장음표시 사용
81쪽
o Fortunii Liceti Liber Secundus
parata ad Universum est veluti punctum indivisibile, non so I r. meteta turn Mathematicis, verum etiamfAristoteli idemque iudiciu in sit de Lunae globo, quem terra mole superat; profecto lumen est m*-- Uniuetsi mundi perfectio; ac eo magis, quo lumen perficit quoquo pacto omnia mundi corpora tum perspicua, tum lucida, tum etiam opaca, quae lumine collustrantur saltem in superficie. x. phys Homo quoque finis quum sit i omnium rerum Aristoteli, e dem doctore finis estpotissimum luminis; quod quum maximen x. de an. ad visionem situ necessarium; quae functio maxime nos facit x x cognoscere quicquam; & multas reium differentias manife-R i, mera stat; propterea Iumen potissimum hominis gratia videtur instiadi a. dediq. tutum a natura ; quum hQminis naturalis appetitus est di omniat. .ig. inret Iigere, ac scire qua facti date, functioneque discernitur I, r. meta. nacta ceteris nostratibu At vero Luminis caussa finalis propria init. tergentana similiter es, lux, color,& calor: calor quide, quia Iusti men utentitas n ita alis aptum natum est gignere calorem prope terram, qui futurus eii autor instrumentarius omnium ferme generationum . quae in terra, aqua, dc aere infimo secundum naturam promouentur; quia quum terra,& aqua de se sint corpora frigida, nulloqite calore polleant; aer autem adeo Ianguidum calorem habeat, ut ineptu omnino sit naturalium operibus, ac generationibus: quumque calidus ignis longe a noli rati regi ne super altissimo aere collocetur; dc ob summam sui leuitatem haec in seriora I ica refugiat: nec casi motus circulatas, quo calor excitari posset, ad hanc regionem infimam pertingat, sed in si
premo aere supra nubium ortum terminetur; nihil remanet amplius, a quo calar ad omnia fere naturalia nostratia generanda necessarius, immo vero ad omnia naturs opera; ut ait non silumi de respiris Aristoteles, e cui concoct. o. per quam ah uumsit animalibus,ti x' '' que sine anima, neque sine ccluditare es s igne etiam Ucrantur omnia a an ea e ducti s , Oufras dum MD Ingreditur opera natuiseereb . tae; quin S b Galenus. cui frigiditas nulli functions volis est i ni-Q . me hil inquam remanet ara piscis . a quo calor in hac Intima munditeor, com . t regione Plocreetur, nisi jumen e Finis crgo propistis, cuius gratia sumen a natura institutum est, unus dici debet ne ratio ca-6es, loria apud no3 Omnium nostratium productioni necessarius. C ir. Ed 'loretiavi sim scit Iumlut 2 proprius, quid color de se q rum lie
82쪽
De Natura & Effacientia Luminis.
motivus perspicuitum in animati, quod est medium visust tum animati, quod est organum visus; ea vero motio nihil aliud Ilequam alteratio quae est productio speciei risibi is, imiginisque
coloris, atque adeo qualitatis utcumqtie immaterialis; quum huiusmodi speciem inaniaterialem ma terialis ex is ens color nequeat in peripicuo procrea re; quia nihil vltra suas vires agit enficiens quid se ipso praestantius; praestantius est autem immateri ite materiali in eodem ordine ; proinde necessarium fuit lumen , quod inter huiusmodi species visibiles immateriales prismas obtinet, velutida quo color attolleretur ad hoc ut immaterialem sui speciem in perspicuo produceret, q tram rem adeo clare nobis insinuauit e Aristoteles et alter itaque finis proprius, es .deari cuius gratia lumen a natura Mundo illuxit,est, ut Color cuiusq; r. 18. rei posset sui speciem in medio, & in oculo procreare, ac eius bene fi cio si eri actu visibilis. Tertius denique ac maximeproprius finis Luminis in Lux, seu lucidum corpus, unde prouenit ac gignitur in perspicuo; quum enim lux, & lucidum corpus collocetur inter obiecta visibilia praecipua; quin dc inter agentia naturalia dcalorem generantia; quando visibilia obiecta videri d x. cxl. non possunt nisi mediantibus imaginibus, ac suis speciebus e im- i.
materialibus in organo visus susceptis; quia sensibile septassen dea'. sum immediate positum non promouet functionem sentiendi, j i dei, sed ipsam impedit, Aristotelis obseruatur quumque lucida cor- t.r .s8.
pora calorem non producant procul a se nisi luminis interuentu aerem atterentis: necessario lumen,quod est imago lucis, ac species visibilis corporum lucidorum, a quibus prouenit; quodque aerem atterere, atque atterendo incendere potest, est instru- . mentum, quo lux est actu visitis, & quo lucidum corpus est caloris procreatiuum: Quum autem instra mentalis caussa refera-tur ad primariam, ut ad suum finem, g Aristotelis praescripto; et et phtPropterea constituendum est, caussam Finalem Iuminis etiam x xae, ta' propriissimam esse corpus lucidum,tum cuius videndi gratia in--qq-rum stitutum est a natura lumen, ut intentio quaevis alia est gratia obiecti, quod facultati cognitrici reptiesentat: tum cui deseruit
lumen ad aerem atterendum, & attritione calefaciendum, ac igniendum; etenim h duplex est ipsum cuius gratia, ut ait Ari- hi .deam
toteles, hoc quidem cuius, illud vero eui. Sic ergo finalis caussa
83쪽
ix Fortunii Liceti Liber Secundus
Iuminis alia est communis, alia propria; communis triplex est, nempe tum Deus, ad quem omnia, ut ad ultimum finem coordis nata sunt; & cuius gratia, ut illi quomodocumque similia reddantur, agunt omnia quaecumque agunt secundum naturam et
tum Mundus, ad cuius ornatum, de perfectionem c ut pote cunctis ferme suis partibus diaphanis lumen a natura institutum est: tum Homo, cui lumen utilissimum est ad multas rerum dic ferentias , & ad res ipsas intime cognoscendas . Propria pariter caussa finalis luminis triplex est, nimirum tum Calor omnium
fere nostratium generationum autor, ad cuius renerationem apud nos nil nisi lumen a natura procreatum fuisse vid tur; quot et .mereo, nomine Philosophus appellat Solem principium i generativum; tu I cap i & aperte statuit generationes rerum fieri Sole ad nos i acceden- .,..'s '' te: tiim Color, ad cuius speciei actu visibilis productionem lumen soluna a natura datum est: tum denique lux, seu lucidum corpus, & cuius videndi gratia lumen est ceu species repraesentatrix: & cui deseruit lumen velut instrumentum, quo aerem a terendo, calorem & ignem procreat in regione nostratu Materia is caussa luminis explicatur. Cap. IV. x Ost final m explicanda nunc est caussa materia Iis. qua Lu- 1 men innititur: porro materialis cati sta duplicem habet ad suos effectus hibitii dinem, prout duo sunt eis ctuum genera
materialem calissam habentium, substinita nimirum.&accis dens;quia substantia materialis materiam postulat, ex qua tum a r. physi fit, tun facta consi ituitur atque componitur, ut alta Aristot les: accidens autem materiale materi in obtinet. in qua primos i. physi fit,& facit ministi eodem bdoctore:profecto Lumen quum m
stantia non sit, ut eantea lat superqtie denion frauinus, at accie lib. sc i densi propterea materiam non habet, ex qua fiat aut constituatur, velut ex isfintiali sui p.irte; sed obtinet materiam, in qua producitur,& producium inest, ac Insidet. quidem materia, non consi itutionis, sed originis & inhaesionis Platonicis plerisque corpus est uniuersi, siue corpus omne mundanum; Peripateticis autem est solum corpus perspicuum, dia Phanum a
.i pellatum: Quae quidem opiniones licet prima fronte diuerta
84쪽
De Natura & Efficientia Luminis. Ty
videantur de inter se plurimum dissitae; tamen intime rei natu
ram consideranti mirifice consentire conuenireque conspicientur. Ac sane d Magister asserens lumen esse actum perspicui se- . 1 .cleam cundum quod perspicuum, nou dissentit a Platonicis asseueran- tibus lumen esse perfectionem omnium corporum mundanorum: etenim actus ad materiam solam referri valet, quam perficit Iumen autem actuat, perfici tque diaphanum; quoniam vero perspicuorum corporum duo genera comperiuntur; quippe r peritur perspicuum interminatum, quod alio nomine transpa- rens appellatur, & habet perspicuitatem in omnibus partibus, tam intimis, quam extimis; & praeter hoc aliud est corpus perspicuum terminatum, siue terminetur luce, cuiusmodi est corpus lucidum ; siue terminetur opacitate; cuiusmodi est corpus opacum, seu coloratum; cuius conditio est, ut habeat petspicuitatem in partibus extimis tantummodo, siue in sui superficier licet plerisque persuasum sit, Luminis materiam atque subi cium esse solum perspicuum interm nitum, non item diapha mina terminatum; quia tamen Aristoteles aperte definit lumen esse actum perspicui secundum quod perspicuum; ideo materia
luminis no est solum perspicuum interini natum .sede omne P. r- e r. poster. 8:cuum, tam terminatum, quam interminatum et licet inter mi, i t. hor.
nati perspicui tamen sit actus intimus, terminati vero sit actus in sola superficie . mod ea quoque ratione confirmatur, quia
luminis materia est illud omne, in quo primum a prae lente luce seu lucido lumen fieri potest,& factum inexistere, atque consediuari: modo praesente Sole lumen efficitur, & mest, conseruatur que non solum in transparente caelo, igneo elemento, aere . &aqua, sed etiam in supersicie globi veneris,& Mercurii quq sunt
corpora lucida quin & in superficie Lunae c terrae, quae corpora
sunt opaca;& in superficie pariter omnium coloratorum; viscnsui compretis tantun est: quunt Igmar& lucida, & opaca,&colorata cCrpora, quae non intrinsecus. Illuminantur, sed in sola suis
perficie, perspicuitatem habeant in sua superficie terminatam luce, vel opacitate et iam constat luminis materiam esse perspicuum absolute, non interminatum solum , sed etiam terminatum. Deinceps autem id ipsum eo demonstres , quia lumini contrarium est tenebrae, ut actuati furinae pluratio, doctore
85쪽
Fortunii Liceti Liber Secundus
si ean, Aristotele: quum ig tureo de ng ultore. opposita nata sint fie sed e ricirca idem , ac speciatim priuatio non sit nisi in ea materia, in te oppos 'qua natus est ese habitus illi oppositus r quando certum cuivis
est, perspicuum omne , tam terminatum,qua in interminatum, esse valere tenebrosum, posseque obscuritate velari r necessario colligendum est, materiam luminis esse perspicuum omne tam
terminatum, quam interminatum. Quibus ita se habentibus, non difficile fuerit ostendere, Platonicos longe a vero non aberrasse, dum statuunt omnia corpora physica, simpliciterque omnia corpora mundana materiam esse lumini sub tectam; etenim omnia mundi corpora tres ad classes rediguntur, ad lucida, dia- phana , & opaca; quorum lucida, & opaca perspicuitatem habent in sui superficie terminatam luce, vel opacitate proptereaque sunt diaphan a terminata; quare cuncta corpora, q uaecum- quae sunt in natura rerum, perspicuitate quoquo pacto donantur; ac ut talia, sunt materia, in qua potest lumen a praesente lucido gigni,&conseruari; sed cum hoc discrimine , quod perspicua interminata lumen admittunt medullitus, ac intime, siue per totam sui substantiam; ut constat in aere, aqua, vitro , Acide Reneris: perspicua vero terminata, siue lucida sint, ut astra; siue sint opaca, ut terra , & mista omnia fere colorata; lumen recipiunt cortice tenus in superficie tantum; quia solum ibi perspicuitatem habent, quae terminatur ab eorum interna & incorporata, ut ita dixerim, seu luce, seu opacitate. Ceterum terminatum perspicitum ulterius duplici differentia dirimitur ; quum omni onne id sit corpus coloratum, d coloris prima principia, seu elementa sint perspicuum de opacum; quod corpus habet opaci praedominium supra perspicuum; id illuminatur solum in extima sui superficier quod autem multum habet perspicuum pauco opaco com mistum, id illuminari quoque potest in partibiis superficiei vicinis; cuiusnodi contingit lapillo Bononiensi et quem propterea Solis spongiam appellauit eius inuentor: namque spargia non ita superficie tantam, sed in partibus intimis etiam liquores admittit: veram de proposito latius in proprio tractatu. Q iam autem in perspicuo interminato lumen inlit, non solu n per uniuersim eius corpulentiam diffusum, sed etiam Parum & sy acetum, non luci, non opacitati, non colori permi-
86쪽
De Natura & EScientia Luminis. Ti
stum, consociatumve; sed in perspicuo terminato vicissim lumen inhaereat in cortice tantum cuterenus insuperfici ea ibique degat lucido praesente copulatum qua luci qua colori, qua opacitati di proinde fit ut in genere materiae Iuminis praecipuum analogatum sit perspicuum interminatum, minus praecipuum analogatum sit perspicatum terminatum; quod est minus capax luminis extensive . Unde iam liquet a vero non abertare Platoniis cos, dum asserunt luminis subrectum esse totum mundum, seu Iuminis materiam esse omnia et und i corpora; sed longe subtilius Aristotelem philosophari , dum conti: tuit luminis caussam mater Ialam esse perspicuum secundum quod perspicuum a quia propriam de proximam luminis materiam per genuinam eius formalitatem, ut ita dicam, nobis expressit. AristoteIes quidem
ipse h alibi decreuit luminis naturam elle in perspicuo indetermi na to; qui tamen non negat Iumanis naturam non esse quoque in perspicuo determinato; sed i hoc in loco spectauit materiam luminis m agis praecipuam; quum i antea materia luminis ada qua tam referens dixerit eam ene perspicuum secundum quod perspicuum; Luminis ergo materia proxima generatim est co pus perspicuum 3 in quo g. nere analogo praecIpuum analogatum est perspicuum interminatum, ut aether, aer, aqua, vitrum,& id generis, quae lumen intrinsecus admittunt, minus praecipuum analogatum est per silicuum terminatum, ut Luna, terra, mistum coloratum, de alia, quae lumen accipiunt in sui sola superficie ; in qua sola suam habunt perspicuitatem, ab externodi sphano genitam ; siquidem oninis natura est eius essentiae procreati ix qualis ipla cii , ut ait i Ata otiac si qua de re nos late in superius .caussa formalis Luminis enucleatur, ostendendo Lumen esse accidens o qtialitatem de tertia Orius detegiturque genus simi vir proximum, cap. V.
Quum substanti praeter alia in eo disserant ab accidentia
87쪽
6 portunii Liceti Liber Secundus
, Porphyrii; viceversi in desinatione accidentium indicet seramam et Sed quum accidentia sint actus & tarmae subiecti sui, lumenque speciatim sit etaetasi& strina perspicui corporis; nequis arbitretur firmae tarmam csse in eodem censu ; praemittimus accidentium, quae omnia sunt formae partis erga suam in teriam, esse proprias sermas totius a Scholis appellatas a quae sunt eorumdem l stantiae genericae ; ut nihil aliud sit quaerere causiam formalem accidentis, quam genus, ad quod reducitur veluti species. hioniam vero generum alia proxima simi alia remota; hoc utrumque in exacta formarum theoria consideri uadum esse, nos monuit Aristoteles: Luminis ergo formam inquirentibus praedicamentum, in quo continetur,& proximum gentis in eo praedicamento ex rei natura est ita laganduin. Porro quum rerum omnium suprema genera redigantur ad substantiam,& accidens; illud in primis asserimus, Lumen non esi se formaliter substantiam, sed accidens; quod multiplici rati ne confirmamus: in primis enim quod aliice, lucidove formaliter oritur, id omne accidens est; etenim lux & lucidum in gen re qualitatis, & qualis continentur ut albedo, & album t lux quidem e si qualitas in abstracto, lucidum vero dicitur quale in concreto; accidens autem non progignit iubstantiam; quia sic ageret ultra suas vires procreans quid seipso praestantius; a st ab accidente producitur accidens s quoniam omnis natura similem congeneamque sibi solum producit essentia in e Aristoteli et lumen ergo non est substantia, sed accidens. Deinde lumen adest aeri Serspicuave, & ab eo abest praeter subiecti comiptionem; sed haec e st accidentis idea & d. finitio, vel ab ipso ' Porphyrio propositi: lumen igitur est accidens, non autem substantia; quia forma substantialis non remouetur a subiecto nisi corruptionis interuentu, qua dc struitur compositum ab ea constitutum. Deinceps lumen est imago lucis, speciesque visibilia rei lucidae; verum imago facultati cognatrici repraesentans obiectum non est substantia, sed accidens merum; ergo lumen non est substantia, sed purum putumque accidens. Postea quodcunque pote si intendi atque remitti, id non est substantia, d cretis f Aristotelicis, at accidensi modo lumen intendi, ac re
mitti potestitum ad condensationem, rarefactionemque subid
88쪽
De Natura & Esscientia Luminis. IT
cii perspicui; tunt aqviciniarn,distanti rimqtie luci. ii, a quo producitur si tuti ad minorem , n aioremve perivistionem opaci corporis quin perspicuo subiecto, quemadmodum ex rimentis apparet quotidianis: itaqUe lume a non est substantia , sed acci- , deaas. Posterius lumen, di illuminatum est per se sensibile, ac
per se visibila; sensus non pertingit substanti pa nisi per accidetis . viatig Aristoteles , at sola percipit accidentia , quae ideo r1.deam dicuntur sensibilia per se: Lumen igitur non est vere subitantia, sed accidens. Insuper forma, quae adueniens alicui subiecto non mutat illius e entiam, non est substantialis, sed accidentalis
quia differentu specifica, quae forma substantialis est, a gen
rante proueniens, subiecti naturam mutat, & facit aliud; disserentia vero proprie, communiterve dicta, quae forma est accidentalis , adueniens alicui subiccto non facit aliud illius naturam mutans, sed eadem subiecti substantia permanente facit alteratum tantum . ut obse luat etiam Porphyrius: modo lumen I cap. de adueniens corpori perspicuo, siue internu nato, ut caelo, tro, Ac viae
aquae, siue terminato, ut Lunae, terrae, atque colorato, eius essenntiam non mutat, nec esticit aliud, sed facit alteratum tantum :e
go lumen non est substantia, sed accidens . Amplius quod aduenit enti in actu, accidens est, non autem Orma substantialis: Lumen aduenit aetheri, aera, & cui vis alteri perspicuo, quod estens in actu, nimirum substantia in actu, seu corpus actur lumen ergo non est substantia, sed accidens. Vltimo finis ac terminus alterationis, quq sit eodem manente subiecto, non est forma substantialis, at accidens; nam alteratio est mutatio accidciat lumemodo lumen e si terminus, ac finis illuminationis , quaeus alteratio facta inter lamen, & tenebras, eodem manetate subiecto qperspicuo: lumen igitur non est substantia, sed accidens. Verum enimvero quoniam accidentium geracra infra substantiam sunt
nouem praedicamenta; ut certum est lumen non esse in IjS praedit camentis,quae potius modos, ac rerum differentias, quam rc Sa'sas complectuntur . Aristoteli; sic quum insuperiore Libro lon- i I. Phycge lateque .probauerimus lumentioncsse quantitatem, neque . relationem, neque actionem, iam plane constat ipsum collo MN & seqq debere iii coordinatione qualitatis, quod nuper allatis clium Ta- I Iit;
combus conuinci videtvrs natu I Aristoteli qualitas desiimur Let cle
89쪽
8 Fortunii Liceti Liber Secundus
esse secundum quam qualia denominantur; quum autem secundum lumen aer,&alia perspicita dicantur illi minata. proinde- que qualia; iam lumen est necessario qualitas. Deinde vero
tuum omnia praedicamenta propriam habeant mma Iitatem irae praedicationis; etenim substantia predicatur in quid, quantitas in quanto, qualitas in quali. ad aliquid in cuius est, vel
' Porphy. quomodolibet aliter. Ac ita de ceteris; non enim vulgarem opi-e D monem amplectimur decernentem omnia accidentia praedicari in qua Ie quomodo namque, si fueris interrogatus qua Iis est Socrates p apte respondebis eum esse tricubitum, vel comedere, vel
uri, vel esse in meo p quum certum sit, interroganti quantus sit papte responderi tricti bitum; quid agat Z edere; quid patiaret puri: ubi sit p in foro;& ita de aliis et Quum itaque lumen apte r
spondeatur, ac luminosum , ad interrogationem factam per quale; nam interroganti qualis aer fit apte respondemus eum . . esse vel illuminatum, vel tenebrosum, vel serenum, vel nubilum et lumen ergo. quod Praedicatur in qua Ie, quaIitas non esse non potest. Amplius lumen est per se sensibila . non quisdem commune sici proprium visus obiectum nam a caeco sensibus aliis pollente minime percipitur et modo visus proprie non percipit nisi qualitates; quum alia accidentia communia sine sensibilia visui,& sensibus a Iijst ergo lumen est qualitas. Praet rea lumen est imago Iucis. speciesque visibilis lucidi, a quo prouenit; ali omnis imago.&Omnis species sensibilis obiectium se sui repraesentans est qualitas: ergo Iumen est qualitas. vlterius terminus ac finis a iterationis est qualitas, at lumen est terminus ac finis illuminationis, quae altera tio est proprie; lumen igitur an PMd. proprie qualitas est . verum quia qualitatum m quatuor genera numerantur; ut certum est lumen non attinere ad quartum
genus qualitatis,quod est figura, ct forma constans circa v numquodque; quarum illa terninus eliquantitatis integra et ista est species ac pulchritudo consistens iri apta proportione partium inter te,&ad totum, cum coloris concinnitate; unde alij m inosi dicuntur, alij deformes r quum lumen non sit terminus quantitatis; neque constituatur consistatve in proportione partium ac totiuS, nec in colorer utque manifestum est lumen non
pertinere ad secundum genus qualitatis, quod est naturalis p
90쪽
De Natura & Essicientia Luminis. Io
tentia&impotemia; quum enim sit n actus&perfectio perspi- n x. deam cui ; non potest esse diaph ani impotentia ; dc quum diaphano forinsecus adueniat. diaphano inquam praeexistenti: ptofecto non est illi iraturalisi adeoque non est naturalis potentia, neque in et turalis impotentia et sic valde dubium est, an lumen ad primum , an ad tertium genus qualitatis attineat e Si quidem de pruno genere ferino sit, quod in habitum,& dispositionem diuiditur et noci primo putamus lumen non esse habitum perspicui; quoniam habitus est altas habens in suo subiecto radices; a quo
propterea difficili negocio remouetur, ut ait o Aristoteles: mo- o Peat d.
do lumen qua facilitate ad praesentiam lucidi corporis ictu Ques.li gignitur in diaphano; pari facilitate ad remotionem, seu extinctionem lucidi remouetur& abit ictu oculi a diaphano. Sed hac de re fuse p superius apud Auertoem. Deinde vero cense- illa. cap mus lumen proprie non esse dispositionem perspicui; quia q Ma- δ', i, gistri decreto dispositionis ea natura est, ut per sui diuturnam moram in subiecto radices iaciens altas conuertatur in habitum, qui difficili negocio postea remoueri valeat a subiector lumen autem etsi diuturno temporis tractu Lierit in Luna; nullo tamen negocio per solam terrae interpositionem absente ab ea Sole statim tenebrosa fit in eclipsi, mutuatoq; lumine spoliatur: non eli ergo lumen redigendum ad dispositionem, quae diuturna mora in subiecto transeat in habitum. Si quae vero dispositio fuerit, cui nunquam contingat in habitum conuerti,sed sempetsi qualitas facile mobilis a subiecto; poterit ad eam redigi lumen et at vero certum non est eam dispositionem dari, quae longa mora non transeat in habitum. Ceterum sine dubitatione lumen reponendum est in tertio genere qualitatis: in quo sane quum passio reperiatur,&passibilis qualitas appellata; quae sub alterna species subdiuiditur in eam, quae a passime difficili m bili ac permanente nascitur;& in eam,quae passionem apta nata est facere secundum sensum. Mando certum est lumen non esse in tertio qualitatis genere passionem: siquidem alumine perspicuum, in quo ut in subiecto inest,denominatur quale, scilicet illuminatum, seu clarum , seu splendidum, vulgoque lucidum r quumr Aristoteleo monitu passiones in tertio genere qualitatis r Praed. non denomnent absolute subaecta sibi substrata. Quum etiam in a,