장음표시 사용
291쪽
riium,&quae gustantur,& quae continguntur declarant omnia. Manifeste enim ab acerbis, austerisque rebus linguam , se ipsum scilicet linguae in existentem constringi,&in angustum cogi sentit spiritus, a dulcibus contra, pinguibusque fundi, inq; amplius agi; &eatenus omnino ut suo amplius explicabitur Ioco rerum sapores, pro 'prias .c rerum actiones ille percipit, quatenus dilatare se ab ijs, constringique percipit ; a quibus neutrum patitur , insipidae eae videntur omnes.Ab ijs itidem, quae cintinguntur, si paulo robustioribus praedita sint viribus, in quibus continguntur partibus dilatari jundi q. , vel constringi,&in angustum agi se manifeste sentit spas;&quae horia neutrum a unt, nullum prorsus sui faciunt sensum: ut qui spiritui ab agentibus naturis passo sit sensus, quin is non alterius rei ullius, sed sui ipsius dilatationis, cor strinctionisq. sit, ambigere non liceat. Quonia igitur ab ias, quae sentit, quod ab Oibus patitur, dilatetur,constringaturue ab Oibus ipsis oportet ;&dum horum alterum patitur, comoueatur omnino quid necesse est qui n. nihil comotus in amplius, an. Sustiusve agatur,) vii l. a rebus,quas sentit,pati simul,&ad motum, ad propriam videlicet agi videtur operationem. Ita r. a quibus patitur, dilatatur scilicet, constringi rui q. , propterea voluptate spus afficitur; quod ad propriam ab ijs operationem, ad morum nimiru agitur.Et propterea omnino in rerum sensu, a quibus propriae nature restitui videri non potest, voluptate spum anici,quod commoueatur, voluptas deci rat, qua mitifica in sonorum percsptione assicitur. Siquidem sonos no aliud esse, nisi aeris motus ad spi ritum dclatos, &spiritui comunicatos,& antiquioribus visum est, placitum l. omnibus, di suo nobis apertissimi: declarabitur loco. Que porro non a r ditu ad natura, sed a propria operatione spiritui sit voluptas , diuertis ab operation bus, aut diuersis modis fieri, aut diu crsa omnino esse non potest: siquidem substatiae unius una est operatio. Nec propterea a rebus, quas sentit, voluptate alsectus,quod ab ijs in amplius, angustiusve agatur, a quibus id patitur, voluptate ab Oibus,quin sum nia a quibusdam assicitur molestia; quod nimirum ut dilatatus, costrictusq. voluptate assiciatur,id modo dilatandus est, constringendusve; ut commoueri se, non quod ab immoderatis reru viribus patitur spiritus a propria etiam natura,propriaq. dispositione dimoueri, ad corruptionem.s agi se sentiat. Id. n. ubi fit; ubi videlicet non co- motionis modo, sed immutationis, corruptionis l. sensus, & ana plius is spiritui fit; fiammo is dolor summaq. assicitur molestia. Iraq. graues cibi oes, molesti l , qui nihil spiritus naturam oppugnarc, at eius modo dispositionem plus iusto immutare,immoderate. s.in ampliuI, angustiusve agere videntur, pingui. sunt nimirum,acerbiq.; sua-eissimi contra, qui blari de illorum alterum agunt, dulces nimirum, acidiq., eoq. amplius simul commisti. Nam ubi alter modo agit'; itaq; vel dilatatur, vel constringitur modo spiritus; id dilatatur, constringitur l. , quod ab altero dilatari,constringiq. potest,nihil ulterius, aut modicu quid dilatatus, constrictusve; nulla is amplius,au i in dica voluptate,quin molestia quadam,quodam certὰ anicitur iastidio, iam ditia propria dimotus dii postione, & nullo amplius commotus motu: at voluptate symi a
si simul illi, & quadam agant ratione. Siquidem assidue quod ab altero constrictum est, id ab Elicio dilatatum, magis cohimouetur, & minus a propria dimouetur dispositione; & quod assiduuab ea recedit, assidue itidem ad eam redit. Et voluptatem nullam, nullamque spiritui molestiam cibi inserunt, qui ijdem, quibus ipse, & lingua, vel proximis donati sunt viribus: itaque in sipidi videntur, dicunturque; quod
nihil linguam, es l. in existe hiem spiritum dilatantes, constringente sue, nullo cum commouen t motu. Et ciborum quorumvis seminis si non cuiusuis, at eius certe eon-ractus ampliti spiritum obdectat, quod bene concoctum est, bene l. mordax factum plurimo nimiru,beneq. eo calido resertum spiritu. Vr. n. non aptioribus id, ne l. alijs
omnino, quam cibi quidam, ex quaedam vina spiritum. blande commouendi dona tum sit viribus, at maiorems thesu, po truncim proximius cerim quem commouet, ii tauri A A a attingit.
292쪽
attingit . Nam minus concoctum quod est, cuiusmodi& foeminarum, & eorum omnium, qui frigidum sortiti sunt corpus, cxistit,quod languido donatum est calore, itaque modicum quid spiritum commouet, exili cum voluptate, pene& nullo elabiturcu sensu. in acribus, mordacibusque vapotibus in partibus ingenitis, quod ijsi existens spuitus ab in haerentibus illis, ct diu, assidueque agentibus mordGur, &v luti croditur, codcm , quo Δ: assis sciuine turgentibus, stimulo, eodemque agita tur pruritu: & partibus confricatis, summa, & eadem pene, qua in seminis emissione, voluptate aiscitur, siquidem eodem de in his modo, quo & in Vasis, e quibus elabitur semen, a praeter laben tibus vaporibus com mouetur spiritus. At unde digressi sumus, redeamus, de uniuersalem Aristotelis de sensu sententiam explicemus.
QVALIS SIT ANIMA SENSITIVA, ET QUOMODO
Aristoteli sentiat. Cap. VI. EN sv s inquit potentia est: non enim semper sentit, sed sensibilibus opus habet,a quibus motus,& ad actum actus fiat actu sensus.Qu'niam vero omne, quod ad actum agitur, tale est linsum potentia; & ab eo agitur quod tale est actu: sensitiuum igitur potentia est, quale sensile actu ; &priusquama sensili passum est, dissi mile, passum vero simile. At pati sensum a sensibi' libi is non proprie dictum intelligasmon si quidem corrumpitur sensus potentia, dum sit actu, sed perficitur potius. Fit autem, sinitiis sensilibus, ipsorum formas absque materia suscipiens ; veluti cera annuli sor, mana absque auro, sic& visus ab habente colorem, colorem tantum absque materia: , nec tamen ipsorum sit veluti materia . Stupida siquidem materia nec sentit, nec iudia, care potest; sensus vero sentilia&sentit, &iudicat. Nihil scilicet anima modo ullo
percipere Ari stoteli visa est usquam, nisi quae ipsi induntur, & quae ipsa fit. Et modum itaque, quo intellisit, edocens, ea itidem intelligere statuit, quae ipsa fit; itaque quet
sentit, potentia esse omnia; utque ea sentia tactu ea facienda esse; eorum scilicet sor mas suscipiendi facultate donata esse, & suscipere omnino eas, eaeque fieri ipsa, ubi in ipsam eae agunt. Pati igitur anima ab ias, quae sentit, visa est Aristoteli, at nihil ea tamen ab illis corrumpi unquam, quin perfici magis, summa ab illis voluptate ais claru intuito: id seorsum ab alijs entibus euenire animae sensititiae visum illi est, ut re rum formas omnium suscipiat, nihil ab illarum ulla corrupta unquam, nec a propria dimota natura, nec illarum ullius prorsiis materia facta. Idq; inde colligit; quod i d materiae more, nullo illas cum sensu, nulloq; suscipit cum iuditio ; sed suscipere se eas sentit, iudicatq.; vi in propria permanens natura alia fieri possit. Simul igitur & patia sensibilibus. squidem quod potentia est actu fit &perfici, quod quae neri potest, de quae potentia est, ea fit om nia, nihil a propria dimota natura. I, i s. et
ANIMAM NON QUO MODO ARISTOTELI PLACET
OR temere quidem, nullaq. ratione, quae sentit, qu q. intelligit anima corum 1 ormas suscipere, de ea quodammodo heri Ari stoteli via detur . Quae enim nullo modo ipsi insunt, nee ad ipsam delata sunt unquam, Ieam percipiat pacto nullo fieri potest mae igitur anima' sentienda; percipienda'. sunt; ne lario eorum natura, substantiaq. aliquo modo an imae indenda, at non eousq; tamen, νt ea ipsa fiat. Non squidem ut ignis naturam, vir quesentiat spirum, ignis natura penitus:
293쪽
ossi menda est, ignisque ipse faciendus ι sed ves inodicum quid ab eo calefactit . dila ratis siritalefaciendremii, dilatandi . facultate praeditum optime sentit. stem igiuia Ariusicles rerum formas, quae nullo modo, miliaque ratione animae hsu ut nullae is ratione ab anima percipi polia intuitus, non reete quas sentit, veph animam cassata re, easque ipse milieti statuit ; quas scilicet vel modicum quid ab eius again modicum quid immutata penitus sentit, percipitque. Recte itident ab ijs qiuae sentit, an iam a pulsi ei videtur, lis ira ab eorum imittis voluptate affecta . Quin di modus inter cum , Moab ijs mi uiat , csilpem: ς Aristoteli videri pόtest: & s,ludem sui ipsius.
Protariarumque intonum memori diligeritius 4ns ectias is foret, conspeetiis reor rarus citarer . Quoni in uero non propriae animae 1 ubitant imon seruat Mnem, per sectionemve, scii propi iam opera ionem voluptas Aristoteli consequi ruri sum m in quorumdam lentis ivtil amate animam disici &ab exuperantibus sensi trum tormi arui sciniarum . quae penitu usu sciduae tulit,'penitus destrui poni usque comimpris tu Mi V quaquain. a.seus ilibus perfidi , quod eorum tbrma, suscipiat, caque ipsi fiat
sud quod ab ijs ad propriam agatur operationem, existimandum illi omnino fuit. Et nulliqsu dei si latii hesidia Ita Aristoteli impugnandus erat lius, sunt me eos i ncusan. ii, qui sensu polibabito rationem inseq uantur: at multo certe minus. triani sessus qui cst,obscuta ratione languidaque,& quae proprijs etiam politionibus adub&tur,rethciendus fuit. Ali Exuperantibus nimirum tensiliu in formis ab ij, viae: laci, quae penitu Scam occuparunt, penitusque ab ea suscepta sunt neque enim robustiis me quae sunt, at quas vel E longinquo, vel breui agentes reucit anima, sed vel languidissi ine, arquae punitus eam iubeun i, occupata tque, quae omnlati penitus ab ea sulcipi utitur, exuperantes mittoteli videri, poniq. debent) corrumpi animam intuenti, enuntia tique . quin ab omnibus, quae eam occupent, corrumpatur, atque exitio deturi, dubitare niuilicuit itaque si a quihuidam commota tantum , affectaque illa appareat, non & cornuptii.itidem; non penitus animae susceptae eae videre debuere, veluti neq; alas encibus naturae; a quibus immutata ea quid, at hon pcaitus cor apta sunt,' inq; ulla aeta caiia. Necvero non entium reliquorum more externis susceptis formis. inani corrumpi ita tuat; quod reliqua quidem entia non puras, sincerasque , scd cuin marci ia omnes, ct nullo cum sensu , anima vero formas nulla cum materia, dc cum
sciatu sulcipit,iuditioque: nihil enim sensui propriisque etiam positioniblis ua gis ad-ue sum proterre Aristoteles queat.Ves oculis scilicet ipsis intueri licet,quae externis ab agentibus cntia in quae uis indutur formae, nulla eas cum materia , sed puras, Prudas'. indi quae scilicet non entis, cui praei nexistunt, commistione, contactuque, sed nudis modo eius viribus , actioneque, & eodem prorsus agentibus modo, quo & in senio ria, infamque agunt in animam. Tum ne formae quidem ipse externo ab agente immitii Aristoteli videmur, sed singulae e propriae materiae snu educi: ut nec ipsae qui clianvsuscipi, ncc materiam ullam secum aiferre videri possint Ipse itidein sensus, de propriae itidem positiones Aristoteli manifestare potuere, quae pariuntur entia quo' dam cum sensu pati. Nam & mutuo sese exhorrere, aut egereque entia intueri poterat i d calorent trigoris aduentu se se colligere, introque agere, & e con tra, conspe e turn Aristoteli cit, positumque: quibus igitur, velit, nolit sensi: in a itribuat necesse cest. Quid enim quas non sentit vires ciis, eas resormidet, vitetque ullum Θ Quod igiatur dicium est, nequaquam a sensilium sormis animam perfici Aristoteli existinian
dum fuit, quod eas ipsa suscipiat, eaque actu ipsisfiat; sed quod ad propriam ab ijs
Egitur Opcrationem. Nec vero conspectum id, positumque Aristoteli ducerint : sor marum enim iusceptionem, earumque cognitionem, sensumque propriam esse an ma opcrationem visam ci cisse, positamque . Manifeste entinantinae substantiam copropemoduna modo a susceptis formis perfici Aristoteli placet, quo tabella, in qua figulae multae depingi queant, si in ea describantur omnes, perficiatur; pasta nimir
294쪽
a sensilibus, non operationem ipsa operata ullam:& sensum ut visum est sensilibuts milem fieri statuit, passum ab iis, immutatumque. Passio porro cum Aristoteli sit sensus. vel per passionem saltem sat, immutationemque, &summe eam dolorifi, eam interdum, &quae exitium etiam inserat; qui operatio itidem , quae&volupta. Mm, & robur operanti animae Aristoteli etiam indit, di quae a proprio animaein genio quat, poni post, nusquam Aristotcles explicet. Nobis id obijci non potest. Nam si quoniam externis a rebus aliud nihil pati anima potest , nisi constringi, dilatariue, itaque quibus a rebus patitur , ab ijsdem &ad motum , ad pro priam nimirum illa agitur operationem; nequaquam tamen quod Aristotest fiat necesse est si formarum susceptio , cognitioque , & sensus propria animae opera tio ponatur, vel passio ipsa,ves eius perciptio animet operatio posita est unquam. Age
vero, quoniam non quomodo Aristotest placet, sentit anima, seorsum eorum natu ra, actioque, quae uniuerso in corpore, &quae certis eius in partibus percipiuntur. quae,propterea quod in cia solis quaedam sentiuntur, sensoria dicuntur, explicentur.
NON EA TANTUM, QSAE UNIVERSO IN CORPORE PED
cipiuntur, ab anima contingente, contactaque, & tactu omnino percipi, sed magis etiam, quae in lingua, naribus, oculisque sentiuntur; dc . sensus omnino omnes, uno auditu excepto, tactus esse. p. VIII. ιVaa uniuerso in corpore sentiuntur, propterea quod ibi sensum modo faciant, ubi continguntur, continguntque, tactilia ab amtiquioribus dicta sun i, & animae portio, seu facultas, quae illa se iit, tactus; quae vero in lingua percipiuntur, sapores,&animae fata cultas, quae eos percipit, gustus; q uae in naribus, odores, & quae -------- eos sentit, odoratus , Olfactusque; & visus, quae lucem, colore re in oculis intuetur; auditus, quae sonos in auribus percipit.Recte quidem; diuer,
rum. n. rerum vires,actionesque,& quae non eadem in parte,nec modo eodem per
cipi videntur, proprijs singulae vocibus appestandae sunt: at non recth iidem, quae una, eademque anima, &una, eademque eius facultate, & uno insuper percupiuntur modo , pluribus ea animae viribus, & modis itidem pluribus percipi, degustum, olfactumque, & visum a tactu diuersum posuere a qui non tactus modo sunt omnes, sed multo etiam, quam qui tactus dicitur, exquisitiores. Non scilicet ea modo, quae uniuerso in corpore percipiuntur, & quae tactilia ut dictum est ducuntur, propterea percipiuntur, quod eorum actio, de vis, substantiaque spiritum contingit; sed magis quae in lingua, & multo etiam magis, quae per nares , de quae
in oculis percipiuntur. Vnus sonus, commotus nimirum aer ad spiritum non de fertur, eumque non contingit, sed quo dictum est modo impelliti quae sentiuntur reliqua, non alio modo spiritum immutant, nec immutare possunt, nisi contingentia illum. Vt non gustus modo, qui antiquioribus itidem tactus visus est, manifeste ciborum contactu fieri visus, sed multo odoratus amplius , visusque tactus poni debeat. Quoniam vero quae linguae apposita i nexisten tem spiritum contingunt, ammutantque, de commouent, alijs corporis partibus indita, infixaque nihil adspiritum illis in existentem perueniunt; & lux itidem, atque aer, quantumuis reliquis corporis partibus uniantur, spiritum tamen non attingunt, nisi per oculorum t vicas, perque nares ad eum deserantur; & diuersae ciborum, lucisque, &inspirati eris sunt vires, naturaque: seorsum omnino ciborum, lucisque, atque aeris con tactus, percsptionesque inspicienda sunt. Liceat vero usitatis ungulas vocibus, eo rura nimirum, qua vesperso in corpore percipiuntur, contactum, sensumque, ta'
295쪽
Mm, eorem, 'mein lingua, gustum, eorum . quae per naret, odoratum, eonimvero quae in oculis, visum appellare . i
os o a tenui simus spiritus ut in stiperioribus expositum est commentari js dea calore quouis, de quouisi frigore educi, destrui.
extinguiue aptus, vel imo in corpore recondendus videri poterat, vel externa eius superficies summe duranda. At horum alterum factum si foret, statim animal corrumpatur. Nihil enim partium, e ternarum praesertim , quae alienarum rerum actioni expositae sunt,
passiones & ipse patiens, nihilque eas sentiens, nihil ea, a quibus illae fiunt, declionei : corrumpantur itaque illae, &ipse itidem paulo post pereat spiritu s. Neque enitri integumento spoliatus spiritin,&veluti carcere adaperto ambientis sustineat vires aut non ipse statim euolet. Corpori igitur uniuerso, & externae inprimis eius super ficiei indendus suit; & molles quidem partes internae omnes faciendr; qui scilicet ab externis obtectae, defensaeque non nis ab in existentibus rebus pati possent; quarum ves languentes vires spiritui percipiendae sunt; ut similes, cognatasque retineat ; ali
nas , contrariasq; eisciat, expellatque: diu enim retentae, partes tande, quibus inhoren i, Obledan t,corr umpan tq;. At externae partes,earum qi pisertim superficies, qu
Iis facta videtur, crassi uscula oino facienda suit; & quam no nisi robusti caloris, frigorisque vires, a quibus solis perdi poterat, permeent, pervadantque, & ad inexistente spiritum deferantur: quas igitur, nihil dum illis magnum quid passis, ipse itidem sentiens, patiensque spiritus ea, a quibus fiunt, declinet. Neque enim externarum partium corruptionis sensus spiritui dadus fuit, cuius scilicet frustra datus sit, sed earum immutationis. Vniuerso itaq; in corpore, de vel externa eius in superficie duri ustuli c vi dictum est facta vigentes, vivasque agentium naturarum vires sentit spiritus Iaquibus nimirum in uniuersa illa ipse patitur, immutaturque: languentes nihil in ex ternis percipit; quae videsicet ab eorum duritie, crassitieque resectae nihil ad spiritum perueniun t, nihilq; eum immutant. Universo itidem corpore ,& vel externis in partibus rerum, quas contingit, disp'sitionem, tenuitate scilicet, crassitiemque, & qua horum sunt generum percipit spiritus. Vel enim quae continguntur neruis , in exilitatiq; cedunt spiritui, ves renitu ntur, resistu n tque, de neruos, spiritumq; in angustius agunt, constringuntq;. Quod si quid aliud, ubi spiritus patitur, pati se sentit,&lae uitatem itidem, atque asperitatem, partium scilicet aequalitatem, & inaequalitatem aequabile enim quatum uis, de modo quo uisi spiritu contrectatum nihil eum separat, nihilque distrahit; inaequabile vero, dii formeque, vel leuiter compressum, vel con tactum modo, spiritum diuidit, de veluti discerpit: quae & ipsa ubi patitur spiritus, non modo pati se ea sentit, sed summa cum voluptate, ves molestia. Quin de rerum leuitatem, grauitatemq; pus percipit, pondusque. Vel enim quod subleuandum est, substinendumque, nullo subleuat, substinetq. labore, de nihil prorsus ab eo deprimi. tur, vel aegre& subleuat,& substinet, ab eiusque pondere opprimitur, grauaturque. At licet corporum cui dictum est conspissationem,situmque,& pondus percipiat spiritus, minime per se ea sentit, sed veluti ex accidenti quodam. Neq; enim vel tenuit tem, crassitiemque, de quae horum sunt generum, nisi comprimat, neq; aequabilitassi atque inaequabilitatem, si vesuti in puncto contingat, nec pondus, nisi subleuet, sub stineatq. . Solas agentium naturarum vires, propriE & per se sentit spiritus; a quibus scilicet quouis modo contactus pati l ur, immutaturque:vt earum modo sensus per is
videri possit, aliorum omnium v luti ex accidente. Quas
296쪽
rijs cuin cothuΙbdiu ursum, tum ipse assidue imminuitur spiritus; itaque ut uterque reficiatur, res assumendae sunt, quae inruuliniimuir aflaugi mitianaminini calore e phrari suetium fi possint : & huiu odicilior uni omnium nati iram esse cupso se scatb; uno rexcepto i&ne ueliquoruthim strorumentiun
s limi putibiis inditae penitus ea coi rumpant , perdantque, quo *b amplistrabis: Muta ii, vi Isbus assidue reiectae, tuseq. nihil cutem subire, proi ideqvic neulpiti tui dei fratjbus in rebus conivnto innoteicere possunt; proindeq. honbis3 sup o M linu hin, Iropriarum rerum virium. nulla prorsus, at carum modo, quae t amhi ς inita duae tu talis entitur actio ivtiq. uerus a munierentur, quae anima. Ivim vires ra 'pui ςihi, organo astu inendae tuere bene molli, beneq. laxo, quod sciliaeet non ternae latuinn, Iobustxque xeruia vires. sed propriae itidem vel ab illis ii vata lixae, rcicctaque pei mecnt, pervadantque, lingua nimirumaei igitur in existens spiris, s non vigent luod , viva que rerium Nim, se languentes eas pene, de domo roras de velis tuisse dic nu n licet extetnum modo calorem, externumque
irigus 4b ambieni threbus inditumi scit internam itidem naturam ves quod dictum est ab emrn rc itat in , exuperatamque, de vulus i. actiones simul percipit. Exter tus porto calor, exi ex numque trigita nullum spiritui saporis sensum facit; quodala
utroque, de Da viai, dc dis politio immutatur ψ calefit nimirum, vel uigefit, ecuerinam plius expanditur, vel in angustiu cogitur, at nu ex aequo immutationem utramq;
percipit spiritus, ita trahlange promptivi, longeq. clarius. Quin ubi paulo vehementius ipsius natui a immutatur, dii possvocis immutatio nes nihil ille sentit:& ibi oino tantum mani testa hae fiu0I, Vbi urninupche.dixi urguetu.Vt cibi,potionesque decla rant . quς qui biis uis donare viribus, quantumuis scilicet sapidς sint, si sementes, ge, lidiue astumantur, magno quidem calore, isti breue. at nullo spiritum assiciunt si, pole; magnu videlicet tui ipsius naturo, at nullum dispositionis immutationis spiri tui sensum inierunt. Itaque vel si aliena', quae perpetuo cibis insunt,naturs dispolitionem de ipse immutent, proptereaque sapidas A ipsas esse oporteat, nullum tamen siporis senium faciunt; quod in robustiore proprie nature immutatione dispositio nis immutatio penit; flatet. Manli estissima autem fit in propriis ciborum , potion uaque actionibus quibus uisi quod propris illorum , ires a longe amplioribus ambientis viribus reiecis ,reyussiquς adeo languent, ut quod externae naturae nunquam pati videntur tactum omnem penitus lateant, proindeque nihil linguam, nec in existe tem itidem spiritum propria alliciunt natura: quin illo iu in multi nihil sorte linguae ipsius, at in existentis modo spiritus dispositionem immutant. Itaque non adeo veli menter propria natura immutata, ut ipsius modo immutationi intentus sit spiritus, dispositionis immutationem perbelle percipit. Et vel cutem ipsam, de quas ea continfit carnes, res omnino, que multo, quam lingua est, duriores sunt, densioresque, ni- idquod sentire liccat ab appositis medicamentis concalefactas , frigefacta sue molliti ab iis, liquarique,dc in amplius expandi, vel durari, constringique de in angustius cogi cum intueamur; de manlicite si non a cibis quibusvis, ab ijs certe, qui qaulo robustioribus donati sunt vitibus, in qualibus ipsorum actiones , de agendi modus inspiciendus omnino est, lingua , inexistensque spiritus cum dilatetur, sundaturque, vel compingatur, coit Iringarii que , dc vel ueluti laeuigetur, vel asperetur, mordice. tur que, atque crodatur, lii Sue omnino dispositio cum immutexur, calefieri uero, frige
297쪽
set ineriq; , a nullis hoc quidem a perpaucis illud cum sentiamus,& ab iis modo,quibus cuius nodi aromatum multis, alijsque,&carpis inesse.videtur robustissimus inest calor: patet utique non linguae, in existentisque spiritus naturam, sed dispolitionem a saporibus immutari ;&saporum senium propriae ciborum naturae actionis,vel spiritus passionis.&ipsius omnino dilatationum , constrinctionumque sensum esse.
At age modo vel si nihil sibi ipsi discors sensus uniuersi naturam, & sensuum singulorum substantiam,modumq; , quo singuli sentiunt,posuisse videatur Aristotcles, itaq; illis expositis, reiectisque, sensibus singulis natura indita Aristoteli est,modus'. , quo singuli ei sentiant, nihil amplius exponendus videri posset: quoniam quae singularia sunt, non satis forte viii uersali ratione inspici pos Iunt, & multo manifestius singulari, propriaq. inspiciantur inspectione, qui seorsum degustus, singulorum q. sensitum natura,&de singulorum sentiendi ratione, multoque etia diligentius, qua de sapo
rum constitutione, naturaq. Aristoteles tradidit, exponatur, examinenturq.&ipsa.
. QUOMODO ANIMA SAPORES ARISTOTELI SENTIAT, ET
in quibus illum explicans incusandus videri potest. Cap. XI. Vs et v x inquit Aristoteles potestatem habet gustabilis excipiendi, dijudicadiq; per simili indinem ad ipsum gustabile , quae sit alteratio.
ne quadam ;&potentia omnino gii stabili similis est; fit autem actu similis, passiis as illo, immutatusq;. Scsitivam animam no magis sensilia potentia esse, quam eorum quod uis entia reliqua omnia, mini-min: sensum fieri, quod actu id anima fiat, quo patitur, immuta tur i. , sed visentiat, quavis sensilis actionem,& modicam sentientis an inas passionem satis esse, ita declaratum videtur; ut singulis in sensilibus amplius si declaremus,super sui, & non veritatis manifestandae studio, sed vel Aristotelis odio, vel ambitione tra. cti hominem inlectari videri possinius. Nihil etiam amplius incusandus videtur Aristoteles sensus singulos a proprijs sensilibus perfici statuens,quod singuli propriorum
sensiliu formas, quae potentia sunt, suscipiunt, actuq. eg fiunt, nihil ab illis corrupti, satis, ut videlia r sanatu sensum uniuersum,qua dictu est, ratione, perfici&.Nili sorthamplitis reprehendendus ille videatur;quod sin3ulorum sensilium perceptio noR uniuersali sed propria ratione,nec verbis Oino, sed ipsis demon Ilanda erat rebus: quae nimitu gustabilium sunt formae, & quomodo eas suscipit, caeque anima fit, declaranda erat. Singulares siquideres sensui manifestandae sunt, aperiendaeq.: id fieri s non potest,uniuersalis illa ratio improbanda prorsus, reijciendaque . Vel ipsius. n. Aristotelis testimonio cae modo uniuersura rationes firmae sunt, veraeque, quibus singularἱa co gruunt, consentiuntque. Id etiam communiter in sensilium omnium, & in tactilium praecipue, gustabiliumq. perceptione mirare Aristotelem licet; quod a gustu ea excipi , dijudicariq. per similitudinem ad ipsum gustabile, quae alteratione quada fiat, de cernens, gustum, &sentientem animam omnem necessario corpoream ponendae non animaduertit. Qui enim incorporea st fit, formarum, quae materiae penitus immerss sunt omne actionem sentiat, easq. ipse suscipiat,&ea omnino ipsa fiat,passa,hnmutataq. ab illis e At quoniam long E a nobis diuersus Aristoteles nequaqua quod nobisi actum est sapoteς caloris unius actiones esse omnes decernit, nec cuiuis molis dispositioni, sed via eos indit aquae humiditati, eorum q. efficientiam terrae attribuit siccitati; & calor in cotum constitutione nihil aliud agere ei videtur, nisi quod hanc illi assicit, unitq.; & d ulcem, amarum l . eorum extremos ille ponit,reliquos ex his tibi commissis fieri decernit: Age rationes , quae eum, huiusmodi ut poneret sapores, imήpulae, exponantur, amnentiarque. Nam qui sapor cuius, quantiq. caloris actio
st, in proprio nobis declaratum est commentario. nil ,.. .E. M
298쪽
i SAPORUM MATERIAM AQUAE HUMIDITATEM, EFFICIEM
tem causam terrae siccitatem, & dulcem, amarumque illorum extremos
esse, reliquos ex his sibi ipsis commistis Aristoteli fieri, & ho-l rum medios esse videri. Cap. XII. Am M, quae natura quampia susceptura est, eius ipsam penitus pertem oportere esse satis alibi declaratum supponeti Aristoteli,& quae nec actu, nec potestate humida sunt , quae scilicet assumpta, maniaque nihil emolliuntur, nihilq. humescunt, sed in propriad ritic, propriaque seruantur siccitate, nulla ab ijs saporis sensum nobis fieri sentienti,itaque saporum materiam&insipidam sui natura,&humidam oportere esse in telligenti, & aeris humiditatem longe tenuiorem, quam ut sapor alligi ci possit i lius, intuenti quod reliquum sui t) aquae humiditatem iap rum materiam ponendam esse visum est. Tu quoniam ex inspida sapida ea ut fieret, contrarias scilicet ut assumeret vires, contraria a natura, itaq; a siccitate immutada, crasti ties nimirum qiis piam adijcienda Aristoteli erat, & ab ignis siccitate quod non ipsa, sed calor propria est ignis natura; & nullam omnino ab eo aquae crassitiem indi, quin in summam eam agi tenuitatem intueretur fieri id non posse iudicanti , aquet humiditatem a terrae siccitate immutari, & ex insipida sapidam fieri, & hanc efficientem saporum causam ponendam esse visum est. Et quoniam inepta per se terrae siccutas aquae humiditati alligi, & calor ad saporum cosectionem conferre quid Aristoteli Nisus erat; caloris opcra aquae humiditati terrae siccitatem affigi, proindeque calorem saporum xcluti concausam esse visum illi est. Itaque saporem definiensΔapor, inquit, affectio est aquae humiditati a terrae siccitate indita. Id etiam, ut modo, qui dictus est, sapores constitui statueret, Aristotelem induxisse videtur; quod insipida per se, pro priaque natura aqua per sal, cineresque, per terrae scilicet speties colata, salsa fit,ama raque ; & quod passim e terra amare, acideque emanant aquae . Nec vero, quod terra
saporem quempiam sortita sit c na & ipsa, & reliqua simplicia corpora, veluti & aqua, saporis penitus sun t expci tia; & si quaepiam illius portio sapida est, humiditatis ea admistione huiusmodi Aristoteli facta est sed quod terram aqua pertransiens ab illius
assicitur siccitate: & diuersos terram perti anseuntes aquae assumunt Aristoteli sapo res; quod diuersa siccitatis copia i)s immiscetur. Saporum porro extremos dulcem esse, amarumque, reliquos horum medios, & ex horum omnino commistione, vetluti decolores ex albi, nigrique complexu, exoriri ille decernit.
RERUM OMNIUM OPIFICIS DEI POTENTIAM AEMULATUS.
i & rerum naturae, sibique ipsi contrarius ex aqua , terraque, insipida Gu' utraque,sapores constituit Aristoteles. Cap. XIII. . q. iEoco Is rebus naturas indens Aristoteles cum ipsaru opifice Deo mihi quide de sapientia contendere videtur,alias ipsas facien ampa Deo faiste sunt: at sapores costituens modis multis potentiam etiaillius aemulari manifeste apparet. Ex aqua enim,&terra, inspida viraque, & neutra ipsarum a calore aliud passa quicqua, nisi quod, per se simul uniri ineptae illius opera unitae sunt, iunctaeque, sapo res constituens, e 00d in e omnino , e nihiloq. ipsos educit, creatque ; & quas caloriri Deti; indidit uires, mi itu ei demit, & quae frigoris sunt, attribuit. Siquidem ca Ior, ipsux imprimis Axistotclis itastimonio , quae diuersi sunt generis seiungit, segre gatque,&humidi IJtςm Pesp tuo e siccitate educit, extrahitque omnem, non huic illam agglutinatauin & calorem ci ius inexistentem a quo non entium modo actio.
299쪽
hes omnes aedi; sed enita ipsa omnia constitui Aristoteli etiam videntur lateres ster
tentem in illis, nihilque agentem facit Aristoteles; ac siccitatem quam secundis i, re sertim in corporibus nulla prorsus agendi vi donat , sed penitus inertem , & caloris frigoris q. opus esse decernit actionum multarum,&bene vehem Elium potentem 1a'cit; & languidissimis, ut videtur, rationibus. Non propterea scilicet cibi, qui ilac litinatura, densque sunt, dum nihil conteruntur, nihilque molliores fiunt, nullo lin
suam aificiunt sapore, quod insipidi sunt, & sapidi ut nant, quaepiam ijs immiscendata humiditas; dc conti itis illis,adapertisq. linguam immutandi assiciendi l. iis indi. rur, quae sapor dicitur, quod linguae humiditati, quo illos subeat, patefiustus e t aditus,&illos omnino haec subit. qui enim adeo nullo temporis momento linquae humiditas vim, saporemque ab illis assumat, qui nullus ipsis in existit, aut ipsa saporem
illis indat quam longissime a proprio diss dentem sed manifeste propterea nihil ducontriti. nullo linguam sapore assiciunt, nihilq. eam immutant, quod propria ipsis tum natura, ct proprius ipsoru calor a longe amplioribus ambientis viribus reiectus, rei ut usque in ipsorum praesertim superficie veluti stertit; & proprias is vires manite stare, & agere omnino vi queat. veluti Gestandus, & veluti in aperto ponendus est: moles scilicet, cui inest, in minutissima frustula disrupenda, internus nimirum calor, di qui non adeo ab ambientis viribus retusus est, excitandus,&linguae admouendus. Id porro ubi iactum est, isq; agit calor, utique do eius manifestatur actio. iapor nimiorum , qui p in existebat quidem. & a molis densitate reiectus latebat, manifestus tit. Et prae in existentem saporem in ςontritis cibis excitari, vel in mollibus ijs; humidis'. ι& qui nihil contriti magno tamen lingua aificiunt sapore, sentire licet. Eonaq; ho rum itidem sapor magis manifestus fit, quo magis graciles, inagisque minudinanta . Quoniam igitur inanis est Aristotelis ratio, qua saporum materiam aquae humidita teinesse astruici utique nihil ea, qua illorum cificientem siccitatem declarat, reiicienda est: uniuerta enim ab illa pendet,& illam supponi . At Aristoteles tamen ampilius inculandus: qui scilicet alibi ut dictum est siccitatem inertem prorsus .ide fecundas pra sertim in corporibus actionis Omnis expertem,&sapores non iuxta humiditatis, siccitatisq. , scd iuxta caloris, frigorisq; immutationes immutari, & alios, atq2 alius fieri intuitus cum sit, predicaretque, dc bene diuersas, benEque vehementes larismum vires, actionesque,&quae caloris, frigorisque propriae, & calori omnino, irid riue attribuendae sint cum Persenserit, veluti sui ipsius, eorumque, quae sensu peta erperat, oblitus illorum opificium siccitati attribuerit. Quoniam inquioquatuor doterminatae sunt causae elementorum, harum autem secundum coniugation Q dculo
menta quatuoraccidit esse. Quarum duae quidem aetius, caliditas, & irigiditas, duet autem palsiue, siccitas,&humiditas. Fides autem horum ex inductione. lividentur iniim in om nibus caliditas quidem de frigiditas terminantes , & copulantes, & tran L utantes ,&quociusdem generis,&qus non eiusdem .di humectarit ,&j ccam&indurantes,&mollificantes: sicca au tem,&humida terminata, dealias Di passiones patientia ,&ipsa secundum so a que inique communia ex ambobus co T, ora constant. Tum alibi, Perspicimus inquit decerptorum pomorum lapsuus a cao rei in Ilutari , seu soli , ire u igni ea exponantur: ut appareat non ab aqua eiusnodi factos sinores trahere, sed in ipsius Ais per rem rari; cuni austeros exuulcibus, i fim amaro &omniatodosi ustos, qui ille excocti ad omnia saporum gener a Ptitidae, tur ) tias mutantur. Et frigus inquit di congelatio sapores obtundit, do odores tua sescere facit; quia calor, qui architectitur , & mouet, fili , geluque interii num Quincti dinculandus videri Aristotes es poteit; quod quilium iditate,& quis halera rupe ante lapores fiant nusquam declarat. Quoniam enim rictitas hulaiditati indutata porcsci indit omnes; itaque horum diu his itas diueri, siccitatis eispi parari bura.
300쪽
iore, de quia minore siccitatis copia fit, declarandum omninὁ erat. Tum qu/d si n5
reliquorum omnium, at cxtrcmorum certe , dcc quorum commistione reliqui fiunt omnes, natura, & ratio, qua a se ipsis adeo dissident, quam fieri poteth distin tiis inhmanifestanda Arist. erat; ct quod, ut sapores modo, quo ipse fieri decreuit, fieri , t d claretur,amplius certe declarandum, & iuxta diuersam humiditatis, siccitatisquec piam differre illos, & ibi singulos perpetuo fieri, augerique, ubi ea illai una excedri cuius maiori copiae a gignatus is sit, demonstrandum. At age quando Aristotcli explica, tum id non est, Aphrodisia una id explicantem audiamus . Forte enim recte si id agatis sapor si consectionem siccitati tribuendam declaret. Propterea inquit At hi odii laus is dulcissimae hyemales pluuiae, aestiuae minus, & minus etiam autumnales, stante bor cax, dulces, potabile que, austro amariores , salsioresque, dulces praeterea in alluvioni. M bus, atque inundationibus , in siccitatibus velo, squalioribusque saliae, amaraeque; quod hyeme, quoniam humidac si terra, exhalationes pure ascendunt,mlvique ip-M sus siccitati con misiae; aestiue aut cin, quoniam terra n si adeo humiditate refcrta est, , , cum ipsus exhalationibus superfluitates itidem ascendunt, a quibus aqua iniiciaturiri Flante borea potabiles fiunt, quoniam a frigidis, humidisque spirat locis: auiiro v
si ro amarae, quoniam a squallentibus, arentibusque; itaque terrena naturae nullium
, cum exhalationibus ascendit. Idem & in siccis accidit constitutionibus; contrarium in pluuiis, atque in inundationibus. Itaque in uniuersum humiditas dulcis Aphrodisiso , amara siccitas vidctur, & pura illa. impermistaque dulcissilia esse, amarescere vero, de salsa fieri siccitati commista: puram porro ascendere humiditatem, ubi multa ea tcrrae inestiat ubi exigua ea adest, siccitatem etiam ei immisceri. Recte quidem Aphrodisiaus in rerum, saporumque, qui illis insunt, di Terent ijs, naturas, a qui bus constituantui, inquirit ; S iecte itidem extremos sapores contrarijs assanat nataris: at non reecth, ut videtur, i n aquis, ipsaru inque illud saporibus, quae scilicet, qua libus singulae a rebus constituantur, quales omnino sint, non satis prolpe tum dum, ac ne inquisitum homini erat, de quarum sapores languidissimi liint omnes, & exile quid inter sediti erunt, dc vel in th parum naturas, a quibus constituantur . quatum opera sunt, intuetur. Si in rebus, quibus sapores insunt, dein saporibus i plis, imorumque diiset ent ijs agentes ipsorum causae inquirendae sunt; res, quarum natura manifests nobis sunt, de quibus summi, vcl summis proximi, bene omnino maniiciti ia porcs insunt, inspiciendae,gustanda q. sunt: ncc vcio integre ills modo, nihilu. passis , sed immutatae amplius, dea manis cstis immitatae naturis . Et siquidem humidissimae . . quae sunt res , caedcm deduuissimae, amarissimae velo siccissimae quae sunt, desintulae quo humidiores fiunt, eo dulciores, eo itidcin amariores singulae percipiantur, quo isicciores fiunt, quocunque utraeque calore. frigoreue donentur; vel si obscurus duin dulcedinis opis ex sit quae nimirum , neque aquae insit humiditati, neque a siccitate, ,
qui amaritiem inferre visa cst, illi indi queat liceat tamen Aristotelis positioncs tueri, . saporumque opific um siccitati attribuere . Sin sapores singuli aquae dispolitione in qua uis, Sevel dulcissimus in rebus siccis, dc in longe liquidissimis longe amariis mus . inelle, at ibi modo singuli, ubi certus adsit calor, itaq. singulos immutari,prout ipsoris immutetur calor apparis ;deserendae omnino Aristotcli&positiones sunt saporum l. effetentia calori assignanda erit . Nec dubitare licci, quin iactum id Aphrodilia Oio, iret, si in quibus oportebati saporii dii serentiae in spectae illi sorent. Quin vel in aqua rum dii ferenti js si rerum, e quibus illae constituantur, natura paulo uiligentius in spe. Etia foret, quod dictum est intueri poterat. Non scilicet siccis, exustis'. e terris, sicce, impuraeque cxhalationes, de in humidis humidae, nullis . cum tuliginibus, sed contra tenuissimae, hunaidissimaeque dc purissimae ex illis, crassissi iliae ex his, impulissima mascendunt . Id vero ,&io proprio do pluvias declaratum est commentario, de vel ipsis intueri licet oculi salapi et coim in crisilis, arentibusq;.tetris tenuis, puruique ac ,. : ι o us