장음표시 사용
91쪽
go Fortunii Liceti Liber Secundus
eonstet lumen in perspicuo non fieri a passione ulla permanente, difficulterque mobili facta in perspicuo quoniam ad solam luci- I x. de an. dispraesentiam , non praecedente ulla passione perspicui, Iut es men in diaphano producitur. Iam reliquum est, lumen in te tio genere qualitatis esse ex earum passibilium qualitatum censu, quae passionem efficiunt in sensu; si enim passibiles qualita. Pred. tes dicuntur t Aristoteli, non quod ea, quae illas susceperint, ali-Qual. quid patiantur; sed quod secundum sensum passionum effective sint; ut dulcedo passibilis qualitas est, non quod mel dicatur . et)I , dulce quia aliquid passumsit, sed quia passionem essicere potest, in sensu gustus; similiter & calor, & frigus dicuntur qualitates passibiles quia passionem efiicere valent in sensu tactus, non qui a illorum subiect i sint aliquid passar licet autem albedo, ni- gredo, ceterique colores dicantur passibiles qualitates, tum quia post uni efficere passionem in sensu, tum quia nascuntur ab ali- qua passione prius facta vehementi in subiecto suo; lumen attamen est passibilis qualitas priori modo; quia passionem efiicit in
sensu visus inulto magi , seu multo maiorem quam aloedo,&nigredo, quiuisque color alius; & non minorem quam dulcedo in gustu, & calor ac frigus in tactur Sic ergo luinen est qualitasti loc cit. passibilis. At vero quoniam u Aristotelis obseruatione talium qualitatum aliae sunt animi, ut ira, dementia,&huiusmodi; alia vero corporis, ut calor, a lbedo, febris, & similia; Lumen , quo de agim us, est qualitas corporea, non autem animi: quum in sit aeri, vitro, aquae , alijsque perspictiis inanimatis scisi per metaphoram ipsum animis etiam tribuant sapientes, Philosophi qui-x 3.rhet. dema gentis de luminex intellectus: Theologi vero celebrantes cap io, lumen gratiae, lumen gloriar, lumenque deluuii ne Deum ados' d*- rantes, ac praedicantes et verum contemplatio nostra nunc est de Lumine proprie dicto, ac naturali, quod est corporea qualitas. Verum ulterius qualitatum corporearum aliae sunt fluxu matura, quae habente ite in fieri; aliae vero nubent esse permanense modo lumen quum sit terminus illuminationas, habet esse pe manens, non autem fluens; nam cuiusque mutationis terminus I 3. de an. est permanetis: Immo vem quum tunicia sit caulla a edicti ias vist ii, sibilium specieruin colores repraetentantium ; quando caussa
omnis culciens habet cile permanens; est enim illa non motus , cuius
92쪽
De Natura & EScientia Luminis, Si
ius esse est in fieri, sed unde primum motus et principium; ideo
lumen non habet naturam in fluxu positam, ut actio; sed pedimanentem, ut agens. Deinceps obtinentia esse in fieri non sunt absente sua caussi effectrice diutius; ast absente Iucido permanet in perspicuo lumen aliquantisper; nam Aristotelea doctore, Visu distram mus tenebras , di lumen, fed non similiter: amplius a tem di videns tamquam coloratam est; Unumquodque enim sens ritim fusceptiuum est se bilis siue materia et Unde oe, abeuntibus sensibilibus . insunt sensus , di imaginatiocles rex ipsis sensoriis , hoc est species. iii ruginesque repraesentatrices senii 3ilium obiecto rumi; adeoque lumen quod est imago, lpeciesque visibilis lucidi, a quo prouenit in diaphanum tum medium, tum senserium; abeunte lucido permanet in medio, sentarioque diaphino: B ne verum est i quod lumen abeun e lui ido non ita diu permanet in medio, ac in sensorio; nam *d sui diuturnam permanentiam in perspicuo indiget lucidi conseruatoris praesentia; qu' nomine multo prius ii Arithotes cs di x crat lumen esse praesentia in lucidi corporis in perspicuo. Insuper omnis qualitas permanens quum sit forma sui subiecti; forma vero quaelibet sit vel informans, vel assistens c Aristotelis obseruatur quum illud sit inter assistenteni de informantem formam discrimen, quod haecn cessario mouetur loco ad d lationem subiecti sui,quod informat;
illa vero non mouetur necessario, nec per accidens ad motuin subiecti . cui e aisistit: quum itaque lumen non moueatur a d motum diapham sibi substrati; siquidem R ibellis, ac ventis agitato, motoque aere meridianis radis Sallu urato, corpus opacum in eo manciis umbram quiescentem de se iacit; quam necellarium esset moueri admotum luminis; v x experimento comprobatur;
proinde uec statium est sonfiteri lumen esse qualitatem perspicuo antire utem, non aut in illud sphaxi'autem . ' Deinde lumen est species 3 isibilis lucidi, a quo prouem l . specics autem est so ma non informans medium, sed illi assistens; ergo lumen est qualitas diaphanum non informans, sed assistens perspicuo. iterius formaru assistentium aliae insunt imbi rio suo perfecturae tantum, non autem etiam dependenter ab co ;& iri ius modi uini Isitelli etentiae . qua caelias sperficiunt, a quibus minime
dependiari, sed vicissim uix sunt immobile principium, a quo
93쪽
ga Fortunii Laeeti Liber Secundus
tri meta. x caelum, de natura dependet: aliae sotini assistentes insunt sub eis , sh, cto,quod perficiunt ab eo in fieri, de in esse dependentes: Lumen est forma diaphano assistens ut eius perfectio, & ab eo tum in fieri, tum etiam in esse dependet; quum sit accidens omne siquiisdem accidens a subiecto suo in fieri, de in esse dependet; ut con l l .phys stat exh Aristotele . vltimo forma dependens in esse a suo subiecto, vel illi extrinsecus tantiim adest, vel intrinsecus in eo inest rs quum lumen prosubiecto perspiduum habeat duplicis speciei, dirini natum,dc interminatum; perspicuri terminato, siae Iud opacum fit, siue coloratum, sue lucidum. lumen assistit exist insecus in superficie solum perspicuo vero interminato,cuiuo modi est aether, aer, aqua, vitrum sumen assistit intrinsecus per uniuersam eius corpulentiam . Sic ergo lumen formaliter esto ualitas passibilis permanens in corpore diaphano assistens eis; quo in esse dependet. An vero hyc fodina luminis eiusdem speciei sit atque naturae in caelesti, ac in elementari perspicuo, non conuenit apud omnes; id autem necessario determinandum est ad intimam notitiam formae luminis. Etsi vero secus aliis plerisque videatur, nobis tamen constituendum est unam &eamdem esse naturam ac speciem & ideam luminis in caelo, & in ei mentari regione, duplicem potissimum ob caussam s altera est , quia quum serint varietas arguat & postulet variam materiam; . x. phyc siquiden ita Aristotelis contestatione ad altam formam alia ma- ossi teria est; profecto ubi est eadem materia, ibi formam eamdem k 1. de an . inesse necesse est: ceterum eiusdem Aristotelis testimonio ea t.68. dem prorsus est natura perspicui incilesti corpore perpetuo, tai x.dean. in quovis elemetitati caduco et perspicuum autem est I materia Iumini subiecta; propterea eadem penitus est forma de essentia Iuminis in caelo, ac in elementis. Altera ratio est.quia ab eodemessiciente sinul unica functione hon potest produci nasi unus e
fectus, ac vilius naturae: modo Solidem numero una di eadem functione lumen procreat in caelesti, di in elementari perspicuo diem promoues,quod perspicuum est, ut vidimus, unius pariter ac eius deos naturae in aethereo ac in elementari mundo: Lumen igitur tam in caelo,quam in elementis eiusdem spectat ac naturae a formam ac ideam obtinet quae qualitas est allistens diaphano,
a quo in fieri, di in esse dependet, in eo Permanena.
94쪽
De Natura & Efficientia Luminis. 8 s
tisectrix caussa luminis propria declaratur . atque distingu itur. cap. U L
VIsa finali materiali.& formili caussa luminis, ordo doctrinae postulat ut nunc eiusdem caussam effectricem aperiamus. Porro caussam effectricem a gena nam esse didicimus ab ai .deam Aristotele, adaequatam, siue totalem, quae dicitur principium quod; & partialem, quam scholae nuncupant principium quor x quod iterum subdiuidunt Peripatetici in primarium dc secundorium . quod inst tumentale vocant , di concaussam . Sunt inter Platonicos . qui omnes istasessi ctricum caussarum differentias Lumini tribuunt, asserentes Caelum, seu Solem ut quid constitutum ex orbe ac Intelligentia, esse caussam luminis totalem.&adaequatam, vitani vero Caelii seu Solis animam, ac omnino In--telligentiam esse caussam effectricem primariam, siue principium quo primo sol procreat lumen; corpus autem lucidum, seu lucem esse luminis caussam instrumentalem , ac secunda riam, seu principium quo Sol virtute suae Intelligentiae lumen
producit. Quam opinionem a Dante collaudatam, nos b an- ilib.t.cap. tea reprobauimus ea potissimum ratione, tum quia lumen est imago lucis; instrumenta vero non producunt effect iis sibi co similis quum fit emcientia aequi uocar tum quia lumen efficitur etiam ab igne, qui non est corpus animatum. Nog ergo remur in productione luminis nullum habere locum euiciens instru--nientale corporeum;itum quia lumen est species non omnino e materialis: tun speciatim quoniam instruinentum iri hil inesse a r. de an . producit nisi d motum ab agente primario, & mouens materiam i substratam,cui e forma per talem motum est imprimenda a m j, dolucidum corpus etiam non navium, nec mouens rificuums iae 3 μγs. sola suis presentia, ut ait Aristotelea, lumen cit c producit t. iet. c. in diaphano: tum quia corporeum organum non habct locum s x. de an. in eorum procreatione quae sine motu per simplicena emanati nem abeficiente proueniunt: lumen ergo quum a lucido corpo resine motu det simiaicem emanationem oriatur in perspicito; L a tumi
95쪽
8 Fortunii Liceti Liber Secundus
tum ; sed gaudet sola caussa primaria, eaque duplici, totali, ti
partiali. Sane caussa luininis princeps, quae totalis,&adaequata, & omnino principium quela lunatat generat in perspicuo, est corpus lucidum ablatu te; quod simplici sua praesentia de se fundit lumen, ac ipsum generat per ii inplicem emanationem in perspicuo ; sive hoe sit ita idumcaeleste, ut Sol, de quod vis aliud
V astrum; sue sub caeleste; di hoc vel animatum, ut oculus filis, de cicua dela; vel inanimatum, ut flammae quam sententiam profi-i di de an. tetur Aristoteles inquiens, gelud igitur perquisum, Crysidiu- cs, .d i mendioum est: quod Deque Enu est ni que omnino corpus, neque defluxtis co oris vllius sestenim utique aliquod corpus in sic ista Vnis, aut huiusmodI alicuius premii Memmiri Ictio. Partialis veti, causa primaria luminis, siti Princ tum quo primo lucidunt ius cilicit lumen in pe spicuo, est lux, quae forma est confli- tu S in i se lucidum; quam forniani consequitur lumen in dia-phano, sicuti colorem sequitur imago specu Sque visibilis in m dio, di opacitateni corpCris conscq tintir via bra in lumine et Lumcidum ergo corpus praesens corpori perspicuo luce sua gignit in eo immediate sua ni imaginem specieri que visibilem, quae Pr Prio immine radius at pellaturi 3 lumen . qui radius consimilem
sibi, ac lumen eiusdem speciei, si non vehementiae, producit iuulteriori perspicuo usque ad certum terminum; lumen etenim semetipsum propagare potest et sed caussa ciliciens luminis diciatur lux , & lucidum; quia haec duo sola sitiat unde primum ill minationi, principium; non autem lunien prius absolute caussa rosterioris dici meretur, quum agat depcndenter a lucido, virtute lucis, unde prouenit Non alia sane ratione ignis ardens in rogocalorem gignit in aere, qui calor aeris consimilem promcreat in adstantibus; qui tamen calefieri dicuntur ab igne, non A r. pli,s,autem ab aere; tum quoniam ignis est unde h primum princia pium calcfactionis, non autem aer: tum quoniam aer calefacit adflantes rogo virtute ignis, seu dependenter ab igne pyrae. Ac Profecto quum lumen sit imago lucis , seu species visibilis lucidi corporis, unde proueniti quunmue omnis Imago sensibilis proprie fiat ab obiecio, cuius eii simillachrum; di ab eo proueniat virtute forniae suae s quae ubique principiumnest quo quid perici priuio citi& operaturit siue dede suo munere fungatur, siue gum. 1 a her- .l
96쪽
De Natura & EEcientia Luminis'. 8s
tarnata ab alia causa nobiliori: quumque omnis natura sit eius
essentire procreatrix, qualis ipsae stria nanc cellarium est confi- r. num diri luminis nullam aliam esse caussam effectricem proximam mor. c. :
proprian que, nisi corpus lucidum, quod luce sua sui simul chrum ac speciem visibilem in perspicuo praesenti producit; pe
inde ac vultus hominis in praesenti specu :o suam procreat imaginem; ac veluti coloratum corpus coloris sui imagincm gignitin diaphano illuminato noluitanquam vi sui conspicuam. Neque vero putandum est solum lucidi centrum, aut punctum aliquod determinatum, aut etiam solam profunditatem lucidi corporis precreare lumen in perspicum sed asserendum est uniuersam l cidi superfici cm, S quamlibet eiusdem superficiei partem dese umen fundere; quia lumen a lucido prouenit qua lucidum est, velut imago lucidi, ac tricius eius; qua re ubicun que ii ix in erit in lucido, inde lucidum de se lumen effundet; siue lux in tota superficie fuerit, siue quoque in profunditate corporis lucida; nam lucidolum corporum alia lucem habent in supelficie tant Lm,iquum in profundo sint opaca; ut Luna ,.Venicis, di fortastis alia sidera ; quod eo comi inci posse videtur, quoniam Stella Iouis obstruation et Aristotelis taplici subiens unam e Stellis Gemi- I imeteor. notum ipsam occultavit; quod non ei lenisset, si Stella Iouis non se. r.cap. . fuisset opaca, sed transparens; nam flamma lucida sine opaci te non occultat visui lychnum, ac lignum in eiusdem flammae profunditate flagrantia; quod flamma lucem obtineat non cuuiosacitate, sed cum perspicuitate coniunctam et alia lucem habent etiam in profundo, ut flanima scuius partes intimae quoque lucidae conspiciuntur. Et sane fieri non poste vi lumen effluensa cors ore luminoso egrediatur tonium a centro corporis huni-nosi, sed neccssarium esse diffundi radios aquolibet puncto superficiei corporis lucidi , demonstraim: Imathematica satis ostendit in optica sua m Vitellio. Praeterea vero si ab v ptin- m lib. i. cito solo lucidi proueniret iumen; quum lumen sit imago lucis, a Prop. iris qua prouenit ;& species vasibilis apta nata repres latare obieetum illud, a quo prodit iam in tuc mes Lunam, aut Solem per lumen ab iis e siluens non possemus visu P sincere totam corum latitudinem, amplitudinem ve, sed solum punctum, a quo lumen exu s immo vero neque punctum, quia punctum quum sit
97쪽
8s Fortunii Liceti Liber Secundus
indivisibile. est etiam inuisibile; minutissini namque sensus aciem nIn mouent, eamque Plane subterfugiunt ; quare nullum omnino lucidum videre possemus: adeoque quod est summe visibue foret inuisibile; quo quid absurdius p & quis non videt orbem Solis versum ad nos a nobis videri, ac Lunam modo plenam, modo dimidiatam facie, modo corniculatam cerni se cundum eam partem, in qua lux propria radiss Solaribus vegetior fit 3 immo quis non videt Lunae lucem in eclipsi propriam in toti eius superficie ad nos versa, licet in umbra terrae utcumque obfuscatam. & suapte natura debilem p Praeterea quum coloratum corpus imaginem sui fundat in medium perspicuum non ab uno tantum puncto, nec a sui centro, sed a tota superficieiquia coloratum est in uniuersa sui superficiet quum lumen sit imago lucidi corporis, ut species visibilis est imago colorati; iam necessatium est asserere lumen non ab uno puncto solo lucidi corporis, nec ab eiusdem centro soluin proue nire, sed ab omni eius parte, quae lucem in se contineat; sive lucidum sit corpus in superficie tantum, ut Luna, Iupi ter, & id generis; siue etiam in profunditate, ut flamma. Ita ergo caussa essiciens luminis adaequata est corpus lucidum qua tale est, primaria est illius lux; quae passibilis qualitas sui sit Dulichrum in perspicuo gignit proprio nomine lumen appellatum.
origo luminis in diaphano a corpore lucido praesente tractatur; p imumque conficeratur an lumen omne habeat ortum , ac ias quod sit ingentium. Cap.:U II.
Non defuere qui Plotino consentientes, lumen proprie non oriri velint; ast eius originem putent esse quamdam d
pendentiam a lucido. sine nouitate essendi ristatuentes lumen absolute perpetuum esse , generationis & corruptionis exors et Alij vero censent hoc Iuniani solum caelesti conuenire, non autem elementario. Nos autem aliter existimamus, luminis naturam absolute generationi & corruptioni obnoxiam effer inprimis enim lumen proueniens a lucido nostrate, ut ab igne, ci-cindeta,&id generis, aeternum esse non potest,ortus & interitus
expers; quoniam esscitur ab agente generabili, di corruptibili; nihil
98쪽
De Natura &,EScientia Luminis. 8
nihil enim genitum est caussa esliciens ingenitae ac aeternae rei; nihilque caducum est caussa efficiens incorruptibilium effetam: quare lumen ab elementati lucido manans ortum habet ac interitum , ut & lucidum corpus, a quo prouenit. Deinde vero luismen a Sole, Luna, ceteris que sideribus genitum in subcaelesti perspicuo, atque adeo in aere noli rate, pcrpetuum ac aeternum notest, sed oritur di interit, tum quia subcaeleste perspicuum oritur & interit; nullum autem accidens esse Poteli a ante or- a I. physitum sui subiecti . neque superest eivalet poli erus dem interitum x . subiecitatum quia quotidie Sol a nostro nemisphaerio recedit, nocturnas umbras apud nos absque radijs relinquens et quum itaque lumen ex una parte perspicui ad aliam non transferatura quippe nullum accidens transmigrat idem numero de uno ad
alterum subiectum i neque de una parte subiecti eiusdem ad alia me proinde lumen Solis in perspicuo subcaelesti generationem habet atque corruptionem, aeternum vere non est . Deinceps autem quum idem speciei ac naturae sit radius Solis in aethere,ac in aere, siue in caelesti atque in elementari perspicuo; quippe ab eodem Sole prouenit unus &idem radius continuus usque ad terram : quum lumen in aere, ac omnino in element ei diaphano sit obnoxium ortui, de interitui; profecto speciei ac naturae prorsus eiusdem esse necesse est lumen maethereo perspicuo. Praeterea lumen absolute b delictatur actus perspicui se- b, .deam eundum quod perspicuum ; quumque decretis e Aristotelicis t. cy.ad aliam formam sit alia materia quando per eumdemddoct rem eadem est natura perspicui in aere, di in perpetuo caeli di arde, pore: dubio procul oportet eamdemetae natura nisus ainis in caeis ito, dc sub caelo: quum autem subcaeleste lumen ortui de interitui
subiaceat, aeternitate non gaudeat indiuidui propterea caelestis perspicui lumen aeternumcsseMon potests sed origine primum aliquando incipit este, ac interitu tam dem aliquando desinit elle. Ulterius quum lumen primum in perspicuo tum caelesti, tum subcaehiti obieciu eorporis opaci de se iacientis umbram extinguatur; cincinctiomque subiecto lumine primo, quod via uidius est, uiuito niagis interitui subiectum sit lumen secundum; iam omne lumen esse corruptibile necesse est: in caelo vero moramneti Posse a corpore opaco. sensui compertum esti nam qi irem, ooesi
99쪽
88 Fortunii Liceti Liber Secundus
obseruant M athei natici telluris vinbram. Auae Caelum Lunae Iu mine priuat, ascendere pariter supra Mercurium ad Ueneris odihem: & ratio dict.it corpus Lunae. quum opacum sit, in caeli pa te Soli opposita umbra messicere. Posterius qualitas quaecumque potest intendi ac remitti, necessario corruptibilis est ac generabilis et at vero lumen in elementis. de in caelo potest intendi atque remitti, ut patet in Luna; quae Soli vicinior illustrior est, i et quam ab eo remotior; & eclipsata minus effulget . quam extra telluris umbra me lumen igitur in caelo pariter ac in elementari mundo generationi & corruptioni subiectum est. Insuper quum lumen a lucido corpore prodeat per rectam lineam, ac diffundatur in perspicuum prodeunte radio a qualibet particula lucidi corporis in oppositam diaphani partem ; quum autem ob assiduum Solis motum non semper eadem particula iubaris e diametro sit opposita eidem parti diapiram tum aetherei tum et eis trientarii, sed semper alteri et quumque radius idem numero nequeat ab una parte peripi cui ad aliam migrare; quoniam accidentia nulla de una parte subiecti transmigrare valent in aliamin cellario colligendum est in caelo similiter atque sub caelo semis pcr alios & alios a Sole radio de nouo gigni a proptereaque Iumen Omne generationi corruptioniq; obnoxium esse. Necomi de an. tendum cstium in Gontrarium cssc tenebras, ut aue Atiliotelesitip. po. quumque tenc brae fieri valeant non solum in elementari regi
ne , sed etiam in caelesti, ad quam peruenerit Lunae corpus opam cum , ac intime tenebrosum : quando contrarium habens omne si .c l.t.1o sitfcorruptibile, ac gen crabiae decretis Aristotelis: taui lumen defcqq. omne generabile dici dubet atque corruptibile .
minis originem ac prosictionem non esse momentaneam , sed i
tempore mensurari. cap. e ratis . liuit i. imi
o vicumque vero nobis consentiunt lumen vere produci,
omnes tare tum Graeci, tum Arabes, tum quoque Latini Aristotelis assectae v nummi consensu decernunt luminas genem rationem tempore non ad metari, sed sine tompore per gi ab soldiuique momento; unum tamen Scaligerum seniorem excipias,
qui reliquid aperte reclamans, nihilque determinans amrmate
100쪽
De Natura & Esscientia Luminis.
te, rem omnino valde ambiguam esse statuit in suis a Subtilitati- a exerryx bus. Ego vero ut durum video (quod Melissus apud Platonem in Sophista dicebat )aduersus tam inclytos antiquosque viros
ferre sententiam ; ita valde doleo non posse me tot tantisque
Scriptoribus praeclaris hac in parte subscribere, in oppositam
sententiam me trahentibus multis iisdemque validis argumentis r In primis enim quum luminis origo sit in mediate a corpore lucido, proptereaque sit operatio proueniens ab agente codiporeo; quumque corporei cuiusvis agentis actio sit 5 motus, aut is meta. cum motu; motusque quilibet metiatur c tempore, momento nequeat absolui: profecto luminis generatio momentanea non R pus est, sed necessario mensuratur tempore; quamquam id esse va i 'leat adco breue, ut sensus aciem subterfugiat. Dein vero qllum omne subcaeleste generans in effectu suo producendo gubernetur a motu caelesti; nam ct Aristotele doctore, necessarium fuit di metem mundum hunc inferiorem contiguum esse supernis lationibus, MP 'ut omnis huius mundi virtus gubernetur inde , proptereaque . tempore mensuretur; a quo non abstrahit, absoluiturque caeli motus. sed eo intrinsecus ad metitur: anne supra conditiones temporis actio fiet quae dependet a caeli motu conditionem temporis includentet nihil minus: in tam igitur ignis hic nos tas
in perspicuo praesens e ciliciat lumen, obseruatione quotidiana, e h. de an.& obseruatione,Arillotesica et iam lumen apud nos momento' -- non oritur; sed tempore producitur: Quoniam vero non alia raritione a Sole, ac luce siderea lumen e citur in caelesti, subcaelesti que perspicuo, atque ab igne flammeo lumen producitur in aere noli rate, sed eadem prorsum ratione, ut innuits Aristoteles du- f a.dera.hio procul asserendum est absolute luminis procreationem poli bfieri in an stanti, sed in tempore. Deinde forma, seu natura quaecumque suscipit magis & minus, intenditur ac remittitur . ea
plures in euentia sua gradus habet ad inuicem per si subordin tos ; quorum secundus post primum, tertius post secundiam, de
ita dranceps comparatur si quum simul ossa nes comparari nequeant; ubi etiam ordo repedatur, ibi prius dc posterius est; quarsu iri disterentiae temporis, in eodem instanti esse nequeuntes et inodo lumen est natura quaedam suscipiens magis de minus, Ga-Paxque renis uiolus a reten lionis; ad coque plures habens in e se' ru sentia