장음표시 사용
171쪽
gatis iudicibus, conscriptisque decuriatis ante praesidis aduentum. Ad conditionem quamlibet descendere, hominis est inconsulti, aut causae
dissidentis ut conclamatae. Atesta quaedam curiae nobilia & insignis memoriae, auctoritatisque exemplaris, in curia saepe laudantur ut oracula quondam Delphica. Causa in curia inclamata est intercalari audientia & beneficiaria. Id est, Per scedulam vocata. Quidam audientiae aucupes caeteris operam curiae praeripiunt. Imminere occasioni curiae in consilium de causa sua mittendae. Aucupari diem litis in medium expromendae. Audientiae quaedam facile exemptiles,& quaedam aegre. Causa miro artificio imminenti fato exempta, & in aliud tempus reiecta ope amicorum intestinorum, quoquo pacto decidetur. Homo in catasta in forensem copactus,saepius erupere frustra conatus,v ta nequicquam nuncupat surdis numinibus curiae. vel, intra septa curiae coclusus. Id est. Qui audientia ambit nulla aut exili spe. Quod de curia dicimus nomagis de cetumuirali, quam de eius aemula disti volumus, quae est pars principis comitatus cultisque par est in iurisdictione auctoritas & potestas,& Co-silii magni appellatione illustrata est. In qua collegiti magisterii nostri. sententiae dicendae ius habet antiquissimo loco secundum Cancellarium. Causa vix tyrone digna primum se proferente, ac specimen sui dante, vel quolibet aduocato. Contra,Causa causidico veteratore digna,& rerum fores uim callentissimo. Qui fide regii cognitoris ut in causam in cubituri freti sunt licentius in iudicio grassari aduersus quencuque possunt. Subscriptio enim in causam etiacalumniae submanifestam, tamen titulum regii patrocinii praeferens, tectorium est speciosum oris duri litigantium. Simul atque iustitiae genium non puduerit supparastari genio insolentis
impotentiae, fortunatricis hominum, protinus aderit maiestatis eius internicio ordinisque ius dicentis reuerentia, hominum sermone proculcabitur. Iustitia pro tribunali sedens, decus est vitae ciuilis:cui prouinciatim munere suo fungenti, lucernas non dubie praeserunt curiae iurisdictionis summae. Lucernis autem sensim magis ac magis exuccis oleum is instillare debet, legis inque exercendarum rationem illustrare, qui oraculi regii antistitio prae- seruis est, unde sanciendi iuris, aequitati ire temperandae responsa manat &. auctoritas. Est enim ita vel natura vel moribus comparatum, iuris ut officinae vitium contrahant iniuriae proximum, nisi certis interuallis reconcinnetur, non in speciem tantum sed ad verum & bona fide. Reipublicae ac principis summopere interest iustitiam in aperto templo coli, neminique inaccesso, potius quam in adyto.Sic enim fit, ut iustitia ipsa aperte sese proferens no inane simulachru eius, colatur. Iudices autem ipsi ne grauentur interdit aurem accomodare iuris sui studiosis ius aequismque postulantibus. ne assectae sint mensarii extructioru . ne operam suam venditare sustineant iis qui reru potiuntur. ne gratiae(ut ita dicam) rependedae nomina
172쪽
i seon trahete videantur, quae dissolui sane sugillatione nequeunt ordinis ho
minum honestissimi. Pseudurbanae iurisdictiones dici possunt, quae non oppidorum magnitu dine sed conventuu iudicialium frequentia celebres sunt, unde protinus incuriam prouocationum causas litigates resortiuntur. Resortiri autem verbum a more Graecorum tractum , qui , - dicunt pro iudicium dictare Resortiri tamen proprie esse videtur. & mnii rata, Resortitio. Id est. Rei iam iudicatae controuersiam referre.
Auspicio liquido & secundis auibus .atque e sententia consultorum, iudicium dictare vel propulsare. Hoc est Certa spe vincendae litis. Qui autem inconsulte id faciunt,vel dissuadetibus peritis rerum forensium , In auspicato, aut auersa vel aduersis auspiciis id facere dici possunt. Vel ambiguis auspiciis, & Dubiis auibus, Vel parum laetis. Fiduciariis curatoribus fundus controuersus sententia vel aresto permississest. Id est, Commissariis sub manu regis regendus est datus. Et Auctoritas fiduciae iudicialis, vel Curationis fiduciariae obsignatio, vel Elogium subscriptum & consignatum . Vulgo Commissariorum stabilitio nuncupatur. Avi & iniuria hominem prohibere verbis curiae, Est quod saluum conductum curiae denuntiare vocant.
Sartum ac tectum homine cum similia sua ab inimico minaci, regio im- perio tueri, vel diplomate regio. Diplomatis regii denutiatione in fidem regiam sese conferre ii solent,&asciscere, qui a minaci inimico metuunt. Quibusdam diebus fastis profestisque ac iustitiae colendae dicatis, tamen iustitii instar est aut species in foro vel incuria, cum strenua& accurata litium disceptatio desideratur propter infrequentiam iudicum ventitantium, aut aliam ob causam. Dies quida curiae fasti sunt&DAU i, iidem lissicinis sesti: ut quidam curiae sesti ac nefasti. hoc est M. AG oi,qui opificiis profesti sunt, id est, Dam re Vt oracula quaeda olim Delphica flexiloqua extiterut & ambigua, ideoque hominum expectationem frustrantia: sic aut sententiae, aut ares a perplexa, aut parum explicata, non tam lites dirimunt, quam litem lite resoluunt, vel verius litibus. Texere plagas litigiorum hominesque minime malos omni occasione ca-
rumque petitoribus visum est, magnumque compendium temporis allatu- rum , contra vero sugitivis, fugae tempora minuturum. Donatiuorum autem dies ex propinquitate locorum,& longinquitate constituti sunt. Iure iniquo, tempore aduerso, consessu non secundo litigare, incommoda sunt sori. Iure autem iniquo significat Iniqua conditione.
Omnia quae iuris summi sunt auferre velle, hominis est nimium de iure suo meriti de nihil aequitati tribuentis.
Vtinam curiae sensus incumbere pergat ad comtedia litium,& fugitiuoru
173쪽
I 6 reprehensionem acrem & poenariam. Num mariae sacerdotiorum collationes aut cessiones, nundinariaque commercia, Simoniae vocantur.
Damnati rerii capitalium,interdum a curia in ergastula nautica relegatur. Multi causidicorum actionum molestiam pertaesi, e proscenio curiae discedunt,& intra scenam non segnius operam dant foro & causas instruendis. AEtas praesulatus potens vel cuiuscunque muneris sacerdotalis, est aetas legibus canonicis definita ad obtinendum id munus. Transsatiliu tamen esse coepit iandiu interpretatione iuris Mercurialis, eos qui nondu tutelae suorubonorum facti sunt, immo vero qui necdum in suam tutela veneriit,adan nos venisse fingi tutelae animarum,annalium legum solutione.
Omnes numeros implere fungendi sui muneris, is dici potest, a quo nihil
desideratur. Omnes numeros nonnunquam vacationum obtinent sacrarum Iegu conniventia, aut earum certe interpretum & conditorii, qui munerum permultorum personis inanibus quidem illi,sed visendis ornati sunt,&vero aemul dis primi & secundi ordinis hominum opinione. Inter causidicos agere homo doctus atque facundus desit, non etiam scriptitare ligilantibus,&de rebus forensibus responsitare consulentibus. Iudex iuris & usus fori consultissimus, & praeterea cordatus, circunspectus& industrius. Rerum in numerosis consiliis iudicatarum gratia saepe suam fici ut iudices quida improbae comitatis, alioquin inertes in sui muneris functione, nec tacausarum iudices, quam arbitri &spectatores, numerum tantu augentes. cum
iusmodi ludificatio propria est nationis chrestologiae studentis. Sectores magistratuit vel sacerdotum in reatu existentiu , ii sunt qui damnationi reorum inhiat ut praedae iam desponsae, licet praepropere impetratae. Repetere rem iudicio,vi vel clam,& fraude vel precario ablatam, est Ad restitutionem agere.
Costitutiva causae clausula iterum interdia & tertiti repetita,indicis instrumenti finis est saepissime,sed capitis cardinisq; loco numeroq; habetur, ut sine qua iudiciu nullu sit. Appuc ametu ad ius audi edia unu & alteru appellat.
Instaurativa inquirendi decreta, Renovatae commissiones dicuntur. Vnius aut alterius mensis instauratitia curiae sessio, vacationum mensibus. Partamentum continuatum. Instaurata curiae sessio mesem vitum. Princeps edicto statuit ut solennes curiae vacationes hoc anno ne valerent. Vel,Vt anniuersarium curiae iustitium hoc anno ne esset edicto regis constitutum est,
vel edicto solu tum est. Anniuersarii iustitii tepore, moris est decutia tholensem quotidie sedere Zdelectis cossata,custodiisque producedis & carceri exhauriedo munus sacere. Vacationii mensibus moris est singulis conscriptis hoc poscetibus, peium suu attribuere peregre absoluedu. Comissiones vocat. Iis aute qui peregrinas huiusmodi prouincias obire grauatur, suburbanae, &velut animi causa, intra
vicesimu aut tricesinu lapidem destinatur.Quida praedia sua longinqua, aut
174쪽
gentiles & propinquos visendi causa,quasi liberas prouincias obiter obeundas sibi impetrant, ita ut Martinalibus ad munia curialia conueniant. Reus ad aliquot dies intra pomoeria custodiae suae satisdato commissus. Id est, Per urbem vadimonii nexu solutus.
Iudices rerum iudicialium consulti,& iudicii officii scientes, & legis actionum callentes. Id est, Periti executores.
Moris est cutiae pridie insignita sestorum custodias recognoscere, causasq; reatuit & elogia percunctari,qui quidem ob causas non atroces in carcere copacti suerint. Et siquae causae praesentis disceptationis esse videantur, misericordiae patrocinio,& veluti die deprecatore, calamitosos missos sacere. Causas iudicatas recognoscere.Vulgo Reuisionem sacere dicut.Quod Cicero Verri in actione 3. criminose obiicit. Iuxta litis inspectae & expositae aestimare, est Taxare sportulas iudicu . Honorariorum iudicialium rationem inire, Dicasticorum modum costituere. Quidam coscriptorum, curiae antiquitatis periti, curialium ceremoniaruantistites dici post unt , qui nouerunt &meminerunt maioru instituta ad decore tuendii ordinis amplissimi pertinentia, ut cum res quaedam memorabilis nata est in curia consultanda, vel siquod officium instet a curia conspicue obeundum , cuius ratio modusque ab exemplis repetenda sint. Sacris iustitiae aequitatisque operari Est quod dicimus vernaculo sermone, Facere iustitiam. Cuius autem cum bono&firmo iure in curia litigans niteretur , superior etiam causa suit ad extremum,is Iustitiae curiali litauisse dici potest,& praesenti usus esse numine iustitiae ius dicentis. Pro re iudicata hominem pignerari, vel pro mulcta iudiciali, est Manum iniicere pecuniae iudicato. Quod fere euenit ex maleficio danatis, aut iis ex causis ob quas nexum inire necesse est non satisfacien tibus. Ad basilicam ut ad emporium quoddam convenarum multi ventitant,
curialium bona pars, ut ad honorariae iunctionis conuentum: aduocati, cognitores, & curiae comitatus in uniuersum , ut ad almam suam nutricem: tyrones ut ad palaestram lucripetarum, ludumq; opificii rei similiaris. non ulli ut ad nundinas litiu quae messis est uberrima togatae nationis, in segete multiplici reliquorum ordinum. In curiae iudiciis nonnunquam, tanquam in culinis opiparis & liberalioribus iura multa miscentur & confunduntur ciuilia, pontificia, diurna regia, sermularia: unde sententiarum quidam &placitorum cinni iudiciales fiunt, modice quidem illi plerunque sciteque temperati, caeterum aequi boni Ionge plus quam iuris summi recipientes. In quibusdam controuersiis acie instructa pugnatur, id est, Instrumento litis prolato:in quibusdam no acie,sed agmine decertatur,certamine rei summae decretorio, ut in quibus e tempore iudicium repraesentatur. Id est, Citra iuridicialem causae constitutionem. Cotrouersia scriptitandi vicissitudine altercandique concertata & agitata. deinde testimoniis, auctoritatibus perscriptis,liter sque multifaria instructa. tum testes ultro citroque resutati, testimoniorum fides auctoritatumq; scimna. i.
175쪽
ptarum eleuata, rursis ue diluta utrinque argumeta fidem testiu literarum . que infirmantia, testimoniisque refutatibus ex duerso obiecta. Sunt vicissim testimonia resutantia, omnibusque numeris instruendarum causarum controuersia ipsa cumulata est,consiliumque manet iudicum. Iura causae agnata ,sunt iura cessa, vulgo Consertantia vel Ampliantia dicta, vel praeter ius anterius si quod aliud haereditate obuenit. Causae sescenninae & hilari enses,sunt Causae lasciuiores, & dignae quae Hilaribus agantur. Hoc est, Pridie Cineralium. Controuersia ad calcem a carceribus curriculum suum impleuit. Vulgo dicunt, Processus cursum suum accepit,& ad fine perductus est. Dici etiam potest Spatium litis decursum est utque ad rei iudicatae fructum.
Quidam rei iudicatae executores sunt tantum,ut viatores: quidam etia interpretes esse possunt, ut coscripti curiae, vel iuridici, & iudices prouinciarii, quibus executio arestorum mandata est.Viatores autem ,administri sunt ta- tum modo, & iudicati transactores, non etiam disceptatores.
Homo stigmate rei iudicatae inustus, testis esse non potest. Id est, Famoso iudicio intestabilis factus. Quidam tamen interdum ita iniuriarum damnatur aut alius iudicii ignominia suapte natura notantis,ut indulgentiore sententia stigmate subleuentur. quod Notae stigmaticae eximere Latine dici potest. vel , Notae ab ignominiosa actione inurendae. &, Gratiam sacere igno miniae assectae iudicii infamantis. Accensus curiae,qui decurio est apparitoru, cum catalogis causarum e volumine canora voce recitat, hortameta facit causidicis in procinctu actionuexisten tibus, quasi celetistes quida & hortator inter nautas au t alios artifices. Controuersiae quaedam sunt intractabiles,atque argumeti sinuos,perplexi& inexhausti. Id est Quae ad finem perduci non possunt nisi aegerrime. Praecipitis curriculi controuersiam suum mox satum excepturum est, ni si primo quoque tempore decidatur. Simulatque prouocator Tuocatione,puocato iudicique dentitiauit die ad curia dicta causa curiae ita auctorata est,ut iam ab alio iudice cognosci causa, aut ei lis dirimi, quam ab ipsa curia aut aliter quam ei auctoritate nequeat. Rei rerum capitalium interdum ita sospites euadiit, ut in orbe numellato
medio foro venalium sto, vel in foro cerariorum quas Hallas hic appellat)ter circumacti ignominiosissime, insuper liliato stigmate inuratur. quae poemna esse solet salsariorum. In ludo forensi calculum prior ille promouit non satis auspicato & inconsulte quod serd nunc intelligit, cum ad incitos redactus est. Transsatio est a Iudo scruporum, in quo refert uter collusorum promouere auspicatus sit,ut in interdicto retinendae possessionis uter litem lacessiverit.
Togati quida in curia ad podium humerali pelliculato cospicui, adhuc tamen purae parmae tyrones sunt,id est, agedarum causarum tyrocinium nondum fecerunt.& adhuc sunt intra tepus echemythiae, adituq; interim cacellino arcentur. Caetera multitudo sacramento iam adactorum poner septum curiae spectat, partim etia auscultat, qui ob id Auscultatores dici possunt, id est,
176쪽
ae diis Oi.&catechesim curialem sectentes, ideo no intromissi, quod tesseram professionis non gestant, hoc est humerale gestamen . Malunt enim adhue inter mystas, quam inter epoptas conspici. Causarum actiones Acroamaticae dici possunt, quae soribus clausis curiae auditae sunt, ut fit interdum in gratiam litigatorum, nonnuquam aliam ob causam, & extra ordinem.
Multarum palmarum nobiliumque litigator vel causidicus dici potest, qui lites nobiles, multasque vicit.
Actiones quaedam aduocatorum , & altercationes ossiciosae atque oratoriae sunt quaedam rabulares atque proteruae. Penes secundum praesidem curiae fasces sunt, cum primus aut abest, aut demortuus est:& apud tertium, cum primus secundusque aut causarii sunt, aut excusarunt,aut alias desiderantur.
Sic moribus comparatu est nostris cum causae exponi cognoscique coeptae sunt in consiliis maioribus, & quali calculi iam esse videntur in manibus iudicum, ut ii quorum res agitur, taquam inter sacrum saxumque stanteis, obnoxias factitare quotidie salutationes soleant ac debeant. Id adeor, ut propemodum deserti obsequii rei esse videatur multorum opinione, quos puduerit hoc facere aut piguerit: nimirum quasi obire grauentur munia in iure concertantium. Videre est quosdam hac opinione imbutos, alioqui non sui contemptores, tamen obnoxie se venditanteis litium inspectoribus aliisque quorum manu rerum iudicandarum cardines verti putant,&pene mediastinorum loco numeroque praesto se exhibenteis. Dignos profecto litigatores,
qui in iudices incidant inani censurae supercilio graues, istorumque supplici
comitatu gaudentes usque ad fastidium insolentiae. Causa in controuersi iuris primit in formulam , deinde in secti constituta
est. Id est, Postea partes in controuersiam factorum euaserunt. Causa rectu cursum tenere inosscssimq; no potuit, sed per omnes maeadros
sereses peruagata, ad extremu haesit in vado, unde erui non nisi aegre poterit. Instrumenti phalange valida & composita, inconditum agmen copiarum aduersarii fundere ac disicere. Iurisdictionis summae lenociniti quodam odosacitat atriensis aurae captato res, siqui sunt, qui reru potientibus supparasitari dignitate personae non grauentur, ius suu singulis & uniuersis tribuere profitetis & nomine praeferetis. Legati ad rege missi cum auctoritate curiae. Id est, Cum literis & mandatis. Proscribi solet eremodicia,& statis dieb' pedere. Id est, In albo exposita esse. Vadimonium compendiarium in triduli ter repetitum, praeconio insuper edictum di programmate. Et Vadari reum requirendum adnotatum, tridui tergemini compendio inclamato &proscripto.
Nouatione veteris nominis exigere,vel Veteris auctoritatis nouatione exigere a fundi vectigalis domino. Nouu titulu vocant. vel Ad ineunda obligatione agere cum domino hypothecae . vel, Iudicium dictare agnoscendi ve -ctigalis gratia cum domino praedii, vel agnoscendae pensionis annuae. Alumna gens basilicae huius urbis, almam suam colit magistram , obser-
177쪽
uatque ossiciose ac diligenter, quippe quae se & comodis & honoribus & existimatione augeri ab ipsa atque ornari sentiat. Ad nostra autem aetatem eadeipsa basilica critientus tantum togati diuersorium , nundinae iurisprudentiae. ossicina magistratuum fuit, cum interim orchestram musarum rusticarum& vastiorum eam suisse norimus, inaccessamque musas politis & elegatibus.
Nunc autem hospitalis illis mire facta est, in diesque magis ac magis cum illis sociabilis. In consessu summarum iurisdictionum nullus conspici debet, nisi liberi &ingenui spiritus.& vero noxis(vt aiunt)furtisque plane solutus.Sic enim suturum est in posterum, ne exempla citari possint iudiciorum ac placitorum
AEquitatis iuridicae promptuariu apertu esse debet supplici in nocetiae atq;simplicitati. Veria temporum couersione, & hominum ambitione factum, ut quod promptuarium erat iustitiae unicuique seu tribuentis, conditorium esse penetralius coeperit, aditusq; angustioris & stipatioris quam ut destitutae simplicitati eo penetrare sicile sit&expeditum. Et admissionibus praeest ambitus, institor gratiae foresis, simplicitati parii familiaris assinasque versutiae. Rei iudicatae peractor, Execu tor dici potest. Qui si magistratu iuridico praeditus est rei peragendae etiam cognitor esse potest. Huiusmodi autem magistratibus arestorti executio ita mandata videtur aut decretorti curiae, ut si res
quaepiam nata sit. quae vim imperii, id est, imperiosam iurisdictionem postulet, nec intercessioni cedant, nec prouocationi cuicunque, nedum traflatiliae. Id quod tamen se facere meminerint & testentur sane captione prouocantium nec se quicquam praeiudicare in prouocationis certamen . Sententiae & iugicati transactor, ita datus,ut siquid inter partes discrepet,etiam disceptator sat&arbiter.
Episcopatus in Francia plerique quidem hoc iure sunt: Qui episcopi designati sunt, non ante fruendorum lacerdotioru potentes Regalioru lege existimantur esse, quam fidem supplice sacerdotio ascriptam in manibus regiis agno uertit solent iureiurado. Sic enim moribus antiquis ita iuditu est, ut minora sacerdotia episcopatus cuiusvis beneficiaria , regii beneficii interim esse censeantur,quoad huiusmodi sacramento adacti sint episcopi . Quod genus beneficentiae ad principe collatae, Regaliorum ius vocatur, omnibus ni meris praeditum iuris optimi. Quod ita suum ius esse regum censetur,& receptum est, ut fatale ius, & benefica vis inde manans,non sua magis Parcarum esse possit, ne cum Ioue quidem ipsa communis poetarum sententia. Latitanteis reos aut extorres patria, denuntiationibus vadatoriis edictisq; classico & proscriptione peruulgatis euocare. Est autem Edicere, Programmate promulgare. Liuius, Ipse comitia in quem diem primum potuit, edixit. Cicero Phili p. 6 Tumultum decerni iustitium edici censeo.Cotrouersiae speciem cum suis circunstantiis & coplexibus exponere . quae Accidetia causae etiam vocantur. Est autem Coplexus, creetc. Quintil.lib. s. praesertim cum plurimae probationes in ipso causarum coplexu reperian tur, ita ut sint cum alia lite nulla comunes. Et lib. 3, Negotialem vocat cau-
178쪽
sam in qua de rebus ipsis quaeritur remoto personarii coplexu. Dici etiar hoc modo potest Controuersia ab inspectore in consilio exponenda est cu adiu-ctis causae & circunstantibus, omnique causae complexu in medium exponenda est dilucide & explanate. Nunc dicunt Casus litis ponendus est. Causam nudam exponere,& absolutam. Hoc est, Nec propriis personis indutam, nec temporibus, nec adiunctis definitam. Exemplum rei iudicatae citare vel proferre in eodem genere causae, iisdem adiunctis, iisdem accidentibus, prorsus eodem causae complexu vel indiscreta similitudine. Nunc dicunt In indiuiduo. Omnia munera aduocati implere, est Causas actitare atque defensitare,scri
Aliud est causa cadere, aliud Praecipitare, aliud etiam Appedice litis cadere,
aliud ,Summa quaestione. Iudicatus aere partus,&iure ciuili,& regum sanctionibus improbatus sententia abrogandus est: quemadmodum & magistratus omnes aere parti, quibus iudicatus adiunctus est.
Togatorum quidam natura ac disciplina consulti quidam non scripta disciplina literariaque, sed pragmatica consulti, quida & ingenio & communi tantum sensus paedagogia consulti, & usus litigandi magisterio. Quidam aequi & boni,quidam iuris magis quam aequitatis consulti, qui nihil non tribuunt scriptorum auctoritati.Lites diobolares & dipondiales, accessiones trahunt saepe no cen tusses modo , sed etiam talentariaS. Quorunda conscriptorum in iudiciis censentium tanta est auctoritas, vipedarias pedisequasque multas trahant. Rursus quorundam vox audita inter primos cesentium instar est auium in auspicado, quae nec praepetes nec oscines augurium faciunt. Nam ut illa: ad rerum suturaru augurium , sic horum nec sententia nec auctoritas ad summa rei iudicandae pertinere existimatur, aut non magnopere sacere. Quidam etiam olim capita erant suarum decvriarti, qui postea exoletae auctoritatis, & numerus tantum fuerunt. Quidam iunctionis iam emeritae conscripti, liberam habent, cum libet, vacationem r& rursus, cum libuit, augendi sententiarum numeri potestatem.
Causidicus frontis panegyricae id est Summa fiducia praeditus. Sic costia
rius fiduciae in curia comitialis. Id est, ut omnibus curiis coeuntibus intrepide sententiam dicat ut in sua decuria. Causa tam ciuili iure quam honorario nixa. Id est, Cuius actio vel defensio non modo iusta sit,sed etiam honesta. Contra, Causam agere summo magis iure, quam honorario nitentem. Vel, Iure quidem scripto causam tueri, non etiam moribus recepto bonorum & grauium, vel paulo honestiorum. Haerere vestigiis fugacis litigatoris &causae iudiciu urgere 2 omnes numeros formulae iudicialis . Hoc est, Nihil laxamenti indulgere ad lite instrueda. Homo usus forensis peritus,& in exercendis controuersiis solers, & versabilis inuentioni S.
Litis suae inspectorem admonitu ire salutabunde diligentis est litigatoris:
179쪽
flagitatum autem, molesti & odios. Proditores arcanor ucuriae perfidiosa, omnibus inuisi sunt: ulterius poenas
non pendunt,ne miremur aliquos semper esse.
Occludere iustitiae auditorium, & Fores aperire curialis audientiae, inter se opposita sunt. Iustitiae sacies qualibet formosa visendaque, coloris tame sere longe plus, quam succi sangli in isque habuit veri & incorrupti. Reus sibi & vadibus plenum commeatum absolutumque abstulit. Qui fidei comitiam causae persecutione habet, Pragmaticus vocari potest.
Vt causae in ordinem redactae sunt numeroru apud officium exhibitionia, ita in volumine perscribuntur causarum agendarum, deincepsque earum nomina citantur in magno auditorio, nisi aliquid extra ordinem praeses de quibusdam statuerit. id quod saepe fit. Vt cum causae gratiosorum aut comendationis primae numeris exemptae, peculiari volumini attribuuntur. Si ab uno quoque eorum, quibus causarum comentationes attributae sunt, moris esset pensum suum exigere constitutis temporibus, melius cum iis litigatoribus ageretur, qui non satis curiae commendati sunt.
Secundis auribus decuriae audientiam adipisci, nonnihil facit ad stomachum censentium.
A curia & consiliis cognitionis summae ad principem non prouocatur, cuius unius cognitio maior est omnium &superior. Sed & iure & sanctionibus proditum est institutu appellationis supplicis: quam tamen mores sanctionesque appellationis vocabulo ideo non dignati sunt,quod ad ide ipsum
iudicium fit prouocatio, unde sen tetia nata est, nec alia curia appellatur, aut aliud tribunal. Quare & sua quadam certaque lege ac peculiari concipienda est huiusmodi appellatio,&exercenda . Errorem causari vocat. Id sere est verecunde cum curia ipsa apud ipsam expostulare ob causam neglectim, aut a liud agendo cognitam : sic tamen , ut non iniquitatem iudicii expostulent, sed quasi hallucinatricem animaduersionem excusent, iniuriamque erroris deprecentur,qui non iuris imperitia, sed aut aduersae partis culpa, aut vitio humanitatis obrepsit. Proinde eius intentionis clausula supplex eo pertinet summaque , ut curia ipsa ne gravetur, causam quam ad lucernam erroris (visunt humana se cognouisse intelliget, eandem ipsam ad illustriore lucerna quasique recti iudicii recognoscere. Sic enim futurum, ut iniuria in ius vertat ,& sua constet fides religioque curiae aut consilio. Haec spes ut victis contra quam opinabantur, solatium est, ita si temere tente tu r,praeter omnem o sensionis iudiciariae calamitatem, mulcta duplex quam quanta est temere
prouocantium, temerarium supplicatorem manet. Reiectiones conscriptorum in curia non aegre admittuntur,si causae curiae
approbentur:eorum etiam facilius qui lites inspexerunt. Sed non ratissime euenit ut qui vel disceptatorem datum reiecerit, vel cause suae inspectorem, postquam alius in reiecti locum substitutus est, creditorem verius vertisse seientiat non optima conditione,quam rem bene gessisse. Sic res iudiciariae,earumque consilia ancipitis sunt euentus.
180쪽
Transactum iudicio decisumque negotium esse censetur, non latum si lite iam adulta id factu sit, vel praecipiti,sed si adhuc ineunte vel appetente tantu Controuersiam procurrentem &pene iam praecipitantem qui decidere in praesenti no potest sustelare solet aliquo sufflamine diplomatico, interimq;
inhibere quoad conditionem tentarii. Cadidatos basilicanos & gratiae curialis competitores obseruare pars est visendi spectaculi, aut iudices prehensanteis cum causae iudicatur, aut audientiam petentes, quibus utrisque nomenclatore saepe opus est ad singulos ambitiose salutandos&suppliciter,aut nomenclaturam ediscere. Atque eo amplius sonora susci tabula quasi lucubraturos habere ad salutationes diluculares, tametsi ante matutino veterno assuefactos.
Lites longae & dispediosae fructus saepe reru deuorant,de quibus posse 'res
ambigunt: ad extrem timque nonnunquam res ipsas iudicio ablatas hausisse comperiuntur, praeter laboris contentionasque iactura, atq; aetatis detrimetu.Multae aliqua lo in curia lacum, aut in classibus iudiciis causarum moram asserunt. Fitit autem lacum aut morte, aut absentia. Vidimus autem aliqua-do non unam aut alteram , sed multas paucis diebus suppleri. Absunt autem aliqui absentia iusta Se causaria, quorum partim ad causas recuperatorias
delegati sunt aliqui qualibet absentia & utcunque probabili, nonnulli quasi
libera.& tanquam codicillares sint tantum conscripti atque honorarii, quod sanctionibus vetitum est. Est enim furtum sui sacere curiae. Quidam fortasse quam proxime absentes causariorum loco sunt& numero oculorum curiae
conniventia, ita locum lacunarum occupantes, ut tamen non impleant.
Quanquam quibusdam licet munifices esse censerique, si numerum tantum in speciem suppleant ventitando. Est instituti veteris, ut expositor litis, & qui primus sententiam rogatur, &ab actore & a reo multa verba faciat, ancipitemque expectationem sui iudicii diu faciat. quippe qui utroq; versus pro modo doctrinae & secundiae differat(siquidem caula ambiguae disceptationis esse videatur j aequali aliquandiu libra meto suae praerogatiuae. Ad extremum autem cum satis addubitanter verba fecisse sibi visus est, quasi ab aequilibrio sensim in alteram lancem vergere
opinionem suam non dissimulet, in qua lance momenta argumentorum sita, praeponderare videntur ea quae in altera lance collocata sunt. Is in ter iudices sic primas partes obtinet differedi, ut coryphaeus inter symphoniacos incitamentum voces emodulandi, quasique partes praecentorias. Vias M, Graeci vocat. Hoc est limum Mesmor . Venit enim meditatus,&tanqua extorum causae inspector, sicile omnia in medium proserre potest, si doctrina& oratione non defectus est. Ad causaru maioru conflictu quibusdam in foris ac cosiliis comittendum& moderadum, non talia Themin deam consulta, no tantu Pitho facundam asciscere sed etiam Charites moribus receptu est quarti in omni fere parte vitae ciuilis late patet auctoritas,& vehementer pollet. Sed Gratiaris no vna est natura,aequaque omni u secultas ad tamenta causarum laborantiu in Gratiis gratuitis & ieiunae comitatis vel effoetae non magna spes collocada est. Gratiae m. iiii.