장음표시 사용
351쪽
p teli videtur fiat; recte propria forma carere, & a serinis, quas suscipit, non pati, sed perfici vilias sit: at corporeus omnino, minimeq; sensui dissimilis ponendus sit. Cap. XX. l Roma ut videtur & propria serma priuandus esse intella. t eius, & neq; actu ens, neque corporeus faciendus, nec corpori ullo modo immiscendus, sed potentia tallina esse, aptitudoq; ad larmas suscipiendas, & pati quidem ab illis, & non in aliud ens agi, sed perfici, absoluiq ad id actus, ad quod factus erat, paratusque, Aristot . t: -li Visus est; quod intelleetio itidem, veluti&sensus, sormarum susceptione fieri vita est; idq; modo anima percipere, quod suscipit,& quod fit,aliud nihil.
Neq; igitur, vel quae pacto nullo percepta sunt, pacto ullo ab anima cognosci; necque etiam adsunt, & in animam ipsam agunt, at nihil eam immutat, atque ei, vel eius oromnis calida, aut tri ida. Recte haec quidem. Neque. n. a quibus nihil patitur, nihil mammutatur, nec passa, immutataq; est unquam, ullo ea pacto percipere anima mina. Et si vel modica irmarum actio, modi caue ipsius passio, immutatioq; ad illarum nauaram percipiendam animae satis non sit, sed idae, ut sensus, vel intellactio fiat, susciapiendae omnino sint: utiq; di propria ipsam larma carere, di a sermia, quas percipit, non verE pati, sed primae materiae more perfici, ab tui . , uaruere liceat. Siquide tormas suscepturam omnes, propria eam carere oportet. Nam propriam obtineas aegre alienas,& non nisi coacta, deuictaque,& corrupta etiam su scipiat. Et ad formas suscipiendas facta si si, parataque . nequaquam eas suscipiens corrumpatur, sed perfici tur , ab oluaturque. Et magno studio quod Aristoteli tactum videtur substantia iiDqui rencia sit, quae formas sensu percaeptas materia omni exuat: neque enim materie dum im Inersae formarum vicem subeant, formaeq; ipsae sint. Intellectus nimirum pinnitus immaterialis, rinaeque ipse existens om nes,summin; propria natura adituus, qui materiae immersas sermas,&cum aliqua materiae conditione a sensu percaptas, Mi ipsius illas similes, & penitus immateriales faciat. Id modo incusandus videri pos, set Aristoteles ; quod animam λrmas suscepturam incorpoream statuerit. Quod enim vel formam, vel aliud quiduis suscepturum est ens, aut passurum quid, vcbequo aliquid constituendum; corporeum id sit maximE est necessarium. Nee imaginati licet, χrmas, aut aliud quiduis ab incorporea , nulliquea Exa corpori resuscipi pome. Neque ipsa igitur materia incorporea videri potest & Peripateticorum praestantissimis minime videtur. Et qui in corpoream illam ponunt, huc acti,a: que illuc, modum tamen, quo corpus constituant, generentque, inuenire nullum poserunt. Et quantumuis eum inquirant, nunquam reor inueniant. Qui enim ex ancorporeis rebus corpus constituaturὸ Minus mehercule hoc possibile, quam e non substantiis substantiam constituic quod vel summe cxhorrere Peripatetici videntur. At ut materia incorporea irmas suscipere poesti anima certe non potest: quae nimirum plures stimul, & contrarias etiam suscipere videtur. Et ipse igitur ut visum est Ari-uoteles inuitus quidem', propri; sque praesentibus positionibus aduersus , contrariusq; subiecto tandem sensum donat; multumq; eum non ratione tantum,sed subi cto itiae facit, ut varin s ui partibus varia suscipere, & varia pati, & varijs moueri possit motibus. Nec vero non similiter sensita pati intellectus,& non eodem sensui modo
formas, quas intelligit, suscipere, aut magis lycorporeus, vel sensui omnino dissimi lis videatur; quod summEintellectili intellecto, ad minus intellectile suscipiendum, antelligendumq; nihil ignauior fiat, quin promptius id suseipia exquisitiusque intelligat. Secus ac lensus; qui excellenti sensili suscepto , percipioque, languidius, quodesit, obscuriusque, vix suscipit, I vix percipit. Vtent; sensita, intesimili qiis, &
352쪽
virorurnq. perceptiones recth contuleiit Aristotclest ii in Deo ijsndicti stissimi septia ut alium omnino a sensu intellectum declarasse videtur .. o nia enim i 'n alia , ressentit anima alias vero intelligit, sed easdem prors us & sera tit, & i atelligi iidq. naodo a sensilibus intellectiles disserre videntur, quod praesentes illae, propriaq; innotescunt actione , hae vero remotae, occulisque, & similitudine quadam intelliguntur; & quae in ullis uni ut omnes, si prirsuntes fiant, sentiamur itidem omnes . Dequaquam quae sciuinanima intelligesui disintilis, vel non eadem propterea ponenda luit ἔ quod quae leutit ab excellentibus praesertiria, summi quesens libus magis, quam ab intelle et bus commouetur,magis a, patitur;&ab illorum susceptione, sensuque ad languia diuium iEnsilium perceptionem debilior fit, ignauicitque: at non qua intelligit I seclium iud initi se scepto, intellectoq. milius in tellectile proluptius sui cipit, ex qui Luaq; iuuat irit. , es idem. n. sensus,&ab usdem insuper rebus, at non aeque propin 9uia uoti code patitur modo; sed a quibus proxiuiis tum me immutatur, validissimi que cxa latur, molibus, a remotis i) dein iustu silciquid mouetur Non s. i passionis, perceptionisue diu ei sitate quae, ut dictum est, via eo dein insensu dea xedus ij dum, at varie distantibus simina sieri videtur, sed a rerum, quae purcipiuntur , diuersi id ea n i uix disserui litudo declaranda Aristoteli erat: quae intelliguntur nimii umius, qua sciurumu r, diu cria cis . dissimiliaque; oc quς non ab eadem iuicipi qmatu, pcicipiq. Iubstantia Et auc nisisti,nu quam quae praeliantes res sentit anima; ab ea qua uasdci' absentcs in talagit, diuersa poni poterit. At vel si nihil seruilium,imuit illiumq natu sa, uitii q. sevius intellactusque similitud disii militudoq. a rerum, qu seu riuia tur, antelligunturq, sumtitudine, vel dii si utilitudine, ted ab Ἱs modo, quae ii utrisq; ani via patitur, dea diuerso passionis, cognitionisq; inodo inspicient Et sici nequaqua ta
men xx dissimilitudine i litotest conlpectas en sui dissimilia intelle. 3 ponendus esti siqui ciuiu quae consurenda erant , collataAristoteli iunt.Non si lumine quod est iii testigibile execilenti sensibili,minime velo intelligibile mi nime sensibili proportioine r undis uvidetur/cd si quidem quae summe intelle,stu movent, summm; intcb.Iiguimur, iis, quaesen Ium lumine mouent, summcq; ientiuntur, & que parum intellectum mou I, parumq; inti ligulatur, iis, que parum sensum mouent,parsiq; seni iuntur o iurenda sunt quod utiq; faciendum, videtur: neq; enim iuxta earum nominatem erca'lata, perperatnq, posita,i edittata earli vires, actionesq; res estimandς sunt,
conserendaeq; summe sentibili non summe intelligibile si id summe intelligibile est, quod summe est a sensu dimotum, & quod remota, obscuraq; intelligendum est similitudine, di vix intelligi interdum potest)sed quod minime est intelligibile quod ni mirum parum ab ijs, quae sensu percipiuntur dimotum, si non propria ipsum actione, at se litudine propinqua intelligitur, apertaque: minime vero sensibili, quod nimi rum , ix senium mouet, longeq; sentitur aegerrime, summe liuelligibile consetendae t ; quod di ipsum obscure, multoq; i ntelligitur labore. Quod si quae coierenda sunt, di coniurantur, non modo nihil sensui dissimilis, sed idem prorsirs sensui videri poterit . . intuli ciuia Veluti scili licci summe intellectili suscepto, intellectoque, quod minus in . itelliumlecti, promptius suscipit, faciliusque intelligit intellectus: sic itidem & sensus
sumine languente , summeq. ignavo sensili sus ccpto, percaeptoque, vehemens, robu'. stumque nullo labore, longeque sentit exquisiti iis . Et veluti ab exuperantibus sensilibus immutatus, commotusque sensus languentes eorundem action arueri in Epercipita sic intellcctus aperta, propinquaque intelligere a fluctus, quae summere- .imota, summeque sunt obscura, si quidem ea intestigit, obscure, iummoquc intelli sit labore. Vin quod dictum est quae conferenda sunt, collata Ariltotcli forent ;similes a similibus & sensus , & intellcctus visae inent passiones , similesque simissium cognitiones, ct eadem omnino sentienti iniciligens anima . nulla alla unquam intelligens, nisi qua si piaclentia fiant , ientiat omnia. Eadcm ccad latione, quae in . si i-
353쪽
intestiuuntur formae,& quae sentiun tur, suscipi si videntur: utiq; si hae non nisi a cor. porea anima suscipi posse vice sunt, illae itidem a corporea suscipiantur oportet. At detur hoc Aristoteli, reliqua modo redie illi posita sint. Si scilicet tormarum susceptione intellectio fieri, & non vere a formis, quas intelligit, pati anima, sed illarum materia existens perfici ab illis, absoluique videatur; & sorma carens, & impatibilis v,
ANIMAM NEC SENTIRE, NEC INTELLIGERE , QUOD FOM
mas inscipiat, sed quod ab eis patiatur, iminutetiirque; & propterea & pe sectam, & maxime patibilem ponendam esse:&quomodo ientiens, intelligensque oblectetur, perficiaturque. Cap. XXI.
ENTIE π έκ M animam, spuitum nimirum a rebus, quas sentit, vere pati, immutarique, satis ut opinor suo declaratum cst loco rne declarandum quidem. Quis enim a calore dilatari , confringiq; a frigore, dc ab exuperante viroq; corrumpi eum non senti l A t ne que quae sentiens patitur, imaginantem cum, in telligentemq; itide pati ambigere licet. Longe enim quidem languidiores, obscurioresque, at eaedem certe passio nes, quas sentiens passus, ijdemq. motus, quibus senties motus est, imaginantem, intelligentemque sequi videntur. Nec aliud omnino ima Finans , intelligensque agere videtur; quam passiones, motusque, quas, quibusque apsssentibus rebus passus, commotusque est, recolere Nauigationis itaq; ut saepe dictum est memores paulo minus, quam nauigantes nausea assicimur:&horribile quid imaginantes, intelligentesq. paulo minus, quam id intuentes tremore corripiamur, rigoreque . Easdem scilicet passiones ab imaginatis. intellectis q. rebus patitur spiritus; ijsdemq. abiis commouetur motibus, quas, quibusq. a praesentibus, agen
tibusq. passus est. Vt nisi nimis sibi placens Aristoteles sensum etiam ipsum proprijs positionibus posthabenduin iudicarit: ijs, quae sentiens, & imaginans, intelligensq.
anima patitur, conspectis, minime eam a formis, quas percipit, ut earum materiam,
ad easque suscipiendas factam, paratamque perfici, & impatibilem, sed ipsam per te existentem, perfectainque, & lumine patibile ponat; quae adeo a nihil, vel cxile quid
agentibus rebus patiatur immuteturq., & corrumpatur etiam. Vere porro passus, rruptusq. interdum a formis, quas intellisit, spiritus,&nequaqua unquam propterea
intelligens, quod ensiliscipiat, illaeq; ipse fiat, minime earum materia, minimeque earum susceptione perfici videri potest. At sensus, intellectionis a. appeten tigimus , di summe in utroque oblectari, acquiescereque, & praestantior omnino in utroque, perfectiorq. fieri visus cum sit: persectio inquirenda, quam a sensu, atque intellectione is habet. An satis ea superius conspeela est e Et sentire scilicet ,& intelligere appetit spiritus, summopereque & sentiens, & i ii telligens oblectatur, & perficitur etiam; quod vi expositum est multo quidem robustius sentiens, at & imaginans, &intes ligens itidem ad motum, ad propriam agi videtur operationem. Longe scilicet lamguidius ab ijs, quae imaginatur, intelligitque, quam ab iisdem sensu perceptis, at di latari , constringique, ad motum omnino agi videtur. Et amplius etiam,quod longe plurimis modis corrumpi cum possit spiritus; de quibus non nisi externarum rerum usu, viribusq. occurrere possit: utique rerum omnium .ires ,& sui ipsus, & proprij
tegumenti, propriIq. organi naturam, constructionem i. cognoscendi appetitu i ncatur, di cat uni cognitione non modo summopere gaudeat,sed ad sui ipsius conse
uationem aptior factus cum sit,persectior etiam factus sibi ipsi videatur,oportet; & sit omnino Non quod potentia modo,& imperfectus per se existens ab accedente substatia actu, perfectus se fiat; sed quod actu quidem exiliens, at sui ipsi v s corporis, cui i in
354쪽
sidet .& rerum aliarum naturae inscius, ab earu sensu, intesicctioneque, &sui sissim;
di corporis ,& illarum omnium naturae, viriumque sciens, itaque & seipsum quoad licet conteruandi potens fit. Quoniam igitur nec sensus, nec intulicetiis lormatu tu sceptione, nec caru materia, nec formae omnino potentia, de quae a suscepit; ijs per ficiatur , sed persccta, actu q. existens visa est anima ;&sentire quidem ab . earum viaribus exile quid passa, intelligere vero, ubi a re aliqua, at non ab uniuersa eat, sed ab una modo eius conditione quapiam patitur ι & a reliquis, quae occultae sunt, niliitq; unt, idem pari imaginaturi quod a ses, quae uniuersa egit, di cui di tacόridii id Ai. esse vi sa sit, conditionibus reliquis passa est: intellectum explicans Aristoteles, qui rerum formas a sensu percsntas, minime q. Omnibus ab eo materiae .conditionibus exu tas, talesq. iactas.qtiales intelligi videtur, huius in odi ipse eas iaciat, & intellectui potentia eas in dat, talis ipse sui natura existens, agendique vi praeditus, ne audiendus quidem videri pollet. At veritas ut undique eluceat, audiatur tamca.
INTELLECTUM POTENTIA AC TU IS FACIT, QUI AC TV
est, persectusque; & sui quae ille fieri potest, facere ipse illum pol cito mala: mulioque, quam ille, hunc separabilem, immisiumque, deitu r L l a Vpatibilcm esse magis. .c . Cap. XXll.
Ox L A et i inquit existens intellectus bumanus, atque imperso cui s, si ad actum agendus, perficiendusq. est, ab intellectu aem existentu, persectoque abloluendus: rcrum omnium natura constamitum ritu; quae omnes, quod sunt, potetitiae prius cxistentes ab eo persciuntur, absoluunturque, quod actu tale est, θ perrectum. V luti igitur in omni natura hoc quidem malo iacit omnia,qua. natum illius sunt, feri apta, illud viro causa, dcc ens eadem omnia lacere potes: scde humana animae ncquaquam solus intellectus potentia, sed alter tulim Iniit oportet actu extilens, pelicetusque; de omnia, quae intellectus potentia cieri poterat, facere cum pote DF I tormas nimirum, quas non habet, & quasi ulcipere apiuς cit i illi indeflve Omnes , Mus more in materiam agentis n ulla praeditam forma , at formas suscipe xe aptam dinnos. Neq; enim apti ludo, & potentia modo intellectui humano indenν
da ; sed actus, perseetioque. ad quam suscipiendam factus erat, paratusque, adiici τὸ . it. da Uidcm iuio Muplex igitur humanae animae inmittere videtur intes lectus: alter omnia fieri potens, alter , ero omnia faccre; ut habitus quiddam , de veluti lux . Nam de lux D su in potentia , ct colures potentia, visum actu, de colores itidem actu facit. Sic intellectus actu non modo intellectum potentia perficit, ad actumq. agit ista quae potentia liuellcctilia sunt, actu intelleetilia facit. Actu scilicet existens intellectus in te lectum poten tia, ut propriam materiam, subiens actu eum facit,sormarum omnium more proprias materias iubeuntium. Et formas sensu perceptas, minime' dirin mae teri ac tas , di aptas factas, ut suscipi, intelligi l. ab intellectu potentia queant , penitus ipse immaterialis, tormaque existens omnes ,&summe activus materiae cas co-ditionibus d claudat omnibusi; talesque, quales ipsi in existunt, dc quales ipse cit, illas facit. Quod ubi factum est, ubi libet speculari possiimus. Siquidem intellectus actu non, ut ars, scorium a materia, scd intes lactui potentia totus intextus, immersu Sq. , Tex, ry. de vn uni illi factus est unum enim, quod est sorma, P materia di vere separabilis in tellcctus actu, impermistusque, atque impatibilis. Licet enim & alter itidem cadem omnia habere visus sit rat actu existens praestantiore quoddam modo ea habet. Vsquin quaquccnim patiente agens, & principium omnino materia honorabilius est, no 'hil iussu e. id citum seortum ab intellectu potentia habet agens; quod cius substantiae
355쪽
eadem. Non scilicet hoc modo, modo illud intelligit, sed smul omnia j &ab intillactione cessat nunquam . Et propterea ea, quae non hoc intelligit modo , quae icthcce corpori inclusus intelligit, co exclusus minime memoria tenet; quod non solus ipse ea intellexit, sed cum alio intellectu; cum imaginatione videlicet omnia, cuius ratio cinari est, & amare ,&Odio prosequi, &passiones omnino omnes. Hic porro cultv corpore occidit, & sine hoc nihil ille corpori inclusus in testigit.
NEC INTELLECTUM AGENTEM, NEC FORMAS,A SENS V
per pias,&ab agente materiae conditionibus exutas, nec harum stini Ies , . ab his ex intestietu potentia eductas eius formas fieri.
Eeo quidem quae potentia quid sunt, ad actum ut agantur, δοactu id ut fiat, eo utiq; omnia opus habere statuit Aristotes , quod. ipsum actu tale sir, perfectumque. Neque enim vel materia i pia vl- ilam sibi comparet Q rmam a vel actu quod est, agendiq. vi praedi- citum materiae, in quam agit, & quam exuperat, non propriam, sca-- alienam indat naturam. Recte itidem,inde humanam animam po tentia intelligentem astruit; quod non simul, ac corpori ingenita est, sed nisi adulta iam, beneq; confirmata intella git. Et si ubi intelligere in pit, perpetuo, atque inces senter, eademque intelligat: recte etiam substantia inquit ita hristoteli sit actuintis ligens, persectaque; a qua perfecta illast, & ad actum acta, intelligendiq. facultate donata. At quoniam intelligens facta nequaquam perpetuό intestigit I sed persaepe ,& diu ab intellectione celsit, summopereque ab ea defatigatur: nequaquam ea illvi potentia esse existimandum suit; quae ad actum, ut agatur, sorma donanda sit , acta intelligente. Qua nimirum donata non statim modo, sed incessanter etiam intelliguret, entium itidem omnium natura constantium more; quae potentia quid existen tia, ubi actu id fiunt, statim, atq; incessanter iuxta actus, quem recipiunt, ingenia Aristoteli inprimis operantur. Ignis inquit potentia existens, ubi actu factus cst. statim ignis operatur operationem; eamque, dum existit ignis, operari nunquam cessat. Et intellectus igitur potentia actu factus statim iuxta actum, quem recipit, operiretur. Intelligat itaque statim, nihilq; ab intellectione cesset unquama multoq; etiam magis, quam entia quae uis alia; alterius sormae ipse incapax, & ab intellectu sorin tus maxime activo, cuiusque operatio eadem substantiae existit. Intelligere inqui ut in nostra est potestate; quoniam in testectus agens non quemadmodum ars seorsu ia materia, sed totus intellectui potentia intextus, immersusque; veluti si artifex propriae insit maturi . At hoc si faetum sit, non ubi collibitum est modo intelligamus,sed temper: neque enim iners artifex agens . At neque ab intellectu potentia id agens patiatur, quod sormae interdum nonnullae in materiam agentes a contraria, & aeque robusta occupata sorma. Passa itaque,&debilitata agens Q rma, non integra amplisin sinceraque subiectum subit , sed velu ti imminuta, in existen ii q. formae commista. In patibilis enim agens, maximeq. activus; & intellectus potentia forma omni denudatus, impermistusque, atque incorporeus, & parum quid ab agentis natura remotus rquem itaque agens empto robustissimae formae, &in materiam agentis nihil repu- gnantem, temporis momento, nihilq; imminutus, immutatusque occupet. Vsque quaque igitur iuxta propropriam operetur naturam; & nunqua a propria ces et ope. . . ratione, multo etiam, quam reliquae formae miniis quae omnes ut dictum cst limul, . ac quamuis occuparunt materiam,iuxta proprium operantur ingenium,&dum mi. . stunt, operari nunquam cessant maxime proprie, maximPq. morigerE materiae inditus,&quae ut dictum est iguum quid ab ipsus natura absit, nihil igitur repu- ci
356쪽
gnante, obluelanteque materia quod ex ipsis compostum est iuxta age ii opero tur ingeni o nihil videlicet passius, nihilq. immutatus, aut impedit iis Irgcns, si iisper, & Omnia simul intelligat, & numquam defatigetur. Propi Ia siquido operatio notantum nihil operantis vires imminuit, nec ob edit substantiam; at robur addit,ma ximeq; ens omne in propria conseruat natura, summaq. iniuster allicit voluptate. Et multo etiam, quam entia reliqua agentem magis illa conseruet, cuius operationi substantia eadem Aristoteli existit. Tum neque obliviscatur vllius unquam. Fornas enim ipse existeris omnes, s alleuius obliviscatue, sui ipsius obliuisci videatur ; vel ea, quae est, non esse. At neque erret unquam . Si siquidem entiu vel in qui biis diuersa ab operatione substantia est, . nullum praue propriam operari videtur operationem ἱ eo iagens amplius recte illam perpetuoadat, in quo nihil prorsus ab operatione substantia Aristoteli differt. Vt nisi formae, quae ipsi insunt, ipse'; omnino agens non perpo tuo idem fit, sed diuersus ileipso interdum fiat: nunquam erret; nunquam videlicet alias ab ijς, quae ipse est, formas intelligat ullas . Nec vero non & ipsi haec addubitant D Peripatetici,&Theophrasti is ipse. Si lociatus, congenitusq. est, qui mouet inquit
ν, statim mouere oportebat. Et semper in existens, cur non semper mouet & unde
nobis obliuio,& error. fallaciaque Θ An culpam habet permistio ξ dem omnino Peripateticos angustia premant, si non ipse agens sese intellectui potentia indat, unu-que illi fiat ; sed id modo us praestet, quod rerum sermas sensu perceptas, di in imaginatione repositas, nec dum penitus materia exutas suo ipse eas fulgore illustret, &fui similes faciat; penitus nimirum immateriales, talesq. factas intellectui potetia as- figat, uni atque; vel tales illς facta sui similes cx intellectu potentia educant iuxta Pe ripateticorum positioncs. Formas enim, quae nctus est, quocunque eae sit factus mo do , perpetuo intelligere eum oportet; & nequaquam cas intelligentem defatigari unquam. Neq. enim esse, nec obliuisci. Non siquidem veluti in illius superficie de pictae eae sunt; equa igitur deleri queant: sed illas, ut propriam tbrmam, suscepit; eaeque ipse factus est. Sui itaq; obliuisci, quin esse Omnino detinere videatur, si sormarum , quae semel factus est, Obliviscatur. Neque erret etia unquam. Neq; enim sormae , quae non est, sal, vel quae factus est , aliae pro alijs videantur.
INTELLECTUI POTENTIA AGENTEM, UT PROPRIAM FOD
mam, accedere Aristoteli visum esse: & humanam animam propria natura intelligentem non esse. Cap. XXIIII. T intellectum potentia ab agente, ut a propria serma, perfici Aristoteli placuisse existimandum est omnino. Explicata itaq; intellectus potetia, ingenio, naturaq., agentem illi necessario adijciendum ratiocinatur; quod nulla in natura, nulloque in genere, materia, & potentia la constituta sit, & iners ea, impersecta' relicta; sed natura, genereuein quolibet shbstantiasse itidem, a qua illa perficiatur, absoluaturque, conspiciatur.3. deala is moniam inquit in omni natura hoc quide ut materi avn is quoq; in genere, quae eius generis quae sunt, fieri omnia potest; illud causa, &ect is ciens, quod illam ea omnia facere potest: humanae itidem animae differentias has in is esse necesse est. Quoniam ergo intillectus, qui omnia fieri potest, inesse visus est: isse itidem necessat io indendus videtur, qui illum ea omnia facere possit. Et multo is si is parabilis, immistusque,& impatibilis magis, quam ille; nullaq; prorsus potentia ad se mista, idem & substantia, & operatione sit oportet. Vsquequaq; enim esticiens patic is te, & principium materia praestatius est, honorabiliusque. Et alibi, Cogitare inquit
357쪽
.illam continentis iis aginationis scilieet quatenus illum continet. Quapropter con
tinente corrupto, neq; recordatur, iam; amat: neq; enim illius sunt haec, sed comu .nis id est permistionis γε iam peristi intellectus autem irie diuinius quiddam est,
ni patibile.Et causam inquircns, cur eorum, quae in vita egimus, nillil ieco damur, neq: inimicitias ulciscimur; neq; ijs quoru desiderio summe tenebamur, apparciniis
unquam. Propterea inquit post mcrrena non reminiscamur; quod impatibilis mi. em hic est intellactus rat alius, fine quo luc nihil intelligit, corruptibilis. Intellectui igitur potentia agens, ut propria sema, copulari, unirique,&suprema omnino animae nostrae portio , ct serma Aristoteli videtur. Nam si vel agentem intellectui poten
hia non uniri, vel li nos non agentem,quem unum vere immortalem, aeternumq; statuit,iudicaret Aristoteles. nesnquirendum quidem erat, cur eorum, quae in vita egi mus, nihil recorda mur. At quaestio in lectu utriusq; natura, coniunctioneq; ex plicata ;& homi irem fata atrina, summe opportu , summeq; ctiam necellaria. linmortalibus enim ijs statutis quaerendum omnino erat; cur eorum, quorum tarito
in fila si io tenebantur, memoriam omnem deposuere. Et solutio dictis conuenie ossima. Nos inqui odere intellectus agens sumus. At is ubi in vitiis nobis ab asi obdaliud fertur, ubiq; via amore anici tu vel odio. Et ubi quae laic fiunt intelligit, nόn solus antii uir, hec soliis intelIgit, sed uia alio ea omnia ; cum imaginatione videlicet,&4ittaginationi permistus, quae cumGr tu occidit. Iure igitur quae solii per se in relligere non potest, corpore cxolutus, ab usque, qdorum ope, &q ii busetim ea intellexit', separatus solus ipse per se existens intelligere non potest. Eade&Theophra stus si Themistio credimus, quae ab Aristotele tradita sunt utractans, Recte illud quidem sinquit quod in omni natura inueniri dicebamus, hoc quidem, Ut materia, ct potentiam esse, illud vero , ut causam, &crui Osὲ& quod semper efficiens patien te, & principium omino materia honorabilius eii, pratiantiusque. At id considera dum; quales nam duae naturae illae sint, qui biis ratio homis ,atque inens constat quale itidem id iit, quod ita tellectui agenti subijcituri mistu in cni in quodammodo, Equasi concretum videri tutellectum ex agcnt &poretia. At siue ipse avens, o proprias ma, intellectum subit; siluerer a formassensu peteaeptas materia ab ipso ex
tas illi, ut propriam λrma indit; siue illae huiusimodi factae sui similes ex intellectu potentia educunt: semel illum quouis modo Brmis donatum, perfectumque,& actu facium , semper utiq; ut visum est &simul omnia intelligere oportebat; Γquidem ea intelligit, quae factus est: minimeque intelligendo defatigati; propria enim operatio nec vires A ut dictum cit, imminuit, nec substantiam immutat, quin robur auget,maximeq; substantiam conseruati nec obliuisci; non scilicet quod est, non esset nee erarare unquam; aliud.s. quam quod est, esse. Quae quoniam omnia non inret dum, sed assidue patitur quae intelligit animat nec uniuersa ipsa, nec eius portio ulla sui natura intelligens videri potest; cuius videlicet propria operatio intellectio sit. Palso igitur quaedam intellectio sit oportet: & ii quidem operatio; at ad quam non a propria ipsius substantia, sed a pastione omnino quapiam agatur; qua penitus vacat, quae prOps' viribus iuxta propiti in opera tu r naturam.
cet, propturea intellectum, dum intestigit, defatigari, de obliuisci, decipique quod iri hominum corpus illapsus veluti in soporem
E Ciavero propterea in lectum no semper intelligere, & dum intestigii do. fatigari ,&obliti isti interdum, decipiq; dixerint Peripatetici; quod in corpus illapsus . intellectuiq; potentia inditus. unitusq, mininad, qualis sui natura erat, actu itini rutili intestigens, & nou aliud operatione, aliud substantia exi'
358쪽
sens remanet ; sed formis, quae ipse erat, si non penitus deletis, abolitiscipe, at G- .scuratis sane, & veluti caligine quadam aspersis in rerum omniurn inscitiam, deum taluti in soporem, veternumque deiectus sit; equo, ut excitetur,&larinae, quae erat, rursus eluceant, sensu omnino, atque imaginatione opus habeat, e qua illas hauriat; vel x t propriae obscurate ut dicitum est ) aut in soporem deiecita ab ijs, quae se se nocsptae in imaginatione repositae sunt, illustrentur, aut expergefiant. Nonas- fidite igitur eum intelligere, defatigarique, dum intelligit; quod corpori immersus, i quali in aliam actus naturam, libens stertat: & propterea etiam obliuisci; quod quae stertebant formae, non bene expergefactie iterum in somnum delapsae, iterum ab iis, quae in i inagination ς repositae sunt, expergefaciendae sint: & decipi interdum; quod veluti somno oppressiis intellectus non diligenter sormas, quas suscipit, a quibusve expergefit, intueatur. Nugae enim lisc,& figmenta, vix poetis ipsis concedenda; de quae singula a ngu stis excipiant inult' etiam, quam quas cffugere student, minus su
perabiles. Primum enim penitus immaterialis, nulli q. prorsus corpori conuenire potens agens, nullumq; intern una, at ea modo, quae ipse est, intolligens; quia corpo re oblidatur, aut corpori inclusus in sui ipsius inscitiam delabatur, declarent opor- . ter. Tum quoniam intellectus uterq; immortalis A ristoteli existit; proptereaq; inge- cnitus etiam ei sit neccile est: nisi alia uterque, atq; alia subeat corpora quod Aristo - :tcli minime placet infinito iam tempore per se uterq; cxtitit nihil alteri commistus. Ii is quid cirutileeius potcntia, segnisque, & ves uti non ens: agens vero mulco vixi lxtui pci scetior, absolu itorque, quam postea illi v m tus i ictus e st. Per se igitur exustere polcias cur illi iungi velit, a quo incommoda multa, bonum habeat nulla, Que- icndum omnino. Ea enim modo copulari, unitaque inter se velle videntur; quae aut seorsum .elle non possit ni, vel quibus unitis, iunctisq; melius est. Tum si vel illius ille. ccbris captus, vel occalione alia quavis uniri illi velit; at non propterea hominu cor pora subcuuda illis sint. Quid enim obstet,quin ubiuis propriam materia ui, nihilque a m rcpugnantum subca gens Nam si eam dixerint intellectus potentia naturam ecsse; ut non nisi corpori inclusus, & a sormis, quas sensus, atque imaginatio habet, . perfici possit: is itaque, qui prius a corpore separatur, quam sormas ullas sit sic erit, vel qui corpus subiit sensorio quopiam, visus preteri im, orbatum, non infinito tam. linia temporc potentia, materiaq; formae expers, qualis nulla alia vel temporis spectatur momento, extitit , sed infinito itidem tempore crit. At neq; quomodo , aut qui, cum ad corpus, & ad sensitivam animam penitus incorporei, nulliq; corpori inhqretes intellectus accedat, Peripatetici explicent, motum omnem incorporeis abnegantes rebus; ncq, etiam quando, agens presertim. Nam potentia inquiunt magis ani-mς cognatus videtur, di prior; in ipso fortasse primo ortu comprehen sus. Neq; nobis magis obscura lisc, quam Peripateticis videntur. Ipse itaq; Theophrastus, Si sociatus,, inquit congenitusq; intellectus, qui mouet, statina mouere Oportcbat,& semperim Si veto posterius accedit ; quicum, aut quomodo generatio hec absoluiturὸ
EXPLICANDUM ITIDEM PERIPATETICIS ESSE, UNUS NE
suimcllictus uterque, an plures. Et illorum nonnullis ab his sorte incom- , modis reiectis non intelicetum, sed cogitatiuam substantiam hominis formam positam esse. Cap. XXVI.
l , t T Eoraci Ma reor dissicultates, qui expositi su nt, Peripatetici diluant.
Vil ipsi iis igitur Theophrasti lisc inquirentis, tractantisq; oratio plenadmi, rationum, contentionisque, dedisceptationis Themistio videtur.At illud x t i,nprimis qus endum sorte etiam aegrius: num scilicet plures sint intellectus pot&i lurca itidcm agentea; ammicus hicnodo, multi illi. Quodcunque enim ponanti
359쪽
nant, mignas ponant absurditates. Plures scilicet si sint utrique, ves alter etiam in eo; infinitum actu necessario ponendum, summe ab Aristotele reiectum explosumq.: si unicus uterque, vel alter etiam tantum; modum, quo hominum intellectio, & ipsi.
inet a seipsis differant homines, intueri non licet. Neq; enim possibiles a seipsis redi L
strant vlla , eiusdem omnes naturae, nullaque affecti materia, nec corpore ullo proorgano utentes, ab eodemq. Omnes informati, perfectiq. agente. Haec forte inco m. moda vitantes Peripateticorum nonnulli non intellectum iis premam hominis for
mam qualem Aristoteli positam esse vel ipsi visum est Theophrasto esse, & hominis
essentiam non ab intellectu piberi contendunt; sed aliam homini indu nesubstantiam: quae materialium formaru longe nobilissima, suprcinaq. animae sensitiuae pol talia vera hominis forma sit ;&aqua singulorum propria suum singuli habeant esse;&E qua omnino, & organico corpore, ut eibrina, & materia, homo constetur. Nam ex homine, di in testestu non hominem; neq; ut e materia, deforma, sed veluti ε nauta,&naui diuinius quid componi ; intelligentem nimirum hominem. Non itaq; esse ab intellectu homini praberi, sed ratiocinari, atq; intelligere; & ab uno, eodemq; limininibus omnibus: non siquidem in plures quali secandus. Quin neq; in pol sibilem, agentemq; diuidendus ij, intellectus videtur. Eo au tem eum intelligere modo, quo intelligentiae resi quae, quarum eum in numero reponunt: quod nimirum ideas in seipso, rerumq; habeat rationes. At illarum infimam, ignobili iliniamq; hoc sorti tam, vi extra se progrediatur, & ad humana corpora delabitur, in quibus propriam persectionem amittat omnem; inq; omnium, quae in seipsa habet, & sui etiam ipsius decidat ignorationem. Minime itaq; intellectus actu amplius remaneat, at potentia tantum, &tabiliae non depictae sinitis. Rursus porro perficitur, actu'; fit; quod non ex uniuerso ipso ideae, sermaeq; deletae sunt; neque uniuersus omnino intellectus a corpore opprelliis,& veluti in veternum deiectus: sed pr stantissima ipsius pars nihil de propria natura immutata, & ideas, sermasq; in seipsa retinens, te ruansque omnes ab ijs, quae scutu perceptae, & in imaginatione repositae sunt, occasioue sumpta, &veluti ab ijs commota, excitataque in altera eas parte, e qua quali deletae erant, reponat.Verh uti ne inquit iniseri, infelicesque, &serui natura Peripatetici .qui Aristotelem substan tiam, quae nulla homini inest, ei in dentem in maximas difficultates coniectum,& intellectum omnino, qualem Aristoteles homini indit, indi non posse intuiti minime quod oportebat, si non hominis decreta,sed rerum naturam intueri propositum ijs erat mistum illu faciunt; sed labantes illius posiviones proprijs s eatis fulcire nituntur. At nec id agunt tamen . & Aristotelem omnino inertiae damnant, ullam, & quam is intuitus non sit, homini indentes formam; & nequaqua disti cui tates , i quibus reiecti illam commenti sunt, effugietes, ut sequens ma niseitabit sermo.
VEL SI COGIT ATI V A HOMINIS SIT FORMA, IDEM TAMEN
intelligere hominibus sit omnibus: &cogitativam nusquam Aristoteli conspectam fuisse. Cap. XXVII
I quidem non hominibus idem est esse, quod non ab intellectu unos id omnes, scit a sua quisque habeat cogitat tua: at intelligere ideom- inibus esse negare minime licet. Quin ipsi inprimis manifeste ponsir,
ab Ulcetu uno, eodemq; id omnibus praebentes. Neque enim re
rum formas a sensu perceptas, & in imaginatione repositas diue - , sas in diuersis hominibus esse, vel intellectu diuerso ab ijs modo in ei uersis excitari ponere licet. Minime igitur id illis incommodum amolitur cogi tati. ua; cuius ibrte gratia ves inprimis iplam commenti sunt. Na Aristoteli penitus igno. tam suisse cogitatium, l&uu ctumsupremam huInarinarum parto, veramqῆ
360쪽
tiuntur tales in imaginatione reponuntur; nihilque prorsus in sentiendis ijs a seip. sis differunt homines, sed omnes modo eodem eas percipiunt; dc eaedem quae sunt, eaedem videntur omnibus: formis itaque ijsdem ab omnibus sensu percsptis, ijsdem. rue in imaginatione repositis, in omnibusq; ab agente eodem materiae coditionibus enudatis, eidemque intellectui potentia aifixis, qui in diuersis hominibus diuersae fiant, intueri minimc licet. Nobis nullus neque in hoc labor. Quoniam enim passionum , motuumque, quibus alias commotus est spiritus, recolitione intellectio fit; de spiritus longe a seipsis calore, tenuitateque, dc puritate differunt; in longeq; diuersissimis collocati sunt,operan turq; cerebri ventriculis; nec aeque ab externis rebus comoti sunt omnes ; nec praeteritorum motuum cognitio, motusq. ipsi aeque in omni bus remansere ; nec aeque ad eos recolendos prompti, nec aeque aptum locum nacti
sunt omnes: longe intelligant diuersissime necesse est. Nam etsi ut dictum est noli spiritus ipse in hominibus, sed substantia a Deo immissa intelligit: quoniam, duin incorpore ea inhabitat agentibus naturis,dc corruptioni omnino obnoxio, spiritus ministerio, atque opera intelligit; itaque ea modo intelligit, quae E rerum sensu percγptarum similitudine intelligi positant, dc quae spiritus ei intelligenda veluti oneri, aut
ministrat: utique prout spiritus ad motus recolendos, similitudinesque dignoscendas aptior, ineptiorue fuerit ; praestantius ipsa, deterius ue,de quod passim euenire videtur iuxta spiritus omnino naturam intelligat oportet. Age vero quae cuilibet spiritus naturae intelligentia,&a quibus corporis naturis, dispositionibusque singuli illi fiant, inquirere ne grauemur. Res enim si non uniuersa loco conueniens, at quae sorte non ,nisi modo,quo sen iit,quoue imaginatur, de quo intelligit spiritus, e
polito, rccte explicari poterat, longe certe inquiri dignissima, quin hic inquiratur nihil impedimento esse debet.
: SPIRITUS CALORE INTER SE, TENVITATEQUE ET PURI.
tate differre, nitoreque; de quibus horum exuperans ad intelligendum aptior, ineptiorue sit. Cap. XXIX.
Axi Ma diuersis, maximξq; dissimilaribus h rebus, de a maxim E dbuerso, de languente omnino calore educti hominum spiritus ; no,ut coelestes orbes quibus persimiles conspecti sunt )eodem omnes narturae robore, eademq; tenuitate donatos esse, eoq, tantum inter sipdisserre, quod in aliis magis in seipsos collecti, conlpi Taiiq; sint; i
alijs minus, sed calore, tenuitateque, dc puritate insuper, nitorequς sumine inter se diuersos esse, alios nimirum ali s multo calidiores, tenuioresque, de puriores, nitidioresque, minus scilicet ab immissis fuliginibus faedatos, obscuratos xlle existimare oportet. Quoniam enim a calore quouis tenuitas vel summa confici, ab eaq; crassi ties, in qua ingenita est, consertim i iide, copiosaq; undique, de magna erumpente vi in minu tissima quaedam frustula disrumpi, i n suligines nimirum agi, de cum illaeae eiserri conspectae sunt: quin in ciborum concoctionibus, quae in animalium corporibus fiunt, de tenuitati, quae ad cerebri effertur ventriculos, immistae ipsi immisceantur spiritui, itaq; spiritus ipsius continuitatem interrumpant, tenuitatoq; impurent,dc nitorem faedent, obscurentque, ambigere non licet.Ηis porro conditio .nibus inter se cum differant spiritus: utiq; de patiendii de operandi, intelligendi orno facultate in ter se differat necesseest. Et s modum, qriuialefectio,iratiocinatioqfiat, ante oculos ponamus; qui spus ad in telligedum proptior aptiorq., dequi purius Oino intelligat,manifestu fiat.Quoniam.c intellectio,ratiocinatioq. rerum sensu percepta rsi similitudine fit ; de rerum,qui per pis sunt,nequaqua imagines,sed motuum mo do, quibus ab ijs como tus est, cognitio, memoriaqi in spiritu remanet; itaq; ubi quasi Go issensit