장음표시 사용
51쪽
Ritscholius ad Donati auctoritatem infirmandam e prologorum condicione praecipue ex Heaut versibus 7- petiit, id nune refutatum puto eis, qua supra o Toronti prologis disputavimus tesseram deindo illam thoatralom apud Orollium Inscr. lat. I, 2539 o Romanelli Viagg. a Pomp. I p. 216 expressam, cui finitschelius i. c. etsi de recentior potius aetate cogitavit et Grysarius Alig. Schulgoit. 1832 p. 313 321 nonnihil
tribuerunt a Romanellio exempli gratia confictam ess Momm-
sonus Ber. d. aclis Ges. d. IV. Phil. l. I 1849 p. 286 ostendit ). quas tesseler i. c. genuinas tesseras assert, ne omnes sedis tantummodo significationem, non item sabula vel poetae nomen praebent ut cum libellis munerariis non magis constet titulum indicatum esse, nulla omnino caussa sit, quin eundem quom erenti aetato etiam multo post tituli pronuntiandi morem fuisse existim mus quod si ita suit, Donatus eo tacilius res ad pronuntiationem spectantes cognitas habere potuit. Sodis iniquius agere videar alio quoque et e graviorΘargumento Ritscholius i. c. p. 304 Onati verba aggressus est, quibuscum iam Langius Vindic trast. Rom. Verm Schriston p. 85 Ciceronis hunc locum comparaverat Acad. II, 7 2M: quam multa, quae nos fustiunt in cantu, ea audiunt in eo genere
Gerritati qui primo inflari tibicinis Antiopam esse aiunt aut Andromacham, cum id nos ne muleemur quidem. α hic Ciceronem non do fabularum scaenicis actionibus, sed do singulis earum partibus solo tibiarum modulamino cantatis cogitasso Ritscholius dicit. eius autem verba Donatum malo intellegentem ad theatrum rettulisso si propterea, quo omnia in expedito essent, cetera ex sua sententia expedivisse concedimus Ciceronem singula cantica respexisse, largimur Donatum Ciceronis verba in mente habuisse quamquam Verborum similitudo nulla est, re autem, Siquidem, quae Donatus refert, vera sunt, tam non erat singularis Sine dubio, ut eius notitiam ex Cicerone hauriri non esset necessarium): sod tamen illud do tituli pronuntiatione indicium tam
diserto ot tam confidenter prolatum Donatus non idotur sibi ipse excogitasse neque neglegendum est illum grammaticum, sio res non plane constitisset, multo simplicius de prologi officio illius modi, id quod ipse Ritschelius in animum induxit, cogitaturum fuisse ). Omnino autem Donatum errasse nihil est,
cur arbitremur, praesertim cum Omnia cum eis conveniant, quae
sola ratiocinatione ex prologis effecimus atque etiam id Donato credendum erit, quod quidem facile ex eius verbis elicitur eum, qui titulum pronuntiaret, paullo ante prologum prodiisse hunc
ossim infordum statim suas partes egiSS Supra vidimus numvor pronuntiationi illi tibiarum cantus antecedere solitus sit, an sorte Donatus reliquis, quae recte sese habent, illud errore
immiscuerit, non audeo diiudicare quamquam fateor me in ea re, si ita fuerit, non adeo ut Ritschelium issensurum esse.
Difficilius os alium Donati locum expedire Κl. p. XVIII, 23 sqq.), ubi haec leguntur: In plerisque fabulis ipsarum
nomina priora ponebantur c. Par. pr. pon. pS. HOm. )quiam poetarum, in nonnullis poetarum quam fabularmn. Cuius moris c. Par. modis. diverSitatem antiquitas probat. Nam cum primum aliqui fabulas ederent, ipsarum nomina pronuntiabantur ante, quam poetae pronuntiaretur, ne aliqua invidia a scribendo deterreri posset. Cum autem per editionem multarum poetae iam esset auctoritas aequisita c. ar. adstu. ), rurSus priora poetarum nomina c. Par. nom. poet.. proferebantur, ut per ipsorum vocabula fatulis attentio acquireretur c. Par. adqu. -). do hoc loco Ritschelius in Parorgis l. c. sic iudicat:
Hier sielit man deutlira, νή an die Stelle des allein richtigen
sed sententia verborum inde a verbis culti mori div. m. S. tam perspicua est, ut de consilio variandae locutionis O-1j s. tesoler, Denkmal. d. Bilhnen . p. 37 sqq. et Meneten in Oressi Inser lat. v. III c. VI p. 225.1 Verba antecedens titulus nullo modo de prologo intellegi
52쪽
igitur nunc illorum locos aggrediamur, in quibus prologus nomen omoediae eloquitur talem mentionem aetate, quae post Terentium est ad id tempus mos, qui odio habentur, Plautini prologi reserunturi, necessariam mon fuisse nisi singulares ob caussas vel ex Terentianae aetatis analogia colligendum est. sed etiam certius hoc ex ipsis Plautinis prologis apparet: iri mum enim Amphitruonis, aululariae. Captivorum, Cistellariae, Rudentis prologi nullam omnino ullius nomusis mentionem Prae bent' neque eam. si iusta rati volumus ratione. librariorum neglegenti, intercidisse per illorum hodiernam condicionem suspicari licet. id quod de Menaechmorum, Pseuduli, Iruculenti prologi non omnino negandum est deinde vero in Poenulo et
in Milite glorioso do hac quidom sal,ula, ut videbimus. dubitari potest D comoedia tantum graecum et latinum nomen Prosertur, non item latini poetae quod, nisi iam ante prologum eis, qui aderant, indicatum esset, prosecto desideraremus. POStremo
denique in Nilite l. admonendum is, post trimum demum
actum illud indicium inveniri. nec quemquam fore confido, qui sabulam agi coseptam ess contendat titulo nondum pronuntiato. Idem autem, quod Terenti et insequento tempore aluisse videmus. in lauti quoque ipsius aetatem quadrat. nam ut quae minus certa sunt, imittamus. Aululariam et Iudentis prologi. qui toti propemodum genuini tutandi sunt nullum certissime tituli commemorationi docum praebent. patet autem idem, quod de duobus prologis, de omnibus nobis esse Statuendum, nisi, cur singuli eximantur, certae rationes afferri possunt ).ox hisce igitur elucet lautinorum prologorum vulgo quidem
non fuisse nomen sabulae eiusque qui eam scripsisSet, Specta foribus proponere. 1 Eas fabulas, quae prologis omnino carent, nos, ut par est, prorsus missas facimus. 2 Contra Plauti nomon o nomina eius comoediarum cum audientibus illo tempore communicata esse constat: nam quo alio pacto nomen illius adeo in populo innotuit, ut se mortui fabulas ν studiose e eterenι cf. Cas. prol. V. 11sqq. 3
Tali oro sententiae, quam recte se habere ex meo iudicio non os addubitandum, manifesto Asinariae prol. Versus 6 12
Nunc quid processerim huc et quid mihi voluerim, Dicam: ut sciretis nomen huius fabulae. Nam quod ad argumentum attinet, sane brevest.
Nunc quod me dixi velle vobis dicere,10 Dicam: huic est nomen graeco Onago fabulae: Demophilus in scripsit, Maccius vortit barbare: Asinariam volt esse, si per vos licet. ex his versibus suo aliquis iure duo colligat prologum eo tantum consili processisse, ut nomen fabulae huc pertinet et graeci archetypi et latina sabulas latiniquo poeta mentio spectatoribus indicaret. Heindo vero illos vorsus Plauto ipso vivente et scriptos et pronuntiatos esse post eius enim mortem in Scaena non poterant verba proferri: Asinariam volt esse, si per
vos licetκ namque ut largiamur volt pro praeterito voluit madhibitum esso, quid vero illud sibi vult: Maecius mortuus o voluit Asinariam . . . si per Mos dicet. - Contra autem prologi nostri versus Q - post lauti aetatem composito esse non minus constat sic uim leguntur: Hoc agite sultis, spectatores, nunc iam:
Quae quidem mihi atque vobis res Ortat bene Gregique huic et domino atque conductoribus.
Face nunc iam tu praeco omnem auritum Poplum. Age illinc reside cave modo ne gratiis.1 Pro De Diophili nomine, qui ut novae comoediae poeta alibi nusquam reperitur, Ritschelius arerg. p. 27 adn. adeWigio duce hanc lectionem dubitanter proposuit: Eam Diphilus. Ita utilia forma ex scriptura DIPHILUS nata sit nos quidem concedimus
mutationem non ita gravem esse, sed tamen dubitamus, num in eo nobis tantopere offendere liceat, quod poetae alicuius OVae OmOediae nomen ex uno tantum loco notum sit.
53쪽
animadvertendum est prologum in versibus 2 et 3 sui et spωctatorum et gregis et domini et conductorum, non item Oetae mentionem sacere ). quod mihi certissimo videtur indicio comprobare illos versus a Plauto fabulae ipsius poeta, non esse compositos. - Memorabilis deinde similitudo est, quae uterversum 4 et oen prol. versum 1 intercedit: Exsurge praeco fac populo audientiam 3. quam soli casui eo minus tribuerim. quod eadem in versum cum Oen Prol. versu 1 comparatum cadit: Age nunc reside, duplicem ut mercedem seras.
atque ex quinto quidem illo sin versu, in quo dis id mentio fit, idem consequi videtur, quod ex versibus 2 et 3 collegimus priorem prologi partem a Plauto certissime abiudicandam esse. nam ante annum 60 Romae nondum gradus in theatro XStructos esse, in quibus sederetur, sed Romanos id sine dubio ad praecones quoque pertinet stantes ludos Spectasse, nisi ipsi sellas secum tulissent, a Ritscholio luculenta argumentatione demonstratum est Parerg. . 209-228M - Tum vero VOX nwdo producta ultima syllaba posita est, quod cum a
Plautina arte certissimo abest sc ruitschi Prol. in Trin. p. LXIXSq. , tum ne ab eis quidem, qui Plautinas fabulas retractantes
illam imitarentur, usurpatum esse videtur nec profecto nos ulla probabili emendatione offensionem illam tollere POSSUmuS. Quod autem ad sententiam verborum cave modo ne radii fre- rideas)α attinet, vox stratiisα, ut nostrum umSonSt in duas partes intellegi potest, quarum utra nobis eligenda sit, Senten-1 Nescio, quibus verbis nisus lebigius De pro I. Ter et Plaut. Goeriit 1859 p. 25 haec scripserit: Nec in tam reri pro-
Io9 p. aeter poetiani et spectatores etiam regis commodi non me
minit poetiae namque nihil est, cur poetam ipsum sin prologum pronuntiasse credamus quod cum a vulgari consuetudine recederet,
diserte edicendum suit. 2 Si cui in Asin versuri singulari quadam cum vi vocabulum auritus adhibitum videtur, id prologi scriptor facillime ex ipsius Plauti tabulis Mil. v. 608. rvc. II 6 v. 8 r. recepisse potest.
tiarum conexu diiudicatur praeco enim aut ita considere vetatur, ut nihil dei cs Capt. v. 948. Poen. IV 2 v. 46 Gr. aut ita, ut nihil accipiat Capt. v. 106. Epid. III 4 v. 38. Most.
v. 175. Pors. v. 285) illam interpretationem propterea mittendam esse arbitror, quod ne spectatores quidem umquam Romae pecuniam pro Spectandi vel sedendi copia solvisse constat ut qualis in illo vorsu locus inesset, audiente perSpicere non O- tuerint altera explicatio manifesto etiam multo minus Sana videtur, quia praeco, cum nihil certe tum auferret, ex invitandi ratione numquam residere potuit tamen haec nescio an alio
modo probari queat, ut imitatorem illum Poenuli versum prol. 15 malo intollexisse et, cum verba duplicem mercedran ad
praeconi praemium et sabulae spectandae copiam reserenda essent, de pecunia pro reSidendo ablata cogitasse Xistimemus. Quae cum ita sint, prologi posterior pars e genuina recensione servata, prior autem casu sortuito e retractatione aliqua addita videri possit qualem rationem permiram esse nemo negabit.
Sed ne illud quidem, versus 6-12 ipsius Plauti esse, nos
concedimus, cum titillum pronuntiarem illo tempore non ex prologorum partibus fuisse paullo ante monuerimus, certa autem caussa, cur in Asinaria res aliter institui debuerit, non appareat.
doinde Ritscholius, quae Parerg. I p. 23 Sq. adn. de graeci exempli mention a Plauti setate satis aliena disputavit, mihi quidem prorsus probavit illos igitur versus constat neque ab ipso Plauto conscripto neque in recentiore retractation additos
OSSe unum restat, ut OA a viri grammatici tamquam ipsius Plauti verba confictos esse iudicemus. haec sententia ut in septem istis versibus sese non contineat, sed totum prologum ultimi tres versus, quo Supra non stulimus, nihil praebunt, de quo moneaturi, quippe qui unius tenoris Sit, complectatur, ratio manis esto postulat omnes igitur quindecim versus ab aliquo grammatico, qui Asinariae nullum Praemissum vidit prologum, exempli gratia partim ex aliis prOlogis misero consuti partim ex didascalia hidiciis excogitati sunt,
54쪽
quae illi viro etiam tum praesto fuisse putanda est'). - Ita
facilem explicatum habent et totilis stirmonis summa exilitas et duae illa offensiones, quas in versu 5 inesse supra demonstravimus fortasse alia quoque eadem ratione excusanda sunt: nam
in primo versu iam lebigius i. c. recte in eo offendit, quod spectatores verbis hoc astitem ita appellantur, ut, quo illud dictum spectet, non perspiciatur nimis ambiguo dictum foret, si poeta eis verbis pro tali locutione usus esset, quales sunt,silentio adeste vel animum huc ad fabulam advortiteα deinde autem versus 2 et 3 aliquod prorsus singulare enuntiatum aut antecedens aut subsequens ut Aul. II v. 41. IV 1 v. 57. Capt. v. 361 requirunt unde mihi suspitio nata est post versum nonnulla intercidisse talis fere sententiae: Aequo animo Mesepiatis Plautinam fabulam, veterem pro novam atque hanc fuiSSe
pristinam huius loci condicionem confidenter nutumarem, Si Pr logum nostrum omnino umquam in sabula a est ii me adhibitum esse arbitrarer contra veri non dissimilo est scriptorem prologi,1 In adnotatione saltem quae alii de nostro prologo censuerint, proponamus: Oissius De proL Plaιιι.ε Gubenae 1812 p. 5eum genuinum habet, agnosci stylum e orationem Plauti neque minus iocum et facetias in ersibus 1-5ν, tibi inlientia petitur . et sannus i. c. p. 170 totum prologum ut non lauti proscribit: ipsum
enim huius prologi sentis tam rite esse et existitim ut eum si cum ceteris, qui Plauti sunt, contuleris, ab eodem auctore profectum esse
statim negareris. Ritschelius i. c. p. 233 cum propter ipsius Plauti nomen, quod in versu 1 legitur, ab hoc poeta abiudicat et una cum plerisque Plautinis prologis initio saeculi VI p u. c. tribuit huic argument necessitatis aliquid inesse nobis quidem negandum videtur: nam cum per se nullam offensionem movere potest, si quis poeta sui ipsius nominatim mentionem facit, tum vero contrarium ex Heaut prol. Versibus 7- consequitur) idem tebigius i. c. p. 24sq. censet praeter Ritscheli argumenta alia asserens, quod prologus
parιim brevissimus tamen necessiario plus verborum partim adeo concisum sermonem habeat, viae tit rerbia intellegantur. nrtim de rebus
verba faciat, quae cum re histrionia aliis in fabulis copiositis tractata
cum in ista parte alium prologum ante oculo haberet, ea, quae non viderentur recipi posse, prorsus omisisse. - Multo etiam minus certum iudicium de versibus - proferre audemus, de quibus iam Wolflius i. c. se dubitare satetur, num ita explicari possint, ut inter versus Meti nihil excidisse putemus equidem
idem contenderim, cum nullo modo sanum videatur Prologum
post unius tantum versus digressionem tantis cum ambagibus pergere: Nunc quod . . intercidisse igitur putandi sint nonnulli tales versus, quibus prologus argumentum aut breviter attingero aut ex initio fabula perspectum iri enuntiaret sedoiusmodi dubitationibus in ea ratione, qua OStrum prologum
ortum esse vidimus, minus Opus OSSe patet.
Do Trinummi prologi versibus 18-21, ad quos nunc pergimus, idem quod de toto Asinariae prologo sentiendum est. sic ei loguntur: Huic graece nomen est Thensauro sabulae: Philemo scripsit: Plautus vortit barbare,2 Nomen Trinummo secit nunc vos hoc rogat, Vt liceat possidere hanc nomen fabulam. haec verba. ut is ipsis haud dubie elici potest, in scaena in
me tantum, cum subula Plaut vivente primum geretur, Pro nuntiari licuit sed tamen ne id revera factum esse H animum inducamus, vel magna illa nos admouet Similitudo, quae allatis versibus cum Asin versibus 10 12 est quibus inter se Onlatis lacile is suspicatu . non Plautum meSe ipsum compilaSSe, sed duo illo locos ex una, ut ita dicam, grammaticorum schola Profecto eSSe accedunt, quae Supra de tituli pronuntiandi necessitate singularis alius rationis caussa hic non magis quam in Asinaria exstath et Me graeci exempli commemoratione in universum ostendimus. deinde vero, id quod gravisSimum St, Ver sus 18-2l cum antecedentibus nullo modo cohaerent neminem enim non vehementer offendet, suod Luxuria ab eis, quae ipsam et Inopiam et argumentum sabulae attinent, sine transitu V. 18 ad prorsus alium rem pergit verum etiamsi tali sere modo tra situs fieret:
55쪽
Nunc quod relicuomst, dicam vobis sine mora: Vt pernoscatis nomen huius sabulae , id prosecto valde mirandum esset prologum spectatores prius in medium sabulae argumentum ducere, quam do tituli sabulao certiores secerit quodsi non iam dubium est, quin nostri prologi versus 18-21 grammaticorum studio debeantur: cavendum tamen est, ne idem de tot hoc prologo neque statuamus ac de toto sinariae illo enim, si in universum iudicatur, Plauti genuinus est et offensiones, quae a viris doctis allatae sunt, ad ultimos, de quibus egimus, versus pleraeque pertinent. Olmus De prol. l. p. 11. Proleg ad Aulul. p. 33 sq. eum ut brevem ita pulcherrimum dicit. Ritschelius, etsi l. c. p. 233 in Plauti nomine offendit, de prologi tamen composition p. 236 haec scri
nummus is keiner eiter V Liebigius i. c. p. 38 sq. postquam
primo de Plauto auctor dubitavit, ad postremum nihil impedire putat, ne Plauti hunc prologum esse dicamus, cui nomen poetae p. 89 et quae ferunt M. I sqq. postea adiecta sint .
argumento autem eo tantum utitur, ut Plauti nomon in genuinis prologis legi non debere itschelio concedat. - Tres primi prol. Versus breviter, sed pulchre et venuste nobis Inopiam a Luxuria in aedes Lesbonici adolescentis intromissam monstrant in eis, quae Subsequuntur, Luxuria, quae Sola in Scaena relicta est, SPectantes ea, quae agantur, Sic edocet V 44qq.): Nunc, ne quis erret vostrum, paucis in viam Deducam, siquidem operam dare promittitis. Nunc igitur primum, quae ego sim, et quae illaec siet, IIuc quae abiit intro, dicam Si animum advortitis. Primum mihi Plautus nomen Luxuriae indidit: Tum illanc mihi esse gnatam voluit Inopiam. 10 Sod a quid huc introierit . . ).1 In palimpsesto Ambros versus in unum contracti
sunt Primum mihi gnatum esse oluit Inopiam r. idem Ode Versum
I post versum 7 conlocat tamen ex his discrepantiis nihil ad genuinam prologi condicionem pernoscendam proficimus. Ex Plauti nominis montione v Θ), cum Ritschelius prologum subditivum, Liebigius hanc prologi partem retractatam esse colligat, equidem contrarium contenderim iam supra p. 22 adn. 1 poetarum nomen, Si sorte in prologis exstaret, per se nulli Obnoxium esse offensioni ostendimus deinde vero, si in posteriore demum recensione totus prologus additus est, cur eum is, qui illam recensionem instituit, ad Plautum scriptorem revocavit 3 an e consilio, ut prologi sucosa origo obtegatur satendum est universam illius brevis et obiter tactae mentionis rationem talem suspitionem non adiuvare. Si autem Plautum prologum scripsisse ex illo versu veri similo fit, nihil est, quod eum versus 8 et aliis verbis composuisse arbitremur quaenam, quaeSO, Sana ratio excogitari potest, cur Plauti nomen, si a principio in illis vorsibus non exstabat, a recentioribus ita illatum sit, ut ei simul toti permutarentur Dum leni mutatione illud extrudi nequit. Si praeterea respicimus ea, quae in fabularum διασκευαῖς addita sint, pleraque omnia alius et rationis et sermonis esse, mihi quidem perprobabile esse videtur Plautum ipsum Trinummi prologum, Plauto profecto dignissimum, excogitasse, praeSertim cum tota illa sabula recensentium ea dico recensiones, quae sabula reserendae gratia institutae sunt temeraria manu prorsus sese abstinuisse videatur. Sed tamen vel seiunctis versibus 18-2 prologus, qualis hodie legitur, ab ea, quam genuinam fuiSse SuSpicemur, Specie abest. nam versus explicaut tantum disertius, quod in antecedentibus iam satis indicatum est, atque ita, ut in paucis VerSibus eaedem aene locutiones repetuntur quod eo molestius fit, quod totus prologus manifesto brevitati valdo studot his de caussis satis persuasum habeo duos illos versus alicui ludibundo lectori do prologi retractatione hic non est cogitandum)neque tribuendos esso atque Cistseli P versus - 10 ed. r.), quorum ratio nostris simillima est, et quos, cum praeterea in codico Ambr. omitterentur, Rit scholius Parerg. p. 237 adn. rectis-Sime removendos esse censuit.
Studuimus in eis, quae antecedunt, Trin. prologi maiorem
56쪽
partem genuinam AS comprobare ac genuinae recenSionis elegantiam restituere'. Omnis, ut spero, confirmatum evadet nostrum do ultimis versibus iudicium. - Si vero ex duabus fabulis constat grammatico Plautino prologo sortasse secundum Terentianorum prologorum exemplum, ut in quibus tituli quamvis diversa - mentio fieret interpolasse, nostro iuro idem de aliorum quoquo prologorum similibus locis statuemus, siquidem rationes non desunt: neque enim prorsus negandum est graeci praecipue archetypi mentionem osse ab eis, qui fabulas Plautina retractarent, additam esse. quapropter nunc Me singulis locis videamus. Mercatoris fabula prologus aci I c. I praeter consuetudinem a Charino adolescente, cuius in ipsa comoedia primas
partes sunt, pronuntiaturi in eius initio versus 3 - 17, qui ordine prorsus turbato in libris traduntur, a Ritschelio Parerg. p. 17 sqq. cf. edit. Ritschel ad h. l. ita ordinati sunt, ut nemini non 8Sentiendum videatur hoc igitur restituto ordino septem primi versus ex Ritscheli recensione sic leguntur: Duas res simul nunc agere decretumst mihi:
Et argumentum et meo amorem eloquar;
Etsi hoc parum hercle moro maiorum institi,
Pro mea persona ut sim ad vos index ilico. Graece haec vocatur Emporos Philemonis
Eadem latino Mercator Macci Titi.
Pater ad mercatum hinc me meus misit Rhodum . .
horum versuum conexum ac sententiarum continuitatem ver81bus
et . qui ditulum indicant, gravitor perturbari mihi quidem satis in inperto isse videtur quamquam Bitschelius i. c. haec profert Iliam Charini ercusationem p. 3 et D conimodissime ipsa nomina cum latinae tum graecae fabula ' una cum nominibus poetarum respiunt . huiusmodi enim mentio, cum neque ad argumentum tabulae neque ad amores adolescentis pertineat, quae Sese elocuturum Charinus plane pronuntiat, OratiOnom huius manifesto interrumpit'). in ceteri prologis, quicum- quo talo aliquid asserunt, ab eis versibus, in quibus comoediae nomen commemoratur, Vel diserte vel profecto perspicue
argumonti narratio disiungitur cf. sin. v. 7 sqq. Cas. rol. v. 29 sqq. Mil. gl. v. 85 sqq. Oen Prol. V. 50 sqq. Trin. v. 16sqq.). ex ipsa igitur nostri prologi disposition versus probabile fit o textu removendos esse ut a grammatici e didascalia additos, qua codices primitus non caruisse etiamnunc Ambrosiani palimpsest condicio nos quodammodo docot cf. Ritschi Parerg. p. 297. Praef. iii Merc. . i. atque haec de illis versibus sententia vel maxime eis confirmatur, ne dicam postulatur, quae de universa tituli pronuntiandi ratione disseruimus, quae et Plauti aetate et multo posteriore eadem fuit. Ceterum iam anto me sannua l. c. p. 172 illo versus reiectaneos censuit, sed eiusmodi usus argumentatione, ut non miremur, si Ritschelio eam non probaVit. Non magis Militis gloriosi versus 3-87 cum aut cedentibus 79 2 consociari possunt post primum enim etiam, in quo Pydgopolinicis militis cum Artotrogo parasito altercantis mores facete proponuntur, in aci I scaena 1 Palaestrio servus prodit audientibus argumentum enarraturus ipsi autem argu mento versus 79-8 Sic praemittuntur: Mihi ad enarrandum hoc argumentumst comitRS, 80 Si ad auscultandum vostra erit benignitas. Qui autem auscultare nolet, exSurgat foras, Ut sit, ubi sodeat ille qui auscultare volt. Nunc qua adsedistis caussa in sestivo loco, Comoediai, quam modo acturi Sumus, 1 Dubito equidem an ab ea vox quoque tum 4 v. 9 Valde aliena
sit, quae, cum in versura primum ad sequentem articulam sita
v. 10 reserendum sit, perlangiuid aut certe nimis ambigue p0sita
videtur. 1 Neminem puto ore, qui hanc offensionem lacuna ante illos versus statuenda , Sed ante robis nomen fabulae Ioqvar tollere serio velit.
57쪽
8 Et argum sntum et nomen vobis eloquar. Αlago graece huic nomen est comoediae: Id nos latino Gloriosum dicimus.
quattuor primi versus argumenti expositionem indicant: eorum duo posteriores propter singularem Sedendi mentionem certissime reconsioni alicui tribuendi sunt utrum Nero priores 'u' 'temo illa prosecti an ex onuino prologo servati sint, certo diiudicari nimirum,oquit quid autem, quod in eis, quae Sequuntur u 3-853, miro sano modo iterum argumenti enarratio indicatur. cum o antecedentibus, siquidem fabulae nomen asseri iprologi scriptor voluit, mihi aliud exspectemus nisi tale quid:, Sed antea obis comoediae nomen eloquar illos tres versus
ita pronuntiari. quasi nulladum argumenti mentio, sed 'liud
praecedat, manifestum est Omissis autem versibus 83-87, qui Plauti ipsius propter versum esse nequeunt, non modo en tentiarum conexui non minus evadit bonus, sed etiam ossensio illa prorsus tollitur quam ratiocinationem si cum ei conserimus, quae de nomine comoediae iam ante prologum proponendo Sta tuimus. in illis quoquo versibus non eorum, qui fabulam retractarint. sed oratimanticorum mperaui pernoscendam FSSe Vincitur. - Hinc nescio an probabilo fiat itscholium nimium fuissedo vorsi 87 sic iudicantom Praos in Stich. p. XVIII adn.):
Probabiliter posse demonstrari puto interpolationi versum pdeberi eiusque loco duos olim lectos esse ipsum nomen latinae fabulae prodentes, velut illi exemplo Ei Militi esse glorioso fabulae
Nomen poeta voluit orsae barbare .cogitari initis potest grammaticum, cum illos Versus saceret, nihil aliud gisso nisi ut graeci exempli nomen nobis reserret et
latinum nomen quodammodo tangeret atquo omnino viri grammatici, quibus talia additamenta deberemus, diversi ingeni suisse putandi sunt quamobrem mihi magis probantur quippe quod cautiora sunt. ea. quae Ritscheliui in Parergis l. p. 20 de
sodem loco censuit. etsi illam de lacuna coniecturam valde pe
Multo minui confidenter de ro em ibi trologi vorsibus
50-54 Sed nisi molestumst, nomen dare vobis volo Comoediai sin odiost, dicam tamen: Siquidem licebit per eos, quibus est in manu. Carchedonius vocatur haec comoedia Graece, latine Patruus Pultiphagonides' iudicamus. quia cum iis versus 55 58 quibus argumenti enarrationem transitu fit, rartissime cohaerent , qui totum prologum ex retractatione tantum parum cita habemus sed tamen sunt, quae hic quoque grammaticorum studium monstrare vidoantur. - Ex ipsis isti verbis, cum Plauti nomen non commemoretur nec quidquam excogitari queat, cur Poenulo res aliter se habuerit atque in ceteris sabulis. tituli pronuntiationem prologo antecessisse patet. necessaria igituri illi versus 50-54 omnino non erant atque eo a Plauto non Scriptos esse et totus dicendi color non ita Plautinus nomen istud iro Poenulo. ' Substitutum vincunt sed ne eos, qui Plautina sabulas post Plautum reserrent, versus 50 5 addidisse putemus, praeter illud argumentum, quod ad tituli pronuntiationem pertinet, id quoquo dissuadet, quod, ut iam monuimus, sabulae, quae vulgo Poenulus. appellatur. hic quidem 'Putruo ultiphayonidi nomen est. quo Bitschelius etsi non facete, tamen aptissime Hannonem Carthaginiensem denotatum esse dicit de ea , non possumus nos recte iudicare misi alio Mosteli loco
iunes versum . qui in codicibus sic exhibetur Latine Plautus Patr. Pult es ex Ritscheli cf. Parerg. p. 205 pulcherrima coniectura proposuimus. - Versus 52, quocum conserendus est Amph. Versus M post illud graviter dictum dicam amen valde languet. sed cum non versemur in Plauti verbis emendandis caute nobis
2 Huic argumento minus tribuimus propterea, quod Xsistere potest, qui ex codicum scriptura es adn. 1 poetae mentionem intercidisse coniciat. 3 QIO esse genuinum tabulae nomen non est addubitandum cs Ritschi Parerg. . 20 sqq.).
58쪽
in auxilium vocato, ubi ranio servus aedium poste laudaturus, cum o obiciatur tui mi em eos ab infumo Secarem, haec respon
Intempestivos excisos credo id eis vitium nocet. Αtquo tiam nunc satis boni sunt, si sunt inducti pice. Non enim haec pultifagus opula opera fecit barbarus.
hoc loco caliger in Varr. de r. r. III, VII pultifagum opi- feem barbarum de Poeno intellegi vult, quia Poeni ignario opere inelarueristit, et quia Plautus Carchedonium comoediam
latine inscripserit Patri ιm ulti fastonidem . nam Poenos pultisagos fuisse pultem esse argumento quae a Poenis Punica vocata sit rectissimo tamen ostius opusc. Pl. I p. 25 sq. illud argumentum prorsus improbavit, tum ei illo loco contrarium potius appareret alterum autem leve esses dixit, quippe cum non soli ooni. sed Romani quoque et ii maxime atque adeo Graeci pulte usi essent. ex illo igitur loco nihil eupidius colligendum est nec sane utique reicienda eorum sententia, qui de Romani. illo tempores lignarii operis sortasso satis imperitis cogitent. sod ut largiamur in Mostoli versibus Poenos significari, do eo dubitari nequit quin pultifagus cum contemptu quodam dictum sit. iam vero in Poenulo patrui Carthaginiensis mores et ratio non eiusmodi sunt, ut iuro eis illudatur ad sabula igitur argumentum illud nomen non spectat. simpliciter autom pro Poeno id dici posse ex eis, quae attulimus, 'egan dum est unde dubito an is, qui illos Poenuli versus conscripsit, Mostellariae locum de Poenis interpretatus hanc appellationem,
quae ei placeret, nostrae fabulae inferre voluerit parum curans, num ierspicue fieret talem autem meglegentiam grammaticis
aptius vel cuilibet lectori quam eis, qui fabulam in scaena acturi erant, vitio dabimus. - His igitur duabus do caussis Poenuli Versus 50-58 item ut ceteros similes locos. de quibus iam disputavimus, ex alicuius grammatici ingenio quamvis dubitanter repetimus. qui ad versus 56-58 componendo fortasse 'lius prologi exemplum adhibuit.
Noluimus in antecedentibus eo argumento uti, quod Versus
50-58 parum cum versibus 46-49 conveniant, in quibus ipsius argumenti expositio promittatur v. 50 sic potius ad comoodias
nomen transeundum erat: Sed . . . antea ObiS q. S.), et versus 48. 49 a sententia versuum 55-58 proxime absint sed illi ipsi vorsus 46 - 49 summam nostram Suspitionem excitant propter duos iriore Versus, qui e codicis Veteris nuctoritato sic leguntur: Ad argumentum nunc vicissatim volo Remigrare, ut aeque' mecum sitis gnarures.
in voco remigrare iam iobigius I. c. p. 36 valde ossendit, qui, cum prologus de argumento . . primum faciat verba neque antea quidquam nisi silentrum et aequanimitatem omnium
auditorum curaverit, essendum cen6et: mistrare tit aeque' g. S. V. verumtamen cum hoc violentius Rctum videatur, raeterquam quod vox vicissatim verbum . remigrare satis tuetur, cum Liebigio consentire neque nec possum sacere. quin illos versus e alia tabula huc cidatos osso suspicer nam ossensionem memoratam
nec transpositione tollere possumus neque ullum exstat indicium, quo subsequentem argumenti enarratiouem ab initio aliter institutam fuisse probabile fiat. sod quidquid do versibus 46-49 statuimus, tam certo nequit diiudicari, ut inde m sequentibus liceat argum sentari versibus. Vnus igitur Casinae prologus nunc restat, in quo tituli
et graeci archetypi sic montio fit v. 29-34):
Aure vacivae si sunt, minum advortite:
Comoediai nomen dare vobi volo. Clerumenoe vocatur haec comoedia Graece, latine Sortientes Diphilus Hanc graece scripsit, os id rursus denuo Latino lautus cum latranti nomine. talem mentionem tum vulgo a prologis suisse IerSpeXerimus,
ad hanc difficultatem expediendam alia nobis Ita atque e teris prologis ingrodienda est recordari debemus singularis, qua
1 Editiones numero respuente praebent: retnisrare aeque t.
59쪽
Casina acta sit, condicionis ex ipsius enim prologi iudicii Ritscholius ordiligenti argumentatione Parerg. p. 18 sqq. sabulam
illam cum nostro prologo n. 600 p. u. c. aut paullo post in Scaena datam in), tunc autem primum clarioribus poetis omnibus iam mor-
tuis aliquem dominum gregis veterem fabulam pro OV ingere conatum esse ostendit hanc autem illius sabulae rationem sp01 Hoc omnibus, quod scio, adhuc probatum est unus Omm- senus Mus Rhen. n. X p. 122 sqq. in contrariam partem disputavit, sed ita ut mihi quidem prorsus non persuaserit cis enim itscholiargumentatione improbata propter duas potissimum caussas nostrum prologum aetati multo posteriori tribuendum esse putat altera est,
quod spectatoribus antiqua opera et verba lacere dicuntur v. 8ὶ, alteram e novorum nummorum mentione v. 10 petiit illam quamquam ipse concedit suapte natura in universum tantum Valere, tamen ad Sullae nos aptium aetatem quam Mummi vocare contendit.
do tali discrimino diiudicar perdifficile est, cum, quae illius aetatis singulis spatiis propria fuerint, parum sciamus. sed tamen quod ad antiqua verba attinet fortasse non iniuria cillud enuntiatum ad grammatica studia reserimus, quae Romae inde ab Ennio vigebant
Momnisenus quidem dicit: Vor L. Aelius Stilo triri ron archaeo Io- scher Syrachforschun haum die Rede 9eιresen se inc) de antiquis Pe-fibus minus constat sed dubito an de ea Romanorum industria cogitandum sit, quo iam tum graecae artis Opera undique sibi arabant: cuius rei luculento testimonio ratio est qua Mummius paullo post in Graecia imperio suo abutebatur es Ommsen oem Gesch. ed. III vol. I p. 48ὶ veterem deinde Plauti tabulam triginta annis post mortem illius cum antiquis operibus non inepte conferri potuisse unusquisque eo magis concedet, quod spectatores illo tempore novas potissimum sabulas expetebant. - Multo maiorem quam huic
argumento alteri Mommsenus tribuit vim, quod in prologo de vilibus novis nummis sermo sit. Ritschelio, qui de assium imminuto pretio cogitavit legem Papiriam, qua semunciales asses lacti sunt, ad illud tempus refert suo iure duo opposuit: quod tali ratione, cum Romani argenteis maxime numnis illa aetate uterentur, commercium non ita multum turbari potuerit et quod nummus Vox non feaere, sed de argent tantum nos cogitare sinat tum ero ratiocinatur argenteorum nummorum pretium per longum post Plauti mortem tempus non esse imminutum, tempore autem Marsici belli M. Drusum, tribunum plebis, a. 663 rogasse, ut aes argento misceretur inter octo robos nummos unus adulterinus udebatur . in qua sententia sibi constitisse videtur in libro Gesch. d. oem Muenet r.e, etsi nostri prologi disertam mentionem ibi non facit spertinent ad
illam aetatem agg. 28 sq. 308, 338, 38 sqq. 89 sqq.) illuc igi
tur Mominsenus versum 10 spectare existimat atque ex hac sua computatione prologum ad annos circiter 660-670 resert quocum convenire dicit, quod in nonnullis prologi locis ad illius temporis eventa alludatur his vero cum ipse nullam demonstrandi Vim tribuat, mos ea nostro iure praetermittamus atque ad alia transeamus eiusmodi, ex suibus illam de in oris nummis et sententiam reprobandam appareat, quippe quod relatae fabulae tempus confidenter possit nulla versus 10 ration habita definiri versus enim 11-16 respicienti sic omnisono propter singularem suam opinionem iudicandum erat: sis arvi de
an 'innehinen se in das die alten Νι iche de cillen Palliata es sechs
schen. sed ic versibus 1 10 certo elucet veteres fabulas, cum noster prologus scriberetur, pro novis agi nondum coeptas esse. id vero, postquam semel laetum esset, inter annos 30 660 non accidisse nemo profecto credet idem vel ex versu 15 colligi potest: Λam iuniorum qui sunt, fabulam non morunt scio W quod nisi iussae omnino ad illud tempus mortuorum poetarum veteres sabula' actae essent, non licuit tam confidenter enuntiari. accedit, quod vers 17syliae quom primum actast icit omnis fabulas et ad Casinam commendandam primae tantum actionis mentio fit et quod pergitur: Ea tempestate flos poetarum suit, Qui nunc abierunt hin in communem locum. 20 Sed tamen absentes prosunt hic praesentibus. ubi aperto dictum est paullo ante v florem illum poetarum e e vita decessisse et tum primum corum fabulas novarum loco reserri aliud deinde, quod ipse omnisonus attulit argumentum nimis leviter neglexisse videtur versu enim 1 serviles nuptiae Carthassini eri κdicuntur, Carthago autem iam a. 60 sast. Cap. deleta est ille
60쪽
ctatores ante prologum nondum rescivisse primi quattuor versus reperte docent:
Salvere iubeo spectatore OPtun OS,
Fidem qui facitis maxumi et item' vos Fides. Si verum dixi, signum date clarum mihi,
Vt vos mi esse nequos iam inde a principio Sciam.
cum igitur ei, qui aderaui, novam sine dubi comoediam exspectarent, nullam omnino tituli pronuntiationem antecessisse hane
apparet nec versus supra memorati ullam nobis Ossensionem Prae-
boni. quae cum ita sint. hoc Casinae exemplo ea, quae usi Rin universum des tituli pronuntiatione et singulatim de Hecyrae
et Heauton timorumenti actionibus ῬXPOSuimus manifeStin confirmari videmuS. her seh troh au de Brauch ron artha9 beri se q. hoc mihi negandum videtur nam qui cum Ommseno de tempore multo posteriore cogitat, aut exemplis comprobare debet Cartha tinein impliciter pro Punica terra etiam post deletam illam urbem usurpari
aut statuendum ei est versus 7 78 ex lauti genuino prologo
non mutatos remansisse. id quod parum probabile est nos eodem loco usi contendimus cillam partem cs. v. 76 verba Poenus urnii deae sie is eo tempore esse conscriptam, cum Romani cum Poenis in pace viverent. atque id optime quadrat in annos post initium saeculi VII proximos. - His de caussis unam sciens misi, ut de qua non posset obiter disputari, inde etitam, no c. a. 66 corpus Plautinarum sabularum a viris grammaticis iam confectum esse videtur, ita ut postea novum prologum accessisse veri satis dissimile sit Momniseni sententia reprobata ea, quae Ritschelius de illa prologi parte statuerit, prorsus amplectenda SSe cenSeo. 1 ,e item Ritschelius i. c. . 201 pro eis in Sequente Versu codices exhibent sciti rum date m. 4: date clarum m. ab Sanno Anal. p. 169 repositum St.
teor equidem, ut haec permutati nominis caussa vere investigata
sit. quid enim L potuitno uli, tempore solius sabulae nomen
ante actionem pronuntiari poetae nomine misso hoc et per se valite improbabile os et orentianis prologis certissim' resutatur si vero , Plauti Sortientes datum iri indicabatur, 'emo profecto tum de nova fabula cogitabat. Alia potius illius mutationis caussa in propatulo est, modo in memoriam revocemus illius aetatis singultire Studium, quo omnia quam maXime graeca 88em volebant cf. Plaut. Men. v. 11). ipso Terentius in una Phormione nomen graeci exemplari mutavit, nec vero in prologo v. 26 sqq. latini nominis rationem assorro omisit ille igitur, qui Casinam repetiit, graecum nomen KλqGO Ultενοια tantummodo in latinam linguam vertit et hoc nomen relatae sabula indidit. Nunc ut paucis comprehendanuis, quae in antecedentibus effecisse nobis fidomur ex Terentianis prologis evicimus, quod cum Donati haud dubia memoria plane consentit, comoediae titulum i o nomen Labulae eiusque, qui eam scripsisset illo tempore spectatoribus vulgo quidem paullo ante prologum pronuntiatum esse nonnumquam tamen tuum ut in Heauton timorumeno. cuius nos prologi initium . quod valde er-