장음표시 사용
51쪽
pus, quo curaremur, ecce autem terrorem. q. A Dane audictur fremitus equorum ejus, ec sonitus hinnituum validorum ejus equorum, Iremet tota terra , Vcniet, terramque dc quidquid eam implet, abi umet, urbemque & ejus incolas. Immittam enim in vos serpentes Rcgulos, contra quos nullum est carmen, dc vos mordebunt, ait Jehova. β. O qui me recreas in moerorci animus meuS in me languet. En s
num clamoris filiae populi mei, c terra remota. An Jchova non est in Sione Z an Rex us in ea non cit Z Quare vero , inquit Deus, me sculptilibus suis , atque inanitatibus alienis irritaruntῖ . Transiit messis, sinita est aestas, nec tamen liberati sumus. Vulnere filiae
rediamur, quia Creator Omnipotens nos ad quie- men, S: qui vos mordebunt, ait Creator, contracendum adegit, quiescamus illic, de nobis aquam, 'uos nullum carmen essicax est. I 8. O Deus, quila qua fel dilutuin est, hibendam dedit; quia in eum in moerore me recreas, mihi adello, hoc tempo- graviter deliqueramus. Is . Exspeetaveramus ta- re, quo animus meus languet. I9. Audio nunc men pacem, sed boni nihil nobis contigit ; dc tristes voces populi Jerolouinitani, e terra rem tempus, quo curaremur, sed novi terrores nobis ta. An igitur non adelt amphii, Creator Sioni incubuere. I 6. R Danis Tribus agris borealibus, an nullus amplius cst Rex t Quare Vero . repotuit ad sontes Iordanis, audietur fremitus equitatus, Deus, me sculptilibus suis Diis, Inambinque alia- atque hinnitus vehemens equorum, quibus fiet, ut rum gentium Numinibus irritarunt contremat tota terra Iudaea ; quae dc qua patet zo. Trantiit, reposuit Jeremias, tempus messis. absumetur ab hostibus, qui di incolas urbium di in statis jam sua is su .t, nec tamen a metu hostium ripient. 17. Praeterea immittam in vos serpentes liberali sumus 2I. alamitate popularium meoia Regulos, contra quorum mortus nullum eli car- Ium fractus sum , dicebat homo lugens, quare
his hori J Opponitur hoc paci, quia pax
omnia bona complectitur , praesertim in Hebraeorum usu. Tempus, quo curaremur J Nn ra mari Iebethmarpbe, tempus Curationi S ; hoc eli , tranquilla tempora , quibus Judae vires convalescerent.16. A Dane audietur &c. J Qui agrum Da- nitarum, ad sontes Jordanis , colunt , primi hinnitum equorum adventantis exercitus audient ; nec revera aliunde, ut antea jam diximus, in Judae regnum venire poterant ex Syria venientes, Per quam Babylonii transituri
Premitus equorum ejus J P id mm rabbrathμWau. Quarum vocum priore proprie fgnificatur fremitus, quem naribus edunt equi', ut docili ostendit Sam. Bochartus HieroZ. Ρ. I.
Lib. II. c. s. Vide Job. XXXIX, 23. Sonitu J bipd mihisi, a voce , sed hic est
sonitus, nam sequitur ninnon mitrariotb , qua voce dicuntur hinnitus equorum, ut insta L, M. Validorum evus equorum J i abbisau. Tauri & equi hoc vocabulo aequὰ inligniuntur . quali viribus valentes. Sed hic equorum est nomen. Vide infra XLVII. 3. L, II. Tremet tota terra J Terrebitur multitudine equitatus, audito equorum hinnitu. Iuidquid eam implet i rimbo meloab , plenitudinem ejus; hoc est, Omnes fruges, Omne pabulum & quidquid crit tructuum abfument.
Urbemque ct ellus incolas J Jerosolimam ,
nempe, & qui in ea deprehendentur; quamvis enim cladis etiam partem fecerint expugnationes aliarum urbium , maxima omnium calamitatum fuit Jcroiblimae exicidium , quae Metropolis & ditissima omnium fuit. I7. Serpentes regulos J D'aIBI trihhonis. LXX. Init. ἔφm θ-α-οας . Latinus melius: Ierpentes 1 gulos , ut pluribus ostendit Sam. Abi artus HieroZ. P. 2. Lib. III. C. 9. Eo nomine designantur Babylonii, non Ailyrii , ut vult Bari artra c. IO. qui, ante Josiae regnum, Israelem abduxerant in captivitatem , cum sub hoc demum Rege coeperit vaticinari Jeremias. Vide C. I, 2. Contra quos nullum erit carmen J l κ δε nn, Weher en labem l a b. LXX. Inte.
ois aἰα ισιν λά- . Latinus: quIbus Non es incautatio. Loquitur hic, ex vulgi sententia.
de qua diximus ad Ps. LVIII, 3.
I S. O qui me recreas in maerore J 'by 'rva aulia' mabligisti hale baran, recreatio naca luper
bo ae,ari hibist, significari potius levationem doloris, quam augmentum. Vide Job. IX. 27. X, 2o. Ps. XAXIX, 13. Hamos. U. 9. Deum adloquitur Propheta , levationemque doloris ab co Petit. Languet J 'ridi. i, languent. LXX. Init.
κ δίας υμῶν απιρυώνει. Hieronymus rectius a cor meum maerens. Ita autem exclamat J remias, in ipio 'iso, in quo luperioribus verbis auditis, visus sibi cst sinum, hoc est, Jerosolimitanorum trilles vociferationes h longinquo audire.
An Bhιva non es in Sione 3 J Non adest propitius Jerololimitanis, sed eorum urbem veluti desuritityRex ous J Idem ac Ichova. Inquit Deus J Deum hic loqui , non Prophetam, res ipsa ostendit. Perinde est ae si
diceret: non eram deserturus Ierosolimam, si mihi paruisset; led cum me Idololatriὴ irritarint Ierosolimitani, cos non amplius tuebor. 2o. Transis mesis &C. J Propheta iterum loquitur, cumque, in viso, Jerosolimam ob- sellam, foue in ea clausum Videret, queritur, post elapsum ver , aestatumque praeteritam , nondum te liberari, hoc est, post longam obsidionem; nam Jerosolima coepit hicine obsideri anno Ante Cliristum DXC nee capta est nisi sub finem aestatis anni DLXXXIX. et t. Vulnera J verbiathhebre, super fractura, unde postea icquitur V Illyri ho Mariathi, fractus sum. Quod Latine exprimi commode non potuit. Vulara vertimus , quia
52쪽
populi mei fractus sum, atratus sum , & stupor me corripuit. '. Nullane est in Gaiahaditide resina, nullusne est illic medicus 8 Sin miniis, cur impositum non est emplastrum vulneri filiae populi mei pzuerelae Prophetae de vitiis S sceleribus Judaeorum , calamitates iis imminentes , minae in superbos aliosque populos.
i. π TINAM caput meum convertatur in aquam, atque oculi mei in lacrimarum C L, uiscaturiginem l Deflerem noctu dc intcrdiu confossos filiae populi mei. 2. Utinam atratus prodii, &mipore me corripi sensi. 22. Nullane rum Medicus 3 si nullus sit , cur saltem non est est consolatio , quae leniat dolorem animi mei, ut re- impositum emplastrum Jerosolimae, a popul libu sina Gaiahaditica vulnera sanate Nullusne est animo- meis conditae e
I. O Utinam caput meum mutaretur in fontem sos. Σ. Utinam in desertis vicinis haberem diver- aquae, equo lacrimae scaturirent i Delle. sorium, quo excipiuntur, qui iter hac faciunt i Eorem interdiu & noctu Israelitas ab hostibus occi- me conferrem, procul a popularibus meis; quia iunt
'Iν tam apth dici potest de carnium separatione, quae serro sit , quam de ostium fractione. Vide infra XXX, i 7. XXXIII, 6. 22. Nullane es resina J Pro resina est Wix Mori. Quod iitroire intcrpretantur LXX. Init. ει resimam Latinus. Sic & Clialdaeus, & alii Hebraei. Alii opobabamum volunt. iam. Capellus Theriacam cum aliis & Init. Orientalibus interpretatur, Parum commodδ , theriaca enim non curantur vulnera. Sequuti sumus antiquiores 3 cum resinae usus estat magnus, in vulneribus curandis; quia emniastris miscebatur. Laudabatur resina Terebinthi, ex Judaea & Syria, ut auctor est Isioscorides
Quae verba hac ex prellit Plinius Lib. XX lV c. 6. ubi de Resinae naIura m meis dendo contrahere vulnera , purgare , discutere collectiones. Diosiorides sub finem capitis,
ποις. Plinius paullo antea e Rehisitur resina ad vulnerum usus & malagmata oleo. Quae satis supύrque sunt, ad ostendendum hic , ubi
de currando vulnere strino est, resinae mentionem, ex regulis artis, id fieri. Uterquectiam Scriptor memorat, inter laudatas resinas, Syriacam ; quo nomine Galalia litica contineri videtur; quod Galaliaditis , Corum remporibus , ad Syriam pertineret.
Illis Putarim hoc reserti non ad Galalia-ditin , sed ad Judaeam; ut quaerat Propheta , nullusne si medicus, inter Iudaeos; hoc est, vir sortis & prudens a qui calamitatibus Pu blicis remedium adhibere positi. Grotius vult ad modicos Galaliaditas rei pici; sed nusquam
Hus regionis medicorum mentio Occurrit.
Sin miniss J 'a chi. Sunt loca, in quibus haec particula sic vertenda videtur Chr. Noldio . cluae recenset ad sign. II. & quibus hunc ad- Cur impositum non es emplastrum J ν, monariae rin,ν maddoui: Iohaletha aroucbath. Visita e .mam vocem interpretati sumus emplastrum .
Primum quia res ipsa hoc postulare videtur , Cum agat Propheta de vulnere , deinde quia mi κ lignificat rem in longum porrectam . qua ic est emplastrum. Verbum autem rin,P uri Icendit, dici potest de quaeis re, qu. L alii imponitur. Itaque subaudiendum putavi vulneri, Ituri by e luperioribus. liateor hanc ipsam loquutioncm occurrere in locis , in quibus thrmo est de restauratione murorum , 2. Ephcm. XXIV, I 3. & Nehem. IV, 7. Sed sunt etiam, qui medicinam in iis locis, non omnino absu ite interpretantur, inter quos Val. Schmdurus, inter meliores Lexicographos, quem vide ad vcrbum 'nκ. Praei venant iis L X. Inti. qui Iaaeis hic verterunt & ιαμα Elai. L HII, S.
Jerem. XXX, I . XXXIII 6. Vulneri stiae populi mei J Emplastrum pliae
populi mei; hoc est, idoneum vulneri Ejus C rando. APud Latinos etiam, vulnus cladem interdum lignificat.
I. T Tinam caput meum convertatur in aquamJ m n m in 'di mi Iuthon rosibi moim, quis dabit caput meum aquam; hoc est, utinam caput meum elidi aqua l Itaque vertere debuissent LXX. Inti. κιφαλη μου πωρ εζη, non vero: τίη δώσει κεφαλη-.δωρ ; ut iccerunt, nec sequi cos dcbui flet Vulgatus, qui habet: quis dabit capiti meo aquam 3 Notillima cst potestas vocularum In' 'n, in qua tamen saepe poccarunt. Sed Lexicis , ut &Crammatica, carchant, ut in Hieronymianis uaestionibus ostenilirtius. Aptius ad rem praesdiatem verti non posse putavi nisi: utinam caput meum convertatur in aquam i Crediderim
olim ex hoc & similibus loquendi generibus natas este sabulas de Metamorphosibus lugentium
53쪽
nam in deserto mihi esset diversorium viatorum i relinquerem populum meum, atque ab iis discederem , quia sunt omnes moechi & conventus Derfidorum. 3. Tendunt unguam suam, arcus eorum est mendacii. non veritatis; invaluerunt in terra, quis nequitia in nequitiam progrediuntur, nec me norunt, ait Iehora '. Quisque sibi a proximo suo caveat, nec quisquam fratri suo conficit , nam frater omnis iupplantat& proximus omnis calumniatur. . Unusquisque proximo suo illudit. Veritatem noupmserunt, linguam suam docent mentiri, &, dum perverte te gerunt, defatigantur. . Habitas, d PuLee, in medio dolo, & dolose renuerunt me cognolcere, ait Ieh
sunt omnes moechi & perfidi . qui veri Dei
cultu defecerant. s. Lingua mendace falsa spargunt. & contra me spargunt, ut quotidie nequiores fiant , ait Deus , quali eis ignotus estem.
4. Unusquisque sibi caveat ab illis , nam fratres mulierum in sontes; quas, a Graecis inventas , tam Eleganti opere prolequutus est Ovidius. Is exemplum rei suppeditat Metam. VII, 2ro.
At genitrix ris, servari nescia, flendo Delicuit, sagnumque Iuo de nomine fecit. Atque oeuti mei &c. I ει oculos meos fon
2. DiverIorium viatorum I rami, libo mion ora5him. Idem videtur esse ac quod nodie , per orientem , vulgo vocatur man Re et merat, habitatio convocationis iter una facientium ,-LXX. σαεπινε κἀνων, Aquιla: καταλυμα, Θmmachus: ἀῶλισμει, Latinus : H- υorium verterunt. Tale ergo diversorium,
di quidem in desertis locis , sibi optat Jer mias, ut eo confugeret, solitariamque vitam in solitudine potius ageret, quam derosolimae, quae improbis erat reserta. conventus i mu hassereth. Vide not. ad Levit. XXIII, 36. LXX. Init. σννεδον, Lati
rechou eth lesbonam, conculcabunt suam linguam. Tralatio est desumta ab arcu , cujus alterum cornu pede premebatur , ut arcui chorda injiceretur, quo facilius incurvaretur. Inde calcare arcum, pro eo quod est tendere,
de hie, ubi lingua instar arcus describitur , quod improba dicta jaculetur in inimicos ,
calcare linguam est calumnias parare. Sed eam translationem non ferret Lingua Latina. LXX.
Init. --s s γλῶσσαν αὐτῶν ως soξM. Math Latinus r extenderum linguam suam, quasi a cum. Tendere enim arcum dicimur, non emtendere.
Arcus eorum es mendacii, non veritatis Irimis Q v. I ebibam sue re velo Demou h. Uidetur voci 'pet sche er praefigendum esse , , ut est praefixum sequenti ' hac lententii: arcus eorum hoc est , lingua est
. ad cjaculandum mendacium, non veritatem. In Derunt m terra J Dra diu gaherou Ma- reis; hoc est, in terra Iudaea potentes facti sunt. LXX. Init. νεώ πωκ ἰνίχυσιν. Non Puto eos aliter legisse, quam nos hodie ; sed cum senium non extricarent , formasse , ut Potuerunt, ex Coniemara , neglectis Gram malicorum canonibus. Melius Vulgatus: confortati sum in rerra.
v supplantant fratres, atque alios alii talumniantur. s Unusquilque illudit proximo suo ; numquam veritatem ei dicit , sed semper mentitur . nec mentiendo finem ponit
6. Habitant Iudaei in dolo , & dolosε nolunt me sibi Quia a nequitia in nequitiam progrediuntur Inm mm ,κ rimn 'a rei merahab et rahab Ie-0eou, quia h malitia in malitiam exeunt. 1 si exire perinde est ac progredi, iatres ipsa ostendit. Vult ergo Propheta improbos utque adeo
invaluisse, ita Judaea, quia in dies nequiores facti erant, Quod in Republica bene instit ta fieri non debet, nec potest ; sed ubi nulla sunt praemia Uirtuti proposita, neque poenae vitio; mali in dies invalescunt, & malis factis ditescunt & formidolosi ceteris fiunt, quia iis obsistere tutum non est, qui nihil religioni ducunt; led nequitiam nequitia desenuunt. Voce autem malorum non intelligendi ii, qui parum callidὲ nequitiae suae indulsent, inciduntque in laqueos legum ; sed illi, qui ita pe cant, ut tacith duprehcndi non postent ; aue iis in circumstantiis, in quibus supplicium de iis sumi non potest. Hi ubique, in math administratis Rebul publicis, plurimum valent. Contra boni, qui rationem temporum, & hominum nullam habent. sed rigidi Virtutis cust des & satellites sunt, minus ac minus gratiosi fiunt apud plerolque, quibus semper dissimillimi sunt. Nec me norunt J Est antecedens, pro consequente, in Scriptura frequens; quo is, qui ita se gerit; quali Deum & leges ejus non
que a proximo suo cavete. Deberet ex Regulis Grammaticis, dici: a proximo vesro vobis emete. Sed Hebraei sic miscent personas, prae sertim ubi res clara est. Similes fraudes exprobravit Romanis Lucilius, in Satyra, cujus Lactantius verba refert Inst. Divin. Lib. V.
Uni se atque eidem studio omnes dedere ρο arti,
Verba dare ut cause posnt, pugnare dolare, Blanditia certare, bonum simulare virum se . Insidias facere, ut si boses t omnibus omnes Calumniatur J ' π VM racti Jahrioch, calumniator incedet. LXX. Init. δολί-HT . Latinus: fraudulenter incerit. Uide ad C. VI, 28. s. IIIudis J HNν Iasatbelou. LXX. Init. καΤαπέξιτ . Latinus: deridebit, Ionathan rmescha haris , mentientes. Sed mendacio sat bene convenit cum illusione. Vide
54쪽
va, Deus eXercituum; excoquam cos ac probabo ; quid cnim aliud facerem, propter filiam populi mei' '. Sagitta acuta est eorum lingua, dolose quisque loquitur, Ore suo pacata cum proximo suo prostri, sed intus insidias ei struit. '. An propter haec lup plicium de iis non exigerem p ait Jchova; an non de ejusmodi genic ultionem sume rem p In montibus, complorationem & dulatum tollam , dc in deserti habitationibus, planctum dabo; quia omnia inccnsa sunt, ita ut nemo illac transeat, nec audiatur illis voX pccoris; a volucribus coeli besia omnes, ad Jumenta usque , avolarunt , aut abierunt. sibi notum esse , ait Deus. 7. Itaque, ait Deus omnium Creator, & exercituum prael es, eos calamitatibus explorabo, igne calimitatum; quid enim aliud facerem in gratiam Jerosolimae , a populo meo conditae 8 8. Lingua sua dolosa utuntur quali acuta sagitta. Quisque dolose loquitur,& quali proximi amicus , sed intus instilias ei
37. ubi est verbis irridere. Linguam suam docent mentiri J Docent rati, limmedou, perinde est ac adluefaciunt. Sic Cap. II, 24, Onager dicitur edoctus desertum; hoc est, ct adsuetus.
Dum perveris se erum fatigantur J ut a nim
hoc est, ita sunt iniquis factis adsucti, ut non tantum inique te gerant, cum lacile est ; sed etiam, non sine lua ipibrum molestia , aliis noceant; ut fures & latrones , qui saepe non exiguos labores suscipiunt, ut scelera sua ad exitum perducere possint, & fugere poenas furibus de latronibus impositas. 6. Habitas. o Ddae, in medio dolo J an ο 'o aina suibthecta labore numM , habitatio tua in media fraude. Quibus verbis idem significatur ac quod antea dictum , Jerosolimitanos omnes , aut plerosque fraudulentos homines fuisse. Mird verterunt LXX. Init.
gissent avia In thoeb bthoeb, dc quasi- nus, ea voce, significaretur. Saepe adludunt, quod mirum est, ad ionum vocum Hebraicarum, potius quam ad significationem ,quae lo-Ia Interpretibus spectanda fuit. Melius Hieronymus habet: habitas in medio doli. V ideLvae Cappellam , ad hunc locum. . Excoquam eos-probabo J narrat da xt reptam oubhbanthim. Nempe , ut nactat Ianaista, quae liquesunt, ut quid sit a melioribus metallis alienum constet. Intelliguntur calamitates, quae sent fornax Dei, in cam rem. Vide not. ad C. VI, 29. S. Dolosὸ quisque J Supplevimus grR quisque, quod neccllario subaudiendum. Pacata profert J meem loquitur ; hoc est, ita loquitur quasi amico & pacato esset erga
proximum animo; quamvis aliter Omnino animatus sit.
9. An propter b.re dcc. J Ulus jam est Deus, his verbis C. V, 9, 29. quali collatione ex iis deducta, quae de Judaeorum lceleribus antea
Io. Complorationem O ebulatum J mi 'Iabeti vanebi. Antea ὸ locis excelsis , futurum hoc dixit C. VII, 29. A volucribus coeli dec. J Similes miliae le-
struit. 9. Annon aequum est, propter ejusmodi scelera, de tali gente ultionem exiget c. Io. Locus, in montibus, aut lii solii uilinibus. non est, in quo planetum non edam; quia omnia in agris ista elitarum sunt incendiis absumta ; na
ut nemo ea transeat, neque illic audiantur mugitus pecoris, neque cantus avium , clim Omnia abier: nt . aut
guntur apud IIoseam C. IV, 3. quibus videtur maxima solitudo describi . sed ouae non sunt ita intelligenda, quasi ferae fuStilent Judaeam, & aves ipsae evolassent; nisi sorid intelligamus regionem gregibus destitutam non potuisse amplius ad liccre feras, nec aves, quae aluntur ab hominibus , aut quae latis partim vescuntur, illinc avolaile. Attamen meronymus putabat ejus rei exemplum i plius aevo
mille, quod cxpendemus ad HOC. I, . II. Mutavi Sec. J Dedi Jerussalom in aver-
11. Estne vir sipiens Sc. J esuis vir Impiens 9 intelliget hoc. Vastata est 4 rinxa nissetha. Vide C. IV,
vera est scintiliare, rim ni Iouicintilla; edtralaticio tensu vastatiotium significat, quae fieigne ει ferro.
II. Luam iis proposui J Iuam ante faciem
eorum dedi. Ex ime mea vixerunt i Ambularunt in ea. Quod cum non possct a Latinδ loquente rein
serri ad vocem , rum Paullo aliter ex prellimus, iensu nequaquam mutato.
Vocant LXX. Init. πιιςα τα -- Latinus: pravitatem cordis.
ab totum; parum commod) LXX. Init. και, significantur enim hic non tantum res arctae, sed gravis limae calamitates. Aquam amariam J 'd me rosta , aquas selliS. I S. cuas nee ipsi, nec eorum Majores dec. JIntelliguntur praelertim Gentes ad ortum, ultra Euphratem , de Tigrim ; Per quarum a- ros, ab iis temporibus sparsi lunt Iudaei, adoc nostruin tempus; quo etiam videntur latius sparsi per terrarum orbem, neque usquamluininae potellatis sunt participes; lud sibi sa-
I7. Animum adtendite J ur ann bitumenou, facite ut adtendatis id quod dico. Proeas J nurapn mi uenoth. LXX. Init. Hieronymus: Iamen:atrices. La-
55쪽
runt. Mutavi Ierosolimam, in acervos ruderum, atque habitationem draconum, reterasque urbes Iudae in solitudinem incolis destitutam. . Estne vir sapiens, qui hoc intelligat, & quod sibi os Iehovae dixerit nunciet 3 Cur periit terra, vastataque est, ut sit instar deserti, per quod nemo transit Z Dixit Je- hova: quia deseruerunt legem meam, quam iis proposui, nec auscultarunt voci meae, neque ex lege mea vixerunt; sed animi sui contumaciam, & Bahalus, quos docuerunt eos Majores, sequuti sunt. Propterea sic ait Iehova Deus exercituum i Deus Israelis: mox populum hunc alam absinthio , di aquam ei amaram bibendam dabo. Disjiciam eos per Gentes, quas nec ipsi nec eorum Majores noverant, iisque gladium submittam , donec eos absumsero. 7. Sic dixit Iehova. Deus exercituum: animum adtendite , vocate Praeficas & veniant,
aut avolarint. H. Jerosolimam mutavi in rudera& habitationem Draconum, ceterasque urbes Judae in solitudines. a. Estne vir sapiens, qui haec intelligat , &qui nobis nunciet, quod a Creatore audierit e Cur expilati sunt agri, ita ut sint instar solitudines, per quam nemo commeat Z I3. Respondit Creator. factum hoc csse, quia deseruerant leges ipsius . quas tulerat, neque vitam suam ad eas composuerant Judaei. I Φ. Sed contumaciae suae indulserint, EcLatinδ proprid praescae dicuntur, de quibus ,
si opus sit, vide Dan. Rirchmannum, defun. Romanorum Lib. II. c. o. Solebant adhiberi in funeribus, ut lamentationi praecilent; quam inchoabant, ceteri sequebantur; non in calamitatibus publicis. Sed Propheta hic consere populum Judaeum homini mortuo, & jam efferendo.
hoc est, mulieres Musmodi naeniarum peritas
IS. FUinanter de nobis dec. J Et festinenter talaut super nobis lusum. V ult sellinari ,
quia talo. crat diu differenda haec clades.
19. Maximo pudore ad lecti J Pudefacti sumtis valde. Pudet enim eos, qui alia omnia exspectarant, in maximam calamitatem incidunt; ut Iudaei vertere solum jussi, cum arternam incolumitatem Ierosolimae sibi spopondissent.1o. Sed audite J Est 'I ehi, quod hic sed,
aut quin μὴ vertendum. 2I. Mors enim per fenestras de c. I Non est tantum hic mortis ἀώρ---ua, sed alae veluti ei tribuuntur , quibus freta ingressura erat, per senestras. Qu:bus verbis fames videtur si nificari, qua permulti perierunt , in Obsidione Jero limitana; ut ex postremis Capitibus Trophetae nostri intelligere licet. χχ. Sic ait Iehova J m ' mira rid eho neum 'bovis, sic verbum Jellovae, hoc est, sic habet verbum Iehovae, quod audivi. Antecedit diri dabber, loquere, de quo sic Hierondimus in Commentario: Verbum Hebraicum , quod
tribus litteras scribitur , Daletli , Beth , Resi vocales enim in medio non habet pro eo equentia ει legentis arbitrio, fi legatur D Α-
O Theodotio junxerunt illud straeterito capitulo, ut dicerent: dii perdent parvulos de foris, juvenes de plateis morte. Aquila vero, OSIm-
Bahales coluerint , ut eorum Majores fecerant. I . Quamobrem , ait Creator, idemque Deus exercituum . atque Israelis, se populum nunc absinthio nutriturum esse, & amaram aquam ebibendam ei daturum esse. I 6. Ideo, inquit, eos spargam i ter varias gentes, quas nec ipsi , nec Majores eorum , antea noveIint, & bello eos absumturus
II. Animum adtendite , ait Creator , Deus exercituum; animos adtendite, vocate ad vos Praeficas s
mactas transtulerunt λαλην , id est, loquere aut imperet Deus Prophetam loquι qua Iequuntur. Vocales in medio dicit, ut videtur, liti ras, quas Rabbini vocant matres IectIonis, a quibus colligere licet quomodo vox sit em renda; ut ' & si enim scriptum videamus
an, h litterula ' intelligere licet legendum Bir quod est, adγtum, si vero 'rara , pros rendum dober dicens, si se pronunciandum tabor, dic, aut dicere. Instar sercoris i lora ebdomen. Quod, neminpe , in terram non infoditur , sed ad stercoinrandum agrum relinquitur in superficie.
Instar manipuli pose mess,em l Qui non de-
metitur, ab agri domino, sed racematori r linquitur. LXX. Init. hic N'domen παραδει- , ut antea disimus, ablurdd vertunt. M lius Latinus . sercus. Sed hic πον Bamir , dc foenum Perperam vertunt, non enimiermo est de foenum secante, sed de metente segetem, in qua dominus agri vetabatur spicas a messoribus relictas colligere. Vide L vit. IX, O. At nemo vetuit foeni manipulum colligere.
Nec erit qui id in sepulcram recondat 3 I'm' u vera meesseo. Posssit quidem hoc reserri ad manipulum , sed maluimus ad cadaver. Notum est verbum Hebraeum significare actionem hominis quidpiam in apothecam recondentis; sed de adgregationem cadaveris ad alia cadavera , aut mortui ad mortuos designat Uide Num. XXVII, 13. a. Reg. XXII, 2O 2. Par. XXXIV, 28.
ce rindri Mochmab, sapientia. Significari vid tur hic prudentia civilis, de quaevis alia peritia labore, aut usu, Comparata ; Oppomtamque cognitioni Dei, hoc est, revelationi dI-vinae, de qua in sequentibus verbis; quae, sola bonitate & misericordia Dei, ad homines missa est, sine ulla humani ingenii opera; Deo
vel ipsas preces antevertente.
Neque jacta fortis I vi nata, Vmn κ
56쪽
niant, accersite mulieres sapientes, atquc adsint. Festinanter de nobis lessum toliunt, demittantque oculi nostri lacrimas, ta palpebrae aqua dissiuant. ' Vox enim lamentationis e Sione audita est; qui vastati simus ec maximo pudore ad si dii. eo quod
teriam no=ram dulcriicrimus, quia holhcs habitationes nothras diruerunt. φ. S d audite, vos mulieres, verbum Ichovae, admittite auribus vestris sermonem oris mei, dc docete filias vel tras legum, dc quaevis amicam tuam lamentationem. - . Mors cnim per senestras nostras adicendit , editas aedes noliras ingrcsti eth; ut infantem e platea, Juvenes e foris tolleret. h. Loquere, Lis verbis: sic ait Jehova: cadet humanum cadaver, instar stercoris ,
in agri superficiem, atque instar manipuli post meliorem i, nec erit qui id in sepol rum recondat. φ . Sic ait Jchova; ne glorietur sapiens sapicntia sua, neque jactet sortis sortitudinem
ficas, aliasque sapientes mulieres, dateque operam, ut ad vos veniant. I 8. Constitim de nobis teli uintollant, vosque una cum illis lacrimemini. I9. Audita enim vox elt e monte Sione, vox lamentantium , & dacentium : quo modo vallari sumus ,& tanto pudore adiecti, quia solum natale deseruimus , dc quia hOiles domos noliras diruerunt. χo. Scd audite, vos mulieres , verba Creatoris , ait iple: audite verba mea , 5c docere filias vestras, & amicas tellum hunc. 2I. MOIS enim veluti per senestras domos nostras ingressa , licςt altas, ut insantes e plateis de juvenes e foris tol
22. Tu vero, Jeremia, sic populares adloqui-tor: sic loquutus eli Creator , eadavera humana cadent instar flercoris, in superficiem agrorum , aut i iistar manipuli post messorein ; nec erit , qui ea in sepulcru in inierat. 23. Quam obtem , ait Creator, non esse quod glorietur. qui se sapientem esse putat. neque fortitudine , qui sortem esse cre-
fortis in fortitudine tua. Hic a , dc passim alibi propter sgnificat. Habemus hic , ut Uctores loquebantur, bona animi , corporis de fortunae, quorum causa homines summopere gloriari de luperbire lolciat; dc quibus omnibus long f praesert Deus, per Prophetam, Vcrae Religionis professionem, quae certa ejus cognitione nititur. Revera Sapientia humana , quantacumque sit, arctis limitibus clauditur,& nimis saepe ei sidentes fallit. Eadem ostratio sortitudinis, sive animi , sive Corporis , quam potillimum hic t pcetari crediderim. Divitiarum etiam possessio dubia eth , atque incerta , neque morbos animi, dc Corporis curat. Quare non est, quod ejusmodi rebus gloriemur.
24. Qui gloriatur J Si quis velit gloriari. Duod Iapiat 9 me rit J 'nin yin i , eici
hauehches v Iadoab othi , sapere de noste me. Ante utrumque hoc verbum , iubaudiendum est a propter, ut ex antecellcntibus verbis liquet. Sententia totius loci est : si nobis homoticionibus gloriandum sit, non propter Prudentiam humanam, vires, aut divitias , quae
fallunt de eripi post unt, gloriandum est; sed iis, quae revelatione divina accepimus , suae
nec fallunt nos, nec umquam descrunt; nisi ea, sponte nostra, deseramus. Haec autem gloriatio, non ad homines, sed ad Dcum tota refertur ; cognitionem cnim Dei non studio de labore nostro nobis comparavimus, sed totam revelationi Divinae debemus. Hic exclamat
Hieronymus: Ubi sunt ergo , qui dicunt hominem proprio regi posse arbitrio, , sic datam liberi arbitrii pote utem, ut Dei misericordia tollatur ac Iustitia γ Neminem hoc dixiste putem, ne Pelagium quidem; sed si quis dixit, ut hic
Sum enim 'hova dec. J Antentia cli homines sibi ipsos ideo tantum gratulari OP r-tere , quod norint revelationem cius Dei; qui
nes exercet, quippe qui eos crcavit, conservat ac regit, bonasque omnibus animi & coris Poris Cumulat; qui omnis Iuris Bπα -
phat j auctor est, quod legibus de naturae de revelatis constituit, dc sancivit ; qui denique facit, ut sustitia Inp x Veda ab ) sit inter homunes , ubicumque cli, sic legibus revelatis, de providentia suli, sine quibus nulla in Terris cisci omnium ergo bonorum Deo habenda est gratia, sine quo non essent in terris. Lisia his auector i Deus delectatur benefaciendo, iura inter homines instituendo, ct i que ex iis regatur Civilis Societas emciendo; quia haec omnia sunt ipsius naturae consent i nea, quae benefica & juita est. Delectatuti etiam iis, quae ab hominibus Virtutibus, dei Legibus ejus convenientia fiunt ; quamvisi omnes hominum Virtutes, oc benefacta Deol dubeantur. 2I. P Ias sumam de omni circumcis J Vi
talo sister omnem circumcisum ; hos memorati in sequentibus verbis , Hest y Ptios , nempe , Judaeos, Idumaeos, Loti posteros de Ismaelis Ue omnibus hil ce populis res aliunde nota est; exceptis Hammonitis, dc Moabitis, quis in hoc solo loco circumcisi dicuntur. dc qui aut Draelitas, aut Ismaelitas, aut AEgyptios erant imitati. Hieronymus in locum :Multarum, ex quadam parte , gentium maxime auae Iudaeae, Palaestiuaeque conoes Dut, usioue hodie populi circumciduntur , ct ρraecipue R gratii, ct Idumaei. A n in uitae, se Maabitae, is omnis rQio Saracenorum, quae habiatat in Isitudine. Propter praeputium eius J ri, 'a be relas, in circumcilione. Primum a interprenati sui mus proρter, ut supra veri u 2 s. εc alibi pils-l sm. Vide Chr. Nudium ad lignis. 'articulae XXX li I. Deinde pronomen υπς, ex re ip a supplevimus. Quodnam Verca est praeputium , cuius poenas luere possint circumcis, qui eo carent 3 Praeputium, nempe, cordis , ut habet, in sequentibus verbis, Propheta. LXX. ha
57쪽
titudinem sitam, neque dives divitiarum suarum causa se extollat. '. At qui gloriatur, ideo glorietur, quod sapiat & me norit; sum enim Iehova, qui beneficentiam jus & justitiain in terra exerceo, quia hisce delector, inquit Ichova. , ' . Dies mox aderunt, inquit Iehova, quibus poenas exigam de omni circumciso, propter praeputium ejus; ε. de
AEgyptiis, de Iudaeis, de Idumaeis , de Hammotis, dc Moabitis , omnibusque ,
qu bus angulis caesaries extrema est adtonsa, ec qui delerium habitant; nam omnes haenationes sunt incircumcisae , & tota domus Israelis est incircumcise animo.
Dehortatio a cultu falserum Deorum, quorum nutu es Fotentia ; adbomtatio contraria, ad cultum veri Dei, qui omnia potes, expulsis yudaeorum Θ sis patrio, querelae de ea calamitate, Frec que
t.' 2LUDITE verba, quae vobis proloquutus est Iehova, o domus Israelis.
dit; neque divitiis, qui se divitem esse arbitratur. quorum praeputium est imago; 26. & quidem de IE-24. Qui gloriatur, ideo tantum glorietur, quod me gyptiis, de Iudaeis, de Idumaeis, de Hammonitis, norit, & propterea sapit. Sum enim Creator, qui jus & Moabitis, ac omnibus , quibus extrema caesa de justiciam in terris exerceo, quia haec exerceo, in ries est adtonsa, aut sedes in solitudinibus. Quae terris, ait Deus. χe. Mox, ait ille, erit tempus, qui- omnes gentes habent praeputium, ut tota Iacobibus poenas mihi dabunt omnes circumcisi, tam alii, prosapia est incircuncisa animo; seu insecta vitiis. quam Israelitae; quod cum praeputio careant, vitiis quae vocari merito queant praeputia animi , tam tamen sint perinde infecti; quamobrem poenas mihi in animo, quam in corpore , vocatur pellicula, dabunt, qui cum careat praeputio, non caret viliis, quae circumciditur.
r. PRAEBET E aures o Posteri Iacobi, iis, quae proloquitur vobis Creator. 2. Sic au- commoct. Sic & Latinus: qui circumcisum halet praeputium. Multo elegantius a vertas propter, quod sequentibus verbis satis confir
Iuibus eaesaries extrema es adtonsa J 'raprma fouise meab , tonsi extremitatis. Qua de re, vide notata ad Lev. XIX, 27. ubi ostendimus significari Arabes sic adtonsos.
Lui desertum habitant J Nempe, Arabiae;
tem dixit: Ne discatis instituta Gentium neque coeliquibus verbis, clarius describuntur Arabes. Sunt incircumcisae J ut haresem; nempe , corde; hoc est, vitiis omnibus Coopertae , quorum amotio, resectione praeputii, significatur. Vide not. ad Gen. XVII, M. Incircumcisa animo J ab 'bu harete les, incircumcisi corde. Hinc liquet, cur populi , quibus praeputium carnis resectum erat, dicantur incircumcisi.
bis, aut contra vos, aut vobis , - ,κ electem, ad vos ut 1 me reserantur.
Insilutum J Tri derect , viam 3 qua voce
vitae institutum & mores significantur ut vulgo notum. Nec propter signa caeli terreamini J reniunuarin ,κ 'dem meaboth hasbamayim at the-hhattbou. S na eati non sunt Astra, ut Gaspar Sanctius aliique putarunt, quae nusquam in Scriptura sic vocantur. Sic dicuntur quae Vulgo praesagia , apud Latinos , qualia sunt Eclipses Solis de Lunae , Cometarum ad- paritiones , Meteora ignita variorum generum; quibus Vates & Magi, apud Chaldaeos atque alios populos, futura portendi putabant , eaque praedicere audebant. Timoris , quem animis orientalium injiciebant Eclipses, insigne exemplum, & quidem horum temporum habemus, apud Herodotum Lib. I. c. 74. ubi bellum describens, quod Cyaxares, Medorum Rcx, Alyatti, Lydiorum Regi intu
missa, coni is diem subito noctem feri. Hanc autem mutationem diei Thales Musus futuram praedixerat Ionibus ; proniens annum hunc , quo immutatio facta es. Lydi , ct Medi eum vidissent noctem, pro Hefactam esse , u pugnadewterunι eoque propensius utrique ad pacem inter se faciendam festinarunt. Ostendit autem Dion V. Petavius Doctr. Tempor. Lib. X. c. I. contigisse Eclipsin Solis anno Periodi Julia
58쪽
. Sic dixit Jellova : institutum gentium ne discatis , nec propter signa coeli terrea mini, gentes enim propterea terrentur. 3. Nam instituta populorum sunt ipla inanitas; lignum enim e silva secat homo, shque Hud opificium manuum fabri, ope mallei. '. Argento & auro id exornat, clavisque & uncinis firmat, nec signum vacillat. R Sunt Dii illi initar palmae, cujus rectus est truncus, non loquuntur, hajulantur, quia ince dere nequeunt; ne eos timeatis, quia nocere non possunt, nec benefacere etiam eorum est. q. Magnus es, o Jehova, ita ut nemo sit initar tui, magnu in cst itidem tuum no men, propter tuam potentiam. r. Quis tibi reverentiam non exhibeat, o Rex Gcntium, cum tibi debeatur λ in omnibus enim sapientibus Gentium, ulloque earum regnoncino est tui similis. h. Pariter desipiunt,& stulte se gerunt, lignumque eruditionem inancm iis suppeditat. Argenti lamina e Tharsisia adfertur, aurumque ex Uphaco , ut opera artificis , dcconflatoris manu elaborentur , hyacinthinaque & purpurea sunt eorum indumenta , quadOmnia
caeli signis vos terreant, ut Gentes terrent. 3. Instituta enim illa earum sunt inania a cum arbores secent in silvis, quae manu artificis , in statuas Deorum suorum,ope mallei & asciae fabricant 4. Quo facto eas tegunt auro vel argento . adfiguntque hasi, ne cadant, & ne auferantur. s. Sunt Dii illi instar trunci Palmae, qui rectus eit; nec tamen loquuntur, nec incedunt, nec timendi sunt. Nec timendi a vobis, quia nocere nequeunt m
gis . quam prodesse. 6. At maximus es, o Creator, ut nihil sit tibinae 4II7. ante Christum so . Olympiadis XLV, 4. n. d. IX. Iulii proleptici, hora una, ost solis orrum, & I 6. minutis primis, suis-eque obscurationem p. digitorum & M. minutorum. Satis liquet tanti Eclipsi territos Medos, & Lydos, omissa pugna, pacem secisse. Quae inciderunt in annum tertium Sed hiae; quibus maximh temporibus, vaticinabatur Jeremias. Ad hanc tamen Eclipsin eum respexisse non adfirmarim , cum inter signa coeli, non Eclipses tantum, sed & Cometas,& Meteora ignita retulerim. 3. Insituta populorum J nipri Mu oth, LXX.
τάμμα, Latinus: Ieris, quibus etiam consuetudines continentur.
Lignum enim e flva &c. J Exemplum est
inanitatis institutorum, quae apud Ethnicos Obtinebant, quod tamen ad signa ea lestia nihil facit. Ses si, in tanta re, quanta erat cultus divinus , tum turpiter errabant , non mirum erat, eos in signorum coelestium interpretatione labi, & crrare. Secat homo J n a Gratia, secat eum; Deum, nempe , futurum. Tales lunt descriptiones
fabricationis Deorum apud Esaiam Capp. XL, es XLIV. Mallei J 'una bam has ad LXX. Init.
Ἀώμα interpretantur incommodd. Hieronymus : ascra. Sed est malleus Esaiae XLIV, 12. ubi inter instrumenta fabri serrarii hoc re
4. Aryento, ct auro id exornat 3 Simula-Crum , nempe , λιν describitur, in quo lignum laminis aurcis , vel argenteis, tegi
Clarisque , uncisis J ni pua nram a binas meroto oubma habotb , clavis & persorationibus. Cum, quid eroprie haec sint, certo nemo hodie dixerit, prius clavos vertimus , Pollertus --υς, quod utrique usui elie po:lint
aequiparandum, magnum itidem est nomen tuum. propter tuam Omnipotentiam, quam experti sumus. T. Quis te non revereatur , o Rex omnium Gentium, cum ea reverentia tibi debeatur; nec
in ulla Gente, inter eos, qui alios Deos colunt, tibi sit aequiparandust 8. Pariter desipiunt gentes, & se stultas ostendunt, qui putant se a flatuis sapientiores fieri. v. Argenti laminae adseruntur E Tharsisia, aurumque ex Uphaco . ut ab artificibus elaborentur. Tum etiam adduntur hyacinthinae . & purpu
statuae ligneae in basi firmandae. Posterius cer-th a apa natab, persoravit, deducitur , quod
convenit uncino basi insxo , & ineriore parte pedes statuae retinente. LXX. habent: σφο- ραε - πλουσ, Latinus inverso ordine: clauos O
Instar palmae, cujus rectus es truncus In pu 'um chibomer mi schab. Posterior vox est propriε actio ducentis in longitudinem aut latitudinem quidpiam malleo, ubi de metallo 1ermo est; hic ubi agit Propheta de arbore. quae recto caudice surgit, rectitudinem trunci spectari credidimus; quod nec math con venit statuae erecto situ stanti. Omnia hiesunt turbata in LXX. Init. ut quid verterint intelligere nequeas. Latinus t in similitudinem palmae fabricata sunt. Non loquuntur j mminis jedabberou, quod verti etiam possit, loqui nequeuut. Loquutas statuas aliquando quidem prodidere Ethnici, sed mendacia haec erant, hominumque doli,
non fraudes cac aemonum, quae ab hominibus intelligi non potuissent, ut jam diximus. Nec benefacere etiam eorum est j a'n'n da unis I'κ veram hetib en otham , etiam benefacere non cum illis, vel penes illos. Vide infra C. XVI, I 8. LXX. Init. fata μιν ἐν Latinus: nee mau pobsum facere , nec
6. Magnus es, 3 7 ova, ita ut nemo sit instar tui J rime rim Iina i Mu meen chamoris Dbovagadia atthab. Invertendus ordo , hoc modo: Iehova, magnus es, ita ut nemo sit urtu. Haec est vis praepositionis D, in eo situ.
Propter tuam potentiam J mran bibos, ab inpotentia, pro an vara bibouratocis , propter
7. uuis tibi reverentiam non exhibeat J Uuix non timebit te 3
59쪽
omnia siunt opificia peritorum artificum. '. At Iehova Deus verus est , Deus vivii ct Rex mundi: ptae ira cjus terra contremiscit, nec ind3gnationem Hus gentes surrenosilint. Sic dicetis iis: Dii, qui coelum dc terram non iccerunt e tcrra pcreant , dc sub coelo exterminentur. '. Qui secit terram, potentia sua, qui paravit orbem lapientia
rear velles, ut iis induantur statuae. Io. Vertim qui Caelum & Terram non crearunt, debere ex Creator soliis est verus Deus, & vivus Rex Mun- . terminarii neque sub Coelo ferri. ix. ille demum di Eius ira tota terra contremiscit, nec Gentes I eus, qui te cit Ιerram, omnipotentia sua , quIsunt eius indis nationi pares. I l. Sic illas adloque- palavit totum Orbem , eumque instruxit nece stare, de Numinibus suis: scitote, Deos illos veliros, riis, quique providentia sua Coe um circa nos ex-
cha, quam nemo scut tu. Abundat D , nitist mendum Librariorum. s. Pariter J nni a beebbath, in una. Hoc est, pariter ac simul. Subauditur zz ro phabam , quali esset nnκ IBI Dphabam cthara , una vice, aut simile quiddam. Sic lumitur , μιῶσ. Luc. XIV, I s. Lignumque eruditionem inanem &c. J 'diumn o a'an musar habatim heis hou , cruditio inanitatum lignum illud; hoc est , d Theologia lDeorum ligneorum nihil potest hauriri, quod sit ullius pretii. Ejusmodi erat Theologia Phoenicia , cujus stagmenta nonnulla habet Eusebius Praeparationis Evangel. Lib. I. Nec 1anior fuit Chaldaeorum Theologia , Cuius, collegit Thomas Stoleius, in Philolophia Orientalium , quam Latind olim verti
kab, argentum conflatum . . LXX. Init. ἀργή. lTheodotion: -γύριον ελατον. Lati- lnus: argentum involutum. Significari omnino videtur argentum in laminas, aut naallas Conia satum & malleo lusum, ac ductum. Vide
Sunt qui velint eumdem signari locum ac voce Ophir, alii alium; sed locum csse liquet , ex praefixa praepositione , ubi vcro fuerit in- certum. idem nomen , Dan. X, s. ait Grotius. M insula in India , memorata Stephano, ex Alexandro Pobbisore. Creditur eadem esse, quam in marι Rubro Topa Zoii Plinius adpellat , uvis gemma Topagio nomen , quae D phaz Jobo. In eam insulam cuncta ex India perferebantur , atque inde diftribuebantur, inter remotiores Gentes. Ideo aurum Ophir bis explicat Chaldaeus. Nescio ubi exstet locus ille Mettani , certe invenire non potui; nec Insula TopaZus huc quidquam facere videtur. Probabilius Sam. Bochartus. Phalegi Lib II. c. 27. locum in intula Taprobana qiiaerit . ubi situs Phasis, quae ad no-mcn Hebraicum adludunt. Apud Jobum XXVIII, I . &Cant. V, II. δῶ genus auri dicitur, an a loco unde putebatur, an aliunde nescio. Sed sine dubio praestans aurum sic
, entur. j opus artiseis O manus confatorix ;hoc cst, quod opera artificis de manu consatori; indiget . ut inde sat statua: Ioacinuisuque θ' purpurea J Ida Ra Manthreὐeleth veargaman, hyacinthus & purpura.
Vide de utroque Sam. Bocharai Hicrog. P. 2. Lib. V. C. II. Eorum indumenta J Pallia, nempe, & Γunicae , quae statuis imponebantur , nec tamen obstabant, quominus statua aureis, vel argenteis laminis tecta cerneretur. Ornabant enim statuas, instar hominum, parebatque caput, crura item & brachia, ut pretiola metalla cerni possent. Peritorum artiseum J Sapientium, quo nOmine intelliguntur peritissimi talium artifi
Io. 'hos Deus verus est 3 nnκ 'Mκ ππpho h Hobim emere. Deus Creator veritas ;hoc est, verus Deus , & foris legendum nure 'MR Hehe emeth, Deus veritatis; hoc est, verus, pro sollemni loquendi genere Hebraeo
Rex mundi J by fu melech holam , quod
verti etiam queat Rex aeternitatis ; hoc est ,
II. Sic dicetis iis &c. Hic versus est Chaldaica Lingua scriptus ; unde collegit Ion than haec verba 1 Jeremia ad eos ex Judaeis , qui jam tum in Chaldaea erant, milla fuisse
ut eos commonefaceret, ne Chaldaeorum Deos colerent. Sic enim hunc versum exprimit.
Hoc est exemplar Epigolae , quam misit Ieremias Propheta, ad reliquos ρ ores transmigrationis, qui erant in Bablonia r se enim dixerint vobis populi, inter quos vos habitatis r odomus liraei is, colite idola, A rejpondebitis ct se dicetis eis: Idola, quae vos colitis, idola lunt , quorum nullus cst ulus. E coelo nequeunt deducere pluviam , i que e terra producere fructus. Ipsa & cultores eorum peribunt d terra, atque absumentur e locis ,
quae sunt sub coelo hoc. Haec Ionathan, sed parum credibile est talia a Jeremia scripta ad Judaeos exsulcs, quos quidem ali nos Deos, etiam imperantis populi colere nefas erat; sed nihil necesse fuit iis palam conviciari , quod sine praesentissinio periculo fieri non potenat. Ideo Judaei postremorum temporum finxerunt ctiam Logena, quasi a Mo:e latam, qua vcnabantur Judaei Diis aliorum populorum maledicere. Vide BDphum Ant. Jud. Lib. IV. o. a. & Ran. Selinum. De Jure N. ik G. Lib. II. C. 13. Crediderim hunc versum Chaldaice scriptum, ut qui melius Chaldaice notant, quam Hebraice, dc in Chaldaea versabantur . rum altius memoriae infigerent, non ut ha: daeis talia in os oggererciit; quod periculi tum Juilaeis inutile Chaldaeis suillet.
60쪽
pientia, quique providentia coelum extendit: cum vocem mittit, sonitas aquarum In coelo oritur, Euchit eX ultima terra vapores, fulgura cum pluvia creat, atque e thesauris suis ventum emittit. ε'. Omnis homo stultior fit Ha icientia : pudore adficitur omnis conflator, propter sculptilia; nam conflata qussina fallacia sunt, neque spiritus
tendit. I 3. Is terram creavit potentia sua , Ο hem sua sapientia paravit; dc cum tonuit in coelo, aquae copiam in terras demittit, Ventumque simul, veluti e thetauris, quo vult stare patitur.
ii etiam possit frmavit. LXX. ἀιορθωσας. Latinus : praeparat. Providentia Iud J imianabithhounatho. LXX. ἐν τη-V ulgatus: in prudentia ριί. Αptius providentiam Dei dixeris , quam prudentiam ; quamvis enim posterior vox, ubi sermo est de hominibus, adhibeatur, de Deo tamen agendo. providentiam, πρή-rara rectius dicas. 13. Cum vocem mittit J mn bim uia ibittho , ad vocem dare eius. Inaelligitur tonitru . Gnitus aquarum &c. J I requentissimh enim Ventus pluvius tonitrua comitatur, aut sequitur. LXX. duas priores V es Omiserunt. nisi librariorum culpa in eorum Codicibus exciderint. Latinus: Ad vocem Dam dat multitudinem aquarum. Sed violatur analogia grammatica , c; ubmodi versione. Vertenda haec sunt ,
nasi hic esset vocum ordo dip Uini, Iethisbo HI.raeterea Pdri hamon hic potius Ionitum vertas, quam mun/ιudinem, quae lignificatio obtinet', ubi sermo est de hominibus. Radix ridri propriδ est Mepitum . aut sonitum emisit. Meiat ex ultima terra vapores j Ω'κπa n, ' 'κ rissu vallualeb schum vultisa arres , fecit acii ccndere vapores, aut meteora ao extremItale terrae. m MPI nychiim proprid dicuntur quae adtolluntur, quod vaporibus po- tillimum convenit. Vide insta Ll, 16. &Prov. XXV, I . Fulgura tam pluvia ereat J rizν ' diu, murabra im Iammathar Mychah. , ante 'no perinde est . ac mi, eum. Vide particulae signis. IX. apud Christ. Nolium.
E Therauris suis J Possunt intellis loca ,
per quae vaporcs sparsi sunt, quibus in certam coeli partem emissis creantur venti. Vide
Iob. XXXVIII, 22. Ρι CXXXV, 7. I . Omnis homo stultior si Da selenita Jnam rara ba VII bibhar chol adam mira ara, stultus fit omnis homo a sua scientia. Non videntur hari elle universε de humana quavis scientia intelligenda j sed de peritia statuariorum, qui Deos fluith fabricabant, & stultius colebant. Certh eo tantum spectant sequentia , & vera scientia homines fiunt sapientiores, quippe quae est reste Rationis fructus, Cum timore Dei conjuncti. Pudore adscitur J π 'diri bilisu. Volunt esse quasi 1 forma ua', ut sit conjugatio Hiphil, sed hic conjugationem palIivam pollulant sequentia verba. Itaque mallem legi in Ilophal lomba b. Sic LXX. - , , & V algatus: confusis es, nec aliter locus verti potest. Verborenus est: factus es pudeseri. Nempe, Conflator, qui statuam a se conflatam, aut faber, qui fabricatam a se adorabat, nihil nisi pudorem referre ex eal Oterat, cum Culta auxilium cultori nullum erret ι quo spectant 1equentia verba: nam
q. Omnes homines imaginum cultores, qui se doctos putant, mani opinione scientiae , tiunt stultiores & pudore sustunduntur , cum statuis
eonflata signa fallacia sunt. Fallacia sunt J 'per Icheler, mendacium phoc est non aliter fallitur, qui a statua auxilium exspectat, quam qui ab homine mendace. Exlpectabant quidcin Ethnici auxilium a Deo, quem statuae adelle putabant; sed cum nullus adesset, merito deceptos eos a statuis,ait Propheta , cum ad eas Deos commenticios Colerent.
Eis J In iis, ma bam, quia quaevis statuae
intelliguntur, non una; nam antecedentia nomina, singularis numeri licti, multitudine'ssi complectuntur.' Neque biritus eis ins J Putabant homines superstitiosi Numina , inconspicua ratione ,
statuis sibi coniecratis adesse; quod negat Propheta. Credi durim ex hiice , aut similibus Judaeorum & pollea etiam Christianorum exprobrationibus, ortas esse Sacrisiculorum fraudes, quibus plebeculae, in Syria , dc in AEgypto, persuadebant statuas Deorum moveri, oc oracula edere, Deosque proinde iis adsuisse. Scriptor de Dea Syria , inter opera L riani , de Templo Hierapolitano: ἔνι δῖ - ἔρ
In eo autem Iunt di pretios opera, ct antiqui donaria, O multa mirabilia, O divinae suiu Diique iis praesentes. Apud eos enim statua
pe auditus es in templo, tamfanum esset cla Ium. Quae omnia crant fraudes humanae ad vulgus credulum dc superstitiosum decipiendum idoneae. Sic & das in vocibus διαγνύ-
Heraiscus, ipse natura instinsta , animata Oinanimata smulacra dignoscere poterat. ΓΠ-- primὰm enim ea conspexisset, cor ejus quasi vulnerabatur se ipse extra se raptus, corpore in animo esultabat, quasi numine quodam ad tus esset. Luod si ea ratione non commoveretur, inanimatum erat smulacrum iliud, ae divina adflatili expers. Sic cognovit arcanum illud simulacrum A ternitatis a Deo in fum , quod Alexandrini colebant, cum esset M Osiris, O Adonis, Iik4 quadam Deorum mi M. Animata, nempe, a Diis illa limulacra sudabant, ut aiebant superstitiosi , movebantur atque Oracula