장음표시 사용
181쪽
praegnantes,& ut sinquit Plautus) grauidae, magnam vim commendationis habent apud iustitiam sibi quoque ius dicentem. Nos in alto litigii multum ac diu iactati concertationum mictibus, in portu iam nauigamus. Quare in utranque iam aurem nobis dormiendu est. Vel, Res nostra scopulos fori aegre pretierueta, in vado iam spei esse coepit. Ex alto litium referre me omni ope conitor:sed aestus me no sinit, identide nauigium retro inhibes iacturis luculentis no leuatum, sed exhaustum. Philysecho cuida, in patrimonio auito acquiesceti, litiu in primis fugitati.& metuenti, negotiu primit aspernabile, deinde alias res agenti, de tanquam paruae rei securo , multiplex repente esse coepit de pene capitale cu sesculyta vicino aduentitio, qui ius ex iniuria sacere instituisset augendi haeredioli sui gratia, cu supplantatore simplicitatis, cum palaestrico serensi, cu plano basilicano, cu philothersite aduersario, cu gratiae iudicialis aucupe mirifico, homine affabrefacto ad circunscriptiones scite & eleganter sectitandas. Neutri resce iste sente tia. Ille ex casu in comodo animi aegritudinem cotraxit: Hic dum augere rein sua quacunque ratione contendit lautioremque larem suum familiarem utraque ad tabem perduxit. Mihi atque amicis utriusq; casum procul abes le velim, si humana prouidentia hac aetate hoc sibi praestare posset. Agitandarum litium exercendarumque & tractadarum methodum aduocatos & cognitores perdidicisse oportet, quemadmodu disceptadarum dirimendarumque iudices, urgendarum pragmaticos. Arbitri & aestimatores impendiorum litium, Taxatores dicuntur, ratione per capita ineuntes,& deinde colligentes in summam. Expensorum capita disceptata, & tandem definita adhibitis cognitoribus.
Et Expensorum capita controuersa & praenotata. Hoc est,Cruciata.
In hac causa actor longe plureis habet iudices in partibus, & velut auxilia reis. Id est, Plures ab eo sentiunt. Primus,secundus actus argumenti controuersiae, & deinceps dici possunt,& catastrophe itide quasi fabulae, dici potest pro fine litis. Huiusmodi enim
argumeta iudicibus & aduocatis,aliisque fori asseclis, ludoria scenicorti vice praebent,& materiam loquendi cauillandique in circulis & conuiuiis,& ambulationibus basilicanis. Quintus autem actus est, cum litis instrumentum profertur a partibus. Causae igitur in mediis actibus haerent: interdum in primo id est ante litis contestationem. Hoc est, In ipsa quasi prolusione. Curia causas euocare potest a quocunque iudice obnoxio, pro iure maioris imperii, imperiumque inhibere cuicunque,duntaxat intra fines ditionis
suae summae Causa haec non modo magna est,sed etiam expassis omnibus velis, cursus eius mouetur. Vel Velis, remis, omnsque organo fori mouetur. Hoc est,Testibus literis, testium resutamentis,contradictionibus,scriptionibus, rescriptionibusque utrinque instructa est. Lites quaedam ductim tractimque exercentur, quaeda raptim procurrunt Causae quaedam firmo iure solidόque nituntur, quaedam iure cassae sunt, inhnes & ieiunae. litesque potius, quam causae.
182쪽
Obire diem horamque sententiae pronuntiandae. Causa splendido iure nixa scite, consulte, assidue curata, nulla parte instru menti desecta, tamen expectationem litigatoris consultorumque sesellit. Farcturae & complementa instrumenti praegrandis. Vulgo Frusta vocantur parum ad rem pertinentia. Belumbare firmamentum causae aduersarii auctoritate irrefutabili. Id est Infirmare & srangere eius defensionem.
Causa prudenter & copiose instructa, quas acies firma ad praelium accincta spem sacit victoriae. In consiliis magnis quidam sunt suae sententiae iudices: quidam alienae potius quam suae sententiae. Id est, Doctioru auctoritati sacile se dedentes. Quidam non suae magis quam alienae, religioni officii praecipue seruiunt. quod
genus in primis commendabile. In iudiciis,urbanitas causas commodantium aut comitas sese ad obsequiure pendendum tacite auctorantium nonnihil momenti affert ad sentetias in rebus ambiguis alternantes, alteram in partem inclinandas.
Sunt qui ad primos actus litium sic hilares ingrediuntur in iudicium, quasi Beneuentum venerint, qui in litium catastrophis quali Maleueti negotia . ti, tristes de vultuos domum redeunt. Spes enim rerum iudicio cotrouersarum benigna pollicitatrix, maligne plerianque dependit quod promisit, etias repromissores dederit homines vlus sorensis peritissimos. Vt enim in summam victor abeas, tamen multum sortis decoquunt alimeta controuersiae,&s ut ita dicam versura multiplex in soro facienda, iis maxime qui in multo
Apud officium actorum curiae & scribarii, litium sacculi primum e praesecturis, suppraefecturisque asser uri tur: deinde certis teporibus classium curiae praesides inter se comparant quae causae quibus classibus co tribuantur: deinde quibus consiliariis cuiusque classis inspectio madetur, Praesidia est arbitratus qui bini sunt in singulis inquisitionii classibus. Formidolosus autem hic articulus esse solet causarum curatoribus &pragmaticis: qua doquidem saepe securis de aliud agentibus iis quoru res agitur, noxa caeca & abdita in summa causae capitur, si litis inspector designetur alteri parti aequior, aut alteri iniquior, aut ea necessitudine coiianctus, quae eiurado iudici idonea sit. Siquidelitis inspector & comentator ad causae iura examinanda ea e fere partes obtinet quam Zygo states in vasis aureis argeteisque expendendis & aestim adis. Qui nisi oculis custodum altrinsecus sedentium obseruaretur diligenter, vel dolo vel incuria, vel inertia vel inscitia magnopere in comodare causae alioqui superiori posset. Quanquam rursus metuendum ab obnuntiatoribus est.
redeptis & allegatis ad suspectos eos faciendos, a quibus nihil re vera metue- dum est, aut ad eos deposcendos inspectores, ut causae studiosos, qui a causa animo auersi sunt. Sed difficilis est cautio ab hominibus largiloquis, vendibile comitatem ac benignitatem praeferentibus, causarum( ut ita dica) sicariis. impune grassantibus sub integumento urbanitatis secundae & capitalis. Consiliarii curiae disceptatores dati, couentorti testes atque arbitri. Id est,
183쪽
Coram quibus inter partes hoc couenit,& i quibus couenta subscripta sunt. Iudex quispiam volens ac propitius ade sie alteri litigatori videtur, ac praesesert cum ab altero stet occulte animo propensissimo.
Cum lis in cosilium missa & sacculi super pluteum excussi, cum utriusque partis copiae in procinctu sunt,& iudicii alea intra alueum iacta est, iam animante tuba galeatum sero duelli poenitet. Iudicium est enim, non deliberatio. Et serum est veniam promere codicillarem manus ultro dandi aduersario ad deprecandam prouocationis mulctam, aut copias supplendi post commissum certamen rei su mmae decretorium.
Inire ratione expensorti in litem. Id est, Calculos singulos aestimare, quoiarum quidem ratio habenda est: superuacaneos praetereunddsque expungere, consessos in ordinem redigere, cocertatos ac disceptatos aestimare, adhuc co-trouersos illustri ligno solennsque praenotare, tum qui iurato aestimati sunt, addito elogio subscribere. Hoc est, habito iureiurando. Extremus aute calculus honorario eoru destinatus est qui rationem subductam subsignauertit. In quaestionibus extra ordinem agitadis, Cognitor regius, aut verbis eius regius Causidicus mulctam in re praesenti reo verbis, vel si absit, aut tum nolit, postea scripto irrogat, vel corpore pendendam, vel pecunia luendam, vel v-troque modo poenam aestimandam maleficii postulat libello subsignato. Saluis auspiciis res iudicata vel transacta. Id est Nihil contra sanctiones regum factum. E' contrario autem, Contra auspicia factum dici potest, quod sine infractione constitutionis vel principum vel curiae ferino potuit. Sic Saluis auspiciis leges latas Cicero Phili p. s. dixit Easdem leges de integro, ut populum teneant, saluis auspiciis ferri placet. Et Cotra auspicia latas, in oratione de Arusp. resp.& Magistratum aduersus auspicia gerere. Tranquit. Nulla lex unquam tam fixa fuit in Francorum animis, qui milia Sallica dicta de firminis ad regni haereditatem non admittendis. Reo delato dies dicta est, ob caedis suspicionem, ipsique lege Cornelia eam ob causam interrogatus est. Cic. in Diuinatione , Scimus Decimo Syllano Cn. Decium diem dixisse propter unius hominis paterni hospiti s iniuriam. Idem alibi, Quis me unquam ulla lege interrogauit equis diem dixit Nuc dicunt, Nunquam reprehensus suit apud iustitiam. Id est, Nunquam rei criminosae insimulatus est. Curia mulctam grandem interminata est homini, si aduersus arestu quippiam ausus esset vel Mulctam dixit. Hoc est, Interdixit sub poena mulctae grauis. Cic. in Philipp. Pontifex Maximus mulctam dixit flamini, si a sacris discessisset.
Reus probros in Deum diuosque maledicti insimulatus, vel conuictus. Nunc Blasphemiam verbo Graeco dicunt. Reus impii maledicti delatus. Fuit homo, vel extitit potius in Francia, quem aetas nostra vel vidit, vel mem init summae quide ille rerum curat & potitus & potens, sed cupiditatis insolentioris impotens, quem homines periti dicebant ad euertenda Francicalibertatem non modo sobrium &prudente venisse, sed inita(ut dicitur)subductaque ratione, ad pessundadam summarum curiarum auctoritate, in or-
184쪽
dinemque redigendam pedestrem & obnoxium. Certe quidem eam laudem
tulit improbitatis, ut iustitiae genium capite minutum se auctore magnopere cupierit.& voti tam protervi vivus vidensque reus mox sectus & damnatus sit. Quippe ingenio Alcibiadis praeditus ad audedum inusitata, Archime dis ad excogitandum machinamenta ausis consentanea. Aiunt eius tempore expressa quaedam esse curiis summis decreta, circunuento principe ab huiusmodi institutis natura abhorrente. Eaque ita in acta relata, intelligi ut olim possit aduersus auspicia ea suisse facta, minimeque secudis voluntatibus. Notas enim habent non curiae consultorum, sed necessitatis temporisque placitorum. Is homo ingenii sui memoriam in omni parte Rei p. impressam relinquere incisamque voluit, sed parum felici faustaque comemoratione. Tanti illi fuit nomen suu utcunque memoriae mandari, non etia commendari visus est expetivisse. Verum iam olim subinvisum fere fuit semper nomen curiatiis, qui legii indignantur vincula. Quippe cuius auctoritas ®u voluntate semper,& omniis ordinum opinione sic suerit constituta , in sensusque communis reuerentia consecrata, sedem ut praecipuam habere iustitia ius dicens in curia centenaria, in eaque tanquam in sinu nutritio maiestatem ipsa suam ac dignitate deposuisse videatur. Qua arce iustitiae disturbanda, decus opimum vir Syllana selicitate memorabilis affectasse creditur. Bonis moribus non conuenit, in certamine forensi punctim ut caesim aduersarios inter se petere, stilo & voce quorundam causidicorum, qui clientiuiuorum sensui seruire non recusant, vel blandiri potius, quod alimentia est litium, operaeque eorum commendatio. Sic sunt eorum ingenia, quibus cordi sunt ea quae si nihil ad causam, tamen ad stomachu faciunt & suu & clientium. Ita sescredo amicos veros ostendunt, qui etiam habere comunes non nolint simultates, dum modo sibi tantum mercedem communitatis.
Causa haeret in latebra, quando aliquo obice cursus eius sistitur. Litigii sinuos naultiplici radice intra ambitu basilicae confibruti, difficile est stirpitus reliquias elidere, quae post una alteramque, & multas sententias; a restaque curiae, pullulos saepe emittunt, nodosamque sobolem. Litem ducere interdum ac trahere conducibile est: interdit urgere, ac praecipitem agere si occasio se dederit. Huius diei disceptationem, litis cardinem esse duco qui rei summa huc illucve decernet.&, Huius diei acta litis erunt decretoria. vel , Huius diei edictu iudicis ut omen agnoui in causae summam. Quod curia hodie intersata est. Omen in euentum litis esse arbitratus sum. Id est, Spem mihi fecit in sum
Palaestra aduocatorum, ususque iudicialis peritorum, Basilica Parisiensis. Praesides curia excedentes suae dignitatis fascibus, & anteambulonum officio ambulantium turbam per basilicam summouent. Litem vetustam & cariosam diplomatis mangonio interpolare. Diplomatica venia edere articulose antea nec scripta, nec in medium allata, Articulare noua secta vocant.
Nata mihi erat controuersia & agitata malevolente fori numine. Adversis
185쪽
auspiciis serensibus ius experiri mihi contigit. Verum sibi res suas habeat se
rese comercita, nuntiu illi remisi. Nihil iam mihi cu foro eiusque comitatu . Inquisitores in causis priuatis sub inquisitoris indiget. In quaestionibus autem apparitores curiae,& alii quidam sine custode inquirere primum solent. antequam dies reis delatis dicta sit. Ad testes autem rogandos causarum priuatarum, socium aut comite prouinciae inquirendi adoptari necesse est ab eo cui mandata est inquisitio. Vir virum autem legere debet partibus no ingratum, altera parte reclamante.
Causa multae expectationis digna que Roscio causidicorum. Quaestor aerarius curiae mulctas in tabulas actorum relatas, iure nexus exigit. Id est, Corporis comprehensione. Iudicati etiam pecuniae ob vim illata, aut aliud maleficium, nexum inire tenentur quoad iudicato paruerint. AE-rarii. igitur facti custodiarum numerum augent, ut inopes, qui poenas pendunt prouocationum temere institutarum. Fiunt etiam interdum quaesturae veterum aerariorum, quorum domicilia longius absunt a curia. Sunt qui dicant e Repub. futurum, si reorum palatinorum acta diligentius
obseruarentur quaesturaque veterum reoru um aut pluribus custodibus ma-
daretur a principe, cuiusmodi Graeci appellant. Sic enim fieret, ut non ulli rerum capitalium insimulati, qui necessariorum ambitu aut factione vadibus datis quibusliber gratiose ampliati sunt, aut alia ratione e nexu curiae erepserunt, multorum annorum silentio non seruarentur ut qui ex antigrapho custodum requisiti repeterentur, aut reprehenderentur ut fugitivi.
Nunc gratiosa & comis publici Actoris obliuio, vel incuria Rei p. eiusque co- scripti silenti una eblanditum aut spontaneum, cui quaestionis inspectio attributa est instar est veniae principis etiam in iis criminibus quae maiora sunt veni a. Nisi vero quis tam procul absit ab urbe, a curia, a basilica, ut huiusmodi ignoret ludibria fungendorum magistratuum.
Det operam prouinciae Praeses, cui exequendum curiae decretum mandatu est, ut imperium curiae, maiestatisque regiae auctoritas atque reuerentia strenue conseruentur. In curia & vulgo dicunt, Faciat executor, ut rex&iustitia sint validiores. Agmen aute cogi & ad arma vocari inconsulto principe non solet, etiam si vis tentetur aduersus edicta aut placita curiae. Saepe euenit, ut causarum cognitiones inter duas curias iurisdictionis summae, controuersae sint, utrisque cotendentibus suaru esse fini u lites, quas propter cotrouersias curia Cosiliaris appellari solet ab iis litigatoribus qui ab suis
finibus abstrahi se grauantur. Curia magni consilii vulgo vocatur, quae comitatus regii summam habet cognitionem, si a praetoriano iudice prouocetur, praeter alia multa causarum maiorum genera legibus principum illi madata . Moris est autem in supradicta specie cotrouersiae inter duas curias ortae, causam quam primum auocare utrinque, iustitii tantum teporarii gratia, quoad sorum suum causae constitutum sit. De hoc enim tantum suo iure ac pro imperio suo sententia dicere potest no de re controuersa, id est, Vtrius curiae iusta ac legitima sit cognitio. Ad fines remittendi causas euocare appellant.
Est & aliud genus causaru auocandarii adiuria comitatus, id est, Consiliaria
186쪽
tentium, vel in curia quapiam nimium gratiosorum factiones, & in necem aduersariorum coitiones,qui illic pares esse no possent studio & ambitui potentiorum, aut gratiae eorum quos commendat multitudo propinquorum& amicorum. Res sere inuisa curiis,& nomine ipso inuidiosa, nec tame perinde ab aequitate abhorrens . Multas enim causas iure in seriores, gratia & sus fragiis superiores,in ordinem redegit iurisdictionis seuerae & legitimae. Idque e Rep.& singulorum esse,atque existimatione iustitiae ius seu cuique tribuentis, claris inclaruit exemplis. Huicque instituto hominum cupidorum improbitas, iudicumque aperte iis studentium impudentia comperta, magnos patronos ascivit. Sed vius immodicus,& causarum ludibria pro iustis causis cedentia, rem inuisiorem sacere in dies pergunt. Princeps etiam interdum quasdam causas e curiis ita auocat pro imperio regio & legibus superiore, ut cognitionis regiae faciat. Cognitiones quaedam causarum & lites vernaculae sunt & indigenae, quales j sunt ordinariae:&quaedam peregrinae de exterae Et itigant homines apud iudices suos & vernaculos,seu municipes:quidam apud exteros, ut qui codicillis euocantur ad recuperatores basilicanos. Caiisae etiam ipsae vel municipales sunt ciuilesque, vel externae & aduentitiae peregrinae& aduenae. Tabulae iudicialis simulachrum persundere animos iudicum iudicandi religione, simillimum veri est, si tam saepe in animos,quam in oculos incurrat. Qui interdictum intendit retinendae possessionis, in ea verba querelam rerum nouarum concipit,quod interpellatam contendat suam, certam, pacatamque possessionem. Non plus autem annum, aut certer annum &diem eo
se contendat, cum ipse acquiescens in suo iure interpellatus est. Iudicium autem dictare interpellatori debet, non ei cuius commodo cessit obturbatio. A reo statim in alienum forum vocato, omnia in eam sententia dicta sunt, quare ad suum forum transferenda lis esset. Quod cum ei pernegatum esset, appellauit curiam. Ea res iudicis cognitionem diremit. Vel Prouocatio disceptandi finem fecit. Iudex enim intelligebat abrogatam tibi interim iurisdictionem esse qua de re agebatur. Recognoscere bona haereditatis, est Inuentarium sacere. Curtius. Postridie supellectilem Darii & omnem pecuniam recognouit. Index autem bonorti, est Inuentarium. Quem indicem is qui saciendum eurauit, si eo uti velit, iureiurando agnoscere debet moribus eique coronide addere, clausulamque solennem. Iurata coronide claudere indicem absolutum dici potest. In iudicium ut haeres vocatus deliberaturum se respondit intra dies costitutos,quid consilii caperet vel quid sui esset officii. Iustis aute diebus elapsis.sese eiurasse testatus est ius cernendae haereditatis, vel abnuisse haereditatem. Cognitor subdititius est adulterini mandati cognitor, hoc est. Falsus procurator ad causam.&, Exceptione adulterini mandati summotus ab actione. vel Mandati renuntiati exceptione repulsus. Infectum mandatum cognitori facere,& Mandatum renuntiare,est Ab eo
187쪽
agenda in posterum abnuere. Producere diem condictum in crastinum vel perendinum diem,Cotinuare assignationem vocant. Liuius, Ita producta die conciliu populi extra portam Flumentanam indictum est. Diem diffundere,est In crastinum reiicere. Hac de re instauratum triduum classium curiae conciliti, vel Instaurata triduum curiae comitia .Hoc est,Tribus diebus curia coacta est propter huius rei iudicium vel decretum. Recuperatores a rege in ea verba dati, Quicquid pronuntiarent, id ius ratumque perinde futurum atque si arestum curiae esset. vet. Eiusce rei causa iudicandae arbitri a curia in haec verba dati Quicquid ea de re arbitrati essent id instar iusti aresti esset, nec ab eo prouocari ius esset. Liuius,Vt perinde ius ratumque sit, acsi in Panaetolico concilio dictum esset. Quod cognitor absente litis domino, sine mandato eiusce rei ergo nucupato,duntaxat curia non auctore egerit, secerit, agendum, faciendum mandarit id nec ius, nec ratu esto. Id perinde sit, acsi nec actum, nec sectu foret. Ad hanc rem transigendam no Titius cognitor causae,sed Seius pro cognitore affuit. Id est. Vt substitutus procuratoris. Siquis e conscriptis curiae capitalis fraudis crimine delatus sit hunc damnari vel absolui pro uniuerso curiae concilio moribus proditum est. vel, Pro v-
niuersae curiae sententia .vel, De uniuersae curiae sententia. Reus rei capitalis etsi crimen non inficietur, tamen coram arguedus est. Id est,Testes cum eo componendi. Arguere literas atque auctoritates ab aduersario prolatas, Cotradicere vocant. Et quae Contradicta vocamus, Argumenta refellentia dici possunt. Cic. pro Cecinna, Alter testis non modo Ebutium, sed etiam seipsum arguit. Liuius, Primo eleuabatur index indiciumque, deinde ut coram arguebantur, sessi omnes atque in dominos serudsque animaduersum est. Et, Argumentis refelletibus auctoritates, vel maledictis testes infamantibus & eleuantibus rescribere, est quod Saluationes tradere dicut, Argumentis probrosis rescribere Maledicta probrosa scripto diluere,Calcatam testium obtritamque fide in subleuare Cum argumetosa testificatione auctoritatumque eleuatione paria sacere, Nec chartae parcere, nec dispendio causae chartae compedium facere Litigatores octonis diebus scribere vicissim rescribereque iussi. Id est, Scribendi rescribendsque vicissitudine octonaria certare. Octonis diebus testiufidem labefactare, totide inque confirmare. In causam alique deducere, In causam trahere, Subscriptore asciscere, Eadelite implicare. Liu. Petebat, ne se temere in causam deducerent expositos aduersus Italiam pro omni Graecia,& primos Romanoru impetus excepturos. Advocatus frequens septi forensis stipatoriab ineunte aetate assiduus actionum curtalium altercationisinque discipulus. Institutis curialibus formulisque i tyrocinio suo imbutus. Ab incunabulis curriculi sorensis alumnus cu riae perpetuus. Ea res ut minime memorabilis, tacito curixdecreto memoriae exepta tabu
188쪽
latum publicarum, vel actorum curiae. Id est,Vt e regestis curiae eximeretur.
vel, Decretum,ut memoriae tantum hominum, non tabularii memoriae scriptaeque mandaretur. Retentum curiae vulgo vocat. Curiae eiusce rei obliuionem esse placuit. Rex eiusce rei amnestiam esse iussit in perpetuum. Implorare leges, instituta maiorum curiae fidem, Iustitiae nomen identide
ciere, hominis est iniuriam aut vim passi ab aliquo praepotente, aut gratia flagrante apud eos qui iurisdictioni praesecti sunt.
Id ab eo ius cum post x. x x. x x x. xx x x. annos,& post hominu denique memoriam , tum vero post annii semper usurpatum esse contendit. Verba sunt intentionis scriptae in interdicto retinendae possessionis. Affuit causae auctor laudatus,assertoremq; rei vindicatae obtulit. Id est, Emptorem non destituit. Auctor in iudicium vadimonio accitus,auctoritatis defensionem prodidit quam promiserat. Liu. lib. a.de bel. Maced . Imperia inhibita ultro citroque , & mulctae dictae, pignoraque capta appellatique tribuni. Simile est propemodum quod fit hodie inter duos iudices ex aequo rei controuersae iurisdictionem usurpantes occupationis iure. unde saepe curia appellatur. vel si id in ter duas curias summae iurisdictionis contingat, Consilium Praetorianum appellatur, vel Regii
comitatus, vel Curia regis viatoria.
Disceptatio partium iuridiciali formula constituta, perplexam causae iudicationem seciet. Id est, Difficilis erit iudicatu .Ephemerides curiae sunt acta cuiusque diei in tabulas relata. Postulare auctoritatem curiae ad inquirendii,Commissione vulgo vocant. Privatorum criminum quaestiones interdum in ciuiles disceptationes exeuntin nouam formam accipiunt, ex aequoque utrinque partes disceptant,
siquidem reus ad causam dicendam per patronum admittitur,& ad inquirendum diluendi criminis depellendique causa. . In interdicto retinedae possessionis, quae Possessiones baptigatae in foro vocantur, Consectaria capita iuris usurpati dici possunt ab utraque parte edita. In iis enim series usurpati iuris & possessionum consecutio expos ta est, ordine possidendi consentaneo & congruenti. In quibus consectariis concipiendis animaduersone non oscitante opus est,quando iis ius stat interdicto eo periundi vincendique . Cum ad locum & diem inquirendi ventum est, is qui testibus testimoniudenutiandum madauit,edere debet aduersario suo testiis nomina , eorismq;coditione, ut inquirere ille in eos possit,edsque refellere, si sibi ita visum sit. Eripere legibus & poenae reum vel ambitu, vel factione, vel exorato principe deprecabude, aut alio qui eripere aut subducere iure magistratus& imperii possit. Id cu muneris honorarii loco poscitur, Exposcere dicitur,& Graecerve nieci , & Deposcere.Valer. lib.f. de Pompeio loques, Ille veror non etiam in foro erubuit P. Scipione soceria suum legibus noxium quas ipse tulerat, muneris loco a iudicibus deposcere. Cic. pro Flacco, Deprecari dixit,Siquem infimo loco natu, nullo spledore vitae defendere, tamen ciuem a ciuibus hu-
189쪽
manitatis itare deprecarer, - - Exposcere vero & Deposcere reum ad iudicium vel ad poenam , est quod nunc dicunt Remittendum quaerere. Quod sacere solentii qui contendunt suam esse admissi maleficii cognitionem Liti. lib. 8. de bel. Maced. Legati ad exposcedos violatores foederis exsepio Lacedaemonem missi sunt. Idem alibi, Res ex foedere repetu tur, publica fraus absit. Auctorem culpae & reti criminis deposciit. Alibi, Ad supplicium depoposcere me duce, eum & Expetere poenas significat, quod
Petere iustitia ob maleficiti dicunt. Cic. de Nat.deor. Vt siquis morte poenam sceleris effugerit, expetatur hae poenae a liberis, a nepotibus,a posteris. Liuius, In omne nomen Albanu expetiturum poenas ob impiu bellum dictitss. hoc est ultimurri. Cic. in quadam oratione, Dii ob delicta poenas expetiuerunt. Interim dum iudicium reiectaneum agitur, conticinium esse debet a iudice reiecto: alioquin sententia nulla erit iudicis qui non cessit reiectioni. Et si eam ob rem curia appellata si causae cognitio ad alium transcribetur. Quando actor de reus scripta rescriptaque sua inter se comparare iussi sunt decreto iudicis, aut extra iudicium inter eos conuenit intra quotum diem scriptiones ipsas inter se compositas constituerent, squae capita reiectanea esse videantur in alterutrius scriptis, super eo disceptandum est, a iudiceque
Facere sui controuersiam iudici, signiscat Remittendum se ad suum forti postulare . hoc est, Allegare incompetentiam. Sic Fidei clientelaris controuersiam facit is qui se beneficiarium alicuius esse negat.
Intercessor intercessionem, de prouocationem prouocator remittit, quando eam renun tiat iudici executorive,& suo aduersario, de mora se sacere negat lege agenti, aut cognoscere pergenti.
Viatori non licet moribus iudicis partes praesumere, de iudicis persona induere, Pro potestate causae cognoscere, Arrogare sibi iudicium ,&discepta
Instrumetum litis. Quintil. lib. ia, Adeo que opus est intueri omne litis instrumentum, quod videre non est satis, perlegendum erit. Litem igitur copiose instructam dicere possis, vel ieiune de anguste. Et rursus Breuiter, sed commode, composite, probabiliter. Et Litem non modo large instructa am-pteque, sed etiam ornatam. Erit de causa inermis vel semiermis,& quaedam armata suo instrumento quasi cataphractis copiis id est irrefutatis. hoc est.
Cui timendum non est, ut ad victoriam certam paratae. Nullum non eruendae veritatis aditum tentare omnes tenebras illuminare, Probationum recessus quamlibet sinuosos penetrare indagando , omnibusque vestigiis veritatem rei quaerere.
Quidam rogati sententiam, omnes iuris anfractus obire, longissimique excurrere censendo solent leges ciuiles, pontificias, responsaque prudetum ac iuris enarratorum fundere:deinde frigidum epilogum vagae disputationi addere. nempe quasi memoriae specimen edatur, non causae iudicium aequitasque agatur.
Causa probationibus destituta, ieiunis auctoritatibus praedita, causa nulla fi-
190쪽
de nulla auctoritate vendibilis. Probatio aeditis sectis impar. Litem & controuersiam vi & armis, non iuris ac iudicii disceptatione exercere. In armis ius experiri, quod vincere disceptatione non possis. Litem longo interuallo repetere diplomatis venia. Causam logo situ obductam excutere, refricare, retractare.
Lites principum non in iure, sed in campo disceptabiles. Causa parum certa ,sed tamen disceptabilis. Causae quaedam probabilis sunt argumenti, quaedam disceptabilis. quaedam utriusque participes. Id est, Quarum iudicium partim testificationibus stat.
partim iuris disceptatione Hoc est, Partim inficiali sermula constitutae, partim iuridiciali. Quarundam litium probatio decretoria, quarundam iuris disceptatio. Primarii iudices dici possunt Prouinciarum praefecti, a quibus protinus ad curiam prouocatur. Secundarii, a quibus deinceps prouocatur:a quibus tertius aut quartus curiae est iudicatus. quales sunt castellani, pagani, & qui non sunt regale S. Quaestionem illatae vis vel iniuriae libello postulare, est petere venia inquirendi, ut bona venia curiae liceat inquirere,&Curiae renuntiare. Curia autem Decernere dicitur. Hoc est, Libello subscribendum iubere, auctoritatemque inquirendi curiae verbis dandam. Liuius lib. a. ab Urbe Quaestionem postulatibus iis qui pulsati fuerant,decernente ferocissimo quoque , non sententiis
magis quam clamore. Quaestionem exercere, est Processum rei extra ordine facere,ut loqui mutin foro . Cic. in Finibus, Qui cum Praetor quaestionem exercuisset inter sicarios, aperte pecuniam cepit. Quaerere crimen testibus, tormentis, vel per tormenta, omnique ratione quaestionis agitandae comperiendaeque veritaris.
Praescriptione non prolati intra diem instrumenti exclusus. Forclusus vulgo dicitur. Hic est cardo causae meae, Haec summa mihi quaestio, Hoc est quo ego in xime nitor, In eo ego fiduciam iuris experiundi posui. Conferre pedem non recuso. Id est, Tergiversari nolo. Cic. No possum magis conferre pedem, au t propius accedere. Recta pedem cofert, vulgo dictit, Libere ad punctum venit. Pedem causa efferre, est x lite digredi, Exire ex argumento in iudiciu deducto quod fit ab iis qui ultimi discriminis dimicationem refugiunt. Per me licet ut in hoc quod contendis & ponis, summam controuersiae costituamus: ut id sit litis decretorium. Id est, Ius accipere ex eo paratus sum. Eodem in vestigio intentioni actoris respodere. Id est, In repraesenti, illico, ex tempore, dilationem non petere.
Iudicem curiam, vel alium iudicem no recuso. Deposco etia curia disceptatrice, si curiae placeat causam e municipio auocare. Cic. Pop. Romani disceptationem non modo non recuso, sed etiam deposco. Recusare aliquando
est Inficiari quod sectum dicitur. Idem in Partit. Deinde subiiciat rationem