장음표시 사용
161쪽
orus,' ait, absque tabus non est; siquidem quod mutatur', aut subitantiae, aut qualitatis, aut quantitatis, aut loci marationem pacitur. v num quodque autem eorum in quibus motuς ii ubitalia sui licet, qualitas, quantita , aut locus, rebus quaelim nuptamur citraria
inuit, nam in substantia aliud est forma, aliud priuatio, te in qualitate aliud album,'pliud pigrum, di in quanti tale alii id .perfectuml, is aliud imperiectum, & in lation Ciliud quidpm sirpra, aliud intra, vel aliud quidem
M 4cue, aliud graue. Quare quot entisiunt speties , totidem motus lunt, atque Immis, Iation . Qim autem in unoquoque generealiud quidem actu, aliud potestaledixeis rimus. eius quod potes te est, qua tenus tale est, actus motus est, ut rci quae alterariis potest alteratio, eius quae augeri, di imminui incrementum, imminutioque, in Squae, gen crari, Sinterire, generatio ,&interitus, eius quae turri latio.Tum i tum indinditaruin quoddam essem de declaran , quod cum entis genera omnia trictis cum&poactar m diuidan tur, motus neque in aAu neque in potest ire collocari potuit, nam .neque id quod quantum esse potest, neq; id quod actu quantum est, necuisario mo uetur; Motus, inquit, actus quidam elle videtur, sed imperiectus cst: caula autem quod id quod potet teste, cuius actus motus eii, imperiectum est; atq; hanc Ob cati V sam quid sit dissicile est sumeret ne I se est enim aut in priuarione ipsum reponere, V aut in potestate, aut in eo quod planὶ est actus; in quorum nullo reponi potia vide' ' -tur. Is igitur qui dictus est modus rellat, nempe actum quidcin aliquem esie, sed ta'
'' dem, qualem diximui ; qui talia quidem perspicitur, sed tamen qui esse possit. Tiam, ut clarius, & proximius etiam ut Peripateticorum optimi explicant quid sit motus' declararet, & quae dita ni tionibus iam traditis ob ijci potera n t magis declinaret. MO- ' uetur vero, inquit,&mouens Omne quod moueri potest, & cuius vacuitam a motu V quies est, nam i ta id agere', quaten illest tale, ad demum mouere est,hoc vero tactu faV cit, quare simul & pati tur. Quamobrem motus actus est rei, quae vim habet, raria V ueatur, quatenus eam vim habet; hoc autem res tactu efficitur, quae ino uendi vim haV hce; ex quo fit ut etiam patiatur. Motum omnino Omnem, de ipsum etiam qui ad l 'cum iit, in cnte, quod potestate quid sid, di ab ente fieri, quod actu id lit Rciitoteli Placet. Itaque motus quies; t fiat; vel duplici opus eludente,&quorum alterum id ratestate sit, quod actu est alterum, vel siquidem uno; at cui duplex talit naturai de duplici coinpolitum sit parte I & quarum altera id potestate si . quod actu est altera; ει illius in hane immutationem, de veluti transitum motum elle . Generationem, M. terationemque ,& motum ad locum imperfectum quidem ,&actum omnino, prinindeque quae secundum substantiam qualitateinue, dc quae loci immutatione pati ut tur', impet iccte quidem, at agere Aristoteli videri potuisse summopere mirari licet. Siquidem quae propria natura, proprijsque viribus spoliantur ἔ & alic na natura,aliciniique donamur viribus ; in aliaq; aguntur entia; vesti in ignobilissimis in nobilissi matransitus fiat; quino quae eadem remanent, at iuxta quampiam qualitatem im murantur, quae Aristoteli loci mutationem patiuntur, quam longissime ea abii int, ullum Gaetuna edere videri queant; quae nimirum nianifeste, si non ut illa penitus corrumpuntur, at iuxta quampiam conditionem inimii tantur ; itaq;&patiuntur.At liceat Aristoteli manifestis finia ita, pessimamq; entium pastionem impericctum quide, ar actura ponere. Nos illim motus ad locum imperiectus actus poni pollit . denu ipsi Cadcin, Fae generationi, alterationio conueniuratio, proindeq; eadem cutibus.
162쪽
quae fccundum substantiam, qualitatesque immitantur &ijsetiasti qile latam irrutant . patiendi, operandiq; aptitudines, facultates la inlim, &quae illis. ducat iniim tantur, his itidem dum mouentur bona eueniant, malaue intueamur, Si quidem, utcntium, que sub eadem continentur ratione praestantiore i robustioresq; aliis, alijs vero deteriores, lansuidiorcsque, at omnibus certξ aptitudines eaedem, eaedemq; ini sin t faculi tes, de codem prorsus modo, ab i;3demq; insuper patiantur,afaciaπzurq;, radi operentur, perlicianturq, , & corrumpantur oportet: ipla mina ratio, quae peti recta est, quae entibus insunt, his ea indit omnia. Itaque, quod dictum est . num recte Aristoteles quae secundum substantiam, quali taleiq; immutantur I Jc quae loci in ut tionem patiuntur, sub cadem collocata sint ratione, inquirentibu , num dii illa immutantur, &haec mouentur, bono, voluptateq; , vel malo, molestiaq; utraque - ciantur, an consseruentur, oblectentur il altera, altera vero corru pantur, torquea re tuique, inquirendum . Nam, si eadem vitisque eueniant, recte eadem utrisque assia
gnata sit ratio; at si contraria, perperam pro sys. Quoniam igitur quae substantiae, de quae qualitatis mutationem patiuntur, peniciis illa, R h quapiam ex parte corrum repuntur omnia, summoq. rificiuntur dolore; quae contra a se ipsis mouentur , maxime in propria conseruantur natura, summopere oblectantur I patet rationem, quae ingen crationi, & alterationi congruit, motui ad locum congruere non posse: & ideo inanes esse rationes omnes; quae diiunitionem eandem, & huic,& illis coueniresii' ponunt. Inanis itidem ea est; quae inde ab alio, & immoto eo moueri omnia ponit; quod impossibile sit motu eodem deserre, deserriq; nullo enim eam sensu, sed conrum uni tantum nomine firmat Aristqtelesta quo de quae abaliena ui,& quae vcl ipsius te stimonio a se ipsis,&a propria mouentur natura, movcri dicuntur. Quod igitur nomen si utrisq; dematur, & proprium viris quo indatur, ii Icilicet ignem ad superiora tendentcm, non moueri, ted ascendere, & animalia progredi, & quae ab ab alio si
runtur, impclluntur ueserri, vectariq; dicamus; statim corruat, nullaq. sit prorsus. Non quae o rationes utium, ideinq; sortiis sunt nomen, iisdem eae a naturis edui tur, sed quae idem operantibus bonum, malvinue inierunt. Itaq; quod quae abalie Da mouentur ut, corrumpi tande omnia, quae vero a se ipsis conseruari videntur, heca se ipsis, & a propria natura ,& proprium hisinoriim,illa con tra ab aliena moueri vi, &a se ipsis immobilia, proindeq. & motum a lienum esse, odiosuriiq. statuenduin est. Ratio itidem . qua immotum oportere esse quod mouet, astruit, vana prorsus est. qugnon rebus vllis, sed a vocum ambiguitate pendet ;&quod quaeritur sumit.Id vero ut
patefiat, quod ab aliena gestatur, impelli tu rue vi, non moueri amplius, sed gestari, impelliue, quomodo dici debet, dicatur. Esto igitur quod gestatur, impelli tu rue t tum, di id itidem, quod gestat, impellitue & gestatur, impelliturve; & colligere hinc
liceat, id etiam oportere esse, quod gestat tantum; at nequaqua immotum id tamen, sed vel longe maximum, & quod mouentium , quorum qu unq. vires exuperet, vel l5ge velocissimum ,&quod reliquoru omnium motus, atq. ictus effugere queat. Quia, ut dictum est, quod qua ritur sumit. Quoniam enim mouere ,& moueri in ijs ctiam quae natura, & a se ipsis mouentur, diuersa ponit ; diuersum in ijs mouens a moto ponit, quod qtiaritur ni mimum, neq. enim aliud hic inquiritur, nisi, num quae a se ipsis moucri vidciatur, tota se ipsa moueant tota, an eorum pars quaepiam moucat tatum, reliquae moueantur. Non solae scilicet voces, si rerum naturam inspicere propositum cst, audi edae sunt, quarum ambiguitas, inopiaq; in multos nos errores ini cit, sed multo prius, multoq. amplius res ipsae, ipsarum q. actiones, operationesque;&tales singulae illae ponendae, quales hi illas esse declarant. Illarum alias per se mobiles, immobiles alias, ct has ab ij iis gestari interdum, impelliue, illarum contra motum ab his cohiberi interdum, retineriq. statuendum, quae nimiiu passim fieri videmus ; im. motum quod est alia impellere, aut se te mouendi sacultatcin alijs indere a ciliciens
163쪽
omnino motus caula, quae hic inquiritur, minime esse viro uam , quod scilicet nun quam cospectum est, nec fieri poste imaginari licet. Udictum hoc inquit Aristoteles in animalibus apertissimE. At mihi qui clam nihil aeque obscurum : nec modo si ex an ma, corporeque, ut E sorma, & m teria compositum lit animal; quae ubi lii nul coeut: ita unum fiunt, vives Peripateticorum assentiu nihil magis sit vitum. Et propterea in ex ipsis composito ne punistum quidem inuenire liceat, quod alterum lit tantaen,aut non utrunq; simul. Vt operatio nulla piarsia solius Hrmae, qixe nimirum nusquam sola per se sit, sed compositi sint omnes. Sed nihilominus, Ii anima corpori insit, ut nauta naui, quemadmodum inesse placere hie Aristoteli idetur, δc placeat necesse est separatum. disti m tumq; moueos amoto oportere esse decernenti; quid enim humana quidem ratione minus comprehensibile est, quam graue sui natura, atque immobile corpus , ab incorporea, immotaq. anima ad iot, tantosq. agi motus ξ ta ce te, ut alibi uberius habebitur, singula Aristotest L hoc astruentis dicta difficultates ei
cipuan P, quas euadere, atq. explicare numquam valeat.Tum,ut exuperet eas Oinnes,coq; modo corpus ab anima moueatur; nihil usquam ipse commota, quod Aristotesimo ueri vitum est. Quoniam non propterea ab ea mouetur , quod ipsa illud impellμ,
vel quod sese mouendi facultatem illi indat .llam, sed quod indiuiduu quid ipsa sentiente, cogitanteue, calor molestum quid contra frigus in corpore fit , dc atallo in existens spiritus in amplius expanditur, nerui m extenduntur, ab hoc iitraspiritus in seipsum constringitur, & nerui contrahunciar ; de corporis partes illius, de horum pansionem , contractionemq. sectantur; corpus uniuersum Aristo i commouetur; si quidem partibus per vices expansis, contracti'. motus Aristotest fit. Itaq; manifeste non ab anima, ipsius' natura, sed a spiritus , nuruorum q. expansiane, co a tractioneque, quin a calore, frigoreque, de nequaquam ab an unae substantia, sed a resecto, quam ut in superioribus dictum est commentalijs nusquam cκplicat Arillo reses,&quain longissimhabest explicare vi queat. Nequaquam, quale iuxta eius positiones esse animal oporteat, emouente, mutaq; parte compositum, S ab illa haec moueri videri potest. Ut si ab anima corpus moueri Peripatetici velint., quod illa an secta calor, frigusq; in corpore fit ; a quibus parte; extenduntur, contrahun ivrq. ex accidente omnino quoda, & valde m remoto ,& modo, quo simplicia corpora in ueri Aristoteli placere non potest, corpus ab anima moueri taleantur. necesse G.P terra, ut recte modus Aristoteli positus fit, quo ab immota anima corpus in catus ruoniam eo simplicia corpora moueri non pollunt, quae scilicet non animal u ritui uersis constant E partibus, ct quarum singulae diuerso assidue immutantur modo, maioresque,&minores liunt; sed penitus sibi ipsis similia, diutium, idemq. uniuer sa, de stupida Aristotesi sunt: proindeq. nullo a sensu, nullaq. a cogitationea: fici,im mutarit pos runt Iutiq. alius estingendus crat modus, quo immobiles ipsorum ρομtes neque enim si sese mouendi tacultate donatae Aristoteli essent, ab alio mouendi essent ab una, Gq. immota moueantur,&apertissime,sdςmoni trandus No siquudem adeo obscura , adeoq. sen sui repugnans res , & equa D suu esse, eius i. condiotiones omnes hominibus manifestandas esse Aristoteli propositum erat, rationibus Iogicis,& inanibus, ut visum est, quin rationibus nullis duclaranda, sed sensui exponenda erat; partem nimirum quampiam ijs in elle Ostendendu ab alijs bene diuersam, beneque distinctam ;& cui vel nullum edenti motum reliquas commouendi facultas attribui posset indicandum Nec vero, quin summa illum inquisierit Aristotcles dili, gentia,&propterea non positum, quod nullum usquam inuenire,estinger . potve rit, ambigendum est quicquam. At unde digicis sumus, redeamus; & num , quod Aristoteli. si iisq; omnibus placet . propterea eadem quae generationi,alterarionique, motui iridem ad locum ratio congruat; quod ex tra proprium locu in po: ita, imper secia dum, nouactu, lea potestate sunt corpora; de perseeta, actue. vluant ulpro
164쪽
pria deserenda sent loca. Quare quod si non a motus natura, & quod moue'tur , atucluti ex accidentc quodam immutantur, perficiunturque,&actu fiunt, &propto rea omnino a motu persecta, actuque fiunt, quod ad propriam ab eo seruntur petasectionem , actum imperfectum, & talem, qualis generatio, alteratioque visa est esset
motum, ponere liceat, in tucamur.
NINVS ETIAM EANDEM, QUAE GENERATIONI, ALTER,
tioniq; motui ad locum congruere rationem ; quod corpora singula
ad sua loca, in quibus ex imperfectis perfecta fiunt, ab illo stratur. Cap. XXII Loc vis inane spatium,&veluti non ens,&nulla prorsus agendi facultate donatum esse,atq. enti nulli persectionem indere, demereue posse, de nihil prorsus a se ipsis locos di Verre, sed unum, eundemq; esse omnes, satis est superius declaratum. Itaq. id modo declaranduest ; cu r adeo promptE ignis, igneaeq. res ad superum locum efferum. tur terra contra, & paulo corpoletiores res ad instrum deseruntur; si neuter nullum ipsis bonum praebet, malumve; &si id etiam satis ibi expositum videri possi t. Non ignis, nec ens aliud ullum propterea locum mutat; quia is,c quo ro. cedit, non aequhipsius naturae , atq; is,in quem sertur, proximus sit, cognatusque;
sed quod a contiguis in illo entibus molestia quapiam, & quae vitanda sit, assiciatpr. vel qui ab entibus in hoc contentis, vel nihil dum ab ijs conlaetum foueri se sentiat;
ει serrum illud, hoc eammae, vapore'. declarant. Propterea enim ad superpositum magnetem, tan ta q. cfiertur serrum velocitate, quod huius calor ab illius calore summopere seueri se sentiens, proximiusq. ab eo amplius foueri appetens id,quod ma pno quopiam accensus appetitu animalium etiam spiritus facere videtur colligit sese, adeoque proprias intendit vires; ut onus,cui a nullo stimulatus appetitu succum bit, promptissune ad magnetem efferat; & ne eius priuetur contactu in sublimi sub stinet. Et sammae, vapore'. Omnes idcirco sursum efferuntur, & non infero circum. uoluim tur in loco, quod ab eius crassivi e comprimi se sentiunt; nam compressionem quamuis re nuibus entibus molestissimam esse, & istalem sitis est alibi dictum.Terra. que, pauloque corpolentiora quae sunt entia quavis propterea deorsum delabuntur omnia, quod in existens calor molis copiae, oneriq; impar detrahi se sinit; nam desta sum omnem materiae tribuendum esse satis est, ut existimo, in superioribus declara, tum commentarijs. Tum , si ut Aristotcli placet corpora singula proprium sortita sint locum, &ob hanc caussam singula moueantur, ut in eo fiant, conquiescantq. .& propriam in eo adipiscant ui perscctionem i stultum sit, coelum, quod sempite no commotum motu, nunquam ad proprium, ad quem tendit perueniat locum.
Adlixe si illud fiat, & ad proprium delata entia locu , de proprium bonum, propriaq;
consequantur persectionem, infelix Aristoteli sit coelum; cui perpetuo imperfectus edendus est actus, & frustra prorsus, ii umquam cuius gratia eum edit sibi comparans honum . Praeterea, ut in ijsdem expositum est libris, continentium corporum su per ficies locus Aristoteli visus cum sit, de coelum penitus ab igne diuersum , de aer altera sui natura igni contrarius positus cum sit; quam vel igni Coelum, vel aeri ignis largiri queat persectionem, intelligi minime potest: nec unquam,reor, Aristotcles ostendat.
Itaque, quoniam quae a se ipsis mouentur entia, nec a motus, nec ab locorum nati ra, ad quae a moviseruntur nihil prorsus immutari apparent unqua; pacto nullo e dem quς generationi, alterationi q. motui etiam ad locum ratio congruit.Proinde bmotum, veluti illas actum imperfectum , & passionem esse, & quae a se ipsis mouetur,
ab io moueri perperam Aristoteli positum esca & quae a se ipsis mouentar sola a se
165쪽
r, sis totis moueri, liquido undique patet. Proptereaq; nihil Aristoteles , Aphroditusq; audiendi essent, substantiarum, a quibus coelum mouetur, naturam, modumque, quo ab ijs mouetur,inquirentes, declarantesque: at quod illarum unam D a v MOpti Maα faciunt; & e coeli motu D a x ipsius conditiones colligunt ; rem scilicet inquirunt , declarant longh aliarum omnium obscurissimam, longeque nobilissimam, audiantur; rationesque, quibus rem tantam explicant, inspiciantur omnes.
COELVM ANIMALIUM RITU EX ANIMA, CORPOR EQUUT
e distinctis rebus co nitare; & ob alicuius appetitum moueri Peripateticis Videtur . de perperam utrumque. Cap. XXIII L γI, inquiunt, coeli motus continuus est, & aeternus; coelli ipsum ster num sit Oportet,& animatum insuper, aeternum existens, optimumque, & motu delatum longe pistata tissimo. Et id itaque sit, necesse est, cuius desiderio moueatur coelum. Nam quae per animam mouentur, ob impulsum omnia, & ob alicuius appetitum mouentur. Et non aeternum modo oportet esse huiusmodi mouens, summeq; simplex, atque actu aeterni, continentisq; motus causam, sed immotum etiam iuxta rationem in physicis positam, de superius a nobis examinatam: quod eo existere, quod mouetur, & mouet, quale inerrans videtur coelum, quod suppositu vagum,erransq; secum rapit, commovetque, & eo quod mouetur quale errans apparet, vagumque id etiam esse oporteat, quod movet tantum, & non moueatur: altero enim e componentibur quid se existente, & alterum per se existere oportet. Inde itaq; n5 sui ipsius gratia, propriamq; operandi operationem, sed ob impulsum .&ob alicuius appetitum inoaeri coelum Peripatetici ratiocinantur; quod animatum cum sit, animalium rituanoueri oporteat , ob alicuius videlicet desiderium, aut etiam odium, ob impubsum om nino atq; appetitum; animatu porro esse cx citis substantiae, atque operationis praestantia; siquidem quae animata sunt inanimis nobiliora, &prpstantiores ope rationes operari videntur. Num igitur coelum exanima, corporeque, utc distineus, separatisque rebus, veluti animalia constet, & num preterea, qualecumq; existato, terni aliculus appetitum moueatur, consideranduin. Animalia, vel quae te nobilis sima sunt,entibus, quae apud nos sunt, omnibus nobiliora esse; recte id quidu: Qui PQ quae operationes operantur longe, quam alia, praestantiores, vivere nimirum seri tire, mouerique. Et si exanima ea constend, corporcque, vid forma, & materia, proindeq; unum, atque idem sint,& operationes animalis totius , non solius sint animae, haut perperam animatum videatur coelum,forma videtaei, naturaq; praeditum, ani-1mae substantiae nihil dissimili, vivere& ipsum, moueriq; cori spectum. At quoniam ,ianimalia ex anima , corporeque, ut e di itinctis, separatisq; rebus Aristoteli hic, iliis ii ponuntur ια motu labanima la fieri, ciusq; unius proprius esse: summe similare visum coelum; de nunquam cessante desatum incitu, nequaquam animatum pone dum illis fuit , sed substutiae eiusdem esse uniuersum, cuius ipsa est animalium anima. Iausa nobis iapEdictum est enti uni, nisi contratias ci indas naturas, motus, motusq; centio, atque immobilitas assignari minime potest; sed quod mobile est, perpetuo moueatur necesse est. Non perpetuo igitur moueri animalia iis, non tota mobilia, sed e duplici substantia composita esse existimandum est, e mobili athera, & ex alterarim mobili , quae propterea moueatur, quod ab in existente alia deferatur. Id autemi mn perpetvi, nec diu fieri posse, quod quae mobilis est, immobilis onere oppressa, defatigataqi ulterius eam vectare minime possit, & ns quam tamen, ut dictilin est,im mobilis facta ipsa,vt arteriarum, thoracisq; perennis motus manifestat.Qu'niam igitur nunctuam 1 motucessat, vel defatigatur coelum, non E duplici & ipsi uti subitatio.
166쪽
ex immobili altera, veluti animalia coimposiluin esse existimare 'conuertito qua l; a mobili vectetur, inquam odus calu strauet , dae inus motum vel filiat, v et varici saltem ipt cmum ; led uniuersiurn ipsum mobile, i spiritus subsitantiae suam similis: num. Sub praeterea na via, vituli an in inlium corporat, immobilas sit GPlum i modum, quoi Sarata, immotaque sui stantia,&obipuus appetitum imoueatur,eifinge Aristiae es nequsrat pronas. n qno animalimn corpora obliuiuitu si animae appetitum. moueri declarat, pinei quam quod ut sito amplius declarabitur loco lon e est ab
ant in cxternarii rurum appetitum 'disii I calor, irigusque in eorum corporibus
excitari, & ab iss simul agentibus herui extendi, contrahique., &spiritus amplificari, & in angustius cogi, & ab ijs ita auctis , imminutisque corpus impelli, retrahique, proindςque mouso Aristoteli possit: non certe&ςalum huiusmod substantiae . appetitum moueri placere ei potςst. Summe enim simplex, penitusque inalterabilee um cum sit, quos aedit motus, nequaquam inextitentis substantiae appetitui, par-odnaque alierationi, quae illum consequitur, sed propriae ipsius naturae nec itaribestribuendi sunt omnes. Qualecunque tamen sit c*lum, minime animantium ritu ob illius appxtitum, odiumque moueri existimandum. Propterea enim animalia noperpet motus tantum edendi gratia, sed oberie mi cuiuspiam appetitura mouen-iur interdum i quod inter contraria genita clim luat entia ,& ilidue ab ijs o is dandur iasiidueque imminuantur , t qaque di illa eclinan Oi, repellendaque . di quibus reficiamur, comparanda, motuque utrumque peragendum cum sit, multos utique Ob appetitum motus edant oportet . Minim vero hoc accidit calis: quod i nullo ob Iaedi votest.& bonum omne in se ipso babet: cui, quod declinare velit, propinquum nihil, ni Essq; quod appetere queat , t situm est: quod igitur, s. ob appetitum moueatur , stultum sit,id perpetuo cum sectetur , quod ast qui nul*; quam videtur, dila horioso Peripateticis, molestoqinnotita si quidelia nonnaxurat . Propterea enim alia. ycaeli natura eis cient , finalemq; eius motus inquitum ςaus in ι quod morumon. propria caeli operario, nec a propria ipsius su aptia manare videtur, Non igitur ob me bonus. quod boni praecipuum est muniis, bona sila omisi, comni nicar cile nimirum: id enim proprium D s ibonum. Quoni/m i Iur esse omnibus ς' muni-Gre vult D x v t, & coeli motu id es undit. propterea mollieri 'sile cce um: ipsum autem libens moueri, quod D 11 ipsius voluntatem ritelligit ici sque boni laxis particeps, &ouoad libet fimile illi fieri appetat , nec unqua a m ominis re, quod ab am Momoueaturi nco naprchen sibili ,& cui in bonitatem uniueisam adipisci Ilum quatit possi Hye . hiscue similia sidixeaint: nulli vo credita, aut ignota, reor, diruerint. Q insertim rivisque est qui non summam D i i bonitate uin tutatur, lateaturque 'i
ila clipm qua ciliaque in torrae, coelique mediis costituuntur aduertit, non ea omnia
kxcelo eterra cductanteatur Θ Quis tandem senae mentis homo, qWaecunque vriit, D xx u facerescissem cetet Θ At D 1 i sapientiam , bonita temque in rcliquis optem- 'laria ς quiuis . illud etiam simul intueatur a poste quidem quaecunque vcliui .icere. M ; qui mund viri iurassem e nihilai condiderit: sed non eo ill*m pacto coniti initId poenita ad pris prias edendas operationes noua potςpug operandi ais ductim ranti: sed singulai DL o ipso propria natura, propriasque operandi pyrationes s lati e donata. iii Lia pr6priam si figula operari naturam ι ii unqua quidem a D t oi suminci non depoudentia ; me hqu a Condito i is opesion j idis nita, at aeque inrisula imis ruta leti tua nullum non a propria.etiam natu , dc una syi ipsius asei, Opinir itaque cra b tu aliorum eriam commodum , bo pq iue agueae. OP artae
167쪽
spectum. Ea scilicet in singulis suis operibus Conditoris nostri industria elucet, sapi
ii que; ut quod necessario factum est, consulto id, de melioris gratia factum, & partiusngularum operatio ad aliarum omnium ,& sinsularum etiam coseruationem speet, re videri possit.Proindeq; singula animalium viscera ,singulaeq; partes proprium opus conficientes,& proprias edentes actiones, non se ipsas modo teruant, oblectantque; sed reliquas. adiuuant,& seruant etiam omnes, seruare& ipse ab omnibus . nullis tamenon propriam edentibus operationem . Vt si quae in coeli, terraeq; sunt medio ab illius:
motu omnia constitui, seruariq; videantur; minime tamen eorum gratia coelum mo ,
ueri existimandum sit qui ivpotius pricipuum DL I opt. lax. sapientiae indilium id sit; lqui necessario,& sui ipsius gratia motum collum eo iplum deserri instituit modo,x t vel Ioniciarimum . longEq. Ut dictum est i listi Iulum, terrani tati, en longe min,
rem, longeq; debiliorem non exutat, &plinima ex ea educat, lora que pulcherrima; quorum gratia tamen nunquam inoueatur coelum, nisi necessarius, salutatisque,&longe etiam iucundissimus sit ipsi motus, & quo, ut propria oblectetur, serueturque operationei; ut alibi a .veritate coactus,'edoctusque ipse etiam assia mat Aristoteles l
sum, inquit, circulari mouetur motu; est enim ipsi bonum imo ueri, quam manere,'magis; quonianis rari magis , quam non operari. Aeterno autern corpori
conuenientissimus circularis motus, qui neque principium habet . neque finem. ste Hiane Non igitur alia inquirenda est motus cauisa, quae praeseret ita finis lial, tratione. Nee aliud itaque appetens, nec alteri simile fieri studens, nec ullius consuetudine irili quaerens, sed ob id mouetur coelum; quod operari praestat . propriam Operationem. quae, ut saepe dictum cst, salutaris est longeq; iucundi ginta, non alienam pquae Iabo. rem insert ; inolestiamque, & ad interitum deniq; agit. Et alibi, moueri coesu, inquit, quoniam proprium est ipsius opusmeq;hoctathm, sed in etiam propter motum. Sin
gula, inquit, quorum opus est, esse operis gratia.D x I autem actio immortalitas.Quare necesseest, Divino vitam existere sempiternam. Quoniam autem coelum tale diui naenim corpus propterea habet circulare corpus, quod natura circulo mouetur scin
peti Motus igitur Aristoteli coeli est opus,& propter motum insuper est coelum : a pro pria igitur substantia, nec ob aliud omnino mouetur coelum, sed propriae operationis operandi gratia , quae nullius externi opera, aut ope editur, & quae finis est operandienti omni, Tum alibi, Moueri, inquit, coelum, quoniam bonum appetit id. autem motu consequi , & propterea diuersos orbes diuersis moueri motibus r non enim eisdem omnes bonum consequi posse: pluribus itaque quosdam, quosdam vero paucioribus , nullis omnino terram ; quia scilicet bonum consequi non potest, exemplo demortui. Si propterea mouetur coelum, quia bonum appctit, proprium nimirum; neque enim alienum appetat; & si motu illuci consequituri; motus propria est coeli operatio, qua, ut dictum est , singula proprium bonum consequuntur, summopereque oblectantur. Terram porro nihil moueri, quod demortui hominis ritu nullula ipsa motu consequi queat bonum, statuens Aristoteles, rerum omnium Conditorem Dauti quodammodo inertiae incusare, parum propriorum decretorum incinor, parum etiam diligens entium operationum, passionumq, spectator videri potest . Iners enim rerum coditor fuerit, si primorum corporum alteri proprium bonum non attribuerir, & id comparandi, seseq; conseruandi facultatem n6 indiderit. Et d lilicem ipse naturam, & alteram motus, immobilitatis alteram principium, & terram hi natura immobilem cum posuerit; nullamque prorsus coelo i: militudinem,cognationemve sortitam: quin ipsius conditiones omnes coeli condicionibus penitus con
uarias cum inlucretur, poterat utique intelligere; non propterea eam non moueri,
quod motu bonum consequi non pollet; sed quod a natura constituta sit, quae lin, ni obilitate gali det, di ab immobilitate scruatur, &aqua quod appetit bonum habet esse;& aiaotu , ab operatione nimirum, quae contraria est naturae corrumpatur.
168쪽
Et retia: te mcluetur calida fieri. oia intuito,proindeq; calorε motu fieri en unciati, neqii aqua longe iligi dissimumcns non ideo no moueri, quod demortui hominis ritu nullum i motu adipiscar ut bonum sed quod calorem is,contrariam. Linderct natura . ita at & corruperci ;&quod mansio propria est ipsius operatio; quae & malione summo pereo bicctatur, se tantur l. altercandu erati Iaculandus plane est, qui cum coetu natura circula es, aetcrnoq. motu,&propterea Iuta ritatuitus esset, quod motus propria est, naturat ii q: ipsius operatio, ct quod moria' propi coni equitur bona, velutinui ipsius . oblitus, singulis c uicibus orbibus proprias indit sabitatulas . &penitus eis minotaules, penitii Sq. ab eorum Ilatura tarta sis ; a quibus ad molpi j agantur. :. niihio risul, i I; iiii iiD i γ' is ivl' nota i i tu in Malui'
T veto Divu tua ipsum uni includens orbi,ciusq; via inscircu uoluendi modomu nus aliud nultu, nullam aliam ipsi attribuens Op ratione, non incusana et dus,sed detesi andus etia videtur; qμi riinai tu id stat saerum,quae a GPmo m,dici calore abeosacto sen antur; siquid uessicientem ac vesutio accidentu quod1 causam D vis ponit;&quatenus orbis ab co domo tus icti quos oes. &s olis sicum ra pit orbe, at impotentem prorius alio illas,quam quo num inculo effici di,&luti risturae viribus impartan, taru aeti Inem nec retardandi, n immutandi potente, proindeq; quae fiant,velit, nolit Da v s,ficri oportere ia. decernat oportet .decernitquς2Ad . . . haec relli humanarum isium Priauid c Itiam D. demit omnem. Res deniqu ponit . quas ς' ζ., nsi perpetuus modo halain cornium cons susique vrdicium eii, vanu eue cxissima.
re non licet, sed aialia cur tinnia, plantaeq; ,&japides cita ipsi reiiciat, exhorreo i,
Ecqua non sacre modo, ita prophanς etiam, de populorum orum historie, de huma ni etiam rationes fallar esie nraniicite seclaranta Nulla adeo tera; harbaraq; gens fuit Mn iana, quae D svMMundi gubcrnatorcm magnosceret; & que, litae natura fiunt, citis nutu immurari polle , dii minata esse in rei duin , dclidiuin actiones amo dirigi post se, eatuq. euciatus in D Di eil potici late,dena tutar operaroia, omniaq; hominum tacta Diti' blutate pendere,nri credera, in lucr Murc*: quasq; obses, et Drusi cplere ama re .Eu G Hncrarctur. Sacrae certe i cibic Dolui palatin molestum iactu,& nihil ab interpo restallina,neq; a nubibus obteGum,obi curarum,&mortuus viis relii tutos 1uisse,&'alia re
multa ijssimilia, aut paulis minora, quae naturae viribus impossibilia prorsus sint, Dei in nutu iacta suis te tiadimi, dc fieri aisidueapsis passin intuemur oculis. Hominum mulistos Dei iustu longe maxinus,longeq; dissicilli aras aggressiniuisieres;&Dei ipsus cosi
lio, atq; ope lacillimc eas conieci it c Omnex: Populoso 2 at cum certe amplius,quet
sibi ipsi elegerat Deus,dum ipsius preceptis paruit, supra inliquos omnes fioruisse, mox ad impietatem prolapsam in summas incidisse miserias. Prophanis etiam in historis logd plurima euenisse intueri licet summopere rerii nature repugnantia :&ρος non nisientis imperio euenire queant,quod loge natura proiian tius sit; quodq; naturs ordine, orcsq. , ut libet, immutare queat :& iutura ea bona, malaq; praenunciasse; ut quin Dei imperio cucuerint,ambigerc non liceat.Et pios holes perpetuo Deci caros,& magna tade pietatis prsmia a Deo tributa este cibus.linpios contra Deo inuisos, quo seriores. eo grauior impietatis poenaa dedisti: ocs: quod ni nitru humana Deo curs lunt,& vei b iis . quibu4 sese, modumq., quia colendus csset, non dum maniae arat, E le, ven ran purpo vis voluerit Di v sia Vilas ciet inquit Aristoteles )Dgvi , litui orat c intelli strati piat lat. n quaedam non intelligere Quin & perficetionem cxterius a rcbus Limet ei dearumnus, ii. tuae extra ipsumiunt liuelligat. Iucte sane, si quo Aristotcli Placci modo., humana alatu testigat , modoqi cod cni DLo etiam ipsi intelligendu si ira ii si c
169쪽
s.c propterea rerum formas,naturasq; intelligat humana a Ia, quod e. dis suscipit, eaeq; ipsa fit; & propterea eas suscipies, perlicitur, quod no actu Ce ipsa, sed aptitudo modo est ad formas suscipiendas .Quonia vero ut suo amplius declarabitur loco) quam longissime abest, ut quo Aristoteli placet modo intellectio fiat, de multo etia longius, ut, quo holas, eodem&Davs intelligat modoἰ adeo. n. diuersum ab ho te ensadeoq; homine pristantius, utiq; vel si easde intelligat res, longe diuerso, longeq; praestantiore modo intelligat opdrtet:& rerum olum normas, resq; omnino oes in mi inimes litate esse existimareta posset Aristoteles, eas ut intelligeret, ii equaqua veluti hominiabus, ipsi etia Dio e rebus hauriendε ee erant.Tu si nullus prorsus holum coetus, nullus reliquoru salium grex, nullu nostrorum entisi, cuius salus pistantiori cuipia enti comissa n5sit,diu seruari pol ; sed & illa, & h oia mutuo sese destruunt, corrupumq.; itaq; & aialia reliqua,& ipsi etiam holes vel si singuli reliquis supereminere onus summopere appetunt, &alijs subij et aeque ac sui ipsoru exhorrent corruptione: quod nisi
ab uno ola gubernentur,&vnu solum dirigat aetiones, Gmuni q. omnium prouideat fatuit; sese mutuo perdant oEs; qui corpora, E quibus mundus copositus est.& reliqua entia,Scipsa in primis aiatia, que veluti e mutua corruptione effecta sun , secum ipsis perpetuo decertent, seseq; mutuo ais due cum corrupant, perpetuo in seruentur, nisi ora a pristantissimo, potentissimoq; quopia ente gubernentur. in vel sineq; in mudi. aiatiumq; constructione, neq; in coeli motu, perpetuaq., de constanti reru gener elonis serie, Di v M cst e,&mlidi conditosi,gubernatoremq; intueri Aristoteli licuerit; incusandus tia, quod coeli circumuolutione, ignobilem nimirum operatione,&qua coeli nature tribui poteratδε no coelo modo ita sublunari u inultis, tributa Aristotelidi tribuenda oino erat,Deo opt. Max assignarit.Prestaba reor,ipsi ociosum est,quam coeli motore facere; & vel si id munus Dro attribuendu, & coelo Diva indedus visus foret; non uni certe modo orbi, & reliquoru singulis lingule indendς erant Arii totqli substantie & Dro coaetae Oes, eiusdemq; Dro nature, ademq; propemodum, qua Dεva, donati poten tia sed unus ipse in uniuerso locandus erat coelo; et usq; uniueritvni ipsi Aristoteli in primis deniadanda erat adi nistrati cui nimirum Principii multitudo mala videtur. Substatias ali in coelo ponere visum si foret; no certe qui Dro M. ue coquae essent,& que eande operarentur operatione, nihilq;,ut ea operaretur, Di Iope opus haberent,nec Dsi Dino arbitrio, sed singule iuxta propriuin operarenturing nium,ponude erant.Tale ctenim substanti que reliquos orbes mouet,Aristoteli pinsitς, ijsq; donati sunt viribus.Quin si uni prorsus orbi Dava indendus vi ius foret,aptius forte solis orbi inditus foret; cuius motui . cuiusq; vitibus sublunariu entium attributa Aristoteli est, &neces Iario tribuenda est generatio,consta uatioque.Nec xveromo licuisse id,&supremo orbi Da via indendu cile dixerit quis; quod huius motum vepraestantioris entis reliqui sectentur oes: neque. n. satis exploratu videtur, propterea duplici sole moueri motu,ab Oriente altero Occidente versus, altero vero ab Aquilone modo Meridie versus, inodo hinc illuc veluti retro terri, quod utensi Pprius: plius est, sed si prenii orbis, isq; , & sole, & reliquos orbes secu rapit; &sol interea in c6trartu,& quo di lium est modo, ab Aquilone modo Meridie versus, modo vero hinc illuc
veluti retrosertur; ut enim sit perius dictum est,quineri id queat,sui. c. Orbis, aut ens . aliud vilia,unum quod sit,idemq.,& non alio in ente, sed in seipso cotineatur,in con i. traria simul ferri queat, nulla intelligere licet ratione. At sol ab Oriente Occidentem versus proprio cli moueatur motu,& viginti quadriror horaium spatio de ipse cum circumuoluatur, si ipsus poli non perpetuo mundi polis aequid istet, non sperpetuo imi nobiles sin i, quales fieri iplbi u natura maxime auersatur, sed assidue modo ad aqv,
noctiale accedant, modo inde potu versus recedant, modum, quo uno cu moueatur motu,& ab Oilente perpetuo occidenti: versus altero itidem ab aquilone modo mer
die vorsus, modo a meridie ad aquilone seratur,ipsis intueare oculis.At vero quo niam P a non
170쪽
non propterea tantum alias a propria natura incorporeas substatias singulis orbibus indendas Peripatetici decerniit, quod yt moueantur ijs opus sit,sed ut seruentur etia,
xterniq; sin i, & aeterno, certoq; , &ordinato moueantur motu: neque enim corpo . reum , linitumque cum sit coelum, proprijs viribus aeterno seruari tempore, aetern que,&adeo ordinato moueri queat motu. Age&id etiam examinetur.
i PERPERAM ARISTOTELES AETERNUM UT SIT COELUM,
a tanoque, & regulari moueatur anotu, incorporeum, immutabileq;
or xv M, quod corporeum, finitumq; sit, aeternu eo,&aeterno, ceditoq; , & ordinato motu moueriino posse, Ari sto teli visum fuisse mirari sane licet. Quoniam. n. quae corrumpuntur entia a contrariosorrupi oia, & coelo ens nullum prorsus contrariu este, itaq; penitus incorruptibile, penitusq; inalterabile,& numqua aegrotare,senescere nun- qua Aristoteli videtur,& natura circulari moueri motu, di propriu ab eo consequi bonum ,&entia quaevis nihil a propria operatione oblini, corium piue, aut defatigari, quin summopere oblectari, maxnneq; in propria natura seruari,& vires etiam sumere, Aristoteles docet: superil uns coelo indit, a quo seruetur , dciquo aeternum, regularemq; agatur ad motum. En s.c quod ea donatu est dispositione. in qua inexistens natura iuxta proprium operari queat ingeniumn cui nihil ne opς retur,obstat,&a nulla contraria oppugnatur natura;conditionibus nimirum donata est , quibus superius coetu, quod terrae vires non attingunt,& inferior terra, ad quam solis vires no perueniunt, quan tu lauis constet e mole, aeternu id sit,perpetuoq; iuxta propria naturam, eademq; operetur ratione necesse esti nullius, ut seruetur, opero turq. , aut dirigatur, ope opus habens vita.Siquide quae corrumpuntur enti , vela co- tr ijs corrupuntur naturis,vel etiai propria,quae scilicet,quod in subiecto,cui inest, propriam operationem operari non potest, assidue id immutat, nec immutare cessat unqua,quoad ea donet disposition in qua iuxta proprisi operetur ingenium; ves citi quod ne operetur, ab alijs prohibetur entibus.Quoniam. D.propria operatione maxi ne ieruari,summopereq; oblectari videtur entiai utiq; ca operari prohibita, molestia magna,& malo etiam assici,maxime est rationi congruum.It q;, quod dictum est,perpera Aristotcles propter c estibus orbibus incorporeas substantias iudendas tale decernit, quod corporei ij cum sint,finitique, nec seruari a se ipsis, nec quo ordine,&qua mouentur mensura,moueri queant. Nunc quod resiquuin est, num, ut Aristotest placet, mundus ingenitus, aeternusq; sit,& recte id e motus aeternitate, e generationanimirum serie collectum ei sit, an, quod sacrae, d tui ne litterae testantur a D s o Opt. Maximo, proindeq; suo in tempore constructus sit, intueamur.
RATIONES, QUIBUS ARISTOTELES MUNDUM INGENITUM,
aeternum q. fuisse astruit. Cap. XXVII. R τVs, inquit, ne sit interdum motus,cum antea noesset, rursus ueita ne peribit, ut nihil moueatur, an nec ortus, nec periturus sit umquam,& hoc iinmortale, ac requietem non habens,rebus insit quali his omnibus,quae natura costant, , ita sit qued. i Θ Omnes sane, qui de natura aliquid dicunt,motu esse inquiunt; tum quia mundu faciunt tum quia omnis degeneratione, & tuteritu contoplatio eorum est ;que cile non potiunt, nisi sit motus. Sed quot quot infinitos esse mundos aiunt, &linis sorum alio 1 perire, alios fieri, ij sempiternum motum ci se statuunt; quod generati