Fortunii Liceti ... De luminis natura & efficientia libri tres: in quibus luminis nomenclatura, necessitas, caussa finalis, materialis, efficiens, formalis, productio, quidditas, affectiones, facultates, et operationes omnes diligenter explicantur ..

111쪽

ioo . Fortuni j Liceti Liber Secundus

re ne privativa, an quoquo pacto posititia repugnantia; de y trum lumini, praeter tenebras, aliquid aliud opponatur, ut quod umbra nuncupatur; non ita vinctis apertum est: quare hoc utrumque disclitiamus. Ad primum quod attinet, Lumini tenebraso x de an. opponi, ut habitui propria tali priuatione, certum est ex b Arist. ix, o, sed licet in tenebrarum emit te maximam priuationis naturam inspicio, nihilom; nus obscuritatem, ac tenebras esse puram putamquc luminas priuationem, di nihil omnino positivi contineci .de sym- re, neque pridem ausus est assumare e Galepus, neque nunc ego Pt caui profit eu video ptimum enim tenebrae atque obscuritas visum Umgrcgant Adeo, ut& dolorem oculis afferant; & caecitatem. a. de an. etiam inducere queant, non solum Aristotelis d testimonio, sed etiam experientiae fide: Aristotest namque, propter hoc DRum-s odque eauperans acutum P graue auditum similiter autem Oinsaporabatiustum .dim coloribus Uisum. Ide fulgidum , O opa cum . di um. s sensuratio est reaverantia autem aut dolore e

ciunt,aut corrumpunt . verum congrcgatio, di excaecatio quae sunt

operationes reales di postiuae, a nuda & mera priuatione velut ac usa ciliciente prouente e nequeunt; ageret enim pritiatio vistra sita Eviris producens effectunt positiuum; quum in natuerae mag. nihil agat ultra suas vires, usi unumquodque producat sibi e m*r c, p. naile: sic ergo tene brae non sunt mera priuatio, sed habent naturam quoquo modo positivam . Deinde contraria,quae se se mutuo refrangi mi, naturam habent utcumque positivam, non ain rem mere privativam;nam mera priuatio non retundit, nec hirhetat ulla ratione suum contrarium postiuum: at lumen a temnebris victimque labefactatur; quod manifeste conspicitur in Dubra, in qua lumen non est ita viuidum, ut extra umbram: re/n locis caliginoss lumen candesa: languidius adspicitur: ergo penebrae non sunt mera priuatio lum una, at nonnihil habent mistiui: Vt ergo flamma nostra non est purus ignit, sed corpus mirum sum cum inulto praedomimo iam si ita tenebrae non sunt pura priuatio, sed naturam habent Usibilem nam eas visus iudicati ex privativa, di positiva entitate coniunctans in qua quunt pri uallo multum positiuae naturae praedominetur si pioinde ab Arit imp otele, cquis loquendum esse dicit v t multi loquAntur , in se

tundum ut pauca sint i non ab re dicitur obscuritas, seuth et . a H nobra

112쪽

De Natura & EScientia Luminis, Io r

nebrae esse g priuatio luminis & non negatur habere nonnihil g t. lim.entis positivis ob ration*x nuper allatas. Ad secundum quod rq attinet, Dimini praeteri norat poni dicenda est etiam Umbra quoquomodo; quod non unica ratione confirmatur; etenim ut hi mea est imago ibsidis vras 3 piperspicuo, sic umbra videttur tale species visibilis ac imago corporis opaci secundum quod

est opacum in eodem perspicuor quum ergo lucido corpori co .. - . . pus opacum proprie repugnora vide tur, esseque contrarium et quid indicamuScoturari tum obiectorum species visibiles, ac Imaghnes esse congrari s. 1 atque adco lumissi praeter tenebras uni brauari id ut op Di, qu* ast spdhuc quanuenebrae si ti-uaui habet nati a h Dei dg i ta lumini copulata rusum labefactat, et eruat, sc remittit, ut cuique constat,&exb Aristo- h 1. deam tele patera sed ei demi Magistro remissio, labefactatioque fit ob t. 8o. adii ustiostem contraraj: sic ergo luimur praeter tenebras opponi- V Ii hir umbra , Deinceps perspicuum ex illuminato mutatut in. i' i' umbiosum, ac vicissim ex ymbroso Militatur in illuminatum; quae mutatio species e t adurationis: at h. Aristoteli alteriatio hi .dceea. neruum demittu*e qmutatio facta inter qualita es contrari Di ,

t S, aut medias ex contrarib constituta cergo lumini contraria

est etiam umbra. Sic itaque contrarium lumini est obscuritas; quae duplex est; altera maxima ex parte naturam habens priuatiuam, oi'ponitur lumini ferme ut habitu S; de nomine Tenebrarum appellaturi alter positivi in magis cit utram oblittens,lgrimini ut qualitati cop rariae refugnat, do vocatur umbra: Non alia sane ratione Motui qui x dedit Pirmi Aristotelei duo con- l Pr d.cap. traria , unum priuatiuum maxime, quod quietem appqua uita demo uisi alterum positiuum 3 quod est uiolus ad terminum oppositum. Vmbrae vero inesse m*uram maxime posui iam . eg eo cor

stat apexte, quod per se ac Posinuem visionem Promouet ac terminat Pipyris as PG: A d pincere nequi

eo , Coos

113쪽

ror portunii Liceti Liber Secundus

seranda luminis affectio , qua dicitur intensio O remissio, ex rei

natura explicatur. cap. XIII.

LUmen intendi. atque remitti, suscipereque magis & minus

ut vulgo dicitur in Scholis. adeo notum est sensui, ut nul- a1.phy.t. lam sui a comprobationem postulet ab intellectui sed qua ratio. ne lumen intendatur & remittatur ; quomodoque suscipiat magis & minus, non satis est apud Physiologos exploratum; Nos ex rei natura conabimur id explicare, seorsirma gentes deintensione, aede remissione. Intensionem luminis non vocamus productionem vividioris luminis a corpore lucidiori, sed re- '- missi & obscuri luminis augmentationem. roborationemque, ut ita dicam. Sane lumen imbecillum ac pusillum duplici ratione roborari potest & adolescere, seu perfici ae intendi, & in vividum mutari: una quidem est, ob adiectionem noui gradu si quae quidem noui gradus adiectio multipIiciter lumini contingere valet; primum obtoborationem lucidi, seu stod idem est, ob intensionem lucis producentis turrim in pet spicuoi deinde ob

radiorum multiplicationem; plures enim radii sunt lumen i tensius: deinceps ob perspicui condensationem; certum est enim perspicitum idem sub eodem gradu puritatis permanens, quantum condensationis maioris acquisiverit, tantumdem vividi ris luminis induere; Drae lumen in perspicuo densiori vires Mgradus acquirit ampliorcsr quum enim rarum a denso minorib s. cal. quantitate materiae dissideat, ut ait, Aristoteles deliniens den-Lro. sv m hoc a raro differre, quod in aequali mole Cura insunt; profecto in condensato perspicuo plu reserunt gradus luminis ab e dem lucido quam in rarefacio aequali; cunctis perspicui partiabus consimiliter ab eodem lucido collustratis; adeoque plures gradus luminis inerunt in denta,quam in raetor picuo. Quin etiam quum natura luminis sit a seipsa multiplica bilis ut innuite E. de an. e Aristoteles asserens lumen semper ab una parte aeris in aliam V - repercuti; profecto perspicui densioris partes plures lumen ad seinuicem repercutientes comparant sibi communicantque nouos gradus luminis: unde luminis etiam intensio fit & roboratio per acquisitionem nouorum graduum. Praeterea lumen, quo

114쪽

De Natura & EScientia Luminis. Ios

propinquius est muti seo, nempe luminoso corpori, eo vividius ac intensius est ; etenim in itinere semper fatiscit, aliarum tarmarum more, quo magis abscedant a suo principio efficiente , , conseruanteque et sic euam Aristoteles motum velociorem essed statuit, quo mouenti primo proximior est. Alia ratio, qua . s. phi clumen intenditur,est absentia conuarii scilicetvmbrae, ac tene- 3 brarum s ae contrariis etenim unumquodque remittitur, ac I i. phyche fictatur, c tandem destiuitur. Insuper ad luminis intensi, r. 85. nem mirifice facit perspicui puritas .impurum enim non ita luminis est receptiuum ; quia quantum de puritate deperdit di phanum, tantumdem de perspicuitate remittit; quum itaque lumen sit actos perspicui secundum quod sperspicuum; iam in f 1. de an. Perspicuo puriori, proindeque in magis perspicuo lumen maius ac intensus inest necessario. Posterius etiam lumen intendi

potes ob umbrae, ac tenebrarum viciniam, Ac circumobsistentiam; etenim opposita iuxta seposita magis elucescunt, de intenduntur e unde I Maurolyco radis per opacum transeuntes eui- , de sum. dentius apparent: non secus calor ob ambientis frigoris antipem & vinatiristasim esseratur, validiorque fieri solet: ceterum ut sola vicinia rhetora . tenebrarum, atque vinisarum intendunt proximum lumen in ratione visibilis, non in entitate reali; nam idem gradus luminis magis visum mouet: ita si tenebrae, ac umbrae interceptum lumen cogant in arctum,eius vires realiter augent, & gradus multiplicanti priori modo pictores tu minis colorem umbris apposi.tis visui magis adspectabile conspicuumque redaunt et secundo modo nubes tetrae radios Solares in arctum cogendo splendidiores essiciunt. Tot itaque modis lumen intendatur. Et quam contrariorum eadem sit ratio, totidem modis lamen intentam remitti potest; nimirum primo propter alienum lumen maius minoris vires eneruans. dc visionem impediens; unde candelusae

amma non conspicitur in Solis radiis, Deinde ob radiorum simplicitatem, seu citatem; quae est, dum radii non redictuutur , refrangunturve. std in darectum semper fluunt libere . Deinceps ob peripudii raritatem; quo fit ut i g us in propria sphaera summerar minime fulgeat, di radii Sotis maere rariori visui conspicui non sint . . Quarto ob dili alitiam luminis 'sime suo 1 uam quo abeo magis discessis

115쪽

ro Fortunii Liceti Liber Secundus

eneruatur, ut demum penitus extinruatur. Quinto ob vietaniam,& praesentiam contrarii; contraria enim semper enertiane opposita. Sexto ob perspicui impuritatem; quo siquidem ima parius est, eo minus perspicuum est: adeoque minus actus lumianis capi x. Septimo ob remotionem contrarii circumobsistentis, ac lumen roborare valentis.

'De luminis simplicitate mictionem eum alio Iumiue restruente. Wli cap. X I mus crus ii P Raeterastatas assemotas, quac commvn s habere videtur lumen cum aliis plerisque qualitatibus tum Sititualibus .

tum etiam corporcis atque materialibus, eam insuper habet si bicunt spiritualibus solum communem; quod uti calor ignis cum calore aeris in in isto miscetur ac terrae frigiditas cum aquae frigiditate ; ex quo tum mistione fit in vivente unus in isti calor natiuus appellatus. & unam is i stigiditas i ita, thissim lumen Iumini a diuerso lucido praesente pro manans m eodem corpore di apta ano illuminato non commiscetur; sed tot lumina distincta procreantur, & conseruantur in eodem perspicuo, quot numero fuerint illi praesentia corpora luminosa de se Ilimen efflin. de senis dentia; quod & clate testatur a Aristot les, asserens fieri noni es c i, posse ut lumen lamini coniungatur; &experientia quotidiana confirmat, qua semper obseruare liceat , ab eodem corpore opaco in diaphanoilluminato degentes mul totvnibras proiici de se,quot fuerint numero corpora lucida praesentia: qua de re praeclaram habemus Vitellionis aliam theoriani clii, b Luces, O colores in corporibtis diaphanis non admiscentur ad inuic p,sed penetrantilis D m. Huius rei ea peram alii r tactaritidae e fc, ponantur in loco aliquo tandelae multe localiter disti in , di sint ovixeropposita' uni foramini pertranseunti ad locum obschnim vim anteforam ni in loco obscuro aliquo cor sis non dia si in , lac citiaque cande Iarti m apparent siperist d corpus distincta flatindui in media timeat delarum . in qualibet iii a um apparet opposita vulcanc secundum mam re ream transeuntem per Ioramen . per medium lumintrivis pnin cancelae ; in si co ratatarina i andela ,dest ruetfir emum lumen

l, lib. r. th

116쪽

De Natura & EScientia Luminis. Ioi

lanun 3 palam itaque quod luces in medio foramnis, vhi se reter

cant omnes vel plures in puncto Uno , non admiscentur in eodem patia

No , sed sint distincta perra ipsarum essentias; in ob hoc quum W-

Urias protenduntur , tunc secundum locorum, quibus incidunt,diuerastatem localiter distinguuntur: ' quoniam lux res coloratas pertrant sens , illarum coloribus coloratur , ut suppositum est; palam, si lumen penetrat diactiactum,ct colores,ea feruutur cum lumive, penetrabunt distincti i patet ergo propositumi. Quod de Ficinussalia ratione eonfirmat; inquiens in opere suo de ' lumine, Lumina Dero lum 'cap.r L. Albus non confundi iure apparet,quod si ad tres ducernas deambulauem, trer umbras ex opposito reddes, vadelicet propter tria lumina inu rem non confusa.tItem si tribus in ingentem tabulam opposueris,leuius medio Umeum sitforamen, tria uatim lumina , e tribus lucer

inoppositum resultabunt: quia videlicet non sunt confusa: Denique siueernam unam sustuleris , suum ilia lumen , quod concomitari vide .tur. Iolendore communi interm diminuto . secum auferet . Sed hopi ratio conuincit alia k quoniam i formae mi materialis plures es et possvnx in eodem loco distinctae citra sui permistionem ad inui cem quaenamque perrescentur, debent se se habere ad iuuic: Duel ut e potentia ad actum , vel ut duae d potestates; ex his nisa e 1. de ampluribus unum fieri potest talummodo , decretis Aristotelicis i t. r. l nec unquam ex duobus actibus unum quid siet: modo duo lumi- 8, meta. nain eodem perspicuo similiter ambo sunt e actus, nec iterun a , in ii.-est potentia ad alterum; nec utrumque potentia dici potest: . ., quate distincta manent simul in eodem diaphano, non auteM . x. deam permiscentur adeo, ut ex illis unum fiat intensius. mam veti- t.6 p. talem declarare satagitfAguilonius etiam argumentis e Theo-s s. opta-logiae sinu depromptas. Nos autem alia via incedentes intra Prop. te.

- Peripati septa propositis adiici us,M ist Quem q ualitatum non- , initi earum fieri ,quae contrariae sivit ad torum icSN A sit pacto, materiamque proximam obtinent di cam 3 distio, inque

et proprie est g vnio mistiuilium alter torum: uuscibilia very alte- r i. degerurantur ea solum quae contraria sunt; tum quia immo molupa t.vit, inter qualitates h contrarias: tqui quia miscibilium alteratio hi si .de ea per mutuam eorum actionem & passionem, quae solis nasinit tcontra iijs i Aristotele doctore et uniuntur vero accidentia, quem a i degeiacumque discreta sunt; ab inuicem autem separata non sunt nisi

117쪽

ras Fortunii Liceti Liber Secundus

eue insunt in diuersis materiis: quum itaque lumen lumini eonisitatium non fit. sed simiter nec pluribus luminibu varia mat tia subsit, sed idem numero diaphanum variis substerni valeae Iuminibus eodem temporer profecto lumina plura in unum missceri coniungique nequeunt. Calor autem aeris calori micetur iunis in emetatione misti: quia non solum utraq; propriam habet materiam discretam ab alterius materia i diuersa siquidem est substantia & corpulentia ignis ab ea, et aae constituit ae-kl.3Men. relae sed etiam quia calo tignis intensissimus ad imbecilli mu nae. o. o. si efflorem actis se habet ut ad contrarium, dc ad sei gusi Quinaeti olute ealotienis siccus calori humido aeris contrarius elbe sis disserenti, qui im in variis laminibus non inuemantur; fievi calor calori misceri valeat, lumen tu inini non valeat. Praete-tea quum lumen sit imago lucis. 3c species visibilis luminoli eo Toris, a uo prouenit: quumque unius obiecit species in medio lim imagine attreius commistem con lique non valeant; aliterenim neutia suum obiectum ab alio dillinctum sensui non repraesentaret; quod experimento Lainime respondetr proinde lumen lumini miscera tonsundiquenon potest rivi ergo lumen

uniimquodque repraesentare queat unum obiectum lucidum acuo prouenit, cuiusque naturaliter est imago, diuinctum ab alio . sensui visus ; ideo necessarium irit plura lumina in eodem diaphanodistincta permanere. non autem num cum alio confundi, coniungique, aut commiserit. Quae quidem ratio ' monstrat affectionem hanc simpIicitatis siue distinctionis luminum in eodem perspicuo, excludentem eorum peraustionem, esse se communem speciebus etiam visibilibus Tolorum , seu col ratorem in medio, ac in oculo, pthindeque in diaphano susceat , ih. e. ptis: quod obseruauit etiam in optica sua I vitellio . xvii vivi. dimus, Iuces , di eolim is e pontar non admiscererar ad inuidem , sed penetrant . . ubi lucum nouune luminaa ursi , i lucidi lucibusqtie manaritati signancatio percolores antelligit colorum speetes visibilas,seu coloratorum a magines in medio; quod pto diaphano diamnum appellati sed copii coniunt condonanda s

118쪽

De Natura & Essicientia Luminis. io I

Zuminis insociabilitas, naturaque folitariasic esse probatu r . vi meq-dem subiecto lumen sibi compar in eadem speciesolo numero asini

- diuersum noti patuitur. cap. X V. .

SEd illud etiam attributum lumini competit quod mim lamen alteri eiusdem speciei solo numero differenti consociari

non potest an a eodem subiecto; sed soli tarium semper inueni- a vide li. s. teri cuius ea ratio est,quoniam unumnuinyxy firant a classi,qvl- Cp,r,cuemque in eadem specie unam numero materiam unumque numero subiectum obtinent in accidentium genere; quod ex o Aristotela didicimus i quum ergo lumen lumini commisceri b s. meta. nequeat adeo ut ex duobus .vom cpalascere contingat; quod thia.c nuper ostendimus: plane constat in eadem materia diapbant . ea .sup. simul elle non polle plura tumina eiusdem speciei solo numero inter se disterentia. Deinde comprobatur hoc ipsum experimento; nam sensu iudace compertum habemus ab un* di eodem lucido corpore Solis manantes radios ab inuicem discretos esse, ac nunquam duos eorum in unum coincidere penitus: sunt a tem duo lumina in eadem specie specialissima solo numero inter se dissidentia illa sola, quaecumque prodeunt ab uno dc e dem corpore lucido, seu a variis partibus eiusdem lucidi corporis, varia eiusdem numero lucidi simulachra, diuertaque species visibiles unius di eiusdem obiecti luminosi repraesentatrices; viduo, vel plures radi3 ab una di eadem numero luce micante Sr l .ietenim quae lumina proseunt a duobus numero lucidis corporibus,ra plusquam numero dissident ab inuicem; Umm m gj sin- aer se differant . quam duo radii ab eadem luce prodeuntes, ec , fiduo lumina ab eodem lucido corpore pio cautia intra duas fenestras eidem Soli apertas: nam haec unius deii Dem lucidi

sunt repraesentantia , Illa vero non vut , addiuta vim luci rumiunt imagines et certum est autem In ge*qtasAvierum visibilium eas murus inter se differre, quae unum dii obiectum numero possunt visui repraesentare; eas vero magis, quae neces sario visui repraesentant obiecta plura atque diuersa et liquido namque coristat duas imagines visibiles repraesentantes una S

crati, di Platoni eumdem Alcibiadem inter se differre numero

o a iu

119쪽

Fortunii Liceti Liber Secundus

in eadem specie; sed alias duas eidem Socrati repraesentantes Platonem , & Alcibiadem inter se magis differre quam illauprio es, et pote ab eodem numero visibili prodeuntes imagines minus inter se di rimi quam eminantes a duobus obiectis vis bilibus distinctis; atque adeo si duo simulachra Alcibiadis inter se numero dissident, plusquam numero differre dicendas eo se; proin d que specie imaginem Platonis, de visibilem speciem . il Alcibiadisi Q ium itaque plura lumina promanantia simul ab

T q. eadem eandesae stamina per varia foramina in conclave, flammam unam de eamdem diuersorum ad Sicientium visui subii -- cientia repraesentantiaque , numero differant inter ser satas ap- paret a duabus fi immis varia lumina in eodem dianhano genista . non eamdem di unam , sed variam dc duplicem illam flammam visui repraesentantia, non solo numero differre a seinuicem, sed plusquam numero, saltem ut masculus, & femina, specie quoquo modo. Quum autem formae, quae plusquam numero diuident specie quoquo pacto plures una reperiri valeant in e dem subiecto; nam anima vegetatis. & sentiens, de rationalis ad inuicem subordinatae, specieque differentes,ivariis temporibus a.degen. in foetu receptae, ut ait d Aristot les, una reperiuntur in eodem aB,cap 3 numero subiecto metu, corporeque materiali puelli et quae vero formae, siue substantiales. siue accidentales, in eadem specie solo numero dissident, simul esse nequeant in eodem numero suble . s. meta. cto; siquidem e Aristoteli quorum una numero materia est, illat, i . sunt unum numeroriam necta latio colligendum eth, duo lumina solo numero distincta simul esse non posse in eodem subiecto, sed habere naturam insociabilem Ac solitariam penitus: Cuius 'ide infra &s ilia demonstratio est, quia quum a lucido radij prodeant in cap. i. diaphanum adrectas lineas quumque ab eiusdem diaphani varijs particulis nequeant duae lineae rectae produci, quae se se eo tingant , ac inter se misceantur in diaphano, licet in immensum protraherentur; iam constat duos radios ab eodem lucido m

nantes nunquam in eadem perspicui parte reperiri postra.

120쪽

De Natura & Essicientia Luminis. I os

Luminis visibilitas maxima primaque supra colorum omnium, nec nos etiam lucidorum aperitur . cap. XVI.

Lumen esse visibile, lumen esse in visibilium genere sum

mum& praecipuum analog itum , Plerique sere omnes vltro confitentur et verum in quo sita sit ea luminis uiator v: sibilitas, Quam colorum . de lucidorum cordor rin, non omnibus est in confess ,r N is ex rei natura, dc ex Aristotcle philosophantes aicimus. quod quidem attinet ad colores. & colorata corpora, quae nomine colorum intelligi volumui in praeientia, dicimus inquam Colores esse per se visibiles , non quidem immediate,&adaequ1te; quia laminas inde ni ad hoc vivisim ad tui ipsoruna perceptionem in iurant; siquidem colorata visuntur non nili beneficio sui simulachri i se irem dio. & in organo vi ius eo in diante procreati , q i io simul ichro possit excitari ficultas de ocio ad negotium: sed hoc simulachrum, siue spectum hanc visi em . imaginemque sat color, seu coloratum de se non po- test in medio diaphano iducere, ut pote se trange minus mate-irialem l nihil enim agit ultra suas virus procrean do quid seiplo PraestantiuS: Rerum color indiget lumine praesente,quo leuetur ad producendam sui speciem se tua materialiorem i via infra latius demonstrabitur: Lumen autem quum sit de suspecies immaterialis utcumque, facultatem in organo risus degentem ometime potest excitare immediate de actu primo ad secundum tquia ergo color de se non valet sine lumine videri . ut contestam tur etiam, Aristoteles de comprob it experientia; Iumen vicis . g. m m. sim ex se videri potest absque coloris inta ruentu propterea lon u II ge magis est visibile lumen , quam colori dc coloratum . Quod

usque adeo notum est, ut uiter prinia P,rlinctiuae scientiae fundamenta reponatures, e Alliaeten opticam su im b hoc auspi- e lib.i. tr. cante, suta lux ineu lumen perse ferit oratos; color autem nonnisi .ι- mgnat T. Quamobrem tu visibilium geric re Plaecipuum anam

Iogatum est lumen; quod solum sibi soli susscit ad visit nem sui

promouendam; di cuius solius participatione praesentia ve ccii res sunt visibiles. Ccicium nedum coloribus praeferendum cstiumen ec coloratis in ratione visibilis ; verum etiam luci, lucia eoque