장음표시 사용
471쪽
magnu. venci istem. x similia citi' nullum habet sensum. quae omnia in somno υidere videmur. Non igie intellectivae partis sunt insomnia. CSecundo. quia plervisa illaque obiiciune in somno. solem saepenumeroquic si aliud intelligere:ques
admodum circa ea quς in vigilia sentimus.iterum consideramus. Accidit em mula
tis aliqua praeter somnium &visa intelligere. quod experiri facile est iis quibus quo
ties surgunt. repetere somnium curae est: ut cui apparet thesauria inuenire, priusqexpergiscatur, tam euenit ipsum intelligere id esse insomnium 8c memoretur ita
allax se fuisse illusu. No igitur est intellectivae partis isomniu: imo vero neq; quod est somno depliedim'. insomni uella est manifestu. DTertio. quadocu opinamur.nos opinari intelligimus.&tam . non aute quadocuq somniamus.isomniuesse cognoscimus. Quarto. sicut vigil ites in aegritudinib ita in soriis decipimur insomnio. Et sicut vigilas san' iudicat sole esse pedale.ita in somno cu somniam'. Atqui vigil ales no itellectu illudimur. leve pedale esse itelligetia iudicam'. sed poti'virtute illa qus usum no habet absq; videre audire.olfacere. gustare. rangeres si imaginaria virtute pri 'posuim' i siue eade sit sensariae.siue no. No sunt igitur itellectivae Diis passiones insomnia. Non itaq; veru esse itelligere oportet. simpliciter positu fuisse, insono nos nihil sentire. Navisu in teriore .auditu,c lfactu.&csteris quodam odo Ut Uigilati euenit sua sensibilia sentire.& ut adiacetia & sibi p. en, tia intueri. Quodamodo aute ut vigilanti.& exteriore sensu capessenti no cotin git. Et itersi aliquado qd insomnio appet mens opinioq; falsu esse dicit, iudicamus 4 que nos ludificari. aliquado autem mente non Usi. solu phalasma segmur. C. Quarta concluso.Insomnia,sensualis potentiae passiones sui non quaten' sensualis, leta quaten' imaginaria siue phalastica est. rimo.Quia exterioris sensus non latit. neque itellectuvae piis passiones quaeda, aut opiniones: relinquitur igitur ipsa esse imaginariae virtutis,quae sensualis est. Diximus emphantasia atque imaginatio, nem a sensu secudu actu motum fieri:&si idem numero imaginariu sensitivo existat esse tamen alterum&alterum:ut ex iis quae i libris de aiadusta sunt, abunde
dignosci potest. Secundo,Cui' somnus passio est,& isomnium ad eadem pline
re potentiam videtur idoneu . Atqui somnus,sensitiuae partis exasti t. igitur insomnium sensuali potentiae adigere par est. Et cum insomnium imago qusdam Sc phatasma esse videatur . nihil enim aliud insomnium est. quam visum quod apparet in somno.siue simpliciter.siue quodammodo factum sensualis igitur partas exisstit, non quatenus sensualis, sed quatenus imaginaria siue phantastica est.
l Rimi cap. librI de insomniis scholia. s. His em duabus viribus tantu cognoscImus
Habitibus quide cognoscimus vi acciderabus instrume tarm& anima tand prima cognitionu effectrice secundis rem. At non sunt habitus pcipua efficietia, ne anit ma ratione dicit potetiae υ triuiisve ad cognoscendi .sed potius substatiae .hic aut Et cognoscendi vires nominaturauhqua tu prima utpote sensu.& exteriore sensu Acinteriore intelligimus. In prima autem coclusione sensus solu vi sensu exteriore sumitur.& n5 se cundii generale ratione pro quavis sentiendi virtute. . sit. Id aute in partis intellect iue opinionibus.IntellectusJnterda quide coluncte intelligit &coerete vi in tertii de anima principio dicta est. At id a se no habet ne suapte natura sed a sensu cuis adminiculo huiusmodi primas accipiesntellectiones. apte aut e natura intellectus no coniuncte.& qualia sensu depreh. s.i sunt cognoscit sed abstracte rem .sse rationes discernit vi albedin Enon considerato eius subieeto,aia maRnitudine cui colungitur. Et id ipsum Aristoteles hoe in loco praetedit at innuit. Imo vero ne quodca .psomno deprehendimus. Inson enim nonnunHintellection E exercet homines. qua corrigunt id quod instano apparet iudicam id esse ludification E. intelle.'Io aute non est insomniu.est enim hoc operatio corporea illa autem incorporea, biectoque nixa incorporeo. Quod vero facime subiugit Aristoteles qua doesique opinamur,nosipsos opinari cognoscere eo vense intellectus reflectit se supra suas operatio a cognoscitque se eas efficere. At no sic viri cognoscendi corporea sese tenectere potest.υt oculus no iudicat se videre neque sensus iterior se Drae' diopatione facere. hinc n5sema eum somniamus somniii esse cognoscitxtis na apparent sensati
rus illae sensuum esse exterioria, in vigilia facta .& praesentibus quidem sensibilibus csi 8c sensus. sint interioris,&insensibilium sentia,sed lac solum ccvnoscimus csse insomnium,cum intel
472쪽
Iesus se conuertit ad huiusmodi apparitionem in somno seri de ea iudici iam quod sit in somnium. iiii. Et si idem numero imaginarium sensititio existat. Virtus sentiendi interior. &sen alis potentia dicitur &imaginaria diuersis tamen rationibus.nam sensitiva virtu dicitur .m sentiendi operationes laesat,sensibilian percipiat . imaginaria vero, urei prius perceptae imaginEspeciemet retineat qua rem ah sentem dignoscit interdiam quidem ut absentem, quem ad modii in υigilia.interdum verout praesentem quemadmodum in somno vhi quae apparent,videmur praesentia. Cuius somnus passim est,&insomnium ad eandem pertinere potentiam id Aristo telis dictum insomnium eiusdem partis alet potentiae passionem esse cuius est somnus . utpote partissensitiuae intelligendum est de generali sentiedi virtute eominiani ratione designata. nation eiusdem particularis υirtutis sunt somnus 8c insomnium est enim somnus primi sensus , id est tactus passio. priuatione opationis illius importet. uo aute sensus interioris qui in sono noligatur. E diuerso somnium non tactus est passio, sed interioris sensus, cuius est Operatio, tactus autem & sensus interior subsentiendi virtute continentur. Sive simpliciter , siue quodan: modo tactum Simpliciter integre.complete. quodammodo lacessite,distorte, parian . factum, nam utroque modo cotingit in somno apparere imagines,ut postea dicetur.
Sensuum opificia, sensoria,Organa. i Ecundum caput continet quinque conclusiora, &sex signa adsecutime Prima concluso. Quodlibet sensibilium genus , unde somniare post bl simus praestat. 4 Nam eorum pasi ones& formae non solum dum in i prospectu sunt, in sensoriis habentur impressae: sed M sensibilibus ipsis
seiunctis atque absentibus. quemadmodum cum quis alterum pellit, quod pullum pellit alterum: Sc ita quousque ad unum pertingatur. quod pellitur, & non pellit. ut liquido conspicitur in aquae motibus. &aeris.&sicut in alteratione calefactu propinquu calefacit:quod quidem calefactiam .alteti suu calorem inducit, quousq; decumbatur ad unum,quod latum calefiat: ita fit in sensu. hoc primum pellitur.Vt medium : hse ut foris prominens sensus: hinc interius sensuale sensoriorum t ubi rerum quas exteriore sensu hausimus. simulacra affixa atque impressa sui, cuius, cui sensus extiterint. Quod libet igit sensibilium genus. Unde somniemus prestare potest. CSecuda conclusio, Non modo sensuales formae in centrali & interiore sensorio sensibilibus adluctis afformatae manent: sed Maliquandiu in exterioribus si sensuum opificiis etiam ipsis absentibus saluantur. CHuius rei multa sunt arguumenta. Primum,cu quid attentissime obtutus fueris.si alio insum deflexeris.rei Riteliuscule visae species oculum comitatur. CSecudum. Si a sole ad tenebras te
uertis.plerunq; caecutis,primu cernere impotens. In causa enim huiusce rei est
impressa remanens lucis imago. Tertiu. Si diutius intenta lumina praeca didae rei aut viridi defixa tenueris,ad quocul permutabere, cocolor aspicietur. Quartu. Si ad aliquod praefulgidu,ut illustre solare iubar,oculos intenderis :primum re Juctantes acies lucem qualis est intuentur,mox permutatur in puniceum deinde in
Purpureum, postremo in nigrum: quousq; exolescat atq; evaneat. Quintum.
Qui in fluminibus celeri puppe inuehuntur, quiescetia moueri iudicat: Se ita qui Vertigines circos ducunt. 4 Sex tum. Excellens praeualidusq; sonus surdastros efficit δέ praepotens odor .diutius olfactum impotentem reddit. Haec itaque signa argumento sunt. sensibilia abiuncta aliquandiu in sensibus sibi vendicare via tutem. . Certia. Sensus paruorum sensibilium disserentias cito Persentit : S non modo liquid intus operatur, Verum etiam aliquid extra agit. CNam patitur ut specula Iauae citissime obiecta simulacra recipiuntur. Et quod extra agat hoc satis csse poset argumento.*mulier menstrui tempore speculum aspiciens , protinus ipsum inscit,& veluti nubecula sanguinea illius nitore obducit. γ si speculum nouit iu suerit,no facile abstergitur. sin vetus eluir sacile. Et si causam hui' requiris. hoc ideoquenit. temporequo meses patimur patiutur enim viri suo modo Vt mulieres )l mina vi reliquaecorpo is partes assici utur: ci maxime porulenta Venuletzq; sint.
quoq; genitalis I fluuii tepore quod inflamatione saguinea solet cotingere si
473쪽
speculii inaisi in M. prius taliten colancto aere infecto, qui inficit propinquii v j ad allinitu colan tu i speculo speculuinficimus. Sed in viris obscurii discrimetic sit no polluitur specula,qS euides sit, senient masculi cadiduin sit, & quasi spe,
circo macula evides Sc rubra ipsius extinguit nitorem. Quod si speculi planitica polita. pura & tersa sit macula fortiter mostrat, mundi: eni, synceru Sc purii quidquid exceperit.conspicuum facit: quemadmodum mundissimaevestes citissime inqui, nantur. Et quod planu fuerit,maxime attingitur atteritur,aspergitur perfunditur . qi parii de mundum in profundam admittit. Hinc speculis nouis inductae maculae aboleri nequeunt plana enim sunt pura.dc tersa,vetustis autem facile deletur: cytisi ita alte infigantur, neq; permaneat in profundum. Neq; miradum est si dixerim sensum ut visum,non modo pati a paruis etiam sensibilium disserentiis, quemadmoudum iam notum est, sed extra agere, nam visus est de numero fulgidorum agutauutem vel manifeste extra fulgida:&non modo illa: sed in unguentis consimile peruspicitur.oleum enim quod in ipsis conficiendis miscetur facile iniectorum capessit odores. Et vini mira natura est ad se alienos trahendi sapores: non modo rerum in ipso forte corrigendo iniectarum sed Sc earum quae ad dolia extrinsecus assituatae ias ceant. 4 Quarta. Qui assecta aliquo perturbationeq; agutur, facile circa sensbi, Ita aberrant A decipiuntur. Hoc ostendiit meticulosi,qui leui similitudine hostes formidant.& qui quae timent, Videre videntur. Hoc ainates. qui leuiter videre se, spicatur quod amat.& quo quis hoc asseetia perturbationeq; strictius tenetur eo mi,
nore similitudine in errore trahitur. N ita in ira odio,& caeteris appetitus perturba
tionibus euenire cotingit. Hinc febrientes interduportentosa animalia in parietis bus a modica linearii protractione videre se putat. Quinta. Pro qualitate perturbationis atq; morbi hic error maior minorve est. CNam qui leuius premutur, iusu videntur videre. falsa esse iudicant, qui vero grauiuscule tentantur, morboque accubunt: visis assensione adhibent Sc grauius errant. Et hoc euenit quia ino una tantum iudicandi vis nobis inest, sed insunt gemine mens quide primatu renens: & sensus. Unde nascitur imaginatio cuius rei hoc indiciu est Q sensui sol apparet pedaneus: sed ratio quae intus est, aspectum corrigit.maiore est e solem qua videatur distans: sicut tactas viati esse duo iudicat: visus autem sest enim visus dignior tactu iudicat esse vir am. Si itaque una talis esset potentia quae de omnibus iudiciu proferret, non p sset sol tisi tantus putari quantus videtur,& si esset solus tactus. unu duo esse si econtradictione videretur sed superiores, optimatioresque exquisitius iudicant,&coargaunt caeteros. Et causa iterum erroris&decipuli est, et non sensibilia solum cum sueantur.sed 3 quiescentia quoties ipsi in nobis sensus mouentur, moueri viden, tuta quemadmodu littus nauigantibus videtur moueri S recedere dum visus ab alio impellitur modo tamen mens sana sit. plane littus no moueti iudicamus, erroreque sensus deprehedimus morbis tamen pleruque usqueadeo valide afficimur, ut mesatque ratio errorem sensus sequatur.quod in deliris de mente captis accidit.. Eeund i capitis schalia. v. Qiaemadmodum est quis alterum pellit. Aristoteles duist plici analogia ossendit q ionam pacto sensus ipsi tu i et de mouetur in suis iactio a itibus agendi . Prima datur in motu secundum locum pro qua sit manus primit mo' ueris 3e pellens haculsi bacti lux lapidem lapis aquam quae ulterius ab altero no mo ' ueatur. Ibi primum est mouens tantum ultimum quod mouetur solum duo autem intermedia & pellunt 3c pelluntur.Secunda in alteratione proprie dicta& sensibili. pro qua ponatur ignis calefaciens aerem aer manu. manu lapidem,qui ulterius aliud non calen elat. gnis est mouens & alterans solum lapis quod alteratur solum intermedia vero aer Ec ma rus mouentura prioribus, Se mouet posteriora Sic primu sensibile ut color parietis mouet medium suam in e specie producens. Didium mouet sensiana exteriorens consimilem in eos e loris speciem efficies 5c sensus exterior mouet interiorem in eo itidem causans specie coloris. in telio aute ulterius aliud non movet Et uniuscuiusq: horum tiliana primum primo alterius respodet,
de secundum secundo,& ita deinceps,ut haec ovendit desciiptio.
474쪽
M ueritia. α mota trini tu iacit viiii cu in alterati a prie aicta in sensus operatione
Senius exterior Senias interiorvi. Sed N aliquandiu in e teri libus ientuum opilicus . Gum absentibus Ieri sibilibus manent aliquami per species in organis sensuum exteriorum, quandiu manent,sit sensus exterioris operatio circa absentia quidem, sed quae Paulo ante praesentia suerunt obiecta itidem 5e circa prsterIta. quae quidem modo suere adiacentia, quod inconueniens non est. Cum enim soni formati specie ad luci defertur distantii& auditum alicuius procul a corpore sonante distatis serit cu illa speciermoti et auditum sit auditio, Sc tamen sonus ille praecipuus . cuius illa est species, tum amplius non est. Ut qui sit natura evanidae,& Vbi primu formatus est disperit. Quod enim parum distat, per inde ac non distaret habetur. Incommodum tamen esset sensi, exieriori multum absentia ditique praeterita sentiri, quod tamen potest sensus interior. vis. Uerum etiam aliquid extra agit. Ex hoc loco sumi non potest argumen u, Visionem fieri extra inittendo, nam id quod extra agit sensus. visio non est aut quippiam ad visionem conserens,sed est humorum solum ex oculis emissio, at terationem medio ipsi e corpori denso inducens quae non minus in tenebris Vbi non sit visio. Otingit quam in lumine. Basiliscus enim etiam In tenebris enecat homine humore pestifero oculorum per aerem diffuso dc mulier sanguinis prostis uia patiens in tenebriς quoque non minus cuin lumine in s.cit speculum. viii. Hoc ostendulum eliculosi qui leui similitudine hostes formidat. Clusa huiuet est quia qui vehementi aguntur animi assectione. speciem obiecti circa quod eor iversatur affectio tenaci iis habent organo interiori imprisiani & assidue ad eam conuertuntur. Itaque ex continua huiusmodi conuersione animae ad illam imaginem tapius videntur ineticu
losi quod timent videre, uec amantes quod amant, & odientes quod odios rosequuntur decipiuntur sensus exteriores. Hinc apte Virnilius de Alphesiboeo amante. Nescio quid certe est 5 Hylax in limine latrat. Credimu can qui amant, ipsi sibi somnia singuic Et idem de Didone amante. Haeret infixi pectore vultus, Uerbaque . Et iurium. Illum absens absentem auditque Visetque.
Eade quoque de causa sere semper si, Venit, quod quae in vigilia auiditas te epi uimu lamnato cum insomnia occurrunt, assecuti videmur qliod anima ex vehemeti attentione ad eam rem in vigilia facti etiam in tam no ad illius ima inem conuei titur, rem Q tanquam Prasen Lem ταὶ, het. Hinc vera esse deprehenditur illa Claudiani sententia. Omnia quae sensu Voluuntur vota diurno, Tempore nocturno reddit amica quies.
Et Mantuanus de intemperantiu in quorum animus dum vigilat semper est in patinis insomnios raphice accQmmodateque refert. i 'ingues sunt lamnia mensr, At Q coronati sola crateres Iaccho. ix.Et causa iterum erroris atque decipuli est. Sensibilia cum mouentur,iudicat quidem sensus ea moueri, de sine errore, cum autem sensibilia quiescunt,& se ostis ipsi in nobis incit niur, ni ipsa moueri iudieat sensus sed errore tactus, hac praesertim de causa,qucd in organo sinsus. moto vaxiae laccedunt sensibilium species, dc quae modo prHentia erant oculis,nunc sublata iant & subinde astant illa in prospectu quae prius non fuerant. At organum tensi s non vidi ut neque perci pitur moueri. etsi reuera moueatur. Itaque sensibilia ipsa ei si quiescant, chlaccedentes tamen eo rum subinde species moueri iudiciatur. Hinc Virgilius recte de nauigatibus diXii cxprimens qlei ς apparet. Terr3que,Vrbesque recedunt, Cum autem sensus mouentur,& confinii liter ipsa sensibilia. non iudicantur sensibilia moueri cret si in sensi, sit species simulacrumque motos ob tame consimilem dc ad eundem terminum morum idipsu non apparet. Ei hanc ob causam sed ei es in naiii non iudicant eam moueri .sed quiescere subi solum exterioris senis sequuntur iudicium illam putant. quod si in contrarium niterentur sensibilia, mouerenturi in oppositam Partem ad orgalium,haud magno impendi . facileque moueri perciperctur.
iEttium caput cotinet quatuor coclusones diffinitionem seni Inii.Vnam questionem. 8 eius solutionem post quartam. Pri io: ma coclusio. Non modo praecipua sentiendi vis s mulaciis in vigilia seritum sed & impensius εἰ quod a pasto acrius seritur in somno. Nam in luce & vigilia multa obsistat: Vt valentioresi exteriorum sensuum operae N mens variis obruta cogitati inibus. Paruus enim ignis luce maioris offunditur , laetitiasque
475쪽
M aegritallars modicas maiores os ustat.Nocte autem φει quiete solutis haec cessant obstacula:& particula rex sensus impoteria sentiendi ligati.a suis desistunt ossiciis: dc calore ad intima reuocato.& ad senti edi principium. & turbatione paulispecti sedata . se incolumia etiam parua simulacra primati sensuum liquido promul atquc demonstrant. Secuda. Interdum in somno lympida fiunt somnia: interdu tui bulenta Adistorta: interdia vero nulla. CNam primum edita in luce. ut infanter . εο statim assumpto cibonsi somni Manimalia φ multa tum et latio niolim; fiat pro apter a li m etarium vaporem. Et quemadmodum aqua velociter mota nullam reddit
effigiem aut si reddit distorta v adeo.ut alia videatur esse quam sit: si vero qui stat incolumis imago atq; pura reddinarcita in somno visa & motiones aliquando
omnino no Uisuntur: Q multo fluxu alimoniae obruuntur.al quado vero distoris et mostrosae cernuntur: et motus nondum plene & syncere quieuerint. aliquando ter stibilia somnia.& quae meruexcruciat.aslurgunt: Ut melancholicis. emulentis .et fesbrientibus: liiiii generis morbi spiritosi εc vaporuleti sint. multu quidem facientes motu & pertui batione. Simul atq: vero fluxus sistitur, & sanguis discretus est,
aut quod sanguinis vicariu est: simulacra syncera A pura se sensui proferunt.& hiit distincta digestaq; somnia. Et sicut in fluuiis paruae fisit vertigines.& ab una in alteram Iogo tractu decurrituri siquod autem offensaculum obuiu in sit . in alias scindiatur.diis ultat.dissoluiturq; figuras: ita ex una imaginis motione curritur in altera Mex illa in aliam .donec ad ultima illius seriei veniamus imagine, qS si offensac uia intercedit.in alias labitur imagines.atq; ex una visione vagamur in alia : csituitqueri hoc pacto multa variaque in somno visa decurrere. Tertia. Si no esset in nobis Iarticula ca qua somniam'.superior: semper insomnio falleremur. aqa uisu
elata sunt iudicat videre:& qab auditu, audire.et ita de aliis sensibus. qii ab ipsa ipsi propagantur motus. Proinde portio elui q tactorie seruit. rem una iudicas es eduas et portio visuali respodens, ut Vigilans obsistit obtestant rem esse una, q duae
videar. ita nisi superior viri Ut vera arbitracotrairet obtestas cotinenter nos r5
videre.nec audire: iudiciu iterioris sensus sequetes simp falletemur qualec stet isensus apportat tale a primo sensu iudicatur habeturque. Qua ita. Sicut vigilantes ob pei turbati oes falli cotirginita et nos tapluscule insomnio sallimur. tuta in somno calore multo reciprocato ad cor, factoque sanguine, sunt sensualium nes mula rorum circa sensum motus: quorum quidem hec actu sunt quae actu se proserunt,haec vero potentia.qtiae mersa nondum sensum cient ac ericiunt .sei te sua tandem sensum motura:quemadmodum ranulae fictae sub aqua delitentes liquato sale se foras proferunt.emerguntque, haec post illam: ita et ea cient sensum. qus potetialas int:et amom quod obstaculo erat. sensum mouent: et a modica similitudine somniates. hoc pro illo iudicamus. Nil miru igitur si ut vigilantes ob perturbationes fallimur. ita quoque somniantes insomniis illudamur. Et somnia persimilia sunt nuis
culae, quam nunc ante oculos in hominem trafformari fregis. quae illico appares at Centaurus, seque in omnimodas consequenter transformet figuras. Et sanguinetur ore facto,et reseetibus, motibus. insomniis non assentimus: sed inspecto simulcro arbitra mente iudicamus Hoc est quale Coriscus,sed non est Coriscus. Sivero mens obruta suerit, solum visentietes iudicamus. Uerumque esse quod cernitur, videri facit somni potentia. Et sicut cum quis oculo d: tum admouet, res geminae apparent: et si non praesenserit duas esse putabit: s autem et res et digitus oculo moto admotus non lateat.duo apparent.sed non tamen duo esse putabit: itidem mentς non aduenente.sensus insomnis trahitur, et somnia esse latent. mente tamen aduertente. et se dormire cognoscente, videntur quidem esse quae insomnia monstrant. non assentit i men: ut apparet praesens esse Coriscus: iudicat tamen non esse Co,
riscu. Et certe deprehendere inlomnia motus esse,in sensitivis no est di sicile. nam
476쪽
saepe nobis excusso somno e pergefactis. motiones quae nos quiete solutost lacessebant.sequutur Uigilates.Videmurq; similia ante oculos intueri simulacra. Et pueris ex somno plane vigilatibus:aspectatibusque videntur in tenebris variae imagines passim vagari, ita ut saepius illi exterriti auxiliu acclamet, dc expauescetes in strato sese occultent. Ex his facile est quid sit somnium ratiocinatione coesudere, taleq; Hei aptare diffinitionem. Somnium est phantasma aliquod in somno apparena: im, ino a motu existetiu seruatorumque simulacroru .in somno facta apparitio. Insomno quidem dico nam quae pauloante discussis a somno apparere dicebamus.& terriculamenta illa vigilantium pueroru somnia no sunt,neque quide omne in somno phalasma apparest ut semiuigilibus, semique sopitis, ni ut gallicantus.canu latratus tenuiter auditi.qus qui de somniare putaresonueniunt ita esse Sc debiliter per, spectu lucernarii lumen qd oculis apei tis ita esse videt.cum dubii essent an somnio ludificarentur.& cotingit interrogatos res podere. Et hae prosecto apparatiora. somniano sunt: nesthi plane dormiunt aut vigilant. Sed plene dormientiu insomnia est ab in existenυbus phantasmatibus, domesticisque,& quae illic ex praeterito imumanserunt ita in semisopitis ab ipsis insomnium nasceretur, si quicquam somniare dicantur. Phantasma quidem diximus nam no quicquid in somno apparet, insomnium esse potest.apparent enim in somno verae intelligentiae,& absque aliquo phatasmatis motu . Quaestio. Cur sint qui nuquam qui equam somnient in vita:& sint in qui ad multam statem nunquam semn erat in Eadem causa id facit, quae εἰ infan, res facit ut non somnient,& csteri statim sumpto cibo. Nam qui natura tales sunt, ut multos alimentorum fluxus & refluxus toto somno& tota vita sustineant. non somniant, neque ipsa phantasma vllum apparet. Qui vero ad aliquam etatem id sustinent.id statis non somniant. Et si illo statis peracto quietiores fiant et motibus in somno simulacrisque prodendis nulla obsistant: hinc inde somniat, et quibus his contrarium accidit. et insomniis agi.opposito se habent modo.
Eiiij ccipit i, scholia. x. Nam in luce δc vigilia multa obsistunt.Non obsi
fiunt litistium exteriorum Uperationes aut mentis emi ,ι,nes, interiors
hus sensationibus quoquo pacto faciendis nam iri vigilia sunt etiam in ierioris sensua operationes vilem irino ses obsistunt illis ne tam inie i. te copleieato perceptibiliter stant in vigilia sicut in somno. Integritiani & clarius sei lum abditum ouent simulacra in somno .cii exteriora ceruli ant obstacula, in in vigilia i si distracta via animae alio inuertitur, perinde ae quispia sntenta habet lumina ad ea perii teda istini extra donisin inv exacte potessea perspicere quaesunt in domo simul atque ver se in demas uocauerit quae inius continetur,attente videt. Et calore ad intima reuocato & ad senii di pisncipium. Ad cor quod principium est efficiens S sensationum exteriorum.& interiorum a se insacomuni prodeunt M.que quidem sensum comun E in hac cociuilone praecipua sentie di vim appet Di.ob eius primat se N excellentia ultra sensus alios. xi. Vt mencholicis, emittetis & sebis nithrin lacholici similia iis quoru cot peram eniti principalius habet somno ospicisi quae plerum metum de terrorε incutist dormietibus.vi mortuos exequias vita defuncto ii .laruas terribile ε . 5cesmonax atros sicut chol mode igne & incend somniant sanguinei de aereis venatione. volaio .amceoli placidis locis. Denisi phles malici de aqueis natatione nauigatione .casu in aquam, S extera id genus occuli Elia habet in somno F brietes te interdi somnia haesi t rrore ineu oemia .aut vivisorti in v gilia apparationil quia simulacra vid Et mi humore a calore si brili secreiti,& obduceni E sensus interioris organu. Facit eni humor ille aliena rei apparentia. Vt argetiam viuum speculi vitro suppositu aut fumus inier rem visani θc ecula videnti m inierpositi,s.Sic Aetemul.nti ob multitudine sumo in a larga humoris copia expirantisi.diuersis agitantiit insem tu a dc admodu turbulentis. xia. Q is haec quidem actu sum qiis actu se prosci sit. Simularat Edicuntur actu esse quia impra sentiarii existunt,de ire potentia quia nondum sunt esse tamen nata sunt sed actu esse dicuntur quia adtu .pta sentio tempore sensum movem .es iciunica: interiola sensationem mi e potentia quia eisii exinant Oigano.nondum tamen sei summouent e de litescunt more eorum qi a demersa sunt postea tamen sensum movebunt .rt non es phantasma se eitatum insensu interiori somnia essenim somniu nomen operationis qu. etiam no existente est phalasma sed in frumentii accidentarium quo mediante fit somnus.quead modulial litis tuentiano ipsa est deratio sed id a quo ut irini mentaria causa cosideratio proticiscii tirari inde me
ilius diffinitur somniti esse apparitio facta in somno a motu exissemisi phantasmatum qua phai
477쪽
tarim insomno apparens. Nil mirum igitur si ut vigrates ob perturbationes tillimur. Molitu :hie Aristoteles rationem a minori ex eo quod si vigilates circa exteriorum sensuum operationes decipiuntur,quod inimis videtur nam id non nisi raro Sc ob organi indispositionem contingit, multo magis dormientes insomniis eludi contingere eum sensus interior propriam sibique naturalem tacit operationem.Cum autem Vigilantes ob passionem aut reiorbii decipiuntur, Verbi causa si febre laborans ex protractione lineae nigrae in pariete putabit se videre aethiope, tune specus aethiopis neque est in visu neque med io,sicut neque ipsius pictura est in pariete, sed linea illa in . pariete porrecta, suam causae speciem in medio,5 in oculo aegroti. Illa tamen species non faeie visionem illiu lineae ob indi politionε organs neque iudicabit nitiusmodi aegrotust se lineam videre nigram. At ea linea per accidentia ob similitudinem concrurrente simul indispositione organi facit a paritionem speciei aethiopis, quae tamen nusquam est. vae illico appareat Cetaurus.CE tauri Tnessaliae populi sunt, partim quidem homines,& partim equi ut fabulantur Poetae.sabia ludique occasionem cepere ex ei quod primi illi docuerint & tertiauerint edomare equos, illosque equitatui idoneos & aptos efficere, renoin assiuefacere. I nsfreteil autem equis visi sunt Unum cGtinuum cum equis constituere, formeque quippia efficere,euius priora stiperioraque essent vi ri ac posteriora equi. Hine bimembres dc semiseri saepius nominantur. Videtur in tenebris variet imagines passim vagari .Eandem serme ob causam nonnulli ia tenebris ambulare non audent. quia cum tenebrae suapte natura horrorem incutiant sc timorem, quemadmodum iure iucunditatem rc gratiam.cum primum densis Versantur in tenebrisoncidunt animit eorum cogitationes de mortuis malisve potestat hus,timEtque tale quicquam offendere,dc modica occasione quoatiment adesse putant. xiiii. Somnium est phantasma aliquod in somno apparetis. Cum phantas masit rei sensibilissimul actu in sensus interioris organo seruatum constat de solis rebus sensibi libus posse fieri somnis no autem de deo Sc intelligentes.sed siqua de illis inter dormiedum habe retur apparitto illa vel illustratio vel reuelatio dicenda est, fili in subiecto incorporeo. Nihil la men prohibet de picturis aut sculpturis liguralibus deum aut cflestes spiritus cui sit refere tihux, somniu fieri. Nam illud node abstractis a sensu quatenus talia sunt fit, sed de sensibilibus si guri . Praeterea perspicusi est insomnium duntaxat esse eorum quae sensu exteriori prius percepta stine aut simul atque Giunctim aut seorsum dc diuisim,ve prius visum est auru,visus est 3c mons hora autem v t riusque specie et corin As sunt dc cosust in sensu interlor ,3c hanc ob causam coniuncta insomnio cospiciuntur dc apparent,quκ in sensu seriori nunquam ante hoc modo sunt percepta.
Paraphraseos in librum Aristotelis de Insomnii,
Iurysthenes,saurus Scytharu magnus.quartus ab Istro. Gades insula is N. tremo nostri orbis,ad occidentem in fine Beticae prouincia sita. I Deliquium incli .defectus.
Iber de diuinatione per somnum ,habet unlau caput, quod
continet octo conclusiones. unam diuisone m ad primam, Unum corollarium ad secussam, εc duo ad quintam. Prima coclusio. Divinatione esse, quae nobis dormientibus a somni contingere soleat neque pertinaciter obsist ednm.
neque temere assentiendum eue putamus. Nam omnium
fere consensu firmatum est somnia aliquam significatio, nem habere: tanquam fides ab experientia ducta sit videntur Se quidam diuinare: ipsisque in somno quaedam suiu,
rorum praenuncia occurrere,cur ,α aIta igitur somnia si, gnificatione arbitrabuntur esse vacua Sed ex opposito occurrit, nullam causam,
nullamque rationem sufficientem videti.quae sapientem ad idcredendum inducat. Tolle enis rationem unam, qua vel maxime id volunt firmatum videti, deum scilicet somnia futurorum praenuncia immittere caeterae inefficaces ε infirmae vi,
debuntur. Arius absurda res est deum immittere somnia non optimis se sapien, tissimis, sed ex legibus, pessimis de omnium fere abiectissimis. Aliae certae rati
478쪽
nis imbecilles sunt.Nam quod dicunt in Borysthene & Gadibus quosdam esse qui
linc pacto futura vaticinentur,id adhuc manet Ueritatis incompertae. maiusque id
' est quam ingenii nostri vires suppetant. Sed ulterius ampliusque procedamus. Diuisio. Aut somnia causae sunt eorum quae praeuidentur,ut luna deliquis solis , causa est. aut signa,quemadmodum luna solare corpus subintrans, deliquii signum est .aut sunt accidentia quemadmodum accidit me inambulante solis deliquium esse . Ambulatio siquidem mea. neque causa neque signum deliquii est,& ob id . nultilum accidentium aut semper aut plurimum fit. Secunda conclusio. Quaeda sem 3niorum pro causa quedam pro signo,quaedam vero pro accidente habentur. Causae quidem sunt interdum nostrarum operationum,potiusquam alienarum. Nam sicut quae dudum egimus,per somnia ad eundem modum persaepe contuemur vi, demurque agere diurna enim cogitata .ad talem motum viam quandam prςparat ita eorum quae facturi sumus pleruque nocturnis motionibus mens simulacris imis buitur. Somno autem mox soluti .ad tales no actiones accommodamus, quarum simulacris mens in somno percita fuerit. Suntque nobis visa haec. illarum actionum causae. Porro signa nonnulla sunt nam fidi medici,& qui paulo peritiores habentur. aegrotantium somnia diligerer exquirunt: suntque artificibus ipsis ita exquirentibus& recte philosophantibus passionum animae aut corporis indicia. Nam interiores motus,nisi admodum fortes existant in die & vigilia delitescunt.otandunt enim maiores motus, motuum debiliores. In somno autem & tacitae noctis silentio OP positum euenit,tunc enim paruae motiones,magnae videntur: multaque in somnis experta.huius rei argumenta praestant. Nam paruus inaure susurrus, debilisq; strepitus auribus acceptus .pleruet tonitrus esse Uidetur,& modica stillate pituita mel. fuaueq; alterum delibare videmur sapore,& circa corpus modico calore facto, Videmur,per ignem ambulare,acriterq; si imae persentire calorem expergefacti autem talium motionum ea quae dicta sunt causas esse deprehendimus. Ita aegritudinu& aliarum passionum motiones se magis produt in somno quare operspretium est eas evploratas habere in sint signa. Demu plurima sunt accidentia.& temere si utrui quoties ardua & supra omnem hominis fidem somniamus.& cum ea quoru orisgo in nobis haudquaquam est: Ut in perside esse navale bellum,nam & si ita fiat in somnium tamen neque causa ,neque sgnum est: haud secus quam si quem habeam pre oculis mihi presentem.& cogitem i psum protinus abitum. quicquamve factuurum qui si abeat idque ut cogitaui faciat cogitatio hare mea neque abitionis illius. neque ita factae operationis signum aut caula fuit, ita quoque neq; haec insomnia.
Sed enim quid prohibet quin quemadmodum cogitamus pleru* Verismilia ,& qus
ita eveniant interdum verisimilia:& quae ita sutura sint in somno prospiciamus sed hee casu quod symptoma dicunt eueniunt. 2Corollarium. Hinc euenit ut 4 somniorum quaplurima mendacia sint. Nam que casu fiunt, neq; semper,neque frequenter fiunt, sunt itaque somnioru haec causae hec signa,haec vero accidentia. Tertia. Somnia non fiunt.quod estitus aliquo inspirante deo missa sint. Nam 18c bruta somniant.& indocti & gregarii homines,& vaticinari videntur futura: ut vel se intelligam' illos deo austore no somniare.Item ut unusquisque natura blatero loquaxque est,et melacholicus ita multiplicib' insomniis visoibusque utitur. quare miradum n6 est si animus tam variis spectris perpulsus, aliquado incidat in edicenda veritate aliquorum quae futura sint: quemadmodum qui tota die iaculantitur aliquado signum attingunt,praemiumque sumunt. Nam ut vetere dicitur prouerbio si multa iacias.alia dispariliter iacis. Si autem consequitur quod petit,hoc aecidit. ita et in somnis euenit. CQuarta.Non est mirsi pauca euadere facta,eorum quae in somno eonspiciuntur. CNam cum ea fiant somnia, quae eo orearum o
tactionum fgna sint. non tamen semper fiunt: ut qui se ambulare per coenum
479쪽
aut qui se super prunas ire somniat: no sempera putrido humore aut a libri corripietur. Neque quocunque imbriu aut ventoria e caelo cospecto sgno, ut coronis circa
Ituram.quae imbres Sc flatus praesagi ut,semper insecuticospiciuns imbres aut venti.Sed si alius valetior acciderit motus, qui quidem nihil horum indicat,neque morbat signum morbi sequetur nequelanurn imbris & spiritus vllus sequetur aut imis ber aut spiritus. Et pleruque consilia quae bona ratione inita fieri expediret, irrita cadantdignioribus superuenientibu5.no enim omne fit,quod fieri debet: neque idem est qui equa fieri debere.& suturu esse. Et principia pleraque esse contingit. a quibus sua nunquam spectabuntur euenta:& signa itide,que nulla mostratoru probabit se γ quela. Quinta. Somnia quoru principia non habemus sed ea teporibus, locis &magnitudine a nobis seiuncta sunt, aut etia nobis vicinitate, societateq; coniuncta. dummodo principia illa in nobis no contineamus: siquado nobis alicuius metus praenacia sint.boc autem fortuito,& nulla ratione naturς comittitur, aut aliter qua Deum ritus asserit. Nam Democritus dormientium animos pulsari censet externis Maduentitiis imaginibus, et has sub noctis silentio in somnis accedere ad homines, et nuntiare quae praesentiunt fatura nos vero etsi talia simulacra qu e volitare ultro citroque.& vagari per auras possint ut tenues inanest Umbrae esse negemus: concedimus tame nos in lamnis imaginibus simulaetisque percelli: principiis in vigilia. sen suum foribus aditibusque haustis. N ec m im si nos in lamno pellant. Sicut enis quis aerem aut aquam pellat, pars pulsa subinde pellit altera. et illa aliarn. fitque
hoc diutius primo autore cessante .abiunctoque: ita nihil obstat motus quosdam nos quiescetes pellere rebus ipsis tum no mouentibus, que deforis ut dicebat Demoetitus accedetibus simulacris. Et hae motiones potius noctu sentiuntur. quod ingruentibus in vigilia valentioribus motibus lacessuntur et dispereunt. Sub nocte enim aer pacatior silentiorque habetur. Proinde in somno etia parua sensum lacessunt: et parum interiores motus.dormiente amplius qua vigilante sentire cotingit qui quidem motus apparitiones faciunt, ex quibus pleruque futura coniectat. eo
rotariu .Hinc fit ut hec passio no modo sapientissimis. sed quibuslibet eueniat etiay inertibus at indoctii simis qui& saepius futura diuinat. CSient deus ire mittet et visa haec id sapietibus cocederet.& no modo in quiete &scitano, sed interdiu & invigilia. Sed qS inertes indocti& fatui potius prudelibus sutura praeuideat, hee est quod eoru mens deserta cogitationibusque vacua st: prudelium aute & philosorba
diu plenui illis est animus quaru agitatione nunqu a solitarius&otiosus esse sinitur. hine desertae ilis metes visis ipsis agitatur,agitata'; interdii sutura coniecta re ren' tingit. CSecundum. Haec sere causa est cur quidam mentis mceu u tentati. futu rapredicat. CNam cum eoru mens motibus propriis non infestetur sed longe abii, elantur: idcirco alienos exterosque maxime excipiunt. Sexta . De amicis& noti, Q maxime recta somniare euenit. Hoc enim ideo est,quod amicoru¬oru praecipue maximeque simus soliciti. Et sicut noti a longe sese etia intuetes cc gnosciit. ita& eorum motus magis cognoscutur,notiorsi enim notiores sunt& motus. , ptima.Melantholici ad diuinandum et coniectandum futurapropensioris sunt ra*' turae. Nam melancholici venatoribus persimiles sunt: qui sera a lorge visa, et inlo nondum vibrato,iam iam suam esse putant,et eam iam habere, prurs quam maesnibus tollant. Ita melancholici pernicitate animi praecipites anticipant futuraquε ita coiectant.vtia fieri factave videre videatur imaginationes eni in ipsis hieres
sunt, et uno motu et leui quidε exciti.eos qui proxime sunt facile percurrat. but furiosorum et phanaticoru motus ut emata Phile est,'si tinuata Ierie prode nt,ac si quis venere a principio diceret.et ad exitii usquepineret. Sic em retunbbills sunt.et eos illi sperares absolusit: etdistantia iis que prope sunt copulat .Hinc titvlulatura sunt, lectet, et perinde praeuideant, atque si iam essent praesentia latis
480쪽
tes enim sunt eorum motus. ut ab alio supprimi repellique non possint. Coelam
Optimus somniorum coniectatoris est, qui acutius rerum imagines perspicere at que discernere valet.Nam apertorum&clarorum somniorum quicuque come,ctat esse potest: truncorii autem & distortorii, non sic. Sicut em torrens motus ma
le rerum formas exprimit: ita motus qui in nobis fiunt. lympida, integra&pura via deri praepediunt somnia. Qui itaque somniorum imagines truncas, distortas. incoditas. deleriter di stinguere sciat.& Ueris exemplaribus restituere. ut quod sint hominis, sint equi .sint hic,sint illic & caetera eonsimilia perpenderet id enim non possunt
omnes lue optimus proptissimusq; somnioru coiectitor erit. Sed quid sit somnunquid insomniu, cur accidat, Sc de diuinatione in somno facta dicta sit hactenus.
s bri de diuinatione per somnum scholia. i. Cur 5c alia igitur somnia signiscatione arbιl l . irabuntur esse vacua Haec ratio diluitur admittendo quidem aliqua somnia futuro
Ο rum esse praenunc ia eadem tamen ratione non oportere omnia suturum quiddam praec 'Ita, sagire. Nam sola somnia quae aia i causa per se sunt rei futurae, aut signum , praenuncianeqtricquam futurum .non omnia autem somnia aut signa sunt rei venturae aut pro eiusdem u sa habentur sed complura sunt ut accidentia eorum quae Ventura sunt quae scilicet non ordinatatur in eiusmodi euenta, neque ut eueniant quicquam conserunt. Et per huiusmodi tertii generio somnia conlectamus interdum futura ,Vt cum in somno occurrit quisquam nobis prxsens, ius aduentus a nobis iam diutius expectatus est. ex huiusmodi apparitione saeta diuina inus innio . tamusque illum propediem assuturum,quod si v t coniectauimus euenit, illa apparitio facta insoni nonihil contulit ad illum euentum,quemadmodum si quis in manu alteriuς causa coniecta uerit pares esse denarios aut impares,illa coniectatio laeta υ t res se habet,nihil iacit ad paritatem vel imparitatem denariorum in manu sed ei solum est accidentaria. id. Ita eorum quae iacturi suismus puriique nocturnis motionibus.Siquis iamin idem proposuerit se quicquam tacturum, cuis tu quidem species i sensus interioris sede seruata manet eius tamen cum vult in vigilia inemo rari nequit ob sensuum exteriorum diuersos motus,& Varias menti cogitationes, inter dormiedum autem occurrat illius rei faciendae species statque de ea insomnium,& eum is experrectus iuerit, memor praeteriti somni accingat se ad id faciendum,quod mente exciderat , tunc somnium illiut rei faciendae causa est per se & motiva. iiij. Somniorum quamplurima mendacia sint, qua
plurima inquit,non Omnia nam interdum contingit rem euenire ut ex iri somnio euenturam homines coniectarunt. Prodit enim Valerius Calphurniam Iuli Caesaris uxorem nocte praecedem. te Idus Martia , quibus caedes eius in senatu perpetrata est somniasse quod mariti corpus vulneribus eonfossum Sc sanguinolentum sinu complecteretur,ex quo coniectauit suturam eius caede, rogauitque eum ut vel illo die domi se contineret,& a curta abstineret. Cui aequiescere nolens Caesar parricidarum manibus trucidatus est,soniumque comp euit. Narrat item Ec de Simons de quod in somno admonitus fuerit ab eo cuiuν corpus in littore repertum pridie sepelierat, ne sequenti die mari se committeret fururum enim impendere vlixeius, si id saceret, discrimen. Cui cum acquievisset naufragium euasit quo socii sui in eius conspectu perierunt. Et nonnulla alia in eandem rem assert eodem loco exempta, quibus facile comprobatur somnia interdum veracia esse. Verum ea quae accidentaria sunt,ut plurimum a rei eventu discrepant. Vii. Nam Democritus dormientium 3cc.maia somniantes videmur sentire res extra se exisitente ab intrinseco aduentantes Democritus attendes id quod apparet, Vulgi iudicium secutus,posuit somnia fieri per aduentitias imagines quae ad dormientes accedant. Quod Sc pulchre annotauit Ouidius in sua Metamorphosi. vhi describit Iunonis imperio Irim eius risiciam accessisse domum somnii, rogasse eum ut somnia mittat ad Alcyonem uxorem Ceycis regis quae nunci et ipsi virum suum cuius redditum ardenter expediabat naufragio trucrisse.Iuno aditim. Iri meae dixit,lidissima nuncia vocis, vise soporiferam somni velociter aulam Extinctique iube Ceycis imagine mittat Somnia ad Alcyonen veros narrantia casus. Iris ad somni Somnia quae veras aequent imitamine formas. Herculeam Trachyna iube sub imagine regis Alcyonen adeant, simulacraque naufraga lingant.
Imperat hoc iuno. Somnu deinde eκ multis somnsorum speciebus deligisse Morphea, qui solita homines referre imitarique des hitur ad exequeda iunonis iussa.Is autem Ceycis forma indu tus,5 naufragi prae se serens speci thalamum Alcyones adis,nuciauit Ceycem eius maritum te staternaris oborta naufragium iecisse. viii. Prudentillaute dc philosophanii si plenus si an mus.Studiosoru animii plenum vocat Aristoteles, ν disciplina dc pulchram cognitior si habitu animo recoditos teneat circa quorum cogitatus obuersantur semper,& nd nisi digna dc seria est dicatur.Hinc Plutarchus de Scipioe Alii cano. Fuit autem vir n5solia cinni bellica laude dignuu