장음표시 사용
41쪽
referam, dicam tantum nihil me invenisse , quod prome ipso melius videretur, quam si in eodem instituto in
quo tunc eram perseverarem hoc est, quam si totum vitae tempus in ratione mςa excolenda , atque in veritate juxta Methodum quam mihi praescripseram invcstiganda consumerem. Tales quippe fructus hujus Methodibam degustaram , ut nec suaviores ullos nec magis innocuos in hac vita decerpi posse arbitrarer Cumque
illius ope quotidie aliquid detegerem, quod , vulgo
ignotiari talicujus momenti est existimabam, tanta delectatione animus meus implebatur, ut nullis aliis rebus astici posset. Ac praeterea tres regulae mox expositae satis rectae mihi visae non fuissEnt, nisi in veritate per hanc Metho dum investiganda perseverare decrevistam. Nam cum Deus unicuique nostrum , aliquod rationis Jumen largitus sit ad verum a falso distinguendum , non putassem me vel per unam diem totum alienis opinionibus regendum tradere debere, nisi statuissem easdem propi io ingenio examinare, statim atque me ad hoc te cte faciendum satis paras m. Nec quamdiu illas sequebar absque errandi metu fuissem , nisi sperassem me nullam interim occasionem, meliores si quae esssent inveniendi praetermissurum. Nec denique cupiditatibus imperare , ac rebus quae in potestate mea sunt contentus
esse potuissem, nisi viam illam fuissem sequutus, per
quam confidebam me ad omnem rerum cognitionem perventurum cujus essem capax, simulque ad omnium verorum bonorum possessionem ad quam mihi liceret aspirare Quippe cum voluntas nostra non determinetur ad aliquid vel persequendum vel fugiendum, nisi quatenus ei ab intellectu exhibetur tanquam bonum vel malum,
susticiet i semper recte sudicemus, ut recte faciamus Lalaque si quam optime posis mus judicemus, ut etiam quam
42쪽
optime positim his faciamus 3 hoc est , ut nobis virtutes omnes simulque alia omnia bona quae ad nos possunt pervenire, comparemus quisquis autem se illa sibi comparasse confidit, non totest non esse sitis contentus ac beatus. Postquam vero me his regulis instruxissem , illasque simul cum rebus fidei, quae semper apud me potissimae fuerunt , reservassem , quantum ad reliqua quibus olim fueram imbutus, non dubitavi quin mihi liccret omnia ex animo meo deleres quod quia mihi videbar commodius praestare posse inter homines conversando, quam in illa
1olitudine in qua eram diutius commorando, vix dum hyems erat exacta cum me rursus ad peregrinandum accinxi nec per insequentes novem alantis alitia egi, quam ut hac illac orbem terrarum perambulando, penatorem potius quam actorem comoediarum, quae in eo quotidie exhibentur, me praeberem. Cumque praecipue circa res singulas observarem quidnam posset in dubium revocatr quidnam nobis occasionem malo judicandi prae beret, omnes paulatim opiniones erroneas quibus mens mea obsessa erat avellebam. Nec tamen in coraceptiacos imitabar, qui dubitant tanttim ut dubitent, S praeter incertitudinem ipsam nihil quaerunt.Nam contra totus in eo eram ut aliquid certi reperirema Et quemadmodum fieri solet, cum in arenoso solo aedificatur, tam alte foderescupiebam ut tandem ad saxum vel ad argillam pervenirem Atque hoc fatis feliciter mihi succeadere videbatur. Nam cum ad falsitatem vel certitudinem propositionunt quas examinabam detegendam,non vagis tantum S debilibus conjecturis, sed firmisi evidentibus argumentis uti conarer, nulla tam dubia occurrebat quin ex ea semper aliquid certi colligerem; nempe vel hoc ipsum, nihil in exesse certi. Et sicut veterem domum diruentes multam ex ea materiam servant, d. novae'
43쪽
nova extritendae idoneam cita male fundatas opiniones meas dejiciendo , varias res observabam multa expcrimenta colligebam, quae postea certioribus stabiliendis usui mihi fuere Ac praeterea pergebam semper in ea quam mihi praescripseram Methodo exercenda nec tan-
mamodo generaliter Omnes meas cogitationes uxta
ejus praecepta regere studebam , sed etiam nonnullas interdum horas mihi assumebam , quibus illa expressius in quaestionibus Mathematicis resolvendis utcbar vel etiam in quaestionibus ad alias quidem scientias pertinentibus, sed quas ab earunt non satis firmis fundamcntis sic abducebam , ut propemodum Mathematicae dici possent quod satis parebit me secisse in multis quae in hoc volumine continentur. Ita non aliter in speciem me gerendo, quam illi qui vitae suayiter, innoxie traducendae studentes, omnique alio munere solitii, voluptates a vitiis secernunt, multa honesta delectatione sibi inter- dicunt, ut otium sine taedio ferre possint propositum in terim meum semper urgebam, magisque ut existimo in veritatis cognitione promovebam, quam si in libris evolvendis , vel litteratorum sermonibus audiendis omne tempus consumpsissem.
Verumtamen isti novem anni essi uxerunt, antequam
de ulla ex iis quaestionibus quae apud eruditos in Controversam adduci solent, determinate judicare, atque aliqua in Philosophia principia vulgaribus certiora quaerere ausus fuissem. Tantam enim in hoc discultatem esse, docebant exempla permultorum sumi ni ingenii virorum, qui sine successu hactenus idem suscepisse videbantur: ut fortasse diutius adhuc fuissem cunctatus, nil audivissem a quibusdam jam vulgo credi, me hoc ipsum quod
nondum aggressii fueram, perfecisse. Nescio quidnam illis dedisset occasionem istud sibi persuadendi nec cer-
44쪽
DE METHODO. 2 te ullani ex meis sermonibus capere potuerant, nisi sorte quia videbant me iberius ignorantiam meam profiteri, quam soleant alii ex iis qui docti haberi volunt vel etiam quia interdum rationes Xponebam, propter quas de multis dubitabam , quae ab aliis ut certa admittuntur non autem quod me unquam audivissent de ulla circa res Philosophicas scientia gloriantem: Sed cum talis a nimus in me esset, ut pro alio quam revera cram haberi nollem, ut vi mihi vitibus omnibus esse contendendum Lut ea laude dignus evaderem quae jam mihi a multis tribuebatur. Qua re impulsus ante octo annos, ut omnibus me avocationibus quae inter notosa familiares degentibus occurrunt liberarem, secessi in hasce regiones in quibus diuturni belli necessitas invexit militarem disciplinam tam bonam, ut magni in ea exercitus non ob aliam causam ali videantur , quam ut Oninibus pacis commodis securius incolae frui possint Et ubi in magna negotiorum hominum turba, magis ad res proprias attendentium quam in alienis Curioibrum , nec earum rerum usu carui quae in florentissimis S populosissimis urbibus tantum habentur, nec interim minus solus vix iacquietus, quam si fuissem in locis maxime desertis cincultis.
Non libenter hie refero primas cogitationes, quibus ianimum applicii postquam huc veni tam Metaphysicae
enim sunti a Communi usu remotae, ut verear ne mul sistentiatis non sint placiturae sed ut possit intelligi an satis firma ct ' sint Philosophiae meae fundamenta, videor aliquo modo I: T
eoactus de illis loqui. Dudum Observaveram permultas tur, qua esse opiniones, quas, etsi valde dubiae sint 8 incertae ser non minus const stiteri intrepide sequi debemus , qua fis,d ρη- tenus ad usum vitae referuntur, quam si certae essent S exploratae ut jam ante dictum cst. Sed quia tunc veritati
45쪽
i DissERTATIO qii aerendae non autem rcbiis agendis totum me tradere volebam, putavi mihi plane contrarium esse faciendum, S illa omnia in quibus vel minimam dubitandi rationcm possem reperire, tanquam aperte falsa es. rejicienda ut experirer an illis ita rejectis, nihil praeterea supcr- esset de quo dubitare plane non possem. Sic quia nonnunquam sensus nostri nos fallunt, quidquid unquam ab illis hauseram inter falsa numeravi Et quia videram aliquando nonnullos etiam circa res Geometriae facillimas errare, ac paralogismos admittere, sciebamque idem mihi posse accidere quod cuiquam alii potest, illas etiam
rationes omnes, quas antea pro demonstrationibus habueram , tanquam falsas rQech; Et denique quia notabam, nullam rem unquam nobis veram videri dum vigilamus , quin eadem etiam dormientibus possit occurrere, cum tamen tunc semper aut fere semper sit falsa, supposui nulla eorum quae unquam igilans cogitavi, veriora esse quam sint ludibria bmniorum. Sed statim postea animadverti, me quia caetera omnia ut fati, sic rejiciebam,dubitare plane non possc quin ego ipse interim essem: Et quia videbam veritatem imus pronuntiati; Ego cogito, crgo sum sive existo, adeo certam ese atque cvidentem, ut nulla tam enormis dubitandi causa a Scepticis fingi possit, aqua illa non eximatur, credidi me tuto illam posse, ut primum ejus, quam quaerebam, Philosophiae fundamentum admittere. Deinde attent examinans quis est em,S videns fingere quidem me posse corpus naeum nihil esse, itemque nullima plane essse mundum, nec citiua locum in quo cLsem, sed non ideo ulla ratione fingere posse me non essse; quinimo ex hoc ipso quod cliqua fati esse fingerem sive quidlibet aliud cogitarem , manifeste sequi me esse: Et contra, si clicr mometrium tempori cogitare desinerem a
46쪽
DE METHODo. 29 sinerem , quamvis interim, cum corpus S mundus, cetera omnia qua unquam imaginatus sum revera existerent, millam ideo esse ratiotiem cur credam me durante illo tempore debere existere . Inde intellexime esse rem quandam sive lubstantiam, cu)us tota nat. ra sive estentia in eo tantum consistit ut cogitem, quaeque ut exsistat, nec loco ullo indiget, nec ab ulla re materiali sive corporea dependet. Adeo ut Ego, hoc est mens per quam solam sum is qui sum, sit res a corpore plane distincta, atque etiam cognitu facilior quam corpus, S quae plane eadem,quae nunc est, esse post et,quamvis illud non exsisteret. Post haec inquisivi, quidnam in genere requiratur ut
aliqua enuntiatio tanquam Vera certa cosnoscatur:
cum enim jam unam invenissem,quam talem esse cognoscebam, putavi me posse etiam inde percipere in qua re ista certitudo consistat. Et quia notabam nihil plane contineri in his verbis, Ego cogito, ergo stim, quod me certum redderet eorum veritatis, nisi quod manifestissime viderem fieri non posse ut quis cogitet nisi exsistat, credidi me pro regula generali sumere posse, omne id quod valde dilucideri distincte concipiebam verum esse; Et talitum modo dissicultatem esse nonnullam ad recte advertendum quidnam sit quod distincte percipimus. Qua re posita, observavi me de multis dubitarc ac
proinde naturam meam non esse omnino perfectam evidentissime enim intelhisebam dubitationem nodisse argumentum tantae perfectionis quam cognitionem. Et cum ulterius inquirerem a intonam habe iem ut de natura perfectiore quam mea sit cogitarem, clarissime etiam intellexi me hoc habere non posse, nisi ab eo cujus Natura esset revera perfectior. Quantum attinet ad cogitationes, quae de variis aliis rebus extra me positis, 3 occur-
47쪽
3 DISSERTATIO occurrobant , ut de coelo , de terra, de lumine, de cal re, aliisque rebus innumeris, non eadem ratione quaerendum esse putabam , a quonam illas haberem , cum
enim nihil in illis reperirem quod supra me positum esse videretur, facile poteram credere illas si quidem veraeessent, ab ipsemet Natura mea quatenus aliquid persectionis insi habet, dependeri si vero fatis, ex nihilo
procedere hoc est, non aliam ob causam in me cilla quam quia deerat aliquid Natura mei, nec erat planupersccta. Sed non idem judicare poteram de cogitatione, sive Idea Natura quae perfectior, erat quam mea. Netahρςmmam fieri plane non poterat ut illam a nihilo accepis.
sena magis potest id quod perfectius est, a
quentibin minus perfecto procedere, quam ex nihilo aliquid fieri, nomen ιδεε poteram etiam a me ipso illam habere Ac proinde
fumi ρν. . iupererat ut in me posita ellet a re, mus natura elicimni recogi persectior, imo etiam quae omnes in se contineret per-
zzzat tectiones, quarum Ideam aliquam in me haberem , hoc
tantum 67 est, ut verbo absolvam,quae Deus esset Addebam etiam, qμρή uuandon uidem agnoscebam alis uas persectiones uua-,is iis .il. rum X per eram, necellarium elle ut exilteret praeterctu me aliquod aliud ens, liceat hic si placet uti vocibus in schola tritisycns inquam,me perfectius, quo penderem, a quo quidquid in me erat accepissem. Nam si solus de ab omni alio independens fuissem adeo ut totum id; quantulumcunque sit, perfectioni simus particeps eram a me ipso habuilliam; reliqua etiam omnia quae mihi deesse sentiebam, per me acquirere potuissem, atque ita ipsemet est infinitus, diternus, immutabilis, omniscius, omnipotens, ac denique omnes perfectiones possidere quas in Deo esse intelligebam. Etenim ut Naturam Dei, scius nempe quem rationes modo allatae probant cxistere quantum a me naturaliter
48쪽
raliter agnosci potest, agnoserem , non aliud agendum
mihi erat quam ut considerarem Circa re omnes, quarum Ideas aliquas apud me inveniebam , essetne perfectio, illas postidere, certusque eram nullas ex iis quae irria perfectionem aliquam denotabant in illo esse, ac nullas ex reliquis illi deesse,sii videbam nec dubitationem, nec inconstantiam , nec tristitiam, nec similia in Deum cadere: nam egomet ipse illis libenter caruissem. Praetcrea multarum rerum sensibilium c corporearum Ideas habebam, quamvis enim me fingerem somniare,&quidquid vel videbam vel imaginabar falsum esh, negare tamen non poteram Ideas illas in mente mea revera exsistere. Sed quia jam in me ipso perspicue cognoveram
naturam intelligentem a corporca esse distinctam, in omni autem compositione unam partem ab altera, totumque a partibus pendere advertebam,atque illud quod ab aliquo pondet perfectum non esses idcirco judica-ham in Deo perfectionem cs e non posse, quod ex istis duabus naturis esset compositus,ac proinde ex illis compositum non esse. Sed si quae res corporeae in mundo essent, vel si aliquae res intelligentes,aut cu)uslibet alterius
naturae, quae non essent omnino perfectae, illarum exsistentiam a Dei potcntia, necessario ita pendere, ut ne per nimium quidem temporis momentum absque coeste possent. Cum deinde ad alias veritates quaerendas me accingerem,considcraremque in primis illam rem circa quam Geometria versatur, quam nempe concipiebam ut corpus continuum , sive ut spatium indesinite longum, latum, S profundum, divisibile in partes tum magnitudine, tum figura omnimode diversas, quae moveri sive transponi possint omnibus modis , haec enim omnia Geometrae meo quod examinant esse supponunt aliquas
49쪽
quas ex simplicissimis corum demonstrationiseus in memoriam mihi revocavi. Et primo quidem notavi magnani illam certitudInem quae iis omnium consensu tribuitur, ex eo tantum procedere quod valde clare distincte intelligantur, juxta regulam paulo ante traditam; Deinde etiam notavi nihil plane in iis esse, quod nos certos reddat illat rem circa quam versantur exsistere Nam quamvis satis viderem , si exempli causa, supponamus dari aliquod triangulum,ejus tres angulos necessario fore aequales duobus rectis nihil tamen videbam quod
me certum redderet,aliquod triangulum in mundo esse. At contra cum reverterer ad Ideam entis perfecti qua in me erat statim intellexi exsistentiam in ea contineri,eadem ratione qua in Idea trianguli aequalitas trium ejus angulorum cum duobus rectis Continetur vel ut in idea circuli, aequalis a centro distantia omnium Mus circumferentiae partium,vel etiam adhuc evidentius Ac proinde ad minimum aeque certum est Deum, qui est illudens persectum, existere, quam ulla Geometrica demonstratio esse potest. Sed tota ratio propter quam multi bi persuadent,
tum Dei existentiam, tum anima humanae naturam,
esse res cognitu valde dissiciles, ex eo est quod nunquam animum a sensibus abducant, supra res corporeas attollant statque tam assueti nihil unquam considerare quod non imaginentur, hoc est cujus aliquam imaginem tanquam rei corporeae in phantasii sua non
fingant, ut illud omne de quo nulla talis imago fingi potest , intelligi etiam non posse illis videatur. Atque hoCex eo satis patet, quod vulgo Philosophi in scholis pro
axiomate posuerint, nihil esse in intellectu quod non prilis fuerit in sensu in quo tamen certissimum est Ideas
Dei & animae rationalis nunquam fuista mihique idem
50쪽
DA METHODO. 33 sacere illi videntur qui sua imaginandi facultate ad illas
uti volunt, ac si ad sonos audiendos vel odores percipiendos,oculis suis uti conarentur nisi quod in eo etiam differentia sit, quod sensus oculorum in nobis non miniis certus sit quam odoratus vel auditu. cum C contra, nec imaginandi facultas, nec sentiendi, nullius unquam rei nos certos reddere possint, nisi intellectu sive ratione
Quod si denique adhuc aliqui sint quibus rationes jam
dictae, nondum satis persuaserint Deum esse, ipsorumque animas absque corpore spectatas esse res revera existentes, velim sciant alia omnia pronunciata,de quibus nullo modo solent dubitare, ut quod ipsi inci habeant corpora , quod in mundo sint sidera, terra, disimilia, multo magis esse incerta. Quamvis enim istorum omnium sit certitudo, ut loquuntur Philosophi, moralis, quae tanta est,ut nemo nisi deliret de iis dubitare posse videatur; nemo tamen etiam nisi it rationis expers, potest negare quoties de certitudine Metaphysica quaestio est; quin satis sit causae ad dubitandum de illis, quod advertamus fieri posse ut inter dormiendum,codem plane modo credamus nos alia habere corpora, alia sidera videre, aliam terram, dcc quae tamen omnia falsa simi Vnde enim scitur eas cogitationes quae Occurrunt dormientibus potius falsas esse, quam illas quas habemus vigilantes, cum saepe non minus vividae atque expressae videantur. Inquirant praestantissima quaeque ingenia quantumlibet, non puto illos rationem aliquam posse invenire,
quae huic dubitandi causae tollendae susticiat, nisi cxsistentiam Dei supponant. Etenim hoc ipsum quod paulo ante pro regula assumpsi , nempe illa omnia, quae clare& distincte concipimus vera esse , non aliam ob causam sunt certa, quam quia Deus exsistit, estque Deus ens sum-