장음표시 사용
221쪽
cum obtinet; utpote quae ab agente, arteranteque absit magis rvt modica in alter tio in illorum principio facta, nulla, aut perexigua in extremis fiat; & a qua nulla
extenso, impulsusque, nec contractio, attractioque fieri possit vita . Tum videtur I'ei ipateticis, omnibus spiritum moueri motibus , quibus extremae animallum partes mouentur ,& nerui ab co emanent , eique appenti commoueantur ab eo mini. me tamen , qui tanta motuum diuersiitas in extremis fiat, causam explicent unquam. Etenim quae altera lui parte mota mouentur, si quidem rigida sunt, contentaque, nihil unquam inflecti videntur: mollia aute quartunt, flectiq; apta, altera eo ru parte quouis commota, agitataque modo, vel quiescit altera, vel multo langui dius, neq; iisdem mouetur motibus, sed alijs, atq. alijs confusis omnino,ac temere, non ratione, mensuraq. vlla ; qua summa extremae partes moueri videntur. Vt pacis nullo, vel si quibus uis spiritus commoueatur motibus, dc nerui ab eo, ut a proprio principio agantur, & qualesvis ipsi existant, ijs ab eo flecti modis possint. Extrema praeterea animalium partes nihil vel principio, vel med ijs commotis, im per se commoueri apparent; ut necessario neruorum portionibus , a quibus singulae illae mouetur, mouens principium indendum sit. At age tamen Aristotele audiamus uno in corde id collocantem. FortE enim aliquid afferat, quod ibi modo locandum id elle it, tuat, & ibi modo residens motus, qui in reliquis fiunt partibus, aedere possit omnes.
MOTIVAM ANIMAE VIM v NO IN CORDE ARISTOTELI
collocari. Cap. XXVI. R i M v M, inquit, animal mouens, hoc est motivam animae vim In aliquo quidem principio esse, necesse est; minimeq. ijs in flexibus, qui alterius quidem initium, sed alterius finis videntur: cuiv. modi bracchiorum, crurumque flexus visi sunt; qui membris quidem iii-ltra Iet l serioribus motus principium praebere, at idem ipsi a supei torious ha' lia l f hfh Uiden iuri denuorum nullus prorsus totus immotus, Otu que
principium videri potest. Bracchio enim, dc membro quouis commoto, flexus, cui M i n niti, dc a quo motus principium habere videtur, pars quidem qui eicit, de pars mo-' uetur; quae scilicet in commoto est. Vt quod dictum est naturaeo, ut uno,&utis duobus vii videatur . Verum in eo principio primum mouens omnino locandumis est, quod nullius sit finis, sed principium omnium. Quoniam igitur&dextrae, Sum D nistrae animalis partes, de superiores, dc in seriores, & anteriores, de posterior es, &, harum quae contrariae inter se sunt, simul, & nequaquam quod dextrae, aut superi res quiescant, sinistrae, aut inferiores moueri videntur; sed se per in superiori vir, is que immotum principium, cui illae innitantur, inesti necesse est, aliud praeter hasis esse, quod non motum moueat illae enim motae mouent & cui illae innitantur ; id is que in medio illarum omnium esse; in eoque animam locari, aliud quidem a dicta D magnitudine existens, verum in ea collocatum, hoc est in corde , cui illa omnia eu D nire videntur. Et recta hoc, inquit, profecto accidit ratione : siquidem hoc itidem is sensitiuum esse asserimus. Iccirco loco, qui circa principium est, alterato, immut D toque, simul& continue partes, nerui scilicet, qui a corde enasci Aristoteli videma, tur, cum editenduntur, tum contrahuntur. Et una hac in parte cum resideat ani,
D ma, minimeque ijs, que alijs in partibus geruntur, inicissit, recth tamen fieri om- nia. Veluti enim in ciuitate recis instituta, ubi certus ordo semel est constitutus, is nihil singulis, que geruntur, adesse principem Oportet ; unoquoque, quod manda M tum est , quod qui id se pertinet, agente, de aliud post aliud consuetudine cffcituris sic in animalibus non quidem consuetudine, sed natura singuli partes suum obesit D munus; ut nihil opus sit unicuique animam interesse, sed ea certo in corporis prini
222쪽
cipio consistente, alia quidem vivere, quia sunt annexa; proprium autem opus cssi
ANIMAM E SEMINE EDUCTAM NON UNO IN CORDE, SED
in neruoso genere uniuerso inhabitare. Cap. XXVII. NivaxsA Aristotes is uno in corde animam locantis ratiocinatio inde pendere videtur; quod quaecunque mouentur, immoto
quopiam, cui innitantur, opus habeant. Et si quidem verum id sit;
non inconcinnesaiah, partem, cui, quae mouentur, Omnes innixqmoueantur, in medio dextrarum, sinistrarumque, & superiorum, inferiorumque locandam esse,ratiocinatus sit: illa: cnim omnes,&contrariae ut inquit quae sunt, simul interdum moueri videntur. Verum nulla huiusmodi animali in elle apparet. Nam cor illarum quidem omnium medium, at ne quaquam immotum videri potest, assiduo, incessanteq; agitatum motu . Minus etiaspiritus cordi in existens; nec si sit, tantulo tantas eorporis partes simul inniti Arbstoteli placere potest; utpote qui eoru in , quae mouentur , vires ab eius, quod ma uet, robore exuperari oportere summe contendat. Vt vel hinc intelligere Aristot les poruerit; vel si quae mouentur omnia ad motum aedendum immoto opus habeat, minime id unum animalibus inelse: neque igitur uno in corporis loco animam ponendam esse, & si non in uniuerso corpore, in singulis saltem flexibus. Id quod in de animalium incessita re ipsa ut videtur quam scilicet proximius ibi attingit, tandem
admonitus facere videtur; & quod faciendum omnino esse, animalia multa, exanguia praesertim Aristoteli item declarant; quae in partes multas incisa,singulis dita vi uere, & singulis moueri vident ut, ijsdemque prorsus motibus, quibus integra mouebantur. Vel ipsi enim Aristoteli propterea id fieri videtur: quoa principium, hoc est motiva anima vis singulis illis insit. Nam quod positionis tenax subdit, propte rea multis corum in partibus motivum inessse principium, quod illorum quodque perinde constitutum sit, ac si quippiam ex animalibus multis compositum sit, &per- ablui dum est, & contra proprium etiam dogma. Neque enim animali uni multas incile animas intelligere licet: & vel ipse animalibus omnibus easdem,au i similes datas esse partes omnes, principes praesertim, contendit; & si quibusdam desint quaeda, at quae iss proportione respondeant adeste. Et in viventibus ut dictu est perfectissimisq; animalibus partes per se singulae, seorsumq; ab alijs moueri videntur: ut dubitare noliceat,motivam animae vim, quin animam ipsam singulis in exiliere.Tantumq; abest, ut ciuitatis recte constitutae, principisq; exemplo anima una tantum in parte relidente partes per se singulas moueri posse edocti limus; ut eo praecipue partibus, quae mouentur, singulis animam inesse, admoneamur. Recie enim Aristoteli ciuitatis more
animal gubernari videtur; et vere ciuitati persimile animal est, punc& idem. Etenim veluti ciuitas hominum cstus est, i sdem,aut contiguis inhabitans in domibus, & veluti domo in una E multis composta partibus; sic&animal non aliud videtur, nisi anima corpori uniuerso, eiusque partibus singulis inexistens . Et veluti in ciuitate princeps est locus, & princeps ibi sedes; quam qui vel pervices obtinet, quae ad to tius ciuitatis salutem spectant, considerat , & quar geri oportet, mandat; nec vero domibus ea, aut xijs, sed, qui in ijs degunt, ciuibus; qui non alia re ulla a principedisserunt, nisi quod huic decernere, mandareque, illis vero parere, &quae praece, pia sunt exequi datum est; at neque ciuibus omnibus, sed ijs modo, qui ubi quid est peragendum, ibi sun collocati; &qui si satis non sint, & alijs, ut eo accurrant, mam dat ita si res urget, ipse etiam aduolat princeps : sic& in animalibus pars est, in qua quae residet anima, quae ad animalis. onseruatio m necessaria sun i, & prouidet, di
223쪽
peragi flatuit , decernitque; no corporis partibus, ct nihil percipientibus, & pen itus
immobilibus,&clus si natura operetur, ad terram delabantur,& perpetuo immobiles
ibi iaceant, sed sibi ipsi illis in existenti, eique sui ipsius portioni, quae parti inest, qua
pro positus motus a de optime potest I &ea, ubi satis non est, alijs opem vi ierant, mandat; &ipsa etiam, quae principem locum obtinet, eo conuolat uniuersa. Vt id modo a ciuitate differre animal videli possit; quod qui in ea degunt ciues, quique ii iam constituunt, eodem quidem omnes praediti ingenio, di homines omnino omnes sunt, & qui vi momnes videri possint, at separati a se ipsis ,'disiunctique, & singuli per se existentes: in animalibus veto qui inest anima nihil vere a se ipsa separata, diuisaque, sed maxime sibi ipsi continua, maximeque unita, & una omnino, at quae tamen, quod di vcrsis in existit partibus, in multas diuisa&ipsa videri possit. Recte igitur quod dictum est ciuitati persimile,& illius more gubernari animal Aristoteli videtur: at non recte una tantum in corporis parte animam uniuersam locandam csse, reliquas exanimes, inanesque faciendas . Neque enim ciuitatis, principisque exemplum id nos admonet, sed in una quidem parte principem animalia, & quae de cernit, ac statuit, residere in reliquis vero, in quibuscunque animae operationes aedividentur, ipsam quidem candem animam , at quae principi illi ciuium more pareat, eosque aed:it motus , quos aedita ccretum illi sit, statutumque. Non ciuibus inquam)quibus nihil sinii te habent, colei endae eran t corporis partes, sed domibus, vij que ἔqua id ciuibus praestant, quod animae ille; ciuibus vero, quae iliis proportione respo- dent animae portiones diuersis polita in locis . Velesolo igitur animalium motu in telligere licet, non corporis univcrs, cordi sue formam este animam, nec subitantia omnino in corde, ut in principe sede residentem, sed aliam a corpore, & in cerebro quidem praecipue inhabitare, sed neruoso generi uniueribi nexiliere. Huiusmodi enim existens , ct externas ,& internas corporis partes commoues, & quae in animali peraguntur, omnia peragens conspicua est, manifestaque. At corporis, aut cordis forma si sit, vel uno si i n corde resideat, ne externorum quidem motuum, & summis illorum simplicium opifex videri potest . Nam internos, quibus, quae necessaria sunt, attrahit ,&supersua, noxiaque eijcit, quibus scilicetvata Omnia, vilibet, dilatat, constringitque, tantum abest aedere ut possit; ut quaevis docere nos professus Arist teles, illorum tamen rationem explicare tentauit nusqua: utpote qui nisi vasis singulis I en tiens, mobilisque inexistat s ubstantia, & organis insupcr praedita, quibus diu rare illa queat, con trahereque, modo nullo aedi possi n t.
SPIRITUM IN CEREBRI VENTRICULIS, ET IN NERVO So
genere contentum animae clamine eductet substantiam csse, mors deci rat , quae crasso acre ventriculos subeunte, di in lignibu s n eruisol sensis statim consequitur. Cap. XXVIII. V i u &mors, quaecra aere inspirato, aut insignibus neruis, vel rebus e neruis intertextis offensis, nihil corde ipso,aut ulla alia cor poris parte oblaesa statim consequitur, non corporis uniuers, vel cordis ipsius formam, sed spiritum in ventriculis, neruosoque genere contentum animae e semine educta substantiam esse apertiis
me declarat. Cuius nimirum caussa, ille si sit anima illa, ijsque inhabitet in rebus, vci nihil quaesita inuenta sit; at quae, si vel corpori uniuerso, vel co di ipsi, ut propriae inst materiae, si corporis omnino, au t cordis sit forma, aut etiam substantia cordi in existens , qualiscunque ea ponatur, nulla inueniri queat ratione.Non scilicet si ex dicta anima, corporeque, ut e forma,& materia compositum sit animal, quod igitur uniuersum ut exicio detur, universa eius corporis substatia cor
224쪽
. De rerum natura. Lib. V. ratrumperula sit; tantulus qui inspiratur aero, seu pulmonem is modo ,& cor, seu cere-prum, cu utrumque sube t, tam nullo temporis momento illorum ullum, vul animal uniuer in perit t. ILonge cit enim illorum singuloruin natura , dispositioque robustior, quam ut ab acre qu09i ,&quandiu uis agente perdi queat :& quae ab inspirato aere cor caput tur animali , nihil prorsus illorum ullo immutato corrumpi videntur luiug m, si alia a cordis substantia anima illa sit, at cordi i nexistat, in eoque
inhabitet , si praesti tim qualis Asistptςli ponitur penitus incorporea sit, nulliq; in 'haereancorpori. Nam qua t*liasiant, nulla corporea a re corrumpi , immutarique
possunt. Tum per pulmonem ,α ipsum per cor ad illam delatus acri bene omnin xc 'uis ad illam deueniat. Nulla itidem ratio reddi queat, cur integris interdum abscisi iis me libiti , modo sine graui insignium neruorum olfensione id nat, nihil fere obterdi animal videtur, at nutu is quibu5dam, mus ulisque, & ventriculo, rebus scilicet, quibus ias: vhibitertexti spiat, ec qu. x mggnavae parie e neruis constant , fauci a , vel co-xusis iliodo, ni rictis l; sabito interit animal. Neq; enim neruorum magis, ruam carniuin, quarumq; ierii substanxiar animalitim vita inhaerere videri potest. Quin ossi P ximum neruosum genus pium cum sit, vitae per se, sensui Ne, Sc motus reii qui corporis partibus omnibu minus particeps cisu. maxime est rationi congrcum. Dc obscura igitur, & huius, de illius mortis caussa, et quae ratione nulla Aristoteli inno,
escere possit . At nobis viri illi liqua stac o dictum est nranifesta sit. Loge nimirum
tenuissimus spiri u ς, ubi vel ipsus univcrsitavin cerebri ventriculis inhabitans a cru-siore iniri rato aere, vel qua uis ipsius portio insualiis nei uos generis portio Re γrenta ab externi fictibus, iii pullihusquequauis omnino occasione in angus ius cogitur , comprimiturque, i propria nimirum tenuitate, prupriaque remouetur natu ra, corrumpitur, inq; aliud abit en s vescat de starii maea: γ istis inclutae in rebus; qugscilicet propterea nullo extin utitur temporis molia d. VO , quod quae ex I*ώ is illutenuitas elabitur, fumusque nullum inde elabendi aditum ractus ijs immiscctur, itaque eas sui cat. Et vapores in angustius coacti. quacunque id factum fit occasi ne, sorrumpuntur omnes. ia id quas co cruc t. Nec ca imodi corruini' itur perpetuo ipiritus portio, quae princepi comprimitur, sed spiritus0 in Gab omnisASum me enim tibi ipsi unitus, conisnuusque,& summa donatus cum sit tenuitate; quae ipsus pollioni, cuius passiones induntur, motusque, uniuerso ut dicium est communicant iri; iraquς perpetuo ad laborantem sui portionem stati in conuolat uniuersus, quae eam inicitam amoliturus. Plurimus igitur interdum, &angustum illapsus in i cum, compi imatur ibi,sustoceturque, necesse est. Nec vero summa nobis cognitione praeditus spiritus non seipsum copiosiorem, quam opus est in laborantes, asilicta' ingerat partes; aut in ijs , dum quae eum infestant amoliatur, vel summopcre ab his asilicius, tortusque, non remaneat ,& no ad internitionem usque cum his depugnet. Non siquidem, vel prudentia, vel moderatione maiore interna, quam externa, aut lio omnino in illis, quam in his agere eum ingenio exiitimare licet. Nos certe homi. s, ubi nostrorum quempi/m magno quopiam malo opprimi sentimus, non quot commode id amoliamur , feci omnes aduolanius: nec quisquam quin accurrat, aut ratione Mila rςtineri, aut ullo coerceri potest malo; nec ut sese inde retrahat, priusiqua in rciccisti liqd sit, Vel si tot aduolarin i, ut sibi ipsis impedimento sint, & se se mu-tyo opprimant, adigi potest. Et optima id ratione rerum Conditor spiritui indidit ingenium; ut e partibus, quibus in existit, quantumuis in ius diuexetur, nusquam de icedat tamen, sed in i)s cum rebus, quae molestiam inserunt, ad internitionem usque depugnet; de, ubi ope is indiget, reliquas ad eum conuolet uniuersus, nihil a malo, quod ibi passurus est,rcieetus. Nam si qui afflictis inest partibus , molestiam, qua in his assicitur, pertaesus deserat eas , alius uel malo, quod ibi sustinendum est, deterritus, in eas illabi pigrescat; bi cui partes omnes corrumpantur. Corde porro saucio statim
225쪽
mietit animal; non' quod . ni ipsi anima insit,& vnum omnino cor vitae sit sons; ut ancquioribuς visum est omnibus. Siquidem vel Caleni testimonio, vivis evictimis eodempto, aris l. iam impolito , longius eae, tanditique superuixere , quoad sanguinis
profluuio commorercntur;&serpentes , testudinesque corde extracto superuiuere tamen videtur. Et nuper in Illustris Romani viri corpore, qui adiuturno morbo diuexatus defccerat tandem, nulla prorsus cordis portio, sed eius tunica tantum reperta fuit; quod nimirum ab immoderato illud calore penitus iam absumptu fuerat uni. uersum. Quem igitur corde grauissime obleso, & magna ex parte,quin & penitus a sumpto iam, superuνxisse existimandum neces lario sit. Quod si cordis opus, huiusq. vsim paulo diligentilis intueare, non grauiter modo illo oblaeso, sed quod dictu est
penitus consumpto, extractoue etiam, aliquandiu animal viuere posse, manifeste vi. dea; . Quoniam cnim ut suo amplius explicabitur loco ) propterea tantum animali adiectum fuit cor: ut sanguimem in iecinore consectum amplius elaboret; calidiorem scilicet,lenuior cinque iaceret . nec vero ut aliam hic in rem,in quam ille agi non posset, agetetur, sed ut& ipscisi carnosum , neruosum q. concresceret genus;&ipso illi commilio: genus utrumq. calidius fieret; praeterea 3e ut spiritus ex ipso educereturi ne quam ex illo copiosior, calidiorque, & tenuior; eaedem omnino, quae e sanguine uno in iecinore confecto, at copiosiores, praestantioresque fierent res: utique quod
dictum est corde quouis modo oblaeso , dena piove, modo sine graui id spiritus ostensione facium sit, animal aliquandiu vivere posse, liquido patet.Itaque quin anima lis mors, quae vel leuis limum cordis vulnus consequitur, non cordis ipsius, sed tuni. te quae ipsum ambit, & spiritus omnino, qui longὰ plurimus ei inest, offensionem cosequatur, nalli dubium esse potest. Cum praesertim alijs animalis partibus omnibus, quae & ipsae multum continent spiritum, vulneratis quod, si uni cordi vitae principi εe ipsa omnino insit anima, minime eueniacaeque praesens, ac corde saucio, statim
i DEM ET MORS DECLARAT, QUAE DICTA ANIMA VEHE.
menterastina sequitur, nulla corporis parte oblisa. Cap. XXIX. ox t itidem, quae corpore nihil usquam oblaeso, sed ves nimiis bonis, ijsque inexpectatis affluentibus, vel malis, & imminentibus etiautrisque, nec nobis modo, sed nostris quidem, at a nobis diuisis, dis
stinctisque consequitur, non corporis uniuersi, nec cordis unius formam, nec separatam a corpore, at incorpoream, sed & separata,& corpoream, & tale omnino, qualis nobis posita est, e semine educta animam esse manifestat.Qua enim imaginatione cocipias, aut corpus uniuersum, aut ipsum cor ab imminentibus, & ab alienis etiam bonis, mali sue corrumpi posse oportet autem. Neque enim quod e sorma, matei laque compositum est, aut uniue sum ipsum, au i sola eius forma corrupta videri potest, subiecto, re nimirum ex utra que composita incolumi remanente. Idem enim, & corruptum esset, & non corruptum . Minus etiam intelligas, incorpoream substantiam, quod aliena bona, aut ma Ia percipiat, corrupi, aut eius per sptione corpus, cui in existit immutari . At si cor-orea ea quidem, at longe tenuissima, s spiritus omnino sit neruoso in genere inha-itans, huiusmodi eum sensu, per pilo neq; corrsipi, manifeste in telligas. Propriae scilicet conseruationis visito amplius explicabitur loco ) longe appetentissimus spiritus , dices ius sui natura, gloriosusque, rebus succedentibus, quae qua uis ipsum cor rumpant ratione, summopere tristatur, deijciturque; & nec ipse ea intueri, nec alijs manifesta fieri sustinet. Itaque veluti abdens sese principem uniuersus ad sedem,&ad propriam recipit uniuersitatem; tantusque in illa fit,ut comprimatur, proindeque
226쪽
& corrumpatur tandem. Et vel respirandi interea sorte, pulsandique, &quaevis alia
quantumuis ad vitae conseruationem necellaria munera obire negligit; ut qui esse, operariue amplius nihil curet.Magno contra quopia bono,inexpectato praesertim adueniente, summopere exhilaratur, attolliturque; &prae laetitia gestiens, lasciuensque,&sele beatum ostentandi percupidus, externas ad partes, ad eas praesertim, in quibus maxime conspicuus fit, exilit uniuersus. Itaque copiosior in earum angustijs factus, quam ut in propria seruari queat tenuitate, comprimitur, corrumpiturque tandem. Et prompti iis cui videtur bono, quam malo rerum successu comprimitur, corrumpiturq. spiritus; quod promptius bona, quae eueniunt, quam mala intuetur; proindeque&motibus, qui illorum , quam qui horum sectantur intuitum, commo uetur,& in angustiorem omnino adigitur locum. Eodem scilicet modo, & malis ingruentibus, & bonis actuentibus in internis, quo & in externis operatur spiritus. Nam de nos homines libentissime quae eueniunt occultamus mala; ijsq; oppressi r liquorum conspectu m declinamus, eorum modo consuetudine contenti, quibus illa. communia sunt;&vel quae maxime ad nostri coseruationem bona sunt, necessariaq; munera obire negligimus. Bono contra rerum successu exhilarati, elatique, quae eu nere bona, & nos ipsos osten tandi nullum facimus sinem; & ab eorum spectaculo , contemplationeque detenti, ossiciorum, munerumque obliuiscimur omnium. Quin& ob iram periere nonnulli; quod iniuria affectus spiritus, eamque propulsandi de siderio accensus externas ad partes, quibus motus fit, effunditur uniuersus. Itaq; tantus in ijs fit, ut seipsum comprimat, sultiscetque. Spiritum omnino, & tenuitatem omnem manifeste loci angustia oppressam perpetuo corrumpi intuitis, & aliud nihilrrorsus intuentibus, a quo in tristitia, timoreque, & in laetitia,at . iracundia corrupi spiritus queat, & in illis ad cerebri ventriculo,in his externas a a partes uniuersum ipsum conssuete intuiti se utique in utrisque propterea corrumpi, quod in utrisque comprimatur, suffoceturque, existimandum videtur.
TEMPORARII ITIDEM INTERITUS, A POPLEXIA, ANIMAE
deliquia,&somnus idem declarant. Cap. XXX. EM set Ibitidem interitus, apoplexia, animae deliquia,&somnus, animam e semine eductam non corporis uniuersi, nec cordis
formam , sed spiritum omnino esse in cerebri ut dictum est ventriculis, ut in principe sede residentem, tum & reliquis neruosi gen ris portionibus, proindeque & lingulis corporis partibus in existen tem, manifestat. Etenim si corporis uniuersi, aut cordis ipsius somma est huiusmodi anima, vel etiam substan tia in corde residens, & in corde omnino sensus ut Aristoteli placet fit, i ndeq; motus omnis pendet; cur reliquo corpore nihil affecto, nec corde ipso obliso quicquam, sed spinalis medullae meatu crassitie quapiam occluso uenit a poplexia, teporaria nimirum mors Est & ubi mors etiam ipsa. Nam ob id fieri apoplexiam, quod meatus is a crassitie Occludatur, & medici cosen tiunt ad unum omnes, & eius in primis manilestat curatio; quae scilicet attenuant, bus rebus ibi appositis praecipuo fit. Cur item singulis alijs corporis partibus, vel longissime a corde remotis malo quopiam afflictis, animae deliquia fi ut Propterea enim euenire animae deliquia; animal scilicet sensu omni, omniq; destitui motu, quod i boran tem unam in parium anima dicta conssuxit omnis, & medicis placet omnibus , di res ipsa declarat. Praecipue enim insignem partium dolorem desi quia consequi vis dentur Cur denique nulla alia corporis parte aliud passa quicquam, sed capite modo multis, vel crassoribu vaporibus opplety, in somnum delabitur animalὸ Nam a va,
poribus ad cerebri venula os sublatis,&nequaquam in Dores coactis, ijsq; ad coedelatis
227쪽
desali, ut Aristotest placet) sed spiritum in illis inhabitantem opprimentibus, tuo
tantibusque somnum fieri, fatis est ut existimo in proprio declaratum comment tio . Non quidem, si qualis Aristoteli videtur anima illa sit, dictis in corporis affecti bus veluti demortuum fiat animal, sensu omni, omniq; destitutum motu . At ualis nobis posita est illa si sit, haec itidem quomodo eueniant, nullo innotescunt labore. Vbi scilicet ut dictum est parte in qua uis laborat, doletque spiritus, uniuersus ad iulam confluit; ut quae ibi eum infestant amoliatur. Reliquae igitur sensus, motusque ,& vitae auctore destitutae, sensu, motuque, & vita tantisper destituuntur; dum ad eas ille redeat. Eo autem amplius, ubi insigni oblaesus est in parte; cui scilicet plurimus
ipse inest, de quae spiritui summo est usui. Cuiusmodi uel in primis spinalis medulla,
eiusque est cauitas; in qua nimirum paulo minor, atque in cerebri uentriculis inlio ibitat eius portio; & quae ad infernas corporis partes desertur om nes. Vnde ea insuper ratione , & apoplexia, & animae deliquia amplius curantur: qui scilicet alijs in corporis partibus reliquus factus est spiritus , cruciatur in eis, diuexaturque; ut in eis etiam affigi se sentiens, ad eas redeat. Id vero in eo amplius expositum est commentario ; in quo animal uniuersum ab unica anima substantia gubernari expositum est. Et ubi itidem , vel se ipsum imminutum resecturus, vel elatos, infestantesque vapores in uersurus, reliquis sedibus derelictis in cerebri ventriculos sese colligit spiritus, di quod dormire dicitur concidit animal, & ves uti demortuum iacet; quod nimi
relinquae ipsum sit bleuabat substantia, di quae sentiebat, spiritus nimirum non tantus extremis partibus inest, quantus ut eas subleuet, & ut quasvis rerum actiones sentiat, si oportet. At e ventriculis quocunque euocatus modo, & per corpus iterum dii iusius, reuiuiscere animal videtur, sensu restitutum, motuque.
QUAE IN VARIIS ANIMAE AFFECTIONIBUS ANIMALI Bus
eueniunt, animam e semine eductam aliud a corpore,& corpoream,mobi-
lemque esse declarant: & cur quae tu timore, iracundiaque, & vere cundia eueniunt, eueniant. Cap. XXXI. Os et x x Mis & quae animalibus in varijs anima affectionibus euenisit, animam e semine educta nec corporis uniuers, nec eius partium sorma esse manileste declaran t .Qtiod nimirum si talis sit, illorum caunia nulla explicari queat ratione. Itaq; ut dictum est nusquam eam declarare tentauit Aristoteles; sed perpetuo in alium nos locu, inq; aliud rethcit lepus. At si alia a corpore, & corporea, mobilisq; anima illa, qui nobis omnino positus est, si ponatur spiritus, manifestissima fiat. Proptereasti licet immincs malum intuentes,vel praeteritum etia, remotumue imaginantes tr more corripimur, & oculi minimi, tristesq; fiunt, & ves uti trepidantes ; quod perte res acta spiritus uniuersitas portiones reliquas, ijs se ipsam ut muniat, conuocat o nis ; vel eae turbatam , contractamque illam sentientes sponte sua ad illam conuolat. Itaque modica singularum parte in partibus facta, aegre eas sustinet, & oneri interdacedit: proindeque, quod sursum eae modo a spiritu attolluntur, a propria modo granitate deorsum detrahuntur, tremere videntur . At quoniam, vel nihil Elatae, commotaeue partes, quin vel bene firmis innixae rebus, huc modo, modo vero illuc ferri,& tremere omnino videntur; huiusmodi partiu trcmor non inexistentis spiritus imbecillitati, scd uniuersitatis trepidationi attribuendus est. Propterea scilicet ita partes contremiscere existimandu est; quod spiritus uniuersitas ab imminente malo peruterrefacta, nec consistere, nec certo moueri potest motu; sed veluti amens facta huc
modo, modo illlie fertur. Et quod ut suo amplius declaratum est loco si non motuum omnium , quibus spiritus portiones mouentur, at plurimorum certe ab ipsa ijs
228쪽
x niuersitate principium inditur, ipsae itidem, proindeque de partes, quibus indita
sunt, huc modo, modo illuc aguntur; tremere nimira videntur. Externae porro part omnes, & et praesertim, quae pluribus, magisq; manifestis abundant venis , albe,
frigidaeque, de oculi imminuti, tristes'; fiunt, dc trepidare de ipsi videntur; quod singulis e corporis partibus bona in existentis spiritus portio ad uniuersitatem coiluxit;
quae reliqua in oculis facta est, veluti reliquae, uniuersitatis motu commouetur. Et quibus praesentia mala intuentes, ijsdem depi sterita, remotaque imaginantes assicimur modis; quod res quasvis imaginans, motus recolit, quibus eas sentiens commotus est; ut nensea, qua nauigation s memores, de cibos intuentes, qui illam interudum fecere, assicimii si declara m. Et vi suo expositum est loco quae imaginatur spiritus, non alio modo . aliaue imaginari potest ratione, quam motus recolens, quibus a singulis commotus est. In iracundΗ contra corpus omne incalescit, atq; adeo acceditur ,& oculi turbulenti, rubicundiq; ci& fiam mei apparent, dc si Theophrasto credimus, est e quibus fiammae es duxere ; quod nimirum acceptam iniuriam serre imp tens spiri tus, vindictaeq; ardens cupiditate, & moliens eam, paransque, magno pers niuersum corpus ei landitur impetu,&in extremas, quibus motus fit, conuolat partes. Iure igitur quae eueniunt se externae partes rubent,incalescuntq; omnes; dcvnia uersum accenditur corpus; & oculi magni, turbulentiqi fiunt, & veluti malum minitantes , qui certe in tuentem spiritum valde turbent; siquidem plurimus in eos co-fiuxit spiritus, de longe rapidissimo per humores delatus motu , ventora ritu E mari emergentium, confundit eos,& veluti discerpit, dilaniatque; qui igitur, veluti tur batum mare intuen tem spiritum exagitent, molestiaq: atriciant. Motu enim is summopere quidem oblectatur; at non rapido certe, confusoque, di a quo a seipso diui
datur, distrahaturque, sed placido, lenique, de a quo sibi ipsi collectus moueatur. Et ubi veluti in fiammas acti , dem mmci Ommnd, igneique apparent oculi; propteret ea
huius modi apparent, quod longet copiosissimus, & tantus omnino in eos confluxit spiritus, quantum explicatum caperet, nequeant. Itaq; adeo se ipsum colligat, contrahatq; oportet, ut visitis fiatό lucidusque In verecundia itidern erubescimur. Eadeenim iracu ndiae verecundia, indignatio scilicet & ipsa est, at non in alios, sed in nos ipsos errantes, peccantesque. Itaq; veluti xii illa, ita de in hac exagitata, accensaque
spiritus uniuerulas portiones exagitat, & quampiam sit ipsius ad eas enundit parte .
CVR CORPORI EVENIUNT, QUAE MAERORE, A UT LAETITIA
affecta huiusmodi anima euenire apparent. Cap. XXXII. N sollicitudinibus autem, atqon maeroribus, veluti de intimore summopere languet, de vix se se sustinet animal; ac externae parres albet omnino , frigentque, & oculi parui, tristesque fiunt. Vna omnino partium trepidatione excepta quae, quod nullum in maeroribus spiritus expectat , pavetq; mala, sed pallum modo luget, nulla fit: itaq; non in timore trepidat spus,& veluti illud vitandi modum inquirit, sed illi succumbens iacet, torpetq; reliqua quae in timore, in maerore itidem, at m,nora certe eueniunt omnia. Nu quod imminet malum multo grauius, quaru praeteritu spiritum turbat, exagitatque. Si qui dequet adeo is aestimat, adeoq; cara habet, pro priaque , ut sine i 3s esse posse desperet, de nolit etiam, atque exhorreat; ijs post demptis , & veluti sine iis uiuere edoctus , assuetusque, uiuere sustinet, atque appetit etia. Eueniunt porro illa omnia; quod celsus sui natura, erectusque,&propriet conserua tionis, propriiq; boni summopere appetus spiritus , miser, abiectusque,& corruptio ni obnoxius videri non sustinet; itaq; retrahitiesse , de veluti abdit. I stitia contra aia sectus, bono nimirum rerum successu exhilaratus, elatusque, de nullum iam umens matura
229쪽
malum , nulliusq; indigens rei, & se se vi oblectet, ostentetq; curas modo, uniuersum in corpus,& in paries praecipue eis unditur, in quibus magis colpicuus fit. Itaq; blande quidem, leniterque, at calenr, rubentque exterias partes om nes, & os praesertim i quin &lius id fit. nitidiusque. Et oculi non multo modo grandiores, sed multo etiam splendidiores fiunt; quod non vi in iracundia tantus in eos illapsus est si ii
tuti, ne ullo rapido,&seipsum,&humores exagitat motu, ut & ueluti nam meus
ipse fiat,& humores confundantur,& veluti discerpantur, sed tantus modis, ut bene visitis, splendidusq; fiat; adeoq; placido commouetur motu, nihil ut humores connidat; qui omnino, quod quae ab ijs relucet lux splendore blando,blandoq; intuentem spiritum comouet motu, summa ipsum aificiunt uoluptate , qui praesertim nitore e cellunt, fulgoreque. Itaq; ut unde digressi sumus redeamus animam E semine eductam corporis formam non esse, sed a corpore separatam, disti notam q. , ita declarata existi inam us; ut si pluribus id declaremus, superflui, ambitiosiq; iuideri phismus, disimus omnino cum presertim in dicto itidem manifestatum id sit commentario.R tiones modo expon caulae sunt, rojciendaeque; quae corpori uniuerso uniuersam anuniam ,& quae certas eius portiones certis corporis partibus ut propriam formam indendam , tum &quae id rinarum aliarum more incorpoream quidem cam omnem,at praeter ibrinarum aliarum morem nulli prorsus corpori in hirere, sed per se existere
Aristoteli declarant. Nam diuersis a rationibus in adeo diuersas sententias distractos fuisse Peripateticis in ipsorum manifestum fiet dictis. Illud tamen praemonitos lectores volo. quod& supersus; me ab Aristotele in anina a e semine educta dissentire; qui oluit corporis cile formam: nam de rationali, modo ipse eam corporis tormam esse asserat, parum discrepo. o ' ι
vNAM MODO, EANDEMQUE ANIMAM CORPORIS UNI
Q niuersi, diuersas modo animae partes diueriarum corporis partium serm esse, modo vero uni cordi animam inexistere om. . nem Aristoteli visum esse. Cap.LXXXIII.
NYivu inquit Aristoteles unum genus substantia est. Huius autem haec quidem ut materia, quae secundum se ipsam hoc aliquid .idetur , est; altera vis Orma, & species, secundum quam hoc aliquid illa sit ; tertia vero ex ijs composita.Maximh autem substantiae corpopora sunt, & horum naturalia .i Naturalium porro alia vita sortita sunt, alia minime: viuere autem ea dicimus, quae se nutriendi, au. D gendique obtinent facultatem. Itaq; corpus naturale vitae particeps substantia est, α,, substantia ut composita. Quoniam igitur non simpliciter id corpus, sed tale; vitam is enim sortitum est; e corpore nimirum, vitaque, vel ea e substantia compositum, quae is vivendi facultatem ,& ipsam affert vitam; & corpus forma videri non potest; taequeri enim quae sorms coueniun t, vel subiecto inhaerere, vel de subiecto dici potest corpus; is quin manifeste subiectum est, & materiar necesse est animae substantiam, ut sormamri cile corporis naturalis potentia vitam habentis, organici nimirum. Et alibi,Quonia, is inquit , quod , per se,&a corpore distincta si sit anima, euenire minime queat quiis uis animalis pars sese nutriendi, &quae patitur sentiendi, ijs videlicet facultatibus,
is quae maxime animae propris sunt, donata est: utique corpori uniuerso ut propria io ,, ma,&formarum aliarum ritu incorporea anima sit oportet. Qujn de corporis disso lutio, corruptioque,& animalis operationum cessatio, que animae exi lium, tinctio. nemq; insequitur, animam corpori ut formam ineste Peripateticis declarat. Siquideentia quaevis forma abeunte corrumpi apparent omnia; & quas enita aedunt operationes, si quidem non sistius sunt tormae, quae scilicet nusquam sola adeli,sed compo siti sua:
230쪽
Iiti iunio ἴs ;. at li existetriis certE Q ε opera aedun iuro es : quas igitur quod aedere cest iten ς, propria praei nexistente forma priuat si id esse existimandum erataq. ut via detur singulas corporis partes sese nutriendi,propriasq. passiones senti edi facultate Praeditas, quin plantaru partes a propria uniuersitate abstraetas vivere tamen,surq; similes generare,& in lecto rutis diuisoru partem utranq; sentire, moueriq. , singulis omnino a talis parti si ibstan tia inesse, quae vitam,sensumq., & motum ijs prsitaret, intuiti Peripatetici, nihil partiu diuersitatem veriti quae ne unam, demq. Oibus forma indet E summe prohibebat una prorsum,eandemq. aiam ita corpori uniuerso iii esse
enuntiarunt, veluti aque natura integra uniuersa in est aquae. Totam itaq aiam noni corpori modo toti ed cuilibet eius parti indidere. At alibi diuersis in corporix parti bus diuersar si rerum naturam sentiri,&diuersis in anime affectibus diuerias corporis partes immutari,&diu ei sis olno in partibus diuersas idi operationes,& quas ab una, i eadeq. substantia a di non posse suspicari liceat, larte &diuersissimis e rebus qualib' nam, candeq; subitantiam , ut propriam larma indere ipse in primis prohibet Aristotes es) compositum atalis corpus intuitus, animam ut videtur in multas diuidit pa tes , e multis q. cdponit substantin; & singulas ijs indit corporis partibus,que proprijsa sienslibiis pati, vel certis in alae a stibus praecipue comoueri, immutari q. . vel pro
is prias qtrasda aedere apparent operation .ltaq. explicata asς uniuersae ratione, o
D tet inquit & in partibus, quod dictum est speculari.Si quide oculus animal ibret, ub, , sus illius substantis, quae secundum formam esset, oculus aute visus materia :& eo de- - fieiente no est amplius oculus, nisi aequivocE, veluti lapideus, aut pictus. Oportet aut se quod iri parte in toto viventis corpore sumere N, ut pars ad parte,sic sen,,isus totus ad totum senties corpus, quatenus tale. Patet igitur, quod anima a corpore,, separari non possit,uel eius partes quaeda, si partibilis est. arundam. n. corporis par M tium quaeda animae partes manifeste rina sunt,&persectio. Et alibi cum animae sub M . flantiam,tum quam ad corpus comunionem habeat, inquires, Ut inquit animae sube statia inanistita fiat, Mes.in primis num eius passiones,operationesq. vii ius sint animς,
M an ad corpus itide pertineant,& animae, corpori'. communes,itaq; no vnius animae,
, , sed compositi,&atalis omnino sint oes, considerandum omnino est. Quod nimirum, ,, si nulla animae solius operabnullaeq. passio nes, sed compositi sunt oes, anima corporis M serina cise,ab eoq; separari non p6sse, liquido pateat.Quid. n. iners insit, desesqueΘAt,, aiar inquit passiones ad unam Osis corpus itidem perti ligere,& cum corpore fieri, madi, ni festa est, excandescentiam, metum,confidentia, misericordiam, praeterea &gaudiu, ,, & amore, odiumq;. Manilaith. n. in i jς oibus corpus quid patitur.Et corporis Oino a L,, sectus hos esse M s, desubitat it corpori ut propriae materiae inligrentis, inde manifesteri intelligere licet; quod vehemetissimis interdit, manifestissimis l. irascendi,& metu edi,, incidetibus causis, nihil irascimur,nihilq. timemus; interdii vero languidissimis obscu,, rissimisq; ira insainamur, & ti inore corripimur; ubi. tumet corpus,itaq. se habet,ve,, luti es ubi irascimur. Et amplius, quod ii ullo prorsus sociali dabili accidente,eade, quae
,, timore correpti patimur; ob talem. s. corporis dispositionem, affectioncq;. Itaq; ma- ,, nisellum est,affectus oes rationes esse materiales,mrmas nimirum materiae inditas;&,, in singulis eoru rationibus materiam assumenda esse; partium .s in quibus singuli ma' ,, nisistantur,immutationes afferendas eis: sanguinis videlicet seruore in excandescentiet definitione. At alibi aiam oeni uni indit cordi; partes reliquaς exanimes facit; vivere aut, quod cordi annexesunt.Id vero vel si in ijς, lus aialium motionis causam explicanti Atilio teli di et a sunt,satis conspemi est; at ne grauemur tia rationes,quibus singulas illius portioncs,vitale, nutritiuam,generativa sensitivam, imaginatiua, intellecti-uam,preterea& affectibus obnoxiam,motiuaq; cordi Peripatetici indunt, in tueri.Naijs, qtis ibi ab Arilitele allatae su n si non cotenti, alijs etia, & ab ipso depromptis Aristarct c,&motivam,& quae aificitur alam cordi inditam esse,ratiocinantur.Quoniam inquiunt cor reliquarum animalis partium primu constituitur, quin ab iploibrm T totam