sensorium .est igitur sentiendi medium. Et nihil est id quo moliuntur efficere camem esse sensorium taedis quod carne contacta illico persentiatur, ita enim fieret ipsa tenui linteolo aut membrana conuoluta. Nullus autem idcirco dubitauerit membranam esse tangendi sensorium uta neque de carne addubitandum est. sed in toto corpore ut tegmen sensoriorum tactias potius existimanda est,quae quidem sensoria plura sunt ut plures tactus quanuis latentia sensum:quemadmodum si congenitus aer, ut auaris,intelligatur natura totus nostrum corpus cingens et circundans. eadem facilitate putare possemus nos eode organo sonos colores,et odores deprehendere, quod eos
rum delitescerent organa, essetque idem congenitus aer,audiendi,Videndi, odoranudi medium. Vt enim illic plures sensus, visus auditus olfactus gustus et plura eorusensoria, ita et hic sub eodem velamine plures tactus et tangendi sedes et machinaramenta. CPrimum corollarium. Unde fit ut medium tangendi aer aut aqua esses 3 non debuerit. Nam corpus animatu solidum et firmum esse debet.et cu tactus incitra corpus latitet, debet igitur esse mixtum ex ipsis quae firmu constans, et des uxi, bile min'. effici ut: ut terra caeteris comixta qualis est caro. aut quod carnis Uice obtinet. Secundum corollarium. Quo fit iterumut siquis ignea aut aerea statuerit
o. animalia, difficile sit quinque sensus et eorum sensoria in ipsis collocare. Tertia. Q Argumento linguae plures produntur esse laetiis. Nam eadem in parte Sc intra oneo medio omnia tangibilia et gustabilia sentit. est tamen alius sensus tangibilis, et alius saporis. Si igitur toto eorpore sic promiscue tangibilia et gustabilia perciperemus,possentgustus et tactias unus sensus videri: ut ealidi frigidi humidi. et siccia
unus tactus,modo autem quia non ita gustus et tactus toto corpore coniuncti sunt,
ibi manifestum est eos esse plures sensus. ita et tactus plures etsi toto corpore coniunct- cti sint intelligere oportet. Quaestio. An tactio similiter ut viso,auditio,etoli a
400쪽
etio fiat. medio scilicet interueniete extraneos Responsio Mollium corporam.
ut aeris.Ut aquae quae nullo interhiante medio carnem suis extremis attingunt fit bene tactio nullo interueniente extraneo medio. Duorum Vero corporu aliquid. cum tangutur,interiacet medium. Nam ea aut tangimus in aere, aut in aqua, atqui
videmus nos in aqua sic ea tangere non posse,quin semper medius humor percipia, tu ipsumq; tangendo excludere non possumus, quin medius interstest sextremi, non manentibuslictis habeatur. Quod si in aqua ita fuerit,tanto minus subtiliore aetem nobis licebit excludere medium.& illa in aere sine medio tangere: tametsi in aere ob ipsius insensibilitate magis sensum lateat. CEt quanuis ita sit ut nos firma
de dura interueniente medio tangamus,tactus tamen in hoc a visu auditu Sc odora,
tu differt. q, hi eminus sua sensibilia suo medio apprehedunt, ille Uero cominus, de pene nihil distate, sic ut medium queadmodu de membranula diximus lateat 'Et in vi su , auditu.8c odoratu spatium assicitur.& species defert,tangendo autem non id necessarium est, sed intraneum medium simul cu extraneo afficitur: quod quidem quia assiciatur.& non quia huiusmodi exterum medium,tangitur: sed utruqu esi mal affici contingit: quemadmodum percussus clypeus gerulum non percutit, sed utrunque lanul percuti accidit. CCorollarium. Vnde fit ut quemadmodum aer et aqua sese habent ad visum auditum et olfactu ita caro et lingua ad tangendi sentisorium. Et in cstetis ridetur laetiis alios imitari sensus: Ut quemadmodum in aliis sensibus sensibile suprapositum nullum parit sensum,ut album suprapositu oculo nullam visionemata est et in laetii. Hinc sub carne taetras sedem delitere oportet quandoquidem res tangibiles carni superpositae, sese praestant perceptibiles. Et restagibiles sunt,calidum,frigidum, humidum, et siccum:ρος prius simplicium eorporum differetias Iocauimus,et sensorium taetias.tale potetia esse debet, quale sit actu
spsum tagibile. Hinc tactus seque calida, aeque algida aeque laevia et aspera no sentit, sed extrema superabudantias atque defeetiis. est enim mediocritas quaeda et medium extremoru iudex est. Et qui omne calidu et omne frigidum percepturus sit. ca
lidi 5e frigidi actu sit expers oportet,potetia suturus & calidum 8c frigidLm. quem
admodum visus album aut nigrum percepturus, ness asta albu neque nigrum exiestit. Et sicut visus est visibilis Scinuisibilis:&caeteri suorum oppositorti, ita tactustagibilis est Sc intagibilis. Et sicut inuisibilis S aliorum insensibiliti tres sunt mo di .itidem intangibile tripartitum est: quod tangi non potest, ut vox: quod debiliter tangitur,ut aer: quod praue,ut ignis taetiam corrumpens. Sed de taetra Se quolibet in particulari sensu, hoc pacto paucis astrictim de diffinitum sit.
Ndecimi capitis scholia. κωή. Plures sunt sensus tactus.Sicut unus sensus dieitur. quia est Unum inani cotemperamentum,quanuis sint duo eiusdem naturae contem perameti in organa,vt Vnus est visus,quauis in plerini animaliu gemini sint oculi. unu et auditus,quauis dus aures,ita plures dictitur esse sensus,quia plura sunt ec spe icie diuersa organorii conteperameta, qualitatui dispositiones natura determinatae. limiae iactus dicuntur plures,non quidem a diuersis formis substantialibus tactionem efficientibus denominati aut diuersis materiis eas suscipientibus. Nempe eadem numero forma est subfiantialis ractionem omnem est iciens,& in eade prorsus materia suscipitur calidi de frigidi tactio. In qua humidi Sc sicci sed sensentur tactus diuersi adiuersis contemperamentis qualitatum, re quia aliud est natura cotemperamentum ad percipiendum calidum δέ frigidum aliud vero ad percipiendii humidum dc siccum. Necti simili ratione poterit quispiam colicere plures poni debere υisus, quod is itidem plurium sit contrarietatis albi dc nigri, flavita liuidi,ca terorum4 mediorum. NE
visux solii unius est contrarietatis extremarum quaIitatum,caeterπaulem contrarietates media rum sunt quae ut ad extremas reducutur,ita cosimili cum extremis percipiuntur inceperamento. Tatius vero pluriu est cotrarietatum aeque principalium dc quarum Vna ad altera no reducitur.
Et quanuis visibilium qualitatu coloris ac lucis maior sit distinctioquantia ad naturae diuersitate
quam Iangibilium non tamen quatum ad contrarietatem. Quanuis item in Visione diuersae sine
medii dispositiones, sum interdulumine offundatur,interdu vero minime tisi tame diuersae sunt in ea organotu dispositioes, a quibus sensuit pluralitas desumit, de qui in tactu esse deprehendit tur. xcvnj. iis quide sensoria plura sui. No dicii tur organa lagedi plura a subiectoiu pluralitate,& udi in vi amat ris particula primit sit c5te perameisi,ut percipiendi calidi θc frigidi sine scaeo dc in altera materici articula secuda coceperamet ubi percipiendi humidi dc sicci sine primo non