장음표시 사용
141쪽
letu aduersus leges iudiciaq; salubria vitae, partim aere ratulo , nulli non o uiti comercium &expositu quam publicoru iudicioru ludibriu quam cha. ruit licentiae perditissimaeiquam symbolum impunitatis .inuitamentum
nequitiae mortalibus exitialis Hactenus apud nos profectu est inscita canonicarum sanctionii obseruan tia, ut iustodias recognoscentes a caluo ad caluum(vt ille quondam nequissimus hominum atque perditissimus 3 sine delectu rerum ac pessonarum, ducendos esse pionuntiemus. Reus tessera sanctitatis nauictatus : vel verius impunitatis. Nunc Depulsum a clericatura dicunt.
Testerani & elogium circunserte initiati verticis perditae vitae homines se lent esque confidentia nihil no capitale audere, utpote qui non nescii sint, quid possit in Francia assertio canonica aliquado ipsa certh tollenda aut leges antiquandi ciuiles . potifici tue ordini & sacerdotu in nomini condonandae, rei autem omnes in ordinem redigendi pontificiatum custodiarum in eorumque carcerem relegandi. Quod posticum est carceris iustitiae seueritatisque legum atque innocentiae vindicis. Res magna in hoc articulo causae agitur: idedque suma cautione op est. Nihil in hac re transigenda captionis esse potest. Homini in minore aetate circunscripto, restitutio petenda est titta annuunde tricesimum. Eo enim elapso, aetas illico excesserit e praesidio legum.
Is qui lege agete crepetat ex decreto curiae, negauit se prouoclitioni cessu tum quamlibet geminatae. Exordia causarii in & praeludia, praescriptiones sunt transsatrices, aut depultrices actionum.
Elemeta litisin exhaurienda ante contestationem .ia quod perficiendum
multi menses eonterendi sunt. l. Elementis litium exhauriendis unte c6- testationem, multorum mensi uim taedium molestiaque deuoranda sunt. Ad pistrinu forense aetatem conterete summa est miseria , in qua tamen homines natura contiouersi di p,bulum animi quaerunt. Sua fide reus ampliatus obtineat conanieatum, n sponsorum egentium, non magnopere in tetest.
Perei nctatore callido b us est ad reum vetentorem ex elogio intetmia dum. Id est Suher inqui tione crimini, Mea causa liret diu, delatus tibeat quo volet. Id est tum iam non morol. Dici etiam potest, Rogitator fistultas; qui reum identidem togando de validrogitando, per epagogen eo deducat, ito prouidere non potuit. Percunciator epagogicus,qui Socrati in percunctandi arte non cederet.
Reus delatus cui libera custodia sui intra pomoeria permissa primu erat, cu quaestio ampliata esset in diem longiuscula, libello hipplici postulauit ut interim ei abire domu sua liceret bona curiae venia. Cui postulationia regiu,' actor, qudcum ivt 1ivolet comunicandum libellum curia subscriptione sua iusserat, in haec (erba respodit . Si nullo alio nexu supplieato obstrictus est. mea quide causa libere abito ad postfidie Martinalium , vel Candelatilina, vel Cineralium. Id est, bou P .Vel,Per me quidem libere absit ab ribe ad Ph
142쪽
draginta ales. Longissime testes meminerunt, ut ex eorum testimonio apparet. Id est, Testi hcatur de rebus ad modii vetustis. Longius hic testificatur, quam meminisse per aetatem potuit. Plaut. in Menecli. Quid longissime meministi, dic mihi, in patria E M x. Cum patre ut abii Tarentum ad mercatum. Subcognitores sunt quos ii si cognitores iusiciscetes sufficiunt. Et subprocurator est, qui ab eo procuratore suffectus eu, cui mandata erat reru iucuratio, cu potestate subrogadi sibi procuratoris, ac res sibi mandatas submadad i. Meditatos testes producere. Id est, Antii commonefactos, quibus rostrum(ut aiunt)concinne exacutum est.
Apparitorum curiae munus est supplices libellos, quibus curia subscribendum per actuarium duxit, aut litigatoribus ipsis, aut eoru cognitoribus denuntiare, describendique potestatem facere , quodque dentitiari responsumsit, elogio suo testificari. Diligentis litigatoris est aut eius cognitoris, instrumentum suum iandiu
prolatum ex indice suo recognoscere:& certamine instanti, id est, cum causarum conflictus iamiam futurus speratur, copias suas iudiciales recensere.
Id quod in manibus fieri licet apparitoris aut actuarii laquam sequestris nequid interciderit, aut fraude interceptum sit. Id quod si contigerit, instar est calamitatis in fundo. Quod Causam esse in valuissententiae vulgo dicimus, Latine dici potest,
Subsidia causae coparare Copias quasdam tanqua in subsidiis collocare, A-ciem copiaru instructa, insuper subsidiis ad omnes casus firmare , significat Instrumentum suu copiosius sacere ut certior spes victoriae sit. Quod tamen proprie Supplere copias suas dici potest. Et Supplementu copiarii aliud atqi aliud dici potest, cu instrumetum in dies cumulatius facimus. Res aute ad triarios rediisse dici potest, quado copiis nostris dissideres,& causae summa in
cardine parti firmo verti existimantes, noua subsidia excogitamus, eaque diplomatis venia in medium adducimus. Quod Noua secta articulatim ponere, sermone pragmaticorum dicitur. Latine dici potest, Themata noua arti culatim edere,eaque probanda suscipere. Quod in prouocatorio certamine saepius fieri solet. Aliquando etiam in primi conflictus controuersia, cum copias aduersarii explicatas inspicientes, nostris metuere coepimus ut impari bus. Interim enim certa me detrectare resibus institutis licet: quod multi in speciem faciunt, imminentem summae rei offensione procrastinare volentes, siquid spei melioris affulserit interi in expectates, aut litis decidendae laxamen tu occasionemque captates. Nonnulli, uterinacius animal aculeosumi quod in Graecorti est prouerbio partum suu in altu atque altu diem reiicit, aegriore in dies pariendi coditione: sic illi cum incremento damni non obscuro, in ipsius damni dilatione animo suo indulgent. Sunt quibus id genus remedii non magno dispedio in summa decretorium fuit. Praeterquam
autem in suas suppledas copias sumptu sacere ita etiam in aduersarii coguntur apparatum: quatenus quidem aequare ille ad defensione copias, non exu-IE. i.
143쪽
. Litem lite, litibi sque saepe resoluunt iudices, qui huiusmodi dat sentetias,
e quibus una vel plures lites subnascantur. Quod interdum culpa iudicii, interdum litigatorum euenit qui vinci semel neque iit. Huiusmodi etiam litiuquarundam natura est, ut earum materia elidi radicitus noni si multiplici ac maria iurisdictione possit. Et alioquin hoc tepore, hac morum iniquitate , his hominu studiis, ad cotrouersiarum aucupia incumbetibus,ista denique multitudine interpretum iuris, cuius nomectaturam ediscere, & memoriter re-
serre, no cuiusvis est memoria praediti, ista scriptorum voluminum cuiusque eorum iliademon magnopere mirandum est lites ta multas esse, litesque litium iam pertacundas, unamque litium sementem in multas messes restibilem. Praesertim cum calumniae litigantiu hinc quaestus seruiat non aspernandae partis hominum elegantiu ,illinc eo amplius indulgetia saueat ciuilis ambitionis ut nulla sint alia litium alimenta. Id est profecto fore sum cotrouersiarum seminarium, quod esse oportebat excidium. Conditioni iam latae auctarium adiicere, est uberiorem coditione offerre. Lites quaedam breviculae, quaedam mestruae, quaedam dierum paucoru , quaedam annuae: quaedam bima, trima, quadrima die vix bene contestatae sunt Quaedam non tantum lustrales, sed etiam seculares sunt, ad quas auspicandas Nestore adolescente, ad finiendas porro senescente opus est , nisi haeredimandaturus est. Quanquam transsatilium est apud nos, cotrouersias ab auis
exorsas, ab nepotibus iam grandiusculis absolui. Conceptis verbis adactus iurisiurandi fidem dedit. Commentarius litis inspectoris, in foro Extractus dicitur. Ei qui ob secus quippia admissum pecuniae damnatus est, carcer statim ineundus est nisi iudicatum sectat. Qui igitur a penuria laborant, hoc metuetes, aliquatisper publico carere,atque ex medio se subducere solet quoad pecuniam tantam aut auctione facienda curarint, aut ab amicis corrogarint,
aut a mensa sumpserint,si nondum fidem suam labefactarint. Docti patroni officiu est in scriptionibus coficiedis, argumenta causae , capitaque thematica concenturiare ad instruedam litis aciem, quoad eius fieri potest artificiosissime . Plautus, Cocedere hinc mihi aliquatisper intro libet, dum concenturio in corde sycophantias. Et Centuriare vel Decuriare th mala causae,& Centuriati thematum articuli: id est, Articulare facta causae. Comentitia themata atque sycophantica in scriptionibus edita. vulgo Falsa secta in medium missa dicuntur. Scriptura thematica, vulgo Intentiva dicitur, quae disserta Iuridiciali, in qua iuris est non facti sermocinatio, nisi utriusque formulae sit particeps.Procudere dolos forenses,& Fabricari captiuculas,& Doli soreses fabrefacti.&, Fabrum serensium praefectus. Ioc est, o ' γ. Institor causae diligens & callidus, qui recte atque ordine promit & condit literas atque auctoritates quae e re suturae sunt eius, cuius causam procuranda suscepit.vulgo Sollicitator.
144쪽
Hac ratione res erit plane soluta. Id est, Nullus iam eo nomine quippiam petere iudicio poterit. Res nulli magis soluta quina huic esse potest. Id est, Hic est cui certo solui
potest.& summa securitate. Causarum fiducia non magis iure stat,& moribus,quam iuris expertudi ratione & peritia. Neque vero, qui certo iure nitens, iudicium vel intendit vel recusat, continuo securitati indormiscere debet. Vt enim pertinet ad silmmam litis, iuris sui compertam habere firmitudinem : sic ad successum magnopere refert,causae certo quodam modo instituendae tractandaeque ratio. Ducere causam , Est prolatandae litis occasiones alias atque alias nectere , nec tam litigare, quam litem extrahere. Prudentis est aduocati non ea tantum quae in rem sunt,dicere aut scribere,
sed quae ab re sunt praetermittere. Exarmata causa est, cuius copiae praecipuae interciderunt, vel dolo sublectae
sunt. Quod usu venire in curia, no tam raru est,quam halcyonem aue videre. Novi enim, cui coligit ea causae calamitas alioqui certissimae, ut sacculi instrumentales diu non comparuerint, inspectoris causae culpa, in ea re tam securi, ut in litigatoris captione summa sextantem aereum suu vix agi existimari t. Inermis aute est causa, quae literis,& auctoritatibus, testimoniis, aliisque documentis iuris sui caret,in eo quidem genere quod probatione constat. Circunsoranei homines basilicant,atque in uniuersum iudiciorum alumni,vulgo Practici vocantur. Hominum natio , aliena patrimonia secure, augendis suis luculente, negotiari solita in soro iudiciali. Negotiis habere duru est in basilicae foro cu homine vel suapte vi, vel necessarioru & propinquorum poteti, vel nimiu gratioso non lepore, non morti cocinnitate,sed persuasibilioris gratiae imperiosiorisque comedationibus. Sudandum & algendum cum litigatore rem habenti in sua palaestra exercitatissimo, qui cu medius tenetur, consertim; manibus, anguilla fit(vt aluti vel Proteus potius. Novi homine mihi summa familiaritate, omiisque officio coniunctu cui certamen fuit cum Vlysse forenti cum Autolico vicino, cum Roscio iudicusalutatore cum AE poquiritatore:ad haec hominum permultorum studiis in omni pene foro gratioso. quem hominem cum ips(amici enim causae, ut comuni studebamus) ob ingeniti quoquo versus versatile versutumque demiraremur, nonihil etiam vel inuiti amaremus ob Vertumni saciem ob gestuta, vultuum, verborii elegantia scena dignam , nihil in eo desiderabamus, praeter fidem . religionem , iurisiuradi reuerentia : caetera homine affabre se ctu diceres, si in iis paucis connivere tibi persuaderes: quod amico homini
auctor eram et tametsi vicem eius tanquam mea dolerem, cui ille non minus
infestus erat, quam cynomyia cani leporario, talem indignanti aduersarium. Aut sinistra & liquido aut picio iudiciu in ledere,vel lite cotestari, significat consulto & auspicato id sacere, auctoribus consultis, & rerii forensiti peritis. Sententiam abstuli ex animi mei sententia. Vel breuius, Sententiam tuli, pro Abstuli. Res iudicata est ut optabam. Ig. ii.
145쪽
Milui circunforanei praedae semper imminentes, oculis omnia lustrant, forum circunuolitantes:Homines sunt aut basilicae, aut cuiuscuque fori alumni miluinis oculis unguibusque. Adunciores tamen ungues sunt, tenacioresque eorum qui formulis grassantur pontificiis, ut qui nihil in pignora iuris habentes, animas hominum pignerari stygiis nexibus soliti sint, post unu&alterum eremodicium, idque paucorum dierum interuallo geminatu, caput hominis sola egestate nocentis, caetera insontis, suriis manis sque deuouent. Quod genus diri malecti non thure, non myrrha, sed auro tantum expiabile esse dictitant. In articulo causae quippiam contechnari, Tempestiua fraude aduersarium
Rei quidam detrusi in Acheruntem custodiarum in carcere pontificio,vivaces in poenam animas trahunt, lucis prorsus exortes, ut qui moerore procibario, lachrymis pro potu victitent. Quorum certe no miserescere,quos non miserabude visere, prorsus inhumanum est, nedum scelestum ac nefarium, eos quidem certe quorum est inspectio. Neque enim pro domicilio calamitoso carcerem, sed tartarum potius habere mihi videntur.
Forensis est instituti, in libellis & scriptionibus, aduersarii honorifica appellatio si in magistratu est cum imperio: titulosa, si titulis honorandis praeditus est: ne inimico animo fraudari honoris ac planae praefatione videatur. Petitor ac rei vindicator suam rem sentetia iudicis salua habere iussus est, cum accessionibus fructuum, litis impendiorti, & quatenus interfuit ipsius, simul atque lis vindiciarum instituta est, rem suisse traditam. Illiberali causa non liberali ut prisci loquebantur, manu patroni clientes suos afferunt,ab iniuriaque iudiciali defendunt, qui sordide, aut quaestuose tantum, non etiam benigne & ciuili animo defendunt. Conuento mihi homine opus est,domi prius deinde in iure, si ius & aequuposcentem non audiet.
Causa qualibet acerba suapte ratione atq; amarulenta tame nonihil leniri actionis comiter habitae codimento potuit, si iuris tantu persecutioni seruire litigator aut eius aduocatus, non etia obsequi animo concitatiori statuisset. Auctor ab emptore fundi laudatus, si fidem auctoritatis praestandae prodiderit,& res vindicata ab emptore suerit, ablataque a vindicatore: omne causae dispendium, omnis calamitas controuersiae ad ipsum tandem redibit proditorem. Nihil autem ad auctoritatem praestandam, fidesque destitutae noxa luendam interest, auctoritatis praestatio verbis nuncupata sit, an tacita fide promissa in contractisque haerenti, si modo verbis ipsa certo quodam modo
Tu in causam incubuisti admodum ancipitis euentus, & parum laeta consultorum auctoritate. A qua vereor ne calamitas instet patrimonio tuo. Homo nimium amans litium,implicatus est grandis pecuniae controuersia, iudiciique peritorum euariantis, mea vero sententia deteriorem in parte
vergentis,& (quod ominari homini mihi amicissimo vereor) longe lateque in eius censum & semiliam pauperiem sectura, si secus res cesserit.
146쪽
Vtinam satis hoc agerent causidici quod acturi sunt: elemeta causarum an inaaduerterent, institutarumque litisi ratione, argumenta, & firmamenta consulto expenderent, copias instrumentumque accurate percenserent, ac
litis utensilia:ita fidem in tyrocinio data meminissent, religioneque obstrictam. Melius profecto cum iis, & felicius ageretur,qui in soro negotiantur: sed exilius fortasse & angustius cum turba eius fori proxenetria. Supplementii causae laboranti comparare,&Copias supplere est prolatione copiaru auctiore recentioremque iacere, Nouum supplementum costribere, Copiarum delectum alterii habere, Auxiliare is copias undiq; accersere. Libellos feretarios(ut loquar comica dictione)in ter copias auxiliareis numero, easque non inermes, si huiusmodi ferentarii in loco collocati sunt, &scite instructi & opportuni. Impedita controuersia moris est diplomate expedire, pleruque cometitio. Agant iam, siquid agut praesides & conscripti, atque aleae causam madent: nostrae enim iam partes sunt atque aduersarii, vota nuncupantium. Alea iam causae in manibus est curiae , vel Calculi potius in manibus iudicum Sc consilii. Vrna in manu prouidentiae, interdum in fortunae nusquam non obrepentis victoriae& offensionis alea. Communis adhuc Mars campi albo nigroque solo distincti, ancepsque diu expectatio, litigates miseros exanimat salutatoria interim in basilicae statione sectitanteis ingredientium vultus,egredientii inque anxie obseruanteis,
ex eorumque responsas agnoscenteis omnia aut abnuenteis. Hic articulus causae erit decretorrus, Hoc caput in causae summam erit de
Dum alea adhuc communis, conditiones serendae sunt atque accipiendae, si e re utriusque aeque esse videantur, aut non valde iniquae. Cum ancipiti certamine utrinque diu disceptatu esset, paulatim impresso in altera partem facta,& ita impulsae alterius partis copiae , ut subsidia causae promouenda non suae tumultu viderentur. Id euenit saepe cum prolatis litis instrumen tis,coepit innotescere utrae copiae firmiores sint:& cum testificationes vel documenta quae decernere rem existimabantur, acriter & appositer resutata sunt, eorumque fides labefactata: aut vice versa, cum alterius partis testimonia aut nulla esse fide,aut exili probatione sperabantur, post decreta inquisitionum editionem, earumque exempla utrinque cum utroque communicata, liquere de fide earum argumentoque coepit. Tunc enim in alteris castris trepidari necesse est. vltim que consilii remedia tentari. Calculorum iam parte in urnam coniecta, id est, principum sententiarum punctis nominatim vias latet adnotatis, inclinatam rem &propemodu perditam, unus & alter conscriptorum iudicum prouocatori restituerunt, acrius& pugnacius censendo. Quorum auctoritatem multi secuti, instantem ab ea par tressentionem verterunt in victoriam. Nam pro eo ut recte atque ordine iudicatum pronuntiaretur, temereque prouocatu, adiecta statae mulctae clausula:recte atque ordine ipsum prouocasse dictum est, iudicemque unde erat prouocatum, nec iure, nec legibus iudicasse.l E. iii.
147쪽
Insectam prouocationem sacere,idque quode prouocatum est. In sententia qua reus absolutus est, id receptum esse coceptis verbis aiebat, Siquid caeterum actor agere vellet, ut ius experiri ad eum iudicem posset que ad iudicem ea res pertineret, cum eoque homine quocum eo nomine experiendum esset. His verbis significatur , saluam actori actionem aduersus eum sutura quem aduersus aequum erit. Plaut. Nunquid caeterv vultis Alibi, Nunquid caeterum Verba sunt proficiscentis. Secundum petitorem hactenus res iudicata: caetera is unde petebatur, superior fuisse visus est.
Prouocationis meae causa exeunte, acriterque utrinque concertata, qui tu
consilii princeps erat, in tribunali( ut assolet obeundo, reque in orbe consultanda diutius immoratus: cumque sententiae euariarent, a profanorii decuria ad initiatorum reuersus, singulos sedentium reuocauitatademque collatis circulorum Se veluti confusis sententiis, huiusmodi arestum ex tempore costatum esti Curia appellatorem, quatenus in assem in tetionis aduersarii danatus erat cum impendiis litis iure & merito', caeterum perpera ac temere prouocasse pronuntiatum voluit, in dodratemque petitae pecuniae damnatum, in trientem absolutum, sumptibus litis utrunque erga alterum pro portione mulctando. Cum uti inque ab eadem sententia prouocatum esse contigisset, non eodetamen a capite sententiae,aut non eodem nomine ridcircdque ancipites & bifrontes viri usque causarum actiones suissent & personae geminae litigatium. id est Abes,m .curia prouocationibus una rebullique iudicatis inductis, utruque impendiis litium iudicio reciprocate mulctauit. Quarum aestimatio impar. argumentosaque descriptio, ne cognitoribus causarum compendita, causarum dominis dispendium afferret,quoda aequitatis praeiudicio ineundae rationis utrinque facto,aequiparada censuit, vel exaequata potius:dispedio pragmaticorum in rem cedente litigatorum, qui alioqui rationum codicibus articulose implendis quaestum faciunt uberem & copiosum,sed legitimu, moribusque receptum.
Tantum quidam hodie in foro iudiciali possunt,quantum olim AEdiles in
Litigatorum par iniqua conditione compositum, alter natura controue se aetatem in soro egit:alter ciuilis pacis alumnus, fori limen ante nunquam
supergressus est, ut loci formidolosissimi.
Conditionem luculentam aduersario meo tuli: quam si accipere grauabatur cur non mihi eandem aut similem in causa pari utriusque retulit, siquidem litium non amans fuit
Re i me in iudicio vindicationis abiudicata, meu ab auctore seruaui,quod mihi praeter spem euenit. Ad recuperatores in limine curiae post omnia calumniarum perfugi amnatus, curia appellavit. Tanti suit homini malae mentis, iudicati faciendi te-pus eximere, negotiumque exhibere aduersario, ut versuram graue ad extremum soluere litis extractae,non nolletianimo suo obsequendo. Vulgo Com-
148쪽
missarii ad barram vocantur, id est, Ad longurium porrectum, quod podii vicem praestat in vestibulis aedium. Privati tribunalis iudices, priuatam ditionem, priuatu territori u habetes.
Regii quidam iudices sunt, quoru sententiae protinus in curia iudiciu resorti utur. Sunt & regii imi tribunalis iudices, quorum sentetiae praesecturis sunt
Sunt quaedam causarum genera, quae primum iudicium in curia sortititur, ut causae Regalioris,& duodecimuiratuti,&aliae quaedam sanctionibus regum iurisdictionibus prouincialibus ex eptae, quae prima eademque ultima sortitione in curia disceptantur & finiuntur.
Moris est iudicialis, ut siquid ab actore vel dictum vel editu sit, quod in re esse defensoris videatur id ipse defensor hactenus tantu agnoscere se in indice & catalogo instrumenti sui dicat, quatenus cia causa sua facit: caete ro abnuere atque repudiare.
Homo petitione exclusus, cum curia appellasset, maiore fraudem veritus, id est prouocatoriam mulctam, inuitus ille quidem & fremens sed tamen tandem fecit, ut sententia staret,&prouocationem victori renuntiaret. Homo pacatae vitae insensus, lites & calumnias sectitans, aetatem cum patrimonio in foro tandem contriuit, que alienum multum sibi cum in amia conflauit.
De re i adiu consopita,& quae obliuione putabatur esse sepulta, negotiti homini secessitur publici actoris nomine, sed mutuatitio & adumbrato, eorundem inimicorum coitione atque ambitu, qui vetusti criminis inuidiam rediuiuam conflauerunt ipsi & familiae nihil min us cogitanti.
Indagine quadam criminum reos delatos circundare e6sque reatu diuturno inter custodias enecare nocetes una nocetiis inque similes, regii cognitores impune moribus possunt, cu ita eis visum est, cti libuit, cum sua suarumve necessitudinum interest, specimen edere muneris quide publici, caeterii priuatis studiis magnam parte seruientis de addicti. Rursus reis indagine cinctis quaestionis variae ac multiplicis retia summittere, (vt venatores alui, de vero irretitos iam & deprehensos explicare, vel comi atque ambitiosa contuentia. vel impudenti de sordida, cu ostentandae potestatis suae materia est ampla publicis auctoribus tum priuatam rem augendi occasio maxima in minuendo iure populi regioque. Quocirca homines male sibi conscii, reris periti atque experietes aduersus id malum publice pritiati myue noxium ac pestiferum, antidotum praesentissimum non ipsi praesumere,sed porrigere istis solent: actoresque alioqui truculentos, ac tragoedias publicae charitatis ac feruidae excitantes in iudiciis propinando mulsi poculo domi demitigare, ut nomirii sitqtiosdam e quinta classe hominum ad hoc munus obrepenteis, non multorum annorum interuallo ad classicorum ordinem euasisse, primariorumque censuum Huiusmodi natio togatorum iurisdictionis Franciae habenas regere vulgo existimatur, praesertim quantum est quod attinet ad iustitiam sanguinariam, vindicemque publicae securitatis. Eorum aute coryphaei, ad quosla. iiii.
149쪽
omnia undique reseruntur, in summae iurisdictionis consiliis specimen magistratus huius luculentius atque illustrius praebent utroque versus ut e loco longe supremo, ita longissime conspicuo . In uniuersum aute magistratus ipse variis sermonibus per ora populi primorumque exagitatur,&traducitur, ac moribus eo fungentium , aut in caelum laudibus ac votis fertur(quod visortasse rarum, ita summe est aemulandum,) aut in tartarum maledictis deiicitur dirisque execrationibus, sed non perinde sermidolosis, omnia mal ficia pretio precibusque exaequantibus. Causa longa tabe exanimata, id est, Praescriptione litis desertae, ac longissimo tempore pro derelicto habitae. Veneno iudiciali causae intere ut, quae vel salssauctoritatibus iudicatae sunt, vel salsis testificationibus vel quae sordibu s & aere prolato victae sunt. Ab stirpe auctoritas tituli requirenda, vel possessionis est. Id est. Probatio ab auctore primo repetenda . Similiter ab stirpe auctoritas testificationu scie-tiaeque repetenda est,& percunctanda . ut in specie capitis, Si arbiter. de Probationibus, in Pandectis. Cum in auctoritate literaria haec sit causa constituta, harum aute quae prolatae sunt nulla sit. aut sutilis certe sit ac fluxa: exilis est spes eius & fiducia. Saccularii iudicum pedissequi munusculis exorandi sunt, ut Sacculi domi in obliuione ne sint.
Saccularia professio fieri solet in cella actuaria ab iis quibus inspectio litiuattributa est. Et rursus, Accepti latio fit sacculorum,& rescriptio, cum sacculi ad officium reseruntur aut cum in alium consiliarium transcribuntur. Singulis conscriptorum classibus in curia, sua exhedra ascripta est. Et singuli etiam consiliarii in certam suamque exhedram adoptantur, cum magistratum ineunt.
Auditorium maius in curia, est Camera prima, Auditorium minus,Tholus est quaestionum. Iuris urandi formula iudicum, qui in curiam codicillis adoptatur, caeteroris in q; iudicum, qui in verba solennia adiguntur, in hanc fere sententia concepta est. Manu sublata adactus, oculis in numinis curialis simulachru intentis, praeeunte praesidente iurata usta se munia impleturum boni ac probi iudicis & consiliarii regii, in iudicio diuites ac pauperes eodem loco numeroque habiturum: personarum delectum in iurisdictione no seruaturum : seu unicuique perinde tributurum. Libenter se facturum, ut sartam ac tecta sanctionum regiarum auctoritatem tueatur, curiaeque dignitatem comiter conse uaturum atque honorifice in auctoritate curiae se futurum . esque dicto audientem futurum. In allegendis autem conscriptis, hoc additur, Decreta curiae quae celanda fuerint arcanatque non proditurum.
Honoraria iudicum,&sportulae iudiciariae,& velut corollaria inspectorum litis, Species vulgo dicuntur.
Moris est in curia litigantibus pluribus ex causis supplici libello Recuperatores exposcere altercationumque vestibulariarum disceptatores, qui vulgo
Commissarii ad repagulu, vel ad podium curiae dicuntur. Hi liticulas sermu-
150쪽
lari ordine iuridicialiter aut inficialiter costitutas,& copiis suis instructas ad
curiae conse sim referre solent,ut sic iudicatae a restorum numero habeatur,&rei semel iudicatae vim obtineant, si tamen illico de causa liquere potest Alioquin ampliantur aut ad inquirendum aut ad vadimonia abontegro repetenda si in iis quippiam peccatu est:aut alteram ob causam, quales multae esse possunt, ob quas alias atque alias iterum & tertium lites procrastinaturi. Huius rei disceptatio huic & illi his verbis mandata est, Partibus audiendis operam danto. Hic & ille, reret,Eorumque disceptatores sunto quae discrepabiit. tum controuersia constituta, qua de re agitur ad curiam reseruiato Vulgo Audiant partes,dicunt. Ecce autem in benignitate civilique ossicio hoc reperi negotium .e Plauti loco sumptum.Vulgo dicunt. Pro benefacto in litem incidi. Libellarii salu tatores curiae,aditus eius obsident,candidati audientiae . quorum quidam e serentariorum cohorte, gratiarum praerogatiuam praestipulari clanculum sibi solent,ex eoque in comitiis commendabiliores esse. Curialis,& conscriptus siue cosiliarius,summo ossicio praeditus. Id est, ut curialis functionis munus implet &scite de diligentissime . Causae quaedam sunt in curia ordinariae & curiales:quaedam recuperatoriae, horarumque succisa uarum,aut dierum intercisorum, quorum matutina sessio muneris est necessarii, pomeridiana arbitrarii. Hae causae certi cuiusda generis sunt:& vocantur,ut sunt, Sportulariae,quonia e legibus & moribus in consilio iudicantur auripetarum,quos in curiis iurisdictionis summae. moris est quolibet consilio dimisso auream stipem accipere , honorarium laboris voluntarii vel operae aduentitiae, quasique corollarium statorum stipendio-rv. Ea iudicandi iunctio, quali ager est quida curialium, amoenus ille quide,& compascuus, caeterum non latissime patens. Quare in eo uni omnes mini
me pasci pollunt. Sed ut quisq; a tesserario & diuisore, qui ide litis inspectotest, ad couentum ascitus est,ira locum occupat in compascuo. In honorariis autem accipiendis, Praesides duplares esse solent. Inter conscriptos, quidam munifices sunt, quidam operis secludi vacationem habent,id est,titibus inspiciedis & exponendis, vel nullam vel raram operam dantes. Quod genus vacationis non magno coparatur,nec decus aut praemium est emeritorum.
Curia suos fastos habet a maioribus acceptos. Id est, Hemerologiu , id est, album dierum curialiti,&dierum nefastorum qui praeter festos ciuiles, festi sunt iudiciales rvtvice versa, quida sunt festi ossicinariis, qui profesti sunt cu-tialibus & palatinis. Dies aute curiae nefasti,ut natales Caroli magni & Ludo- uici, fasti sunt causis recuperatoriis,duntaxat Sportulariis. Horae etia matutinae pridie sestos dies, ut vigiliares diculur,curiales sunt& munifices: pomeridianae immunes&feriatae mec tamen non sata, & vero: destinatae causis stipendiariis,siue eas vocare AErarias volumus. Comitiales causae sunt, &Consulta decretaque comitialia,quae in conuentu omnium decuriarum iudiean tur au i sui. Est autem curiae Comitium in auditorio laqueati tecti & inaurati, in quo omnium decuriaru aresta exaudibili voce partim pronutiari