장음표시 사용
461쪽
quo saluo atque Incolumi manente deuenimus in recordationem partis abolitae, quando ab ipso per debita media ad huiusmodi rem cuius reminisci volumus, procedimus. Quod si id princi
pium non fuerit natum in eam rem cognoscendam perducere , per ipsum non reminiscimur illius sed aliud sumamus oportet. Perinde atque Viator ab Una incipiens via,non peruenit inter duiti ai terminum propositum, quod ad illum Uia qua prosectus erat, perducere nata noes , qua quidem relicta,& altera accepta,facile ad terminum constitutum perueniet. Est enim in uestiga tio illa rei propositae per reminiscentiam, analoga profectioni per viam, quod sicut in hac ab aliis quo viae principio per interiectum spatium ad terminum aliquem progredimur, δc ab una spatii parte subinde in alteram transferun ur, ita in reminiscentia sumpto exordio per diuersa media certo quodam ordine se coliquetia peruenitur ad id quod animo exciderat. Et assimilatione pro portioneque reminiscentiae ad progressionem de termino in terminum multa in hoc capite adducta possunt facilius intelligi. xxiiri. id euenit,cum multa reuoluunt motusque efficiunt. Eadem potest reddi causa cur alicuius reminisci volens, interdum non possIt 8ccum non intendit reminisci sine negotio reminiscitur,quod saepIus usu uenire conspicitur. Id enim eo venit quod ex conatu reminiscendi, multi surgunt interni motus animi,impedientes animum aliis in t Etum, ad iacuius reminisci expetit, peruenire, qui ubi tranquillior redditus est,se facile conuertit ad ea ima
ginem, M insperatore miniscitur, Ut saepenumero quaerentes rem perditam. lnvenire no possum. vhi vero non quaerunt,vltro oblatam inueniunt. Cum enim quis non se uertit ad eius rei imaginem cuius reminiscentiam quaerit non reminiscitur illius. Vbi primum autem ad illam conuertitur ansma paratur reminiscetia. Haud aliter quam quaerentes rem perditam,&totam ferme domum pervestigantes,si ad eum locum ubi res perdita iacet, non venerint eam minime repertur, ubi Vero ad illum perueniunt haud cunctanter quam quaerunt rem inuentiat. xxv. vis id principium est perducendi. Quemadmodum una via interdum in duas dissecatur in princ*io qui dem conuenientes in lae vero discreparites quarum una ad OPratum perducit terminum, altera
vero abducit, ita interdum unius eiusdemque ad reminiscendum principii diuersa sunt consequetia dc contingit nos ad unum serri,Mhi animus suit nos ferendi ad alterum, ut in poematig interdum duo carmIna idem habent exordium,3c diuersum exitum,& eum ab illo initio serimur in exitum secundi caminis, cum volumus reminisci sinis primi, ut serimur ut sinem primi, ubi volumus reminisci secundi, hoe pacto decipimur. Sic dc operatio huius post hoc facit consuetudine,
naturamque parit. auemadmodum ex secundo corollario huius capitis admonuit Aristoteles, ad multa ediscenda memoriaque tenenda,Oper retium est Ut ordinem nobis certum praesita mus,quo omnis tollatur confusio. nam ordo de erminatus in rebus, efficit bonam ordinationem in animae motionibus,ut recta seris Una alteram consequatur, quo nihil est ad memorandum efficatius. Et hac ob causam ut affert Aristoteles ibidem mathematicae discipIinae quod bona serie sint digestae facile memoriae mandari possunt. Praeponuntur enim in illis definitiones oc princi pia demum secundum naturalem numerorum seriem propositiones sine aliorum permixtione icconfusione collocantur. Ita sane ex hoc loco habetur documentum, quod si quis aliquorum addi sciplinas pertinentium Velit habitum comparare,siue ea carmine constricta sint, siue oratione soluta decurrentia, illa studeat memoriae mandare eo quodi onuntur ordine , dc ne verbum qui dem verbo aliter aut prsponat aut postponat,cum saepius illa repetere tentat. Nam si se me tilla cI plectatur animo, mentique Insigat eo quo ponuntur Ordine secundo vero altero quam priuet ordine S tertio rursum alia serie nunquam ex illis habitum consequetur quadoquidem habitus omnia' fiat ex consimilibus operationibus. κx V. Nam ut minor res se habet ad maiorem, ita minus tempus ad maius.Tempus Ipsum mensura est rerum,ut Vina panni,scilicet aequa,& non transcendens rem quam secundum se totum mensurat,ut tota hora ambulationem horariam, quare quemadmodum totus pannus ad suam partem, ita tota Vina ad partem Vinx, 5c permutatim ut totus pannus ad totam ulnam illam mensurantem , ita & pars panni ad partem ulnae. Ita ut maior resse habet ad minorem . sic maius tempus ad minus,& permutata proportione Ut tota res ad p ruiti totum tempus ita partes rei ad partes temporis.Sicut enim K h 5c h i,ad K i&l m, ita ea N b uiuiti ad c d & de, quare transmutata proportione sicut K h &h i,ad ca& ab suum tempus ec totum; est, id ita li l& t m ad ed 5c d e ei aeque respondens tempus. Et quouis alio modo terminos VR i ndo a iii scilicet primo loco partes,&secundo tota collocando, idem subst iudicium. πη d. Ec memoria re itis idio,
miniscentiam tepore praeuenit. Vt sit reminiscetia, pus est praecedere memoria rei quae me te no exciderit, qua perueniatur in recordatione eius quod ab animo lapsum est,quare reminiscet lapis supponit N praerequirit memor II. At e diuerso no oportet si sit immor Ia praecessisti reminiscentiam υ i cu no intercessit cuiuspia rei obliuio habetur quide memoria sine renis i ii stella. Non utic, tame accidit reminiscetia prxcedere memori 1 rei iam reminiscedo in antinii reuqeate dicit enim Aristoteles hoc in capite,memoria debere praecedere reminiscetia, itide 5c sequi. Ve iii id accideniar u est, Ic no necessarium, memoria reminiscentia praecedat,cum in plerisq; oppositum euenire memoriaq; dari contingat, Unulla praecedat reminiscelia. At reminiscentia non dederis, qua litista praecesserit memoria, cum reminiscentiam omnem memor Ia praecedat oportit.
Paraphraseos in Aristotelis librum de memoria et reminiscentia, et in eundem scholiorum finis. - G Ei
462쪽
LCPRIMI CAPITIS PARA PHRASEOS IN
, Librum de Somno & Vigilia,annotat. Foeditas,turpitudo. Primus sensus, sensus tactus Iber de Somno & Uigilia continet tria capita. Primu sex
conclusiones ,duas rationes ad secundam, Unum corollariuad tertiam,& duas rationes ad quartam. Prima conclussio. De somno & vigilia haec se consideranda osserunt, quid sint, cuius sint an corpori,an animae propria an coma munia,cur animalibus accidant an omnibus, an aliqua solo somno aliqua sola vigilia alia Uero neutro potiantum quid insomnium, an dormi entes interdum somnient, interdum non an potius semper somnient, sed quiete soluta non mea minerint, an inquiete contingat futura praeuidere,& id se, li homini accidat.& id an natura an temere & euentu aliquo eueniat,an deus aliquis
causa sit. CHis enim determinatis, lassiciens de somno & vigilia determinatio quemadmodum polliciti sumus facta esse videbitur. Secunda. Ad eandem animalis partem somnus& Uigilia pertinet. Primo. Quia opposita circa idem subeiectum fieri viden ur,eiusdemq; esse passiones. Et id verum est tam in iis quae artite quam quae natura constant eiusdem enim sunt Visus caecitas. ditus surditas, pulchritudo foeditas,sanitas aegritudo, robur debilitas. Atqui somnus& vigilia oppo, sita sunt,est enim somnus ut priuatio quaedam Uigiliae. Ad idem igitur pertinet somnus & vigilia. Secundo. Quia quo argumento aliquid vigilare cognoscimus. eodem cognoscimus&dormire At aliquem Uigilare deprehendimus cum exterio, ris sensus fungitur officio sentit .dormire vero,cu exterioris sensus usu priuatur ει ossicio. Sensu igitur somnum & vigiliam discernimus habent et circa eande antumalis partem. Utpote circi sensum fieri. Tertia. Somnus d vigilia neq; animae nel corpori propria sunt,sed utrisq; communia. CNam somnus & vigilia ipsius sensus existunt. Sensus autem Ranima:& corpori comunis habetur. Sensus enim actia in corpore anims operatio est,& quod inanime est. lentire impos Tibile est. So . nus igitur &vigilia corpori &animae sunt comunia. Corollatium. Hinc cognouscitur exploratum,quae solam vegetandi virtute Ut alendi .augendi minuendi quc admodum stirpes et platae retineant.neq; somnum neque Vigiliam obtinere. CN a ipsis sentiendi particula deest, quae longo interstitio a vegetatrice facultate distat. etsi etiam cognitum non esset has vires subiecto et magnitudine distare. Solius autem sentiendi particulae, trinus et vigilia existunt. CQuarta concluso. Nullum animal aut semper dormit,aut semper vigilat,nullumque sensu preditum contingit 3 aut nunquam dormire,aut nunquam Vigilare. CPrimo. Quia et somnus et Vigislia passio est nata fieti circa idem .vt primum sensum. Non igitur una semper fiet. altera Vero nunquam. CSecudo.Quorumn est naturale opus.cuius sexcessenisuerit tempus,defatiscunt et remittuntur vires: ipsum necesse est aliquando deficeα
re. Atqui uti,aures nares,manus pedes. a natura opus habent: cuius exacto tempo
re elaguescunt vires,ipsum igitur aliquado deficere necesse est. At vigilia describtit sensuum solutionem eii liberam suis functionibus intendere valent opera. somnu ero ipsorum ligame.defectum et i potentia ob excessum vigilandi. Est tame excelsus vigilandi aliquando ab aegritudine aliquado sine aegritudine,quare et similiter impotentia duplex .Quicquid igitur cotingit vigilare,contingit et dorm ire,na semper ut dictum est agere no possunt. Et cotra quicquid dormire contingit, cotingit ut Vigilare, nam dormitio posterior, vigilia autem prior et propria sensus operatio,
463쪽
quicqaid igitur docinit a somno excitabile est. Quinta. Animalia certe omnia. V gressilia. latilia. natatilia. sono participat. CNa aquatiliu genera,vt quae molli
crusta integii tur: 3c que malacia raucupat, sopora tarnutur, que vero dura, si liceaque testam habent. sensu adhuc perceptu no est an sopiantur. Ratione tame id persuadere potest. nam omne animal sensum habet.animal em, per sensum habere . definitimus. Habent igitur hae: Ostracoderma testeaque cute contecta sensum. Praeterea quicquid sensum habet, aliquato sensus operatione exercet,& aliquando a sensus operatione deficit. Atqu i sensus solutione di x im us Uigiliam: eius vero vinculu.somnum. Interdum igitur vigilant, interdum dormiunt huiusmodi animalia. Gressilia autem manifeste& vigilare& dormire conspici utur. 8c persectiora volatilia. Insecta itidem,quibus molles sunt oculi,quibus vero corneoli & duri sunt oculi, itide. sed breues eoru sunt somni. quare cadormiant. id saepenumero latere contingit.
2Sexta. Nulli plantarum. harum passionum altera attribui potest. CNam lamis γ nus et vigilia solis sensu prsditis conuenire possunt. Plantae autem sensum non haebent quibus eni sensus adest.et delectatio et tristitia adest. Nulli aute plantaru, ho, tu aliquid adest, igitur neque somnus neque vigilia. Et lipsis assit nutricaria virutus. hoc nihil arguit. nam haec alendi virtus expeditius consopitis nobis quam vi gilantibus opera sua peragit, quasi ad suas operationes sensuum adminiculum non requirat,quin potius quodam modo obsint.Non igitur plante Ut alatur, indolescat.
m inuantur Ue,ope sensus egent.
4mmi cap. libri de Somno 3c vigilia scholia. iiii. Et si etiam cognitu non esset has viadtec subiecto Se magnitudine distare. Potetiae animae subiecto distant, quarum una si ne altera inueniri potest, ut Vis vegetadi sine u Irtute sentiedi in plantis.Subiecto au tem no dista quado Vtral alteri semper coperitur coniuncta in eodε, ut virtus seri stiendi 8c appete si . Ita cD is virtus sentiedi 5c appetedi magnitudine n5 distet, ita go tamen ad inuicem interstitio dissident sic etia licet virtus vegetadi 8c sentiendi subiecto nodi starent, nihilo minus magnu haberent adinvicem discriminis interii allii. Valentiore igitur ratio ne nunc cum subiecto 5c magnitudine ab inuicem discrepat,dignosciitur amplius inter se differ re. V. Nullii animal aut semper dormit,aut semper vigilat. Variado id subiectum animal penes uniuersale dc particulare,& ad ciendo istis praedicatis dormire 3c vigilare adverbia semper 5c naqua,eoru e particularia quadoque,dc quadoque no,sexdecim desumi possunt .pportiones. Pri mae quatuor, in quibus subiectu uniuersaliter itidem 3c adverbia sumitur.Sequentes quatuor, in quibus subiectu particulariter Sc ad uerbiit Uniuersaliter. Deinde quatuor reliquae.in quibus tab tectum uniuersaliter,&adverbiu particulariter. Demii quatuor postremae, in quibus subiectum particulariter sumitur, & temporis etiam adverbium .ut ex hac oculari descriptione dilucebit. .i Omne animal semper vigilat ire Omne animal quandoque vigilatii Omne animal semper dormie x Omne animal quandoque dormittit Omne animal nunquam Uigilati iri omne animal nunquam dormit xi Omne animal quadoque non vigilat Omne an Imal quandoque non dormieAliquod animal quandoque vigilae πηυ Aliquod animal semper vigilat iij
vi Aliquod animal semper dormit xiiii Aliquod animal quandoque dormieVn Al quod animal nunquam vigilat κυ Aliquod animal quadoque non vigilae Viti Aliquod animal nunquam dormit Κυι Aliquod animal qua loque no Jormit Et harum quidem propositionis octo ad laeuam positae,salsae sunt,caeterae autem octo collocais ait dextera,verae. Passio est nata lieri circa idem ut primum sensum. Vt tactum, qui exteriorii senis fusi primus est m ipso no existente caeteri adesse nequeant ipso vero existente, no Oporteat ades se cκteros. Neq; per primu sensum hic intelligendus est sensus interior qui & comunis dicitur.Nasomnus Jc vigilia,illius passiones non sunt,non eni est somnus priuatio Operationis sensus inteis rimi is ut quae melius Sc expeditius in somno qua vigilia fiae obcematione exterioru motuit interiori sensui inpedimenta afferentili. Nasemper ut dictu est agereno possunt.Somnii esse concessum mortalibus ad intermissionem operationii. reparationemque virium,sic canit Ouidius. Somne quies rerum,placidissime Somne deorum, Pax animi, em cura fugit,qui sessa diurnis Membra minesteriis mulces reparasque labori. Hinc cognoscitur,quicquid vigilat interdum dormire oportere, Meotra illaε quicquid dormst interdit de oportere vigilare,.sonim vigilia sit posterior,culauque aut couenit posteriti eide dc
464쪽
prius conuenire necesse est. At quia somnus mortis est imago 3c vestigium,υnde id Virgilianade m mente occisoque in bello. Olli dura quies ocialis,& ferreus urget Somnus in aeternam clausit sua lumina noctem. Quinetia de in sacris literis morte rebus humanis exempti,dormire diatur & haec mortalis viata ut vigilia mors vero S animae a corpore solutio vi si mri' dicit per hoc somno succedit υ gilia ut nocti dies csilectatut υ iri dod rina praestatissimi sutura hominis resurrem ione,& iterata animae cueorpore Unionem hominari morti successuram reuiuificationem eiusdem. υι υ igilia somno sed quae nulla deinde morae siniatur. vi. Animalia certe omnia prest ilia volatilia natat stia somno participat. st multa animaliti capta sin t oculi s no obstat quo miti' lomno participet. Nam v ad vigiliam n, requiritur oculorum operatio O vigilent conchylia.& Ostrea, caeteraque id genus imperfecta animalia,qiis oculos no habent ita neque ad somnii necessaria est oculoruma υisione prauatio,sed exteriorii qui assum sensui in ligatio Quauis itidem pliraque animalium neque cor trabeant neque cerebru,quae pol illimusOmni effectura sunt id roarguit ea isse ex per tia somni . habent eni illa quicH cerebri de cordis aemulum quod in ipsis ide operatur atque corct cerebiti in persectioribus & id suisicere putandia est. Neque quepiam mouere debet peruigil ilh draco aurei, ut eansit PQers)vellus istodire dictus aut insomnis serpens aurea mala Hesperi dum perdius N pernox asseruans. an haec DO pro veritate dicta sunt, sed poetico more et ficta ad aliud significandiam. Demum serpentes e sse credendi non sunt in India qui nun somno obruantur,quod tamen memorat Plinius sed authreues eorum sunt somni aut in abst tum abditiori husque locis cu dormiunt delitescunt. Hinc creditum est fortasse illos nodotra Ire . ca, no deprehen. sus neque compertus fuerit ab hominibus eorum somnus. Vii. Nulli autem plantarum, horusi
Pliniu . quid adest.Horum delectationis & m scitiast.
Secundi capitis annotat. CHoloptera : totipennia,est eni holoia,totu &pteron .penna. CBombus, son' estque insem: ut vespae, apes. eiusque generis similia edere solent. CProblemata coodidit Aristoteles ex quibus libru confecit qui nunc problematu liber inscribitur.
rollariu ad secunda. Pi ima coclusio.Necesse est animalis in somno ocssensus esse ligatos. Naaialium haec sensus
oes possident haec aliquos solum . Ut gustum.& tactu. tactus enicini latissime fusus est. habetq; oia animalia tactum : Ut in libris de anima diistum est. At l omnus in olbus co simili fit modo:et cum summa immobilitate offunduntur, ligatur
igitur quotquot habeat sensus. Si eni das unum ligari et alterum lolui: soluto sentiet dormies.sentietigit hoc aute impossibile. 2Secunda con 6 Elusio. Somnus et vigilia passiones sunt tactus. Primo. Quia natura Unicuique sensuu propriu aliqd deputauit: ut visui videre, auditui audire et no modo hoc. sed quidda comune,comuneque potentia olbussoncessitqua iudicat se videre audi re, olfacere.gustare, tangere, qua discrimen albi et dulcis,coloris et soni. et diuersorum sensibilium genera discernit ident nullus particularium sensuum possit potentia quide una et unius sensoris queadmodu in cote plationibus de anima latius exp: esssimus. Haec autem cum tactu maxime colungi tur: ut a quo nunqua separetur: ab auli is autem separari possit. Sonus autem et Vigilia maxime sunt tactus ob quem l sc sentiendi particula omnibus adest 2qui et idem omnibus vel soluet adest animatibus. Secundo. Si dormitio fieret v, omnes sensus immobiles fiant, pleraaue animalia
nunqa adormire necesse esset eum non omnes sensus habeat omnia, ri aute incomodam. Tertio. Si non est necesse ut omnes sensus simul sint in opera, rationaαbilius contrarium accidere posse videtur,ut uno immobili de impotente facto .alter
no sit impotens,principalius enim potius sensus ad sentire.quam ad defectum se habent. Et quanuis ita sit.tactu tamen qui primus est sensuum) sopito, eopati titur
Posteriores,cosopi uturi omnes. Cum vero posterior aliquis impotens fieret,non oportet eodem iure alios Sc hunc primum fieri impotentem. CCorollurium. EX Iohia manifestu est. somnum non esse,sensus sine operatione es e neq; non uti sensη
bua nee omnem sentiendi impotetiam . CSunt eni plerique miniae defectus ubi
465쪽
sensus sine operatione existui.& sine usu: ut in qesbusdam deliris Sc amentibus ac, eidere solet. 8c diminuta, 3c aliquo sensu rapta animalia, impotentia sentiendi haubent. 3c apprehensis nonnullis quae in collo sunt venis collabuntur homines insenusbiles.& tamen hi omnes no lomnosolutitur,dormiuntve: sed cuprimus senisu,& quo omnia contingit sentire animalia .impotens factus est: somnus est,& non au liorum ullo impotente fallo. Tertia. Somnus animaliu salutis gratia existit. Nam causarum haec materia haec ratio . haec efficiens.haec vero cuius gratia est.& naturam alicuius gratia agere diximus: boni sequialem gratia. Atqui quaecunque non semper continue moueri possunt quies apta intercedit ad salutem. animalia aute non semp sensibus Uti queunt. Advenit igitur ipsis merito aptus ad salute sonus. Vnde vulgo tracta est metaphora, ut somnus requies dicatur:quasi veritas somnuis quietis nomine censeri cogeret. Quarta. Vigilia ma xime fine attingit. Nam sentire et sapere finis est omnibus quibus Unu corum copetit. nam haec optima I ut Finis autem optirnu esse requirit. Vigilia autem holu est.utpote brutis quo senti,ant . homini quo sapiat et prudentiae inuigilet. maxime igitur vigilia fine attingit. Quinta. Omni animali somnus est necessariusmo quidem omnino sed ex t up, positione atq; adiunctione. si natura sua sequi.saluariq; debeat.' N a si animal se instaurare et saluare debeat, aliqua ponere sibus alia subinde sequatur necesse est: visi se saluet. ipsu est o rtet. si alatur.e cibo vapore sustolli necesse est, ex quo ne cesssario consequitur somnus. omni igitur animali necessarius est somnusmon quitidem omnino .sed ex oppositione, si seipsum saluare debeat. e Sexta. Principium somni essiectivum in sanguine praeditis est cor: in exanguibus vero aliquid cordis aemulu. CNam id p. incipiu somni est quod animalium principiu est motus. Sanguinem autem habentiu cor capitis Uetri si situ medium, principiti est motus. ha, bent enim omnia sanguine praedita cor.quod .et refrigerio eget: non habentia auditem sanguine, aliquid aemulum cordis. Habent em saguine carentia. ut in senecta toti nnia,Vt vespae,apes, muscae quae holopteradicut aliquid vicecordis. 8c spis
ritu interiore atq; congeneu.quem nuc attollunt,nunc vero contrahunt. respuantitibus aute& sanguineis spiritus ille deforis est. in vero in senecta illa penata vola dostrepitu Sc bobo; elidant, hoc est attritu aerisa a circundantem membrana. Motii itaque habent circa primum et sensus et mot'esse stiuum omnia, aut a proprio et congeneo spiritu, aut ab alieno. est itaq; notum,coret ut cordis aemulum esse somni piicipiu. et non modo somni, sed et vigiliae etiam principium est. CSed cur dormietites agitatioe corporis se moueat. et multa vigilatibus persimilia opera faciat, cum id sine phantasmate et insomnio no fiat. postea dicturi sumus. Cur vero experreucti insomniorum meminerint,non autem meminerint operum quae Uigilantibus similia patrauerint,in problematis causam adduximus.
Ecddi cap. scholia. viii. Omnes sensus esse ligatos. Omnes quotquot trabet. n2 In talpa aut sedi suae nixis aquatilibus non oportet ligatum esse visum cheii non habeat. Et hic de exterioribus s)lum sensthus fit mentio. na interior sono non ligatur quinimmo expeditus θc melius suas exercet operationes. De mu haec coclusio de Psecta
χompletoo somno intelligenda est. 5c node sola dispositione ad somnu, prima so
Poris inchoatione ,quae aut semisomnus dici potest aut semiuigilia secundu diuersas rat ioes. Naqui semisomnes tant dc semiuigiles facile auribus hauriunt strepitu qui sit iuxta eos,aut remisnascule lumen percipi ut diffusum per totum perspicuum, quos in eis sensus no sunt Omnino ligati ix. Haec autem tactu maxime coniungitur. His potentia semiedi comunis, vir utque sensitiva interior, quae quidem cum tactu coniungitur, in a tactu nunqua separari possi . ne ediverso tactus a sensu interiori .Quibus ne si adest sensus interior. iisdem quo tactus adest Ac e contra. rio. Nempe 5c sensus interior omnibus inest animalibus,sicut Sc ladi us. Ab alqs aute sensibus existerioribus,visu auditu,& olfactu separatur interior sensus itide dc tactus. quia Vter inultis couenit animalibus,quibus aliorum sensuum nulluς eouenire potest. Dicuntur aut e sonus de vigilia maxime passiones tactus,m eo sensu potissimum vigiliam 8 somnum discernimus. sietiimiolutus fuerit dicimus animal vigilare sin minus dormire .Et qua uis dormies animal Oximu coepus secundu magnitudinem contingat,ut aqua doliu cdtinensolo tamen Virtute linciendi, ny
466쪽
Halaa aut mole circunssantis corporis aut qualitates elus t Igibiles percipit quod etsi in sint clicuit stanti corpori Saffectiones illae moueant animal dormiens, ut accidentia suum subiectum. non tamen ut obiecta ipsum sentiens,nam non apprehenduntur ab anima, neq; immutant organum υt sensibilia. Tactu tamen qui primus est sensuu sopito.Sicut absente tactu nullus ad stposteriorem sensuum,absente autem visu aut auditu non oportet abesse laetum sensuum prima ita cum laetus ligatus est ligantur & omnes sensus posteriores ut qui suas operationes,nisi tam itidem solutus sit .agere non valeant.quare ligato tactu sit somnus tanquam a causa & necessaria dc sufficiente ilaato vero quopiam posteriorum sensuum, ut v isu aut auditu, non oportet & ta istum a sua operatione destitui. quare aliquo illorum solum impotente facto, non opus est fieri mnum. nam tametsi alicuius posteriorum ligatio. causa sit necessaria somni haudquacytame est suisiciens. x. Somnum non esse sensus sine operatione esse. Non improbat Aristoteles has .ppos ..tiones tanc falsa'. Na in eis unu quod eoru quae dicuntur, ipsi somno uniuersaliter couenit . qua doctiq; enim est somnus, sensus sunt sine operatione & dormiens animal omne non utitur sensi hus N omnis somnus est sentiendi impotetia sed easde re cit. Philosophus tanqua male assigna
tas diffinitiones somni Vt quaecu eo non uertantur,sed transcedant. no enim quandocti en
sti η sunt sine operatione protinus est sonus & ita de caeteris. xii. Vigilia autem horum est horuscilicet ipsius lentire S sapere . nam utilio ipsorsi in vigilia percipitur. Bruta enim in vigilia sen tiunt quae suprema est in eis cognitio.&homines conte plationi cosultationio in vigilia in ted ut opera ad quod potissimu Ut proprium & peculiare opus ordinantur. Quocirca non υ Igilia propter somnum sed somnus propter vigiliam ordinatus est,ne debent homines credere se somno Ouidius. natos esse sed eo moderate ad neccssitatem naturae quo in vigilia melius suas peragant iunctiones uti. Et plane somniculosos, inerti torpetues sopore, merito carpit Ouidius. Inscelix tota quicunq; quiescere nocte Sustinet & so in nos praemia magna putat. Stulte quid est somnus,selidae nisi mortis imago Longa quiescenti tempora sata dabunt. xiiii. Motum itaqhabent circa primum de sensus&motus essectivum omnia. Ex hoe lore natitilli putant Aristotelem sensisse, cor esse organum sensus interioris,& non cerebrum, quod mi ni me Aristoteles hic dicit. nam de sensu exteriori loquitur.ut semper his in locis. Et υ hi conce d retur de in te riori sermonem sacere, duntaXat asse rit cor esse primum effectivum . praecipi sim Codi non efficiens ipsius sensus. Verum ex illo non recte quis intulerit cor esse ipsius organum . quemadesse orta, modum ex eo . cor prscipuum est efficiens sensationis exterioris, minime colligitur cor ipsius num senia esse organum. Praeterea id, cor inquam esse organum sensus interioris a veritate est alienum. sua ii iio Nam ah organis sensum exteriorum magno distat interuallo quod sacili specieri: ira sensibilium ii,. impressioni non parum est Obstaculo. Ad haec continuo agitatu cor mouetur. at reo ius, specie tus inpressionem impedit. Neo robur habet ratio cui nonnulli innituntur, cor scilicet prius quam alia animalis formari membra & proinde ipsum informari debere anima sensitiva alioqui te siet hi solum anima plantae.& huiusmodi animam cum nulla sint adhue alia formata organa) in corde tanqua suo organo debere sensatione peragere. Nam anima informans solum cor, ei si sensit sua sit .sentiendi tamen operationem non exercet,ut neq: catulus visionem ante nonum diem. Alioqui cogentur concedere sensationem seri interiorem in corde, quam nulla praecesserit exterior sensatio,& sine speciebus a sensu exteriore ante receptis, quod est inconueniens.
Euripus pars maris iter Phocidem & Euboeam .quod septies in die & septies in
nocte refluos fluctus agiti multis nouitate rei .& causa no satis coperta, admiratioα ne inducens. Copium ex succo papaueris in Vmbra exsiccato fit. vis eius somnis fica. 8c si amplius sumatur, mortifera. Herbae madragorae mas est & foemia cusius radicis 3c pomi grauis odor somnum inducit. ΓΤemetum. vinu. Bilios, me Iacholici. 2Intestinus, iterior. Bilis atra cholera nigra. CPituita, est a cerebro humorum destillatio atque defluxus: qui sinuat ad nares, coryzan dicur nos mucunaria. si ad fau es, dic ut brachon. nos raucedine. ad pectus, catarron. ad latus, Pleuarit in . Se ad pulmone, phthisin.4 Lethargus morbus obliuionem de pene inexpura gnabilem dormiendi necessitatem inducens: et celeriter . nisi succurritur, iugulans. CComitiali morbo homo subito concidit . et ex ore spumae mouentur: et saepius viros quam mulieres occupat, ut Cor. Celso placet. -- α Ertium caput continet quatuor conclusiones, duo corollaria ad pridima, di sinitionem somni, unam quaestionem, tres Vulgatas res por
uvisiones, et quarta propria post tertiam. Prima conclusio. Non omnis sentiendi impotetia censenda est somnus: sed ea qua pra stat aliumenti evaporatio. CN a manifestum est cu animal sensum habeat,
467쪽
subindeque a vegetadi virtute, ipsu a pricipio nut timentu suscipere & augmetu
Nutrimentu auteoibus id est, qd concretione,pparationeque fuerit ultimii, ut in sanguine habentibus, sanguis: in exanguibus vero qS sanguinis vice gerit locus auste 3c conceptacula sanguinis sunt vena: : quaru principi u cor existit: Ut ex determinatione anatomiae si membrorumdissect ionem dicunt dilucere potest. & susceptum alimentum iordinatum ventriculum evaporat ad venas: Ubi ut aiunt) i iecisnore P matatur,tingiturque in sanguine: a q rurium fluit ad cor: ubi copletissima absolutissimaque saguinis natura accipit .a per venas diffundi , 8c unicuique partivi opportunum est distribuis. Sed qd horu sit,i libro de alimetoabude disseruim'. At' dum haec geruntur, ciboq; i vapore soluto, vapor ille sustollit omne eni tale sida talibus inest calidum natura in sublime fertur modo terebri frigiditate refria
gerae Sc cosistit,atque iterum Euripi more refluit ad coci quide refrigerato obrepit sonus. obnubilatur em sensus fiuntque suaru opationurn ipotentes. At cu dcamentia aut stragulatione ut cum iugularium venarum csistrictione Ut emortui,&aia defecti cadunt ipotentia senti edi paeniat, nullus quemadmodum dixti ) appellabit sonum,tametsi cotrouersia sit ipsis Ut emortuis iacentibus insomnia phaarasmataque fieri. Nam qui his grauissimorum morborum generibus tentantur, Maiae extinctae speciem gerunt, dicunt se multa vidisse. Sed dicim'. si quum morbo tententur.contingat eos dormire, nihil prohibere insomnium. 3 phantasma fieri. sin autem non dormire contingat neque quide insomnium ullum esse potest. Noigitur omnis sentiendi impotentia ,somnus esse censenda est, sed ea quam alimen α,5 ti Vapor ministrat. Primum corollarium. Et hac quoque de causa maxime somnus a cibis *ficiscitur. Nam a cibo multus vapor dccorpuletus educitur sursum illic aute consistens. grauedinem parturit, sensuumque laguorem.quicum rursum descenderit,& se ad cor receperit,iecum calorem repellens.*fundu gignit somnu. Quod autem ita capitis oculorum Sc palpebrarum grauedinem faciat.indicia sunt somnifera omnia siue esculenta sint,sive potulenta: ut opium,papauera, mandragorae, temetum, fatigatio multa,morbus, ut febris Sc lethargus, infantia. fatigatio enimulta dissoluit.pbetque dissoluta vice incocti alimenti:nisi quod liquatur. frigida
sit, sursumque non feratur.&morbus, potissimum qui ex calido nascitur&huido: quod multa excrementa humida sursum attollat. puubautem,lcaput aliorum me brorum P portione maximum habeant,totius, multique alimenti q, illa aetate aues geantur capax. Propter hanc causam haec aetas comitiali morbo si epilepsiam vocant aptissima est. Est enim epilepsia sono persimilis. Sc qui ita coruunt.cessante anima Sc sensu dormire videns. hac de causa huius morbi initiu in sono est. Et sutqui in sono hoc morbo arripiune in vigilia aute no. q, mult' sursum cum alimensti Vapore i somno spiritus effertur:qui reciprocas, spirituique alteri sursum alimetum attollenti obviam venas intumescere facit, animae 3c respirationis meatus oco cludens. Et haec spiritus occlusio 8c stragulatio.comitialis. regius,ac diuinus morabas appellatur. CSecundum corol Iarium .Qua ypter pueris 3c nutricibus non coiducunt epota vina.Nam spumoso spiritu abundat . potissimum nigrum .et parum refert,nutriculae, an puelli ipsi vinum ebibat,nisi aqua dilutum sit. modicunque sumatur. Puerorum em superiora plurimum continet cibum :quandoquidem reliqua magnitudine et incremeto sicut dustum est supini:adeo in logo Ue caput continere neqaeant, sed quinque mensium interuallo collum rigidum et i flexibile habeat. Et haec causa esse potest cur foet' quem embryon dicunt,in matrice qaiestat: sunt
rue iterum pueri ebriis psimiles. in utrisque larga humoris copia supiora confunuit. Secunda coclusio. Soniculosi sunt.occultas habentes venas et nant quique capite sunt pgrandi. Illi lipsorum agustae venae,eleuatorum vaporum no fascite praebet remeandi descensum. hi yero,quod capitis amplitudo multam recipiat
468쪽
eaaporatione. Grandia em capita exiguo oppleti nequeat alimetό. parvisq; exatuarari copiis. DTertia. E diuerio quoru venae sunt paretes.quit melacholici sui. O . : tuleti non sunt. CN a horu aptitudo venaru facile pstat evaporationis relapsum
contrariat strictaru operatur :nisi altera intercedat causa.Biliosi vero . Q natura
frigidi . paucaeq; ob paruu intestinu calorem evaporationis existunt, hinc auidi Scedaces sunt. l cibo quo vescuntur no fruantur. N a bilis atra digestiuu frigefacit locu . Sc corporis partes Ubicunq; existat a quibus talis humor enasci debeat. Dissi a onitio soinni. Ex his liquet somnu esse quanda senti edi impotentia alimenti vaporibus in cerebro refrigeratis. interno multo calore in corde reuocato atq; reciprocato.
Nadormituri ut dictu est) multus est motus. incipitq; vapor frigescere. 3c cumulor ad ima retuditur,frigescut palpebrae.frigefactae grauescentes decidui . supioraq; in sono frigent, circunquaq; corporis extrema: interiora Uero calent, & corpos
ris infirmavi pedes. 4 Quaestio. Quomodo post cibu altiores soni ingruat,& cur ii soporifera sint vina No em id rationabile vides: nasonus a frigida naicitur causa haec aute sunt calida. 4 Huic quaestioni vulgatas adhibet solutiora. Hac primu sis cui veter inanis calidus est cibus aute reples.deseela ipsu efficit frigidiat ita capitis pori & loca sursu ato vapore frigesciit. Deinde hac. Sicut platas aliquo instillato Uapore calido. Otinus inhorrescit tremoreq; cocutitur: ita caliditas sursu lata infrigidat. Sc quod natura calidu est,taguescere&quasi horrescere cogit. Tertia hac subiugii t. Queadmodu gradi lignorii strue suffocatur ignis. ita multo cibo ingesto c6funditur & hebetescit internus calori& no prius sursu halat, et paulatim suppeditata Scevicta cibariorii copia. Sed ut diximus.no ita euenit sonus.euenit enim reditu corpuleti humoris, que calor in sublitne p venas sustulerit. Cu enim eo loci diuti' immorari nequeat cogelasces.zggrauasq; de capitis arce deorsum pellitur: dc priumu oculi marcetes decidui.& rectis a talia stare neque ut vestigiis: sed vide uacit, Iet corruatq; oportet. Et solus homo stratus,essus .euictus sopore iacet: et aiahusolus erectus incedat. Et primu collabitur quasi costernato animo sensum amittes omne: deinde visis Sc imaginationibus illuditur.tandeque obubratur. ' Nos ergo
hit quaestioni adhibere possumus solutione cerebiu quc admodu prius dlxinans reliquarii corporis collatioe partiu frigidissimu esse:&iis quae cerebruno habent consimile esse, quod cerebri vicaris aemuluque est. Et queadmodu in imbriuge, ne ratione, cum vi solaris caloris subleuate vapores ad media illam frigidissimam
aeris regione pertingant, ingrossantur,concrescunt,itetuque frigore cogente subriruutur deorsum :itavapor ad cerebrum viam capessens. primum frigidus cosistit:et qui salutaris et no morbi ficus fuerit iterum relabitur deorsum .ct calorem cordis delatus contemperat atque refrigerat: et ad seram evaporationei queadmodum diximus facit venaria gracilitas. et haec refrigerationis atque iani uniuersa occasio est. Quod vero vapore sublato densatu cosistit, incrudatur,excrescit cerebi o lapsuavi algidum phlegma, i salubre est catarr6 pituitaque facies. Quarta. Expergiscitur alal .cum cococtio absoluta ad fineque deducta suerit. CN a decoctione persacta. ipactus atquei angusto costrustus calor circulata vapore emicat. eo enim ad y lapiora reuocato Vt priussi animal euictum sopore laguesceret expergiscitur et
ad prist na reuocatur vigilia. Et id certe non prius fit ut modo diximus si sanguine purissimum a seculento et turbidissimo secreuerit: qui tenuissimus, subtilillium us, mundi ssimusque saguis capiti comitti ξ. crassissimus aute et corpuletissim' madatur iserioribus. Et omnis saguinis eor est principium tribus munitum thes mis,specubusque:quoru medius sanguine recipit, utrisque comunis. Ex tremi auatem specus ac Ventriculi. ab utraque vena et maiore et minore quae zorta: nscupatur s Uuinem recipiunt. in medio autem cordis sinu et thalamo saguinis discrim is
nato fit. Sed de his uberius alio disserendum est loco. et id nouisse satis si,quaciu
469쪽
sanguis ex cibo indiscretus est,soporem manere,nec ante solui: si syncerussu Ho rapetes at, turbulentus autem inferiora ,3c tunc quoq; expergisci animal. Sed quae
dormiendi causa. quid sonin & et primi sensus nexus sit & ligamen , et sine pansionib' somno et vigilia esse non contingat animal, quandoquidem ipsae ad ipsi uiconducunt salutem, abunde dictum putetur.
Ertii capitis stliolia. xvi. Maxime somnus a cibis prosic scitur. Non vult Arsinstoteles solos cibo; esse somni causam e que materiam praestare,cum de defati gatio ratione calefactionis coniunctae multa resoluens, etiam somnum inducat sed eos esse prIncipilem praecipuam somni causam. subministrare vaporem Vnde gignatur,vel pauco post sumptionem ciborum temporis interuallo, uti ἄ-- longiusculo. non enim oportet quandocunt sumptus est cibuet protinus consequi somnum, Ut neque quoties terra est madida eleuatum: vapor,sieri e vestigio pluviam .sedis pluscule ex cibo multo ante tempore sumpto demum proticiscitur somnus. Densque id locum habet ubi non intercesserit quippia impedimenti quo minus sat somnus. Nam interdum ex molestia morbi, nonnsiquam ex graui perturbatione animi,ut trissilia eura amore timore, placidi
nobis adimuntur somni. Vnde id scite de inuidia dictum apud Ovidium.
Hec fruitur somno, vigilantibus excita curis: Et de amante Non mihi grata dies noctes vigilantur amarae. Et de Didone Virgiliana Nec placidam membris dat eura quietam. Et haec spiritus Meluso & siangulatio comitialis regius. Comitia dicebantur apud Romanos populi congregationes ad ministratus eligEdos. In quihussiquis epilepsia morboq; caduco eorreptus cocidisset dirimebantur comitia nec eo die fas erat nouos magistratus eligere. Idcirco mor hus ille comitialix dictu, est. vocatur Scaducus,m eo tentatus repente cadat ut anima desectu v& exanimis. Dicitur quoque Herculeus. v Hercules illum passus fuerit. demum regius 3e diui nus in reges & insignes dignitate viri foequentius aliis hoc morbi genere corrspiuntur. Cuius causam Aristoteles in problematis inuestigat. xim Hinc auidi&edaces sunt,uci quo ves
cuntur, non fruantur. Causa edacitatis est quia cibum quo vescuntur, non omnino digerunti nec id corporis quod defluxum est quantum natura requirit reparant. quare semper obilunt appetentes,nec unquam sux satissalint naturae sed multo cibo calorem naturalem admodum de
hilem obrutit , sicut magna lignorum mole obruitur ignss. Deberent siquidem potius si suae fa luti consultum vellent, modico alimento &facile digestibili lauere natiuum calorem ut exiguo&sacile inflammabili ligno modicus nutritur igris . Porro cum calidum N humidum principia sint vitae calidum quidem actitia 5c humidum passi uti frigidum autem & siccum principia mortis atq; interhus sanguinei optima habent corporis habitudinem, I, Vtrunq; habeant v Itae priniscipium,sicut aer cuius sequuntur contemperametum Secti doloco cholerici,q, principiti habeant activum vitae scilicet calorem igneum. Tertio vero phlegmaticl. . principium Vnum habeant vitae scilicet humidum aqueum. Et postremo melancholles corporis sortiuntur habitudinem caeteris inferiorem, neutrum vitae habeant principium, sed utrunque mortis . scilicet frigidum. de siccum terreum. xx. Somnus est quaedam sentiendi impotentia. Impotentia sentiendi trifaria dicitur primo cum quid actu non sentit potest tamen sentire,ec hoc modo solum negat actu lentie di ,relinquens affirmatam & potetiam 5captitudinem,quo quidem modo somnus ut qui siepriuatiuum actu ad vigiliam hac in disinitione dicitur impotentia sentiendi .Seriindo cum quia ne actu sentit,nec natura sentire potest,tamen aptum natu est sentire, M tuc priuatiuum est potentiae adsentiendi potestatem,quo modo excus habet impotentiam Videndi. Tertio cum quia neque actu sentit neque potentia neque etiam natum est sentire. Et sic simpliciter negat lentim di facultatem quo modo lapis habet impotentiam sentiendi. Et his duobus postremis modis nosumitur in desinitione somni. xxi. Non enim id rationabile videtur. Diluitur haec obiectio, actmIttendo somnum fieri a causa frigida tanquam causa partiali de propinqua , vino te a cerebro Nvapore per ipsum selaesacto . nillilominus etiam sit somn'a calido tanquam causa remotiore, ut a corde eleuante vapores ab alimento dc vaporibus eum primum substolluntur calidis. Proinde a cibis 8c vino sieri somnum tribuendum est, etsi calidis, aut post sumptionc a natiuo cordis ea lore calefactis.Caeterum qui solutiones illis treg adhibuerunt subinde politas,minus recteto Iui se Visi sunt . primi quidem . nam cibus suo descensu non frige facit stomachum aut ventrem pricalidum, quin potius e diuerso stomachus calefacit cibum prius frigidum. Neque superiora capitis frigescunt aduentu vaporis ad ipsa . sed contra vapor frigidus ut ob frigiditatem cerctri ,perinde atque media regio aeris non sit algida obvaporum susceptionem,sed e diuerso vaporestiue frigidi ob mediam regionem frigidam. Secundae autem solut sonis assertores minus recte citae runt quod non est prorsus simile de infuso repente vapore calido, de vapore alimenti. nam calidvapor insperato super suis incutit timorem. quo retrahitur sanguis ad cor, oc partes deni tutae sanguine frigescunt . quare calor huiusce vaporis per se quidem per suis partes calli facit, oc per accidens caeteras frigefacit. At alimenti vapor ad cerebrum persatus, rio sic horrorem incutit aut timorem,sed insensibiliter ad cerebrum sertur . quare neque Perse neque per accidens cerebrum in&Igidat ,sea contra a cerebro suapte natura frigido in rigidatur. Demum tertiam adhibentes
470쪽
norum strue obrutus igneis elanguescit. Veriam illa interui caloris hebetudo non magis est soni causa quam debilis calor aeris,& vapores eleuare non sufficiens,lit causa pluuiae.Quinimmo quemadmodum Ut fiat pluuia, requiritur vehemens calor insimae, dc frigiditas medis regionis aeris ita ut fiat somnus requiritur calor internus vapores resoluere potens,dc frigidit ac cerebri quare somnus sicut dc pluuia m a calida sit causa,& a frigida, calida quidem , ut corde, eius caisiore frigida Vero ut cerebro.Et queadmodu in imbria generatione.In minori mundo. x hole& exteris animalibus haud dissimimiliterni sonus,atque in maiori mundo pluuia .estet magna illorum ad hunc in partibus couenientia atque responsus. Nempe cor 5c partes ei vicinae insaligomnum sunt Me infirma regio aeris a sole calefacta in uniuerso.cibus in animali, ut corpus aqueu in villis ieri in a, uerso.cerebrum autem animalis,Vt media regio aeris in mundo. Itaque ut virtute caloris caesi nimili .e ab imis partibus aeris sustollitur vapor usque ad mediam aeris partem, propter cuius frigidiis oluuiain tem concrescit densaturque in nubem, εc demum stillat in pliauiam , ita asumpto alimento perinae e cordia Sc precordiorum calorem subleuatur vapor usque ad cerebrii, cuius trigiditate ingrogatur Zc frigescit , inducitque somnum .Et sane hac analogia quam hoc loco aperit Aristoteles qui cunque de somno afferuntur,intellectui statim sunt Ferula. xxii. Expergiscitur animal cum concoctio absoluta adfinemque deductas uerit.Hic de inperrecti naturali dc quae ab intrinseco prouenit ,fit term . Nam ab extrinseco,Vt PerstrePente Vehementius, aut violenter excutiente dormientem ,fieri posset euigilatio nondum perfecta digestione.Sane quemadmodum sol nube obductus impeditur quo minus ad terram suos diffundae radios,at cum virtute sua nubem euacerit atque dissipauerit moto quod interiectum erat obstaculo, rursum ad terram suum liberedemittit talium ita calor animalis internus vaporibus soporiferis alimEt arrisa obduct' .atin Mangustu coactus,sese ad supiora corporis diffudere non potest. Alvapore alimetari dissipato qusolum eum persecta fuerit digestio, accidit sursum idem calor emicat,& cum ad superiora reum. catus fuerit Ut prius exciterac antequam animal somno grauaretur, ipsum animal expergiscitur c ad exteriorum sensuum peragendas functiones reuertitur.
Paraphraseos in librum Aristotelis de somno dc vigilia, δέ in eundem scholiorum,sinis
CPRIMI CAPIΤIS PARAPHRASEOS IN
Iibrum de insomniis annotatiunculae.
Insomnium. somnium. CAsciscenda .attribuenda. CSentiscere. sentire. Visum,phantasma, sensuale,simulacrum. Iber de insomniis continet tria capita. Primum quatuEr
conclusiones , uatuor rationes ad tertia,& duas ad quarta.
Prima conclusio. Post haec de insomniis agendum est, icui animae parti insomnium sit asciscendum,an intellectivae partu si passio an passio sensus.-is enim duabus viribus tantum cognoscimus quaecunque notione aliqua dea prehendimus. Secunda.Insomnium non est passio sem E
sus. CNam sensuum ossicia sunt sentiscere sua sensibilia
vivisus colorem Videre. auditus, audire sonum olfactus ,
odorem dignoscere. gustus, saporem.& tangibilia, tactus.& communia sensibilia .numerum, magnitudinem figuram, motum,& quietem itidem internoscere. At qui dormiunt quibus solis insomnia contingunt omnes sensus illos clausos compressosque habentii ta ut visus nihil cernere queat, auditus audire,neq; aliorum ullus. Non sunt igitur insomnia, passiones sensus. 4 Tertia. Insomnia no sunt intellectivae parti ut assectiones opinionesve quaeda asciscenda. CPrimo . quia non equum loIum , non hominem, aut alicuius rei esse solum 3
deprehendimus : sed&quantum album pulchrum. Sc qualia sensu deprehela sui. Id autem in partis intellectivae opinionibus rerum esse essentias ut alio dicta est loco ' deprehendentisaron euenit nisi sorte in sensus praesentia,qui in scinno lio