장음표시 사용
431쪽
se terrore afficitur animal, Ut evita emigret secedates.&Ita de odore &sapore. At excellentiae tangibilium, calidum , frigidum, humidu. siccs, molle R durum, tactu
per se corrumpunt 8c animal, non enim corrupto t2 stu animal superuiuere continet
git, Sc omnis sensibilis superexcelletia sensum corrupit. Tertia. Solus tactu sani το mali adesse nec ne Grius est. alii vero Sipter bene esse. EN a solus tact' a tali ut vi
vat, haberi est necessari'.&alis corrupti no interimunt animal qui Q cb bene esse animali sint concessi, statim cognitum est. Visus enim additus est, quo vitam in aerare aut aqua aut aliquo perspicuo sibi vendicet. auditus, quo ei aliquid indicetur . odoraratus, quo odore a longe percepto, ad alimentum se conuertat gustus. quo iucundumst ei alimentum & triste refugiat. postremo lingua adhibita est, ut sapores discerisnat, vocesi effingat. Est itaque notum, solum tactum ad esse animali necesserium esse tributum, caeteros vero non ad esse, sed ob bene esse.
Ecimi eap. scholia. I xvij. Et si visus auditus Ic odoratus possint. Haudi esse simpluis corporis tan4 subiecit, no 'a d illorum sensuum organa duri
taxat unius habeant elemeti cotem per metum. sid quia insigniter unius naturam retilient, a quo ut dominante C mensui runt ut vilias aqueus dicitur. S auditus aereus .Sunt enim aer 8c aqua in maiori dominio indicto rum sensuum organis quam terra in organo tacitis, immo si terra in tan ta esset excellentia in organo tactus,in quanta aer in auditu, aut aqua in viso organum tale esset ineptum tactui. Hinc tactus dici non potest terreti , Et tangendo ipsa ignea, aerea aque a de terrea sentit. Tangendo, contacta magnitudinis ad proximum corpus hahendo quia nunquam potest fieri qualitatis tangibilis perceptio nisi tactionem efficiens animal aut proximum sit ei corpori cuius qualitates lagibiles sen tit ut cum id corpus euius sunt qualitates est molle quale est aqua,aut aer aut saltem sit proxima alteri corpori intermedio inter efficiens tactionem,& corpus cuius percipIuntur qualitates. vecum tactu percipiuntur duorum corporum qualitates, quan uis enim tunc ad durum corpus non sit animalis contactus,sit tamen ad aquam aut aerem intermedium. H inc nomen tactus huic sen sui inditum est,a contactu magnitudinum o qualitatum tangibilium apprehensio semper contacta sit contactui secundum magnitudinem aut illius corporis quod tactu percipitur, aut alter iuutangenti propinquioris. Hinc ossa pili & plantae non sentiunt. Ossa etsi partes sint animalis Sauxmentationem recipiant animata sint non tamen sentiunt vi caro, quia nimium habent terrae contemperamentum quod ipsa reddit ad peragendam sensuum functionem inepta. Neo inconis Meniens est aliquam partem animalis homoeomerare quale est os no sentire cum partes anomoeomerae nullae inueniantur quin sentiant ut caput pectus pedes. Neq; idcirco etiam portet ossa airerius esse naturae ratio is a carnib' na sentire. 8c no sentire specie natura Q in partibus no variat
sicut neque videre-non videre efficit diuersitatem speciei in oculo pcde. Nempe eiusdem rationis est sorma sub satialis ossis θc carnis.& utraque quidem senatiua sentie dique virtutem hahens sed quae carni silest, pe rationem sensus sarit quae vero ossi minime no quidem desectu proueniente eX parte formae sed subiecti, quod non est aptum suscipere sinsuum functiones, & sne subiecto apto dispositoque non est nata sorma eas efficere. Pili vero neque animati sunt. neque animalium partes, sed ex naturae excrementis supers uitatibusque nascuntur, ad corporis inlinimentum N Ornatum non itaque mirum videri citi quam debet uisentiandi virtute destituit si otilaviii. Animalia tactu priuata mori necesse est. Non est putandum adempta ipsi animal l victu te tangendi immo &sentiendi. reliquam manere possie vegetandi virtutem , dc proinde atii indit mori non oportere. Nam licet in iis quae potentias seiunctas habent in teleptis posterioribus po tentiis non oportet priores abesse visi sensitiuum abest plantis, non oportet ab se vegetat suum attamen in illis quae coniunctas habent posteriores potentias prioribus, ademptis posterioribus N priores ademptum iri oportet vi si non adest animali sensitiuum,neque eidem aderit Mephia litium . nam idem sunt re ipsa. Neque inconueniens puta dum est, ex eo Psensus adest animali coitigi tactum adesse, tametsi a communiori particulariter sumpto ad minus commune fiat argumetatio nam id argumentandi genus inualidum non est,ubi tale insertur mini in commune, sine quo munius esse non potest υtsi numerus est,cosequens est&hinarium esse. numerus enim nullus est sine hinario sed omnis aut binarius est aut ipsum ut suam partem coplectitur. Ita si vegetatio est. 5c nutritio est quonia sine nutritione υegetatio en no potest. Pari modo si sensus est & taciti
esse sequitur at n5 ita concludi potest, si sensus est & υ isum t δε quoniam sine visus sensus animali adesse potest..
Paraphraseos intertium Aristotelis de anima, in
432쪽
L PRIMI CAPITIS PARAPHRASEOS IN LU
brum de Sensu Sc sensato, annotatiunculae.
Color proprium et per se arisu perceptibile. CSymbolum, innum.
Iber de sensu Se sensato septem rapita toplectitur. Prim si
tres coclusiones duo corollaria ad primam , 8c unum ad tertiam. Prima conclusio. Quoniam de anima, α virtuti, bus eius Vt ab ipsa proficiscuntur, determinationem fecismus: ius suppositis de reliquis,& iis quae minus explicauismus,tam communibus quam propriis, determinationem tacere expediet. a de iis que in animalibus sunt 3c corαpori 8c animae communia quae in iis qui sunt de anima, noexacte satis determinata sunt aut quae illic tacta non sunt, sis apta post considerationem de anima incumbit determina' tio. Talia autem sunt,sensus memoria animae Sc corpori communia,& fere omnibus animalibus: quemadmodum appetitus concupiscentia .ira, delectatio, trissilia. 8 haequatuor numero passionum coniugationes. sornnus vigilia iuuentus senectius. aspiratio respiratio,mors Sc vita .de quibus nihil illic tactum est. Expediet igitur de ipsis determinationem facere, εἰ quid unumquoque eorum sit : ut quid memoria, quid somnus vigilia .iuuentus,senectus,aspiratio respiratio,quid mors, quid Uita. ει cur Unu quodq; accidat uidere. Primum corollarium . Hanc ob causam, natus rat is philosophi sanitatis&aegritudinis est principia inuenire. Sunt enim hae cos munes passiones, solis animalibus conuenientes . nam sanitatem dc aegritudinem vita carentibus fieri impossibile est. Secundum corollarium. Et hinc fit ut meudicorum quam plurimi auidiuscule physicam arte prosequantur,& quaerant. , ubi naturales finiunt.ordiuntur medici :8c ex iis quae de natura sunt,sua sumit prinuci pia medicina. Secunda. Omnia quae dicta sunt, corpori 3c animae communia sunt. Naaut haec sensus sunt habitus, ut memoria: aut passiones quae sensibus stur, in somnus Se vigilia. aut animal Sc pariter corpus 8c animam saluant: ut respi ratio, qiuuentus Uita 8c sanitas. aut corruptiones sunt.& priuationes: ut respirationis ablatio, senectus. mors, aegritudo. Sunt igitur haec omnia corpori&animae communia.
Quid enim sit sensus, propter quid accidat, quodque corporis sit sui qui corporeo indiget sensorio &-animae, satis apprimeque superius dictum est. Dictum etiaest gustum Stacium sensuum maxime necessarios animalibus esse. tactum quis dem .l animal salvetur a corrumpentibus tangibilibus.gustum vero propter escam. est enim sapor,adnutritiuam partem ordinatus. Is enim sensus iucundum amplesctitur alimentum triste autem Sc horridum refugit 8c abominatur, et alios sensus, auditum,Visum,et odoratum qui per exteriora media fiunt ipsis animantibus cocessos diximus:quo a Ionge alimentum dignoscentia sibi melius prouideant. At visus et auditus in animalibus intellectit et prouidentia praeditis qualis est homo) alistioris boni, ut disciplinae et prudentiae gratia sunt. Nam plurimas disserentias oste,dunt, ex quibus contemplatio consurgit et circa agibilia humanasque actiones di scretio de quibus haec adhuc adiiciamus. Tertia conclusio. Visus ad plura per se dignoscenda et ad necessaria secundum se melior promptiorque habetur,auditus autem per accidens. Nam visus multimodas multiforme'; rerum differentizs, et ad Vita necessarias per se in ostrat. nam omnia coi pota colore pal ticipant, et sensibialia communia magis hoc sensu percipimus. Auditus autem solosson et vocu vas
433쪽
tietates per se ostendit. quae pauca sunt. sons enim paucis conueniunt, εἰ Voces peris pauca eliciunt. Visus igitur ad plura per se dignoscenda Sc ad necessaria secundum se melior aptiorque habetur. Sed quod auditus ad plura per accidens valeat ,hinc co
gnoscitur . nam auditus δc disciplinae 3 prudenae plurimum confert. Sermo enim solius auditus est,ex quo omniti paritur disciplina&no modo sonoru& colo tu .no qui de secundu se. sed secundum accidens. Constat si quidem sermo ex nominibus. quorum Unu quodq; symbolum est atque signum. Vt enim vox Unicuique rei sit signu. ipte imponi cognoscitur. est igiξ auditus, per accidens plurimum. Corollari v. Unde sit Ut a natiuitate caeci , sapientiores evadant a natiuitate surdis atque mu
tis. Est enim ut dictum est auditus. sensus disciplinae. Sed de his hactenus.
Rimi op. libri de Sensu A sensato scholia. iii. Et ex ijs qus de natura sunt suasum se
principia medicina. In naturali philosophia nonulla sunt quae ad solam valit specu lationem, ne in ad opus accommodari facile queunt, ut quae in octo physicae auscul rationis libris traduntur item et iis qui de Caelo sunt, dc Meteororum. Ex huiusmodi autem medicina sua prox ime non sumit principia,ut quae operis execui ionem tota meditetur. Alia vero, naturali philosophia considerata ,ad cognitione quidem conducunt Maccomodationi ad operationem adminiculum praebent, qualia sunt ea quae in libri de Genera tione, de Anima & his paruorum naturalium appendicibus considerantur.& ex ris potius pro pinquiusque suam deterininationem desumit medicus. At lixe cognosci no possunt .nisi in octo ibris auditionis physicae pertractata itidem teneatur. Quocirca philosophis naturalis sint experri, qui ad inedicinae cognitionem aspirat,oportet. Haec enim illi subordinatur 5c subiacet, ut musica arithmeticae. Non tamen idcirco concesserim physicam ad medicinam recte ordinars. nam ho minus digna est,utqus dirigat ad operandum secundum consultationem, illa vero dignior v ad cotemplationem contendat,& in diuinorum cognitione paret aditu. Praeterea philosopli ianaturalis, rerum naturalium omnium.&Proprietatum eis competentium trahit cognitionem, medicina vero circa dua duntaxat animali affectiones negotiatur sanitatem, ξc aegritudinem. no sunt aut in persectiora ad minus persecta ordinλnda. Veruntamen ob necessitatem human Ialiqua plutosophiae naturalis pars Praeter suam dignitatem ad medicinam liumanae saluti necessariam ordinatur, re quodammodo descendit,cum pol us ascedere nata sit. Facit enim humana necessitas ut plarao contra suae dignitatis rationem ordinentur, non tam pro suae naturae coditio ne, quam pro humanae indigentiae sublevamine. siis. Nam aut haec, sensus sunt habitus. Supra
Dominate in prima conlusione passiones, quadrisid sunt. Nam aut ipssspecies sunt sensibile a in sensus interiorix organo seruat s , Ec illic ab anima persects qus habitus sensuum dicii tur. v a subiecto non sint facile dimobiles ut memoria. Aut sunt passiones affectionesque qus sensibua i laevi somnus, qui sensationum exteriorum priuatione sit,&vigilia, quae iunctione operationeque sensuum exteriorum agitur.aut aiat saluit, ut hae, Pprietates quatuor coniugationa ex oppositi a superius positarum in a Tirmatione existentes respiratio, iuventu Vita ,sanitas. aut corruptio Mem animali inserunt, praedictaruntqtie proprietatum opposica&Prmati aes sunt, respirationis ablatio, enectus, mors,sgritudo. quscum suis oppositis dictas quatuor coiugationes complet.
Et horum Unumquodque ab anima sit , dc in corpore suscipitur. hinc dicuntur corpori lc animi In affirmatione Inneratione comunia. vi. Vnde sit Uranatiuitatecsci, sapien- tiores evadant. Huius ratio subnectitur ab Aristo tele auditus sit disciplinae sensus prs sertim ab altero suscipi edae. V isus autem etsi ad disciplinax praecipue propria inuentione, proprio Ve studio conse i uespiratioi Respirationis ablatic
iii Mors siti sanit Milii Aegritudo
--que das quo libri iungantur officio praeceptorum
Do mediocriter conducat, non tamen v radeo Sc tam efficaciter sicut auditus. na sermo cpscriptura ad doce dum est ei sicarior. 6c viva vox ut inquit Fabius Quintilianus magis assicit, excitat& mouet discetis animii, in litera. Ita a natiuitate rici&audietes potant vocis adminiculo ab aliis doctrinam vendicare. quia auditu stit praediti non autem a nat tutate surdi dc videles, sed solum propria inuenti Oeatin studio visibilibusve signis sine vocis comunicatione doctrinam ea
Pessere possunt. Atqui melius at in commodius ab altero doctrina suscipitur. * .ppria aut indagine aut diligetia habeatur in rari sint qui eo polleat ingenio ut per se discere possint,prsceptoris opera no indigentes. urtum quod proprio consequitur midio quispia, quota pars est eoru quae alterius ope potest in disciplinis assequi Sane per qua pauca sunt illa quae nostro ingenio nacitamur in disciplinis,collatione facta ad ea qui ab aliis pcipere possumus. Praeterea proprio studio ait opera scientia adipisci fere impossibile est ei qui prima literarum fundamenta iactano habet Sammum primis illi et literariae disciplint rudimentis formatum sine quibus libros lectitandi non potest haberi industria vel perlita, cu ad ea necessaria sit vel ipsa literarum cognitio ) qualis esset tu qui a natiuitate audiendi sal cuiate destitutus esset. At prima illa literarum s undamenta altero socente debent haberi.& auditus beneficio. Nil mirum igitur si a natiuitate surdus. ur nuo
quam possit,aut admodum difficulter aliquid scientiae sibi comparare. A ti xttultate caeca
434쪽
CDefluxus,atomorum resolutio. Ecundu in caput eontinet quinque confusiones, duas rationes ad serundam. duas rationes ad secundam partem tertiae. & Vnum corollarium ad quartam. Prima conclusio. De organorum sensuum natura incubit determinatio. CNam antiqui ea aptabant elementis. Sed cum eleu
menta sint quatuor . sensus vero quinque, hoc ipsis ingessit difficultatem , inam quintum sensum aptare possent. Videndum Utique expediet an aequa eorum apta tio fuerit. Secunda. Non probanda est eorum sententia , qui visum. ignem osse Sposuerunt: ut Timaei,&Empedoclis: et constricto Sc moto oculo videatur oculus
ut ignis fulgere. CPrimo. Quia si ignis ille quem ponunt in oculo, visibile est ei.
eadem ratione Uideri deberet oculo quiescente, atq; oculo moto aut causam addus eant cur potius illic qua tunc. Non autem ita videtur. nam sentientem ,& vidente non lateret non est igitur ignis. Sed instabunt. cur ipso moto igitur apparet sulgor.& ipso quiescente non Facilis N propia responsio est,caust m liti ius non esse igne, sed. aeuia corpora mota,Ut aqua nata sunt in tenebris fulgere non quide luce emittere. Ita pupilla oculi quae in medio oculo nigra apparet, quia huc in modum Iaruis est. in tenebris mota & costricta fulget.& pars a parte deprehenditur. quemadmoudum in refractione solet,& hinc duo aut plura videre apparet. Secundo. Dicut ipse igne exeunte quemadmodu lumine a lucernam os videre. Eigo videre debetiremus in tenebris. Et potissimum ignis ille in tenebris deberet nobis q in luce patentior & apertior fieri,quandoquidem paruus ignis se magis in tenebrasMdere soleat vi tortis, ut flamma. Id aute sub tenebrarum opacitate minime adhuc coligisse cospectum est. non est igitur oculus,ignis.neq; ab eo talis ignis egreditur. Neq; satis respondet Timaeus in ignis ille in tenebris extinyar: quia a lios ignes i terebris extingui non videmus: Ied extinguitur ignis humido & frigido. est enim calidus & siecus. Et si ignis ille tenebrarum occursu disperiret extinctus, lato magis per diem in aqua &ii, glacie in quibus alia ignita extingui maxime perspiciuntur extingueretur.nunc autem nihil tale eveni t. non igitur respodet Tim arus su Scicnter. Et Empedocles fere consimiliter sentit:duplicem tamen Videndi modum tangit. Primit,
fiat visio egrediete lumine:quemadmodum sinquit noctibus hybernis iter meditans.lucernam accendit, paratq; ut omni u m ventorum impetus a lucerna arceas,
circunducta lucernae tenui membrana .dispergunt etenim ventorum flamina sit mmas.& quanto lumen hoc Velamine circunseptu se magis diffunderit, clarius illu strat ita nativo lumine circunquaque pupillae orbe laso:quod se aliquata sortius effusum extra profert& egerit. nosq; itavidere asserit. Secundia Uero modum ponit. nos scilicet corpora quae videtur eorum defluxibus intueri. Tertia . Democritus hoculum natura esse aqueum rite sensit: visionem tamen illiWs esse sulgorem non bene putauit. Quod enim pupilla aquea st.multa produnt indicia. e Primum. Quia ipsa fossa, multae defluunt aquae. Secundu quia oculi de prodii mo recenterlformati,fragditate& claritate extera mebra excellunt. quod aquae naturae maxime
congruere videtur. Tertium,est circa pupilllam albugo pinguis& adi post , anima Iibus sanguine praeditis, & palpebris oculos obuelatibus concessa. ir geniose saetii
a natura, ne pupillae humidii coaguletur geleturque. hinc rigente frigore.palpebris contentum nunci frigere sentimus.& ceteris animalibus dura oculorum coopercus
Iaad ipsius pupillae protectioncm natura tribuisse videtur. Sed crino bene dixerit Visione esse fulgorem. patet. CPrimo. Quia visio est quae cai videte facta passio fulgor aute accidit,l oculus laeuis sitque facta refractio. Non igis visio est huiusu modi sulgor. Sed de i is quae refractione apparent,nondu videtur naturam ab ipsis
435쪽
fuisse dep ehesain. CSetudo. Si vita fulgor esset cur circa alia corpora circa farfulgor emicat, etiam non est visio. dc ex col equenti cur illa non videant. sed solus orat ' A cidit itaque videre. no quia pupilla fulgeat aut quia sit aqua. sed quia perspicua .colorii speciebus suscipi edis apta. Et licet perspicuum esse, commune sit εο
aeri de aquae aqua tamen durabilior permanentiorque est hinc potius aqueam naturae benigni late pollidemus pupillam. Qiaria. inconuenienter dicunt ,quicquidro id sit quod ab odillo egreditur. visione in aliquo egredie ite fieri. N a quicquid id fuerit. inconueniens est ipsum subito ad astra usq; protendi . Sc si non ad astra Usque protendatur. stultum etiam est alio quopiam medio putare coniungi. coniungrurenim lumen lumini. Sc non quodlibet cui libet. sed satius est modo qui dultus st. exterias interiori coniungi. Esit enim videndi virtus. in erna latens.&exteriore sep a
circundataque inebrana .ratuque id haberi debet.quod is petrius manifestum sectiles .colores non sine lumine videri : dc siue perspicuam Uis ui 3c rei visae medium sit aer. que sit aqua .a colore mouerna quo moto mo leatur oculuς: sicque visione ira fleari. 2Corollarium. Rationabiliter igitur eaenit ut oculus factus fuerit aqueus. M CNam aqua perspicua est. ipso igitur existente aetae , interius lumen suscipier. x fiet actu perspicuum .poteritque a sensibilibus ut coloribus moueri quam aptis r me. quod etiat a conspicitur. V.t it . rum iri illud perspicuum aereum non sit.mearito aqueum esse dig ioscitur. Et extremum oculi non est animae videndi organum sed vis ea interna latet. suumq; ime num habet orginum . hinc interius peti picuus cospicitur oculus. Et nonnu lis in locirca tempora Vulneratis papili. et poris abulcilsis.accidit perpetuassubortas fui;Ie tenebras, sicut extincta la erita q, pupilla iu, ternum cictu ri perspicuum quasi videndi lampas recisa fuerit. Cannia. Si senistiendi organa qua uor e ementis aptari Vellemus. sensorium Uisus aquae aptare conueniret : auditus.aeri: olfactus igni: actus. terra: Sc qui gustus. quidam taetiis est. ipsum iri lem terrae apta emus. De visu iam dictum est.& dea aditus sensorio. in iis qui sunt de anima. De odoratu vero . quia quale quod odoratur.actu est: talis olfaetias potentia est. quod autem odoratur asta igne ina est. tiam fumilis euapo autio .odorem .8 suauit. itis fragrantiam par t. qua q ude ab igne est. sensus igitur odorandi. tenua igneus est .hinc ci a m ebrianas quod caeteris partibus corporis Eu, ni diussc frigidius e cistit situs est. Et de tactu e si totum corpus os inere videatur
nullus tamen aliorum circa cor calidissim v, dc cerebro oppositu sibi sedem delegisse videtur.qua res ei aliquod aptandum sit elementum,cum aqua visui sit deputata aer auditui. gnis offactui. sola terra ut ei accommodetur relicta esse videtur: iti,dem dc gustui.cum gustus quidam si tactus.ca D. scholia. vii. Cumam tu intum sensum aptare possent. Id si frieultati U diluit quinta huiu capitis conclusio in calce 'iterae posio. viii. Cur Pollux illic qita c. Illic oculo moto c. mc,oculo quiescete Et hinc duo aut plura videre apparet. la costructione oculi .vna eius pars super alteram complicatur. Nin utracp parieta supe
more Q inferiore laconstruagente in Ostricta ut discoluinuatis abiri uicem, apparet eiusde rei imago. Hinc duac in oculo receptas sinagines una res cuius sunt imagines. apparet esse duae .perinde at in speculo fracto dirupioque in aliquot partes suum os 'cieris vultum tot de eff irmabit effigies suae facie i. quot sunt isti iculae υ lim discontinuat s.at a cotinui iritegritate diltractae .Et conspiciens rem maius uiam 'r minutulos senestrarum cancellos. qu ad arcenda vetum in transuersum ordine positis ligneoliέ si urit.vna rem iudicabit isse duas . si v si uersa ea ex Ilorum foramina illius imaeo ad oculis feratur. Quandoquidem partius ignis se magis in tenebria prodere soleat.Siquidem maius diei lumen reddit parvis ni ignem interdiu minus conspicua V m misculia offundete exterminare et soleat. Ita at sente diei lumine redditur paruus igni v magis spectabiliv. Duplicem tamen videndi modum tangit Neuter istorum modorumveritati est consonus. Prior quide q, non adest oculo nostro lumen natiuum natura insitu quod extra se sit dat ad visione peragen .lam se loculus ut aer potentia primum est perspicuus, suscepto vero iatra se tu mine sit actu perspicuus. Posterior vero in no defluant a corpo ibus at mi. quotu intra oculi susceptione fiat visio alioqui caeli sol astra. res. sensibiles omnes deberet in dies magis ac magis decrescere per continuum atomarum defluxum,quandoqu.dem omne corp' ex corporia
436쪽
subtractione fiat minus. iis. Aut quia sit aqua sed quia perspicua. Non negat Aristoteles aqueum in oculo contemperamentum quicquam ad visionem conducere, cum idipsum in toto hoc cap. astruat,sed vultaqueum oculi contemperamentum non esse totam sufficient eque visionis causa malet prima, & quae cit visione recurrat at conuertatur. Alioqui quicquid aquae haberet contemperam emum faceret Uisione. H inc causam eiulae rei magis propriam ait propinquam in
litera subnectit. x. Nam quicquid id fuerit Slue scilicet sulgor atin ignis, ut posuit Timxus si De lumen natiuum, ut dicit Empedocles siue radq visiui,ut asseruerunt plerique dicEtes ab oculo radios ad res visas pro tedi eo ue inibi affici similitudine specieque colorum Sc hoc pacto viatione fieri. At hoc modo saepius te monstratum est visione non effici, quin potius eo ipso exterius interiori coniungatur hoc est q, ab intero visibili producta species in medio simit E in organo producat coloris specie, 8c per susceptione eiusce speciei in organo,sit visio. H ine medium ipsum a colore moueri dicitur, ab eo quod amodo alteretur per speciei ipsius coloris susceptio ne. Et ab ipso medio moto dicitur moueri oculus, m a medio a in perspicuo assecto specie coloris ipse oculus itidem alteretur afficiaturque simili specie. Quocirca noth accedendum est, qui sicut Sρος ς ς' mole in magnitudine querem numeros de lationes destruut ita de species colorum interimur, ne torum gatque ea; diffundi per medium perspicuum, aut animaliuoculis ingeri, qu in potius cum Aristo in m ut 0 te lesentiendum colores ipsos ut una quo res suae specie igignendae natura esse auida conspici xu i'V iv tur sua ni diffundere speciem per diaphanii, dc intuentium oculos hac sua similitudine assicere. PDΠςd δ' si quis pertinacius admittere refutet, ad perspectivam percipiendam prorsus in idoneus. ς' quae hoc ex philosophia naturali tanqua solida suorum theorematum basim supponit, hoc urgendus est ratiocinio,&consimilibus qu s ex hac disciplina facile colligi poterunt. Id omnibus com mune est sensibus P talis est unusquisque sensus potentia antequam sentiat, quale sensibile est a istu cu vero sit sensatio, tuc talis sit sensus actu, quale est ipsum sensibile. Itaque oculus ante qua videat potentia talis est, quale visibile est actu cu vero videt, talis est actu. Atqui non est talis aetaoculus per susceptum colorem que Vide ergo per susceptam eiur speciem. Rursum. Cum sit visio coloris parietis,aut ipse color idem numero qui adest parieti, etiam inest aeri intermedio, dc oculo videntis. Et tunc idem numero accidens simul diuersis aderit subiectis,parieti,aeri, & oculo. quo nillil absurdius. Aut color ille parietis non sua specie, neque seipsis eundem numero . v cit in aere interstite, dc intuentis oculo. sed similem specie colore, ut albedinem aut nigredinem. dc tsic aer eo assectus colore, vere erit Ec dicetur coloratus,vt alsus aut niger,deide atque paries Id autem sententis Aristotelis repugnat dicentis aere incoloratum esse, quo omnibus percipiendis coloribus praestet adminiculii. Aut a colore parietis nihil in medio perspicuo gigni dicet huiusmodi positionis assertores neque itide in ipso videntis oculo. Sed quid tunc no aeque in tene Brisaesumine videmus,quadoquide ne aer ne oculus ullo pacto debeat assici a colore qui videndus esi Et quomodo etiam iunc color mouebit medium de intermedius aer mouebit oculia quod toties Aristoteles asseuerat ad visionem requiri 3 si color visu percipiendus nihil progi gnat in diaphano aut in oculo videntis Reuera tota Aristotelis de colore ec visu perimitur ec inualida redditur determinatio . nihil' dictorum eius es veritate constare peterit. si hic recipia tur positio colorem nihil pro lsus efficere in aerem aut oculum. Cum itan dilucidum sit colorem quippiam aggenerare in proximosibi perspicuo, de videntis oculo & non seipsum eundem nil mero, ne consimilem specie colorem alterum ,ut ostensum est, reliquum est Ut suam speciem oducat tam In medio per imo in videndi organo .perinde atque sonus ec odor suas de in medio
dc sensorio species edunt .Nihil enim aliud relictum est quod ad efficienda visione color Ipsi perspicuo aut videndi organo in serre ac subministrare pollit. xl. Et extremsi oculi non est animae vide di organii. auemadmodum extrema pellis manum circsidas non est tactus Organis, neque extre Fum auris,organum auditus,ita neque extrema oculi cuticula ipsum circundans, est orga
num visus,sed nauni metum ipsius organi introrsa latentis quod natura circumsuit ad ipsius tutelam. Et quemadmodum vitrum ad oculi protectione ipsum circundans in molles habentibus oculos vim intra se visivam no habet ita neque in animantibus duros oculos sortitis id corneolam atque vitreum quod prominet,videndi habet vim, sed ad illius tutamen est datum.
CSensus actu, sensatio. 2Corpora terminata, corpora opaca : quae secudum
dum, tum n non admittunt. Coccineus: purpureus excellentia rubeus & roseus.
η ββ p G diuisione quatuor collusiones duas ratio
aes .duos modes Ous1tiqui medios assignabat colores. ad pris
na & duas rationes ad secuda. CDiuisio. Unuquodque sensi,iliu dupliciter dicitur: hoc actit . illud potetia: ut color acha .coor potentia. sonus aetii, sonus potentia. Et de his uniuersaliter lictum est in iis qui sunt de anima,& cuius sint sensus. & quo, nodo sonus audibile actu, sitide audinoi: Sc visibile a fluvisio 1i:& ita in caeteris. sed quid missi sensum actu faciat, nuce o
437쪽
in diemat:& pr ilio de colore. CPrima coclusio. Color actu sensum facies ,is est qui
extremitas est perspicui in corpore terminato. Nam etsi esse perspicuit, aeri , α aquae conueniat .ipis tamen proprium non est,sed plerisq; aliis conuenies. illis plus his vero inita'. Et corpora terminata,secudu extremitate lume recipiut, frutq; paspitua. luciduem aliquod. vi ignis.luminis sui praesentia facit actu p spicuum cu, ius quidem absentia tenebrae sunt. Et q, huiusmodi color sit perspicui extremitas aut verius in perspicui extremitate qui arme extremitas non est. dignoscitur. CPrimo quia propter hocPythagorici colorem epiphaniam qua superapparitione dicimus vorabant. Et si is color a stu perspicuum mouens.& sensum faciens in
extremitate sit perspicui, consim ilis tamen naturae interius latentem credere oportet esse colorem .quanuis actu perspicuu non moueat. CSecundo. Quia intermi, nata corpora, Vt aer & aqua, saepe colorata videntur. Vt rubor rutilans in aurora: sed non in il lic verus sit color: verum propinquitas aut distantia, talis apparetiae occa αsio eu. nam neq; aer neq; aqua colorata sunt. In coloribus aute terminatorii siue eminus siue deprope perseuerat apparitiomon autem interminatorum corporum. Est
igitur huiusmodi color apparens in corpore terminato . Et Munctus sit perspicuo indicium est,quia colores illos saepe permutari videmus,secundum i plus aut mianus assuerit perspicui,quod quidem non ad interiora penetrat. Bene igitur diistu est colorem quiUidetur,elle extremitatem perspicui siue potius in perspicua extremitate corporis termitati. Et si quod perspicuoru colore a si ectum est. similiter color in eius extremitate movet,quemadmodum in caeteris. hoc tamen iterest, i etiam Q internum, atq; in profundo residens mouet. C Duo modi quibus antiqui medios assignabant colores. CPrimus. V t lumen in perspicuo &tenebrae ita in corporib' terminatis albedo & nigredo .Et medios colorcs inter hos fieri putarunt excomix tione albi & nigri: quorum unumquodque *pter sui paruitatem insensibile est: me diu tamen oportere nasci colore. nam neque albedine neque nigredinem esse necesse est: erit tamen color aliquis: quare medius. Et quia iterum ipsi misceri conueniet cum albo aut nigro ex talicommixtioe confusioneque alia enascer coloris species. Et cu huiusmodi valde variae fieri possint proportiones,Vt primo duorum albi ,&nigri qui sine proportione & temperantia sunt ,sed in excellentia quada ta excessu deinde trium,ut albi ,higii,3c duorum contemperatorii, & secundum alios num euros quoscitque hinc valde multos contingit medios enasci colores.Et sicut in consonati is secundum yportionatissimos numeros delectabiles enascuntur harmoniar. ita secundum similes colorum proportiones & numeros delectabilissimi nascuturcolores: ut coccineus pynicuus .Hinc euenit ut sicut paucae sonorum sunt consona, tiae ita paucos delectabiles cotingat esse colores: inordinatos autem multos : ut omnes qui que secundu alios sumantur numeros. Secundus modus est, medios colores apparere quia color colori sit superadditus, 3c colore colore videri contingat. quemadmodum pictores apparere faciut.colorem colori pingendo superponentes: re quemadmodum contingit mellis colores in aqua apparere. Vno colorato alteri
superposito: & queadmodu sol per se albus a pparet ,& ide per caligine aut fumum
conspectas, rubicudus apparet,& puniceus. hac de causa multos ene medios coloures aiunt: quia cum album Sc nigrum no sint in proportione aliqua ex ipsis adinui acem proportionatis medius nascetur color.& consimiliter Vt in primo modo ponestur in proportione: quia semper eorum qui sunt in supersicie.ad eos qui sunt in profundo.erit g portio.qui si fuerint duo, tres. aut quatuor: sicut mutabiit Ic medio, ru ipsoru apparentiae. CSecuda. Neque sentiendii est ut plerique volui talia apparere corporia defluxibus atque huc in moduvisione fieri. a visio fieret coxporum contactu. At melius sit si color moueat medium peripicuum , quod moditum moueat sensit, si huiusmodi corporum attactu multaque sequi videtur incomo
438쪽
da. No igitur hunc irimoda vision Elier coloresq; apparere. probandu est. CTer
tia coclusio. Primus modus medios colores statuendi, irrationabit is est .HPrimo,
Quia sicut nulla magnitudo inuisibilis est, sed quaelibet aliqua distatia visibilis ita
nel albedo 3c nigredo. quare earu mixtio no faciet mediu colore sed potiusti et quida aggregatus color utril comanis:qui etsi a longe discerni nequeat, poterit forte aliqua distantia discerni. Secudo. Quia mixtio non fit iuxta positione minimoruad sensum . neq; minimo ru secudum quantitatem: quia nulla sunt talia quemadmodum prius dictum est: sed diuisione,& minimorum natura iuxta positi i vi est minimum semen. minimus homo, minimus equus '& eorum quae adinvicem miscedri nata sunt. dc quae ea sint,prius a nobis dimini est. no enim homo miscibilis este quo, neque color colori. Non igitur huiusmodi commixtione medii proueniunt cotitores. Quarta. Neque medioru colorum quo nobis appareat, secundus approba
dua est modus. CN am multi sunt medii colores quibus nullus superponi videtur a
lius color. Et ea quae superpositione apparent. non consimiliter apparent de longe. 3c de prope qualiter videmus medios colores. Non igitur apparent colorii colorib'
substerniculo aut superpositione. CSed quaeres, unde igitur sunt multi&varii colores . ut hi extremi hi vero mediis CDicimus. Sicut diuersa sunt mixta, mixto tu
cote peramenta, ita multi Sc Uarii sunt colores, mixtoru&conteperamentoru nauturam sequentes Mixto ruenim haec simpliciu superabudantia magis imitantur. haec minus: illa vero secundum ipsoru minima,contemperamenta seruant. Et cur color v. sonorum .et odoru species terminatar&finitae sint alius futurus est sermo.
Ettii cap. scho. xiiii. Qui extremitas est perspicui in corpore terminato. No harecoloris diffinitio est v t pleri et autumant. na no Omni couenit colori, cu ne quadco ueniat eolori existeti in partibus corporis opaci interioribus, qui qua uis no sit extremitas perspicui vere tame est color. Sed est explicatio citet est otio qui, aut color actu sensti facies hoc est visu incucs,8cefficies visione. diciturque is esse qui
ex tremitas es vel potius ut inquit litera in extremitate spicui mundo oratio ne intra sit tu sui vocat p tr., sit tua, que dapud authores crebriusculti est. Est eth extremitas, aut exterior pars aut exterior superficies corpCris, qua re au t substant ia aut quantitas .color aute neu
tis holii est sed qualitas. Porro si pio exteriori parte sumi intelligatur extremitas in ea color est ut subit cto. sin vero Mixtre ina superficie no eo inest mcdo sed potius adest ut accidens suo cois ccidenti perinde atque albedo laetis eiusdem dulcedini,quc,d color de extima si rei sicies in eo dem sint subiceio scilicet exteriori parte corporis. Caeterum huiusmodi colpus in cuius extremitate color est qui oculum mouet, non omnino S simpliciter perspicuum est, ut aer aut aqua, noenim in profundo luine admittit, quare neque diaphanum dici debet neque transparens. neque translucens, sed solum perspicuum secundum quid . quod secundum exteriorem partem lumine persundatur, quod si ab erit non mouebit extremus color oculum visit nocte intempes a. Dereum huiusmodi corpus terminatum dicitur, non quia supersciebus clauditur, cum id etiam aeri 3c aquae conueniat, quae hic vocat Atis oteles interminata ,sed quia secundum profundummon admittit lumen, quod proinde ad ipsum terminatur neque se latius fundere potest. Quia Epipha, propter hoc Pythagoriei colorem epiphaniam. Id nominis attribuebant Pythagorici colori Qitia. appareat super ipsum corpus opaciam , 5c in eius extremitate spectetur. Est enim epiphania, suis perapparitio H inc dies ille sessus qui annua solennitate celebratur in eius torserit commemora
tionem quo tres reges ab oriente venerunt ad incunabula Christi, ut regem regum trabea car Dis pro n his indutum,is muneribus adoraret epiphani avocatur, c d sella super terram apparente ad locum natiuitatis eius ut duce quodam peruenerint, gentium Q ad ecclesiam Christi S idem vorationem eo ipso facto insinuarint. Non autem interminatoriam corporum. Intelligentia huius loci. talis est. ln coleribus interminatoriam coimi iam, non eadem perseuerat appari tio eminus. R comminus. Nobis enim a nube disiantibus in qua formatur iris varii in tu colores apparent ,si autem essemuς prope nubem illam nihil in ea n si solis lumen conspicaremur. Ita in ortu diei rubor apparet rutilans in cito quod lumen per caliginem videatur. Si vero sic retia in media regi ne aeris,non illa nobis appareret ruboris tutilatio. Secus autem est in corporibus terminatis quae eodem modo semper colorem ossentant. xv. ut lumen in per pictio & teneiahroe. Lumen habitus es. tenebrae priuatio. albedo autem 5e nigredo qualitates sunt post tua , verum ea ex parte non hic sumeda est comparatio si modo rite sieri debeat , sed potius eo ipso quod sicut lumen in affirmatione est 5c dignius tenebrae autem in priuettione, & a periectione aliena , ita albedo persectior est natura colori & lumini respondens Dipi do vero in negatione est, sciri perseis ione quadam tenebrarum propemodum a re illa. xvi. Nulla magnitudo inuis bilis
est. Auti se,aut alteri coniuncta. Nempe magnitudo id molis hahens,qucd per se N ab aliis sepa
439쪽
ratum .m diuere viaeum potest pei se ussibilis est,ut grandis saxi aut arbor Ig.4uae vero adeo e)eguae est mui .υt ea ab atq; separata no sese visui obticere Sciat. Vt millesino pare magnitudnis grani milii .per se q iide no est visibilis verum aliis coluncta villi mouet .Et utrovis modo visibilia est migaitudo. Aristotelis ratio suum habet robur in antiquos qui dixeriat albedine 5c nigredine etiam commixta &eoniuncta non pona visu ne per se ne e N aliis conspici. Sed diuisione 3c minimorum natura iuxtapositione.Mamma secundum sensum sunt exiguae molis eorpuscula qus sensus quidem percipit verum eis minora percipere no potest, & nulla sunt talia mdatis quantuliciun aquae sensus percipit.adhue minora possit percipere secundum diuisione virtutis sensitiuae in partes proportionales.M. in stria autem secundum quantitatem diceretur corpo ra adeo parti a. eis minora darI non possent,& nulla itidem sunt talia ob diuisionem quantita tis sine statu 3c termino. At vero minima seeunta natura sunt corpora naturalia quae sub aliquatam 1gnitudine lorinam substantiale seruant qua sub minore seruare no possent n5 est nata ea sorma sub minore ciuitate subsistere. Ita mixtio sit diuisione eius quod scetur & cui misceευt vini &aquae.na vinu diuidit aqua infusam in minimas qui natura subsistere possunt aquaenti las . siem si in minores diuideretur non posset in illis forma aquae conservari. E diuerso iti de aqua diuidit vinu i huiusmodi minutissimas natura ptes sie Q sub minutioribus vini forma non sit nata coseruari,& ex huiusmodi diuisione Sparticularu unius inter alterius particulas interpositione copletur mixtio,vt amplius declaratum est in ultimo rapite primi de generatione. xυ iit. MIκ tot uenim haec simplicium superabundant tam magis imitantur. Aliqua mixtorti excellentiam simpliciti lcmeniorum propius imitantur,ut lucem igneam diaphanitatem aeream aut aqueam &nori habent alium colorem. Aliqua vero minus,unius elementi sequuntur cori ditionem. Asia vero seruant contemperamenta elementorum secundum minima quia in eis ommium elementorum contemperamenta adeo ad mediocritatem 5e aequalitatem accedunt ut viae
hene discerni possit quodnam elementum dominetur in eis.
Quarti capitis annotatiunculae. Purpureum .alurgum. ξCeruleus.eraneus, subobscurus color quasi niger, nigro
viridiq; medi'. CAcre ponticum. CAcidum .strictiuum stypticum. e Colota.
dc saporuin mutuam habentes respondentiam dispositioni .
Album Nigrum Dulce Amarum Flauum Liuidum Pingue Salsum
Puniceum Purpureum Acre Austerum
Viride Ceruleum Acutum Acidum Figura polygonia .figura multangula.
Varium caput cotinet nouem coclusones,quatuor ratiore ad quari a definitione saporis post quinta. species saporu . & coloru post
sexta.&quatuor rationes post nona. Prima conclusio. Quia de sono Sc voce sussicieter in iis qui sunt de anima. determinatum est de odore sermone facere videtur idoneu . a de ipso varia fuit antiquoru sentetia:quar quidveri sidue falsi cotineat hac determinatione dilucebit. Quae tame de ipso prius determinavimus, hic certa dc explorata tenere debemus: ut fere consimiliter de odore,ut de sapore senti dum esse: non tamen ipsorum eandem esse passonem .nam Illius olfactus est:huius vero. gustus. Et sapores nobis odoribus certiores, persectioresq; haberi. nam odoratum prauum S multis animalibus inferiorem habemus gustum autem certum: quiatactus qui
ab dam est, qui nobis certissimus habetur. Idcirco a gustu& saporibus determinatio, nis exordium sumere non absonum praeteri rationem videbitur. CSecuda. Norecte putat Empedocles sapore esse de natura aquae. On aqua quaeda sint minueuae Ia corpora de sapor u genere.ob suam quidem paruitate insensibilia, quae suo defluxu sapores efficiant. CNa fruetibus aperto soli expositis sapores mutari videm'. iii dem & fi uctibus igne concoetis. tales autem sapores ab aqua trahere no possuti Non igitur causantur sapores ex corporeis ab aqua defluxibus ,quin potius hum idire solutione tempore facta. varia coctione acre acerbum dulcem, amaru&omunimodum sibi assumunt saporem. Tertia. Aqua non est uniuersalis materia sa potu quam panspermiam dicere solet in aqua .vna parte Vnu saporem praester,&altera alterv. CNam ex multis parari sapores videmus. 3c ex code diuersos: quae aqua no esse cognita sunt Ne id etiam Uerum est, o innem sapore in aqua gigni.
440쪽
ipsa a calido ut igne aut sole passa. nam aqua est humidoru subtilissim v.&oleo subtilior:quauis oleum viscositate sua se plus diffundat aqua autem ut glutino carens dissipetur. Hinc aqua difficili 'oleo in manu seruatur. 8c aqua calefacta sola igrossari non videtur. Requirunt autem sapores omnes maiorem grossitiem,non itaq; sufficeret calidum i aqua gignere saporem. Quarta. Terra potius ad generandos sapores causa esse videtur. EPrimo. Quia sapore praedita grossitie seruat.& exter, ra nascentia Sc ortu ducunt, ut fructus. Secudo. Hoc multi physiologorum as Ierere videntur. dicetes per quacunq; terra transierit aqua. ab illa sibi trahere sapore. quod statim in aquis salsis est mnifestu. sal enim: quaeda terrae species est. 2Teratio. Quia aqua cinerib ' colata redditur amara ab ipsis quidem amaritudine ducta. Quarto. Quia fontisi hi dulces sunt hi amari. hi acres.illi austeri.& oimodas saporia disserentias repraesentantes, quae varietas non nisi a terrarum varietate ducta viderar. Quita. Rationabilitet fructua species mamime saporum differetias ob δtinent. Nam fructus. humidi sunt,& terres:& sapores gigni videntur,cum a te reo sicco patitur humida. Indicia sunt aqua salsa. aqua cineribus colata.& varia fotanarum aquarii saporum penera .estem humidia natum pati a suo cotrario.quem is admodu 3c alia contraria. Et cum ignis siccus sit, natum est etiam pati ab igne, sed magis a terra. na ignis primo siccus non est, sed calidus: ut alio diaetum est loco terura vero primo sicca est. Quemadmoduenim qui coloribus &sapor ibus assecta colluit lauatque aquis.talem in aquis colorem relinquit Sc sapore: huc in modum terre u siccum agente calido per humidum latum,talcm relinquit passione. Dissitatio saporis. Hinc tesem sapori aptare poterimus diffinitionem. Sapor est a terreo sicco in humido facta passio alterati uagustus de potentia ad actum. Gustus enim priusqua saporem percipiat.est in potentia ad eum percipiendu ,sicut scies ad speculari. Est em sentire ut speculari. 42Sexta. No decuit sapores i solo sicco cosistere. 23
Nam sapores sunt ad nutriendu .animalium aute escae non Uno constat, sedimuxtae sunt omnes. tagibiles quide quo augmentum aut decrementum praestet. sapiudae & gustabiles.quo nutriant. nutriuntur enim omnia dulci,aut smpliciter. aut comixto: quod alio determinadii est loco. Et augm et uin & nutricatio fiunt praestate calido. nam calidum , limentu p rat dc digeri t.quod leue aut e & dulce est, attrahit amarum autem .salsum.&graue suo podere subsides relinquit. Et id animalib'&plantia et intra nos,ratione euenit: quandoquide exterior calor in exterioribus conusmile operetur. maris enim leue et dulce .calore extrahitur.graui et amaro subsidete relicto. Sed quaeres: cu nutriamur dulci .cur alij sapores. ut salsus,inacul'.ferculo codiendo misceantur Hoc est ne celerius aequo natura trahat alimentu, est enim
dulce nimis nutritiuum,atq; supernatativum. Species saporu . Species saporu δοVt species colora quada similitudine et 1 portione respodent. Qui enim in sapori. bus sunt dulce et amarum, sunt in coloribus album et nigrum. Et pinguis sapor,ut dulcis est: salsus ut amarus. Et nauus color ut albus est liuidus ut niger. Et reliquiqui quadam similitudine sunt medii sapores: scilicet acie. austerum, acutum,acidu. GlOrra Uero puniceum purpureum,viride, ceruleum .possuntq; hoc ordine digeri
Album Nigrum Dulce Amarum Flauum Liuidum Pingue Salsum Puniceum Purpureum Acre Austerum Viride Ceruleum Acutum Acidum Et sicut in perspicuo tenebrae sunt priuatio luminis ita nigredo ut piluatio est albedinis,et amarum ut priuatio dulcis.Hinc cinis omniu combustoiu amaricatissim'
est: quod totu expiratum exhalatumque sit dulce. CSeptima. Democritus et alii *7 plures no sane putant omnia sensibilia esse tangibilia. Na omnes sensus oporiςrst quosdani iaci esse:queadmodu est tactus, quod quam salsum sit et irratios