장음표시 사용
281쪽
tas, & temeritas in dicendo, quae aliquam mendacii notam , & malitiam involvit :Formalis autem falsiitas est , quando quis Cognoscens falsum esse, quod dicit, illud amrmat, & venditat pro vero ue aut cognoscens esse verum, illud negat, in quo sor- maliter consistit ratio, & malitia mendacit. Caeterum in Deo non habet locum deceptio, seu falsitas materialis; cum enim Deus
non possit falli , sed necessario noverit id
omne, quod verum est ; inde consequens est eum non posse loqui falsum quin men
tiatur, & loquatur contra mentem.
Notandum tertio: Deu tribus modis posse concipi per alios mentiri: Primὸ quidem proprie, praecipiendo videlicet alicui, ut suo proprio, vel ipsius Dei loquentis nomine falsa pro veris annuntiet: secundo, eum ad id stimulando, & incitando per motum aliquem interiorem non secus ac gratia sua praeveniente nos excitat ad aliqua bona opera: Tertio , producendo in eo, vel habitum mendacii, quo moveatur , Ac facilitatem
habeat ad dicendum falsa pro veris, vel prinducendo in ejus intellectu assensum falsum . Quod ruisus concipi potest fieri posse duobus modis. Primo quidem, se solqeum plo ducendo in intellei,u; quo casu intellectus
per eum intelligeret passive non autem aqive . Secundo , itaui cum intelleetu speciali modo ad ejus productionem concurrat, eum ad illum determinando, qua ratione in eo causat gratias praevenientes, ac similes veras illustrationes, quae etsi physice etiam ab intellectu producantur , tamen quia Deus cli praecipua earum causa, & homo ad eas non concurrit libere, soli Deo tanquam absolutae causae tribuuntur . Unde Araulicanum Can.2o. ait: Deum in bomine multa b
na facere , quae non facit bomo, scilicet morali modo agendo, & liberc, sive itaui h mini imputari debeant.
CONCLUSIO PRIMA.REpugnat Deum mentiri tam per se ,
quam per alium , etiam de potentia extraordinaria . Haec est communis apud Catholicos Doctores. Et probatur apertis Scripturae textibus. Primo, quidem nu.23. Nomes I us quasi bomo, ut mentiatur 3 nec ut filius bominis, ut mutetur: dixit, ore non faeier λloeutus est , non implebis p Ex quo testim nio tria licet inferre: Primum quod non solum Deus non possit mentiri, eo mendacio, quod sit peccatum, sed etiam, nec possit dicere falsum; alioquin nulla esset hςc Prophetae ratiocinatio: Deus mentiri non potest iergo quod promisit , implebit; posset enim aliquis respondere Deum equidem non posse mentiri; posse tamen salsum dicere, &promittere, atque adeo ex ipsius promissione non esse consequens , quod res sit ponenda. Secundum est, quod ibi assirmetur non mimis repugnare Deo mendacium , quam mutationem: impossibile Deum mutari etiam de potentia absoluta: ergo pariis
ter impossibile est ipsum mentiri: Tertium, quod inserre licet, est quod cum Deus alhominem comyaratur secundum repisnantiam mentiendi, non comparatur secundum actum ; nam sunt quidam homines , qui de facto non sunt mentiti, ut patet de Beata Virgine, & S. Ioanne Baptista: sed illa comparatio fit secundum capacitatem , quia Dei natura non est capax mendacii ,
sicut est humana natura; unde per antonomasiam Deus in scriptura sacra d scitur verax 3 homo autem mendax: Sic Joan.8. sui misit me, verax est . Ad Rom. 3. M autem
Deus verax: omnis autem bomo mendax.
Confirmatur ex illo ad Hebr. s. ubi Apostolus ait: Hilens Deus ostendere melicitamnis haeredibus immobili:atem eonsilii sui, intem suis ius)urandum : ut per duas res immisiales , quibus impossibile es mentiri Deum, iismum solatium baberemus 3 Quibus Apostolus significat tam Dei promissionem , quam juramentum, esse duas res immobiles, in quibus impossibile sit Deum mentiri tam in promissione, quam in juramento : qua propter Christus D. Lucae 2I. dicebat: C
sum , is, terra transibunt: υ:rba autem mea
πω transibunt a perinde enim est, ac si diceret, coelum, & terra deficere possent , utique de potentia absoluta, de ordinaria
Prisatur secundo , authoritate SS. Patrum, qui communi calculo docent tam impossi-oile Deum mentiri, quam Deum non esse, aut non esse omnipotentem: Sic S. Dionysius cap.8. de divinis nominibus: Negatis,
inquit, sui est a veritate prolapsio , est ab eo ,
quia est, prolapsis Deus autem ab eo , quos est prolabi non potest; quasi diceret, negationem veritatis esse recessum ab ente: Deus autem ab ente recedere non potest : ergo nec a veritate. Similiter S. Ainanasius
de Incarnatione Verbi, inseri idcirco men
dacium non posse inveniri in Deo , quia
282쪽
α 8 Tract. II. Dispi L Art. I. Quaest. V.
alias non esset Deus, Absurdum est, inquit, test falIere. qii ditem repetit lib. I. deri dicere , Deum pse mentiri, si enina dixit , videntia ps medium . Item Bernardus serm. euia perituri sumus , non esset Deus , si xonide omnibus Sanctis: Deus neque falli, n perιssemus: Quam utique consequentiam ap-sque fallere potes . probat S. Anselmus lib. I. Cur Deus homo , Suffragatur etiam ratio : 'iuro quidcm
cap. I 2. dicens: Mn enim secuitur, inquit, non minus repugnat Deo mendacium, &Justum est mentiri, si Deus vult mentiri sialfalsitas, quam peccatum e sed peccatum a
potius Deum illum non esse : Nam nequaquami lutc repugnat Deo: ergo dc mendacium: potes velis mentiri voluntas, nisi ιn qua cor-iMinor constat; Deus enim nec peccat, nec rupta est veritas; imo quae deserendo υπιtatemipeccare potcst, ut sumicienter probavimus muta est. Et subdit : Cum ergo dicitur :im primo volumine agendo de Sanctitate dia Si Deus vast mentiri: non est abua, quam silvina. Major vero probatur : Idcirco Deus Deus es tatis natura, ovae vult mentιri, cyipeccare non potest, quia est intrinsece , ac
idcirco non sequitur, iustum esse mendacium , essentialiter sancitis; sed etiam est intrinse- nisi ita intelligatur, ficut de duobus impossibili-ice, ac essentialiter verus, & verax , quia bus dicimus: ' - es, Elad es quia nequetest prima veritas, cui omne mendacium , hoe, aut illud es . omni siue falsitas repugnat; siqui uni men-
Nec valet reponere S. Anselmum loqui dacium est deviatio a vcritate, p. ima autem sollim de mendacio, prout includente ma-iveritas a veritate deviare non potest ἔ ali litiam, qua ratione repugnat Deo ue imoiqui deficeret a seipsa, sicque non esset prse enim probat, non potuisse in Deo reperi-imaveritas, & indeficiens: quemadmodum ri materiale ipsius mendacii sine malitia ,inon esset prima sanctitas, & sanctus sorde turpitudine: dicit quippe non risi e fie-imaliter , ac inti insece si peccare posset :ri illum actum ex eo, quod Deus illum ve- peccatum enim omne est deviatio a recti- Iit: ergo censet non posse separari a tur-itudine, & sanctitate: igitur Deus nec pec-pitudine . Quod rursus explicat ratio , Care, nec falsum dicere potest. quam affert, quia non potes veste mentiri πο- Confirmatur: Si Deus quacumque poten-luntas, nisi in qua eorrupta est veritas: qua mitia mentiri posset, non esset summa veraveritatis corruptionem supponit repugnare t citas, sicut non esset summa bonitas, si divinar voluntati, quia alioquin voluntas i posset male agere 1 major enim esset illa deserendo veritatem, corrupta esset φ ergo i veritas , & bonitas, quae nulla potentia ex mente S. Anselmi ipsi etiam corruptio i posset a vero, & a recto aberrare: at ab- veritatis Deo repugnat, & ideo repugnat surdum est, asserere Deum non habere eam mendacium . veracitatem , & bonitatem , qua major andem impossibilitatem demonstrat S. concipi nequeat: igitur, &ς Ambrosius ex repugnantia mendacii cum Deinde, Infinita aut horitas in dicendo ,
omnipotentia Dei; Impossibile istud, inquit,l& cui summa fides debeatur, est sane per- non infirmitatis, sed virtutis est, is, Μlsa-lsectio simpliciter smplex, quod utique in-ιis, quia veritas non recipit mendacium, neolfertur a contrario, chim etiam inter homi- Dei virtus levitaris emorem . Cui subscribit nes sit quid indignum habere talem authori-S. Augustinus: Deus omnipotens est, Oncinnitatem, cui cum formidine credi possit; sed fit emaipotens, mori non potest , salsi non po-ihaec infinita aut horitas indicendo non essetts, mentiri non potes. svam multa ηοηρ iin Deo, si aliqua ratione mentiri posset: igites , O , omηψαens est ideo est omns itur sicut impossit bile est, quod Deus careatrens , quia non potes: nam si mori posset , aliqua persectione simpliciter simplici ν ita πω esset omnipotens; si mentiri, si falli, ' ini- impossibile est, quod mentiatur. Denique,
que ogere, non sim omnipotens , quia si Messi de potentia absoluta Deus mentiri posset, o eo esset, non fuisser dignus, qui esset omηi- nutaret tota fides nostra . nec Scripturae s potens. In eodem sensu loquitur Chrys crae authoritas constantissima ret, ac indu-somus homiI. in Symbolum . Creditis , bitata: illam enim idcirco certissime credi- inquit, Deo omnipotenti, quia posse ipsius ron mus, quia, quae in illa continentur, Deus potest invenire non posse ι tamen aliqua non m- revelavit: bi autem revera Deus mentiri cst, utpote falli, fauere , mentiri . Certum posset, unde nobis certo constaret eum ve- est autem, quod nec de potentia absolu- ra dixisse, clim hanc, aut alteram Scriptu
283쪽
De veritate objecti Fidei. et 79
fides nostra , aut impossibile est Deum
Ex his autem constat, quod sicut Deus per seipsum mentiri, aut fallere non potest: ita nec etiam per alios , qui ejus nomine loquantur I si enim Deus non haberet candem impotentiam fallendi. aut falsum dicendi per alios, anceps esset, ac nutabunda faciae bcripturae authoritas: quippe cum Deus ipse sit, qui locutus est per sacros dicriptores , dc ideo Lutae I. & ad Hebraeos I. Deus dicitur locutus per ora Pro elarum , S in utroque casu aequc dicitur Deus loqui,
hoc est tam per se , quam per ministros δHinc tibi dicitur Exodi quod Deus apparuerit Moysi, & locutus ei fuerit in flamma rubi: S. 1lephanus Actor. . dixit Deum locutum fuisse Moysi per Angelum ue idem est enim loqui per scipsum, ac per Ange lum a se delegatum : igitur qua ratione Deus non potest mentiri, & falsum dicere per scipsum, cadem nec per Angelum ,
nec per alterum mentiri posse constat. Confirmatur: uia sicut materialiter tantum se habct , quod quis loquatur vocibus, Nutibus, vel Scriptura, quia obligatio dicendae, vel significandae, aut scribendae verita iis eadem est i ita prorsus materialiter
se habet, quod Deus, & per se immediate, vel per nuntium suum loquatur 3 quippe cum nuntius ab eo delegatus sit dumtaxat clus instrumentum 3 sicut Scriptura, vel alia signa, quibus utitur: quapropter David linguam suam appellavit calamum ve- Deiter Ieribentis : Igitur, dcc. objicies primo varios Scripturae textus, qui bus Deus dicitur improbos in fraudem, de errorem inducere. Sic Iob. I a. sui immu-- tat cor Principum, is iueeipit eos,'errare facit eos sicut ebrios. Et I. ad I hes alia. Ideo mutet altis Deus Τ opeνatronem erroris , ut
credant mendacis. Et 3. Reg. 22. Deil D minus spiritum meardaeis in ore omnium Pro-pbetarum tuorum ; Ibidemque ait Dominus ad spiritum mendacii: Decipies, is praevalebis : egredere , fac sta : Similiter EZechiel 14. inus ait: Probeta clim erraverιt , secutus fuerit verbum, ego Dominus decepi Pro eram illum . Et illud Jeremiae 2O. Seduxisti me Domine , seductus Ium , sor-rior me fuisti, in tu ι .R4pondeo his omnibus locis verbum decipere , aut seducere usurpat i, non quidem acti-Ve, quasi Dcus praecipiat mendacium, aut aliquem impellat, de inducat in errorem, Se falsitatem: sed tantiim passive, seu permissi vc, quatenus Deus permittit aliquem decipi in poenam peccatorum , nec impe dit, aut reprimit eum, qui promptus , ac paratus est ad decipiendum ; non enim infrequens est in Scriptura sacra , ut praeci
pere, ac permittere pro eodem usurpentur,
ut pluries jam alias dixi is, quod manifeste apparet ex Evangelistis. Nam Marci IO. chim Pharisaei Christo D. dixissent e Μοses permisit libellum repudii scribere : Christus D. respondit: Ad duritiam cordis usti scripsit vobis praeceptum istud . Idem legitur Matth. I9. cum enim Pharisaei dixissent rsuta ergo Muses mandavit dari libellum repudii λ Christus respondit: Permisit vobis diamittere uxorem . Ex quibus textibus invicem collatis apparet verba praecipere , &ρermittere pro uno , eodemque indiscriminatim accipi.
Objicies secundo varios itidem ScripturaetextuS, quibus apparet homines Dei spirita afflatos interdum mentitos fuisse ue unde consequens est Deum saltem per ministros pos se mentiri, seu falsum asserere: Sic kκnes. 22. Abraham ascensurus montem, ut filium Isaac immolaret, dixit servis suis: Expectate bis cum alno : Ego , puer illuc usquo
properantes , postquam adoraverimus , revem temur ad vos 3 quae certe promissio falsa, &mendax erat: cum enim ex praecepto divino deberet filium suum immolare, MonyOtcrat absque mendacio asserere, quod Isaac esset cum eo reversuriis. Similiter ibidem cap.2o. Abraham suasit uxori , ut coram AEgyptiis allereret, quod esset ejus soror et
Die , inquit , quod soror mea sis. Et C. 27. Jacob mentitus videtur cum dixit Patri trio sum prιmogenitus tuus Esau: Plura sunt alia his similia reperienda in Prophetis , quorum plurimae praedictiones salsae ruerunt, ac mendaces . datis fuit Prophetia Ionae . cum dixit cap. 3. Adbuc γ. dies , Ninι-- subvertetur. Et Isaiae qui q. Reg. cap. 2. dixit Ezechiae Regi : Μοrieris tu , nouu es , qui tamen super vixit 1 s. annis, dc sic de plurimis aliis. Respondent aliqui, non videri inconveniens admittere, quod persunae illae in Scriptura
celebres aliquod leve mendacium interdum secerint, quippe cum eorum varii gravissime peccarint, quod mendacii genus notavit 1ubtilis Doctor in 3. dist.3I. nu. I 3. circa factum Jacobi, nec enim sanctillimi illi
viri divins s per instinctu, ex alflatu l .
284쪽
28o Trach. II. Disp. I. Art. I. Quaest. V.
quebantur. Uerum quia S. Augustinus, &iinfirmitatis, nisi Deus per miraculum e alii passim sanctos Patriarchas eximunt allanitatem restituisset, vitamque diuturni reatu mendacii, idcirco rem prorogasset. Respondeo ad primum cum eodem S. Αu- Oblicies tertio. Qui potest aequivoce, &gustino lib. de mendacio cap. I. Abraham amphibologice loqui, potest etiam mentiri: illa dixisse jpiritu Prophetico: Ego, typuerised Deus tam per se, quam per alios am- reveriemur ad NH. sperabat enim filium suumiphibologita, &aequivoce potest loqui: igi- post immolatiorum, & mortem esse ad vi-itur & mentiri. Major constat: aequivoca tam revocandum, ut impleretur divina pro-itio enim est quaedam species mendacii; quidimissio, qua spoponderat Deus, quod mul-spe tam ordinatur ad decipiendum, &inge-tiplicaret semen ejus sicut sellas coeli, &irendum sensum oppositum veritati, ac menticut arenam, quae est in littore maris:idacium ipsum : nihil enim interes, quod uam utique veritatem indicat S. Paulus verba loquentis aliud significent, quam id Cum ait, ad Hebr. II. Fide Abratam obtu-iquod ipse habet in mente, vel quod aliud hi filium Isaae, arbitram quia i , a mortuis ex verbis loquentis percipiam, si in utroque suscitare potem est illum. casu aeque decipior. Minor vero probatur: Ad secundum duo cum eodem S. Augusti-ssiquidem Christus Dominus revera Hui vocis no in Quaestionibus super Genesim , quodsverbis usus videtur: Sic Marci I 3. interr clim Abraham dixit baram esse sororemigatus a Discipulis de tempore consummati 1uam, veritatem voluit eclari , cs, non men- nis mundi, & adventus Iudicis , respondacium diei: Soror enim dicitur , quia fi-Idit: De die illo, vel bora nemo seis , nequalia Patris erat, unde & ipse Abraham Aveli in caelo, neque filius . Et tamen ipse Cenesao. ait: Here soror mea es , filia Pa-xillum optimc noverat. Item Joan.7. fratri- tris mei, b, matri3 meae . bus, seu cognatis urgentibus: Transi hine, ad tertium dies Iacob non fuisse mentitum vade in Iudaeam, Hierosolymam scilicet, cum dixit: Ego sum primogenitus tuus Esau 3 velut ad theatrum mundi, ut, riseipaliquia revera erat Esau non quantum ad Per- tui, seu studiosi doctrinae tuae, qui ibi sunt, 1onam, &substantiam; sed quantum ad jus,rvideant opera ιua, quae facis, i . manifesta 'di dignitatem primogeniti, quia primogeni- teipsum mundo. Respondit Christus : Tem- tura et de jure debebatur, idque duplici ti-lpus meum noxdum advenit, ore. Hos ascendiatulo , primo quidem ex decreto divino ueste ad diem Mum vo autem non ascendo ad quippe Deus revelaverat, quod major ser-idiem mum ipsum . Et tamen , ut ascend vire deberet minori: secundo humano ju- runt fratres eius, tune ipsie ascendit ad diem Te, quippe primogenituram Pretio compa-ifestum . Eadem restrictione usus videturraverat ab Esau: unde se pro Esau primo-rRaphael Angelus Tobiae s. dum rogatus , genito, absque mendacio praesentem potuitide qua rimo , aut de qua tribu es tu ρ r sistere coram Patre , ut ejus benedictionemimondit: Ego sum Azarias Ananiae magni Primogenito debitam acciperet . plius ι & ante remondens 4 obiae juniori Ad alia vero dico Prophetias interdumidixerat se esse ex sum Israel. feri tantum ad comminationem, & sub Respondeo primo, Duouus modis posse ali- Conditione, quod revera implendae sunt ,Iquem uti voce amphibologica, seu aequivoli illi, quibus a Deo denuntiantur suppli- catione. Primo formaliter, intendendo vi- Cia, Nnitentiam non egerint: nam, ut te-Idelicet significare verbis alium sensum verum, satur Dominus Isaiae 3ου. Iamnitentiam ege-idi vel sum tamen ab eo, quem Auditores hic, rit gens illa, agam is, ego ρ nitentiam superhde nunc concipiunt, & fgnificari putant,mais, quod ego cogitabam iacere ; unde cumrita quod nullae adlint circumstantiae, ex qui inivitae pςnitentiam egerint ad praedica-sbus audiens devenire possit incogitu emtioncm Jonae, mirum non est, quod inu, significationis, vcI sensus verborum P l
intentata eis supplicia non intulerit . In- quente intenti. matcrialiter, quanterdum vero Prophetiae fiunt, & res prae-rdo videlicet sunt aliquae circumstantiae, ex nuntiantur venturae, secundum ordinem , quibus audiensconcipere possit quis sit ge- ac dispositioncm causarum naturalium, nisi nuinus sensu, verborum prolatorum a I Deus per extraordinariam potentiam talemiquente 3 maxime quando audiun, est vir
ordincm su1pendat. Unde Ezechias Rexip. udens , S sagax ι licci forte ob dese-1cycra moriturus erat ratione premcnti, cium attcntionis ad verba loquentis, necnon
285쪽
non 8e eonsiderationis illarum circumstantiarum, mentem loquentis verbis aequi vocis exoressam non sercipiat. Unde ad argumentam dico, Deum non vos e ullatenus uti verbis aequivocis amphi-Dologia sormalis haec enim est species mendacii ν talis enim oratio praecise secundum
se sumpta, est simpliciter falsa, nec potest
verum sensum habere ratione intentionis dicentis, aut orationis merὰ internae , quam
Ioquens subintelligit, quia nisi haec aliquomodo exterius exprimatur, non potest cum externa istiernam orationem concipere, aut ejus significationem mutare, nee consequenter emcere, ut illa significatio, quae secundum se est falsa, fiat vera; ac subinde nutila ratione potest habere significationem v ram, neo legitimum sensum . Adde quia veracitas obliget, non quidem ad conformandam mentem cum mente , id enim supernaturale est, nec aliter fieri potest; sed ad conformanda verba menti; ita- ut non appareat aliud in vobis ab eo, quod est in mente loquentis; si enim contrarium exprimant, fit contra veracitatem: si exprimunt idem, plene fit satis veracitati. Quod uti ue verissimum apparebit, si attendas ad obligationem veracitatis, quae cum inducatur ex necessitate conservandi fidem humanam adeo necessariam ad convictum &commercium politicum, non miniis denuit prohibere restrictiones illas mentales, quam mendacium ; eadem enim omnino inconvenientia ex illis restrictionibus , quae ex mendacio, orirentur. Siquidem aeque dubitarent omnes audientes an loquens ultra voces externas adderet restrimonem mentalem, qua sensus contrarius contineretur illi sensiti, quem verba per se exprimerent, sicut dubitare possent de veritate , si mendacium dicerent, & cons uenter inutilis omnino seret mendacii prohibitio 1 siquidem ille, qui mentiri non auderet propter
prohibitioncm, easdem voces omnino usurparet, quas usurpassent mentientes, & illi voces addita illa restrictione mentali, eur dem finem , ac mendacium obtinerent :4gitur qua ratione Deus nec per se, nec Per alios mentiri potest, ita etiam nec ρο- test uti amphibologica aequivocatione Lormati . Potest vero materialem usurpare , quia Iicet qui ita loquitur proserat verba insensu Particulari, & non communi, eo tamen ipso quo adsunt circumstantiae, quae pomantillum particularem sensum audienti inrua
re; non provenit ex parte loquentis, neci .lius verborum, quod audiens in alto sensu
verba illa accipiat, sed ex desectu ipsius audientis , qui non vult illam adhibere dilugentiam , & attentionem necessariam aa circumstantias , quae facili negotio genuinum verborum sensum a loquente intentum p terant indicare: quibus praemissis , Re pondeo 2. ad primum exemplum, Christum Dominum illa responsione, qua dixit
Discipulis suis senescire diem judicii, usum
fuisse dumtaxat aequivocatione materiali 3 ex circumstantia enim personae hanc responsionem proserentis, facile judicare poterant Apostoli eum non negare absolute se
scire iudicii diem, quippe pluries eis dixerat se omnia habere, quae Pater, seque verum esse Dei Filium; ac proinde cum P tre habere infinitam rerum omnium scientiam; sed solum cum aliqua restrictione I qui, verbis quidem non expressa , sed tamen sufficienter intelligenda ex conditione
Adde qua Christus eo loco, voluerit significare se legatum fuisse missum 1 Patre
ad nos: quemadmodum itaque levius vere dicit se non scire id quod curiosius aliqui interrogarent, quia illi censentur s Itim rogare communicationem notitia , quam legatus ille communicareyosset, nec silentio occultare deberet; sic Cnristus D
minus dixit se nescire iudicii diem, quam occultare debebat; ideoque rursum de die
illa interrogatus, interrogantium curiositatem repressit Actor. I. dicens: Non est vestrum nosse tempora, v I momenta, quae Patre posuit in sua potestate . Ad seeundum pariter dico, Christum Dominum respondendo consanguineis quod non esset ascensurus ad diem festum, sum fuisse aequivocatione non formali , sed materiali, nempe secundum circumstantiam petitionis eorum: petebant enim,
ut ascenderet palam, & publice: dicebant namque: Transt bine, on vade in Iudaeam, ut in discipuli tui visaint opera tua, quae Iacis. Nemo quine in oeetitio quid facit, is quaerit ipse in palam esse; si Mee facis, man
Ma triosum mundo. In eodem ergo sensu respondit Christus se non ascendere, quae non est restrictio mentis, sed retentio se sus propositi a rogantibus, sicut s peterent, veni nobiseum, &responderent, non veniam, subintelligitur vobiscum. Addunt alii legendum ibi esse Madum astrado, vel ut alii v Iunia
286쪽
lunt, non ascendo nunc , prout habent alii graves Interpretes r Unde signanter dixit
Christus: Hos ascendite ad diem Uum bune; era autem non ascendam, id est, ad diem se- sum istum, seu ad primum, vel ad secundum diem sestivitatis; siquidem tantum 4. die ascendit Ierusalem , ex quibus patet Christum D. non usum suisse restrictione mentali in illa responsione, sed illam se
ciste verbis verum significantibus, maxime in iis circumstantiis. Ad tertium dico, Angelum Raphaelem dicendo sese Apariam Ananiae magni filium, necnon & ex filiis Israel, nullatenus fui sese mcntitum: illa namque verba duplicem habere poterant sensum, nempe quod talis esset, vel genere, & nativitate, vel munere, & offcio. Primo namque dicit se esse
ex fliis Israel, vel quia justi omnes Israelitarum nomine censentur, vel quia Israel interpretatur videns Deum, Angeli autem intuitiva Dei visione semper Duuntur , vel quia ad Israelitarum custodiam specialiter a Deo destinatus suerat. Verum etiam dixit clim se Arariam, Ananiae magni filium nominavit; Ararias enim significat auxilium Dei . Talis autem Raphael erat secundum
ossicium; siquidem plurima auxilii divini indicia, ac beneficia sobiae ipsi, necnon &illius uxori, ac parentibus contulit: Nam Tobiam ipsum juniorem duxit, & reduxit sanum, ab invadente marina bellua illesum servavit, dςmonem Sarae thalamum in sellantem, & sibi matrimonio junctos homines Occidentem abegit, pecuniam a Gabeto debitam recipi curavit, de Tobiae seniori pridem caeco visum restituit I igitur merito ZZarias, seu auxilium a Deo dictus est. Pari ratione etiam jure merito se Ananiae magni filium appellavit . Ananias enim gratiam Dei, aut Dei misericordiam significat. Cum autem Deus sit Pater mi- lsericordiarum , & Angeli dicantur filii Dei, Iob. I. & Danielis 3. merito sibi tale nomen vendicavit.
CONCLUSIO SECUNDA.FIdei εtiam non potest subesse falsum ex par
te credentis. Probatur conclusio: bifidei posset subesse falsum, maxime vel quia
nobis proponi posset aliqua revelatio tanquam divina, licet revera tali, non essct ;ad quam tamen credendam fides I heologica non minus inclinaret, quam si talis re-
velatio vere divina ei es: vel quia fides inclinaret ad assensum praebendum conclusioni illatae ex duabus praemissis , quarum
una esset revelata, alia vero naturalis, &salsa, quam tamen veram esse existimaremus : sed in neutro casu fides Jheologica inclinaret ad illum assensum: ergo ipsi non potest subesse falsitas per accidens ex parte credentis. Major constat 3 vix enim potest aliud caput assignari, unde esset repetenda illa fidei inclinatio ad assensum salsum . Minor vero probatur : Non potest ullatenus divina fides inclinare ad assensum falsum, & erroneum, sed si ad alterutrum assensum ex praedictis inclinaret, revera conferret ex se , saltem partialiter, ad eliciendum assensum salsum : ergo ,&c. Minor constat ; actus enim quo quis credit aliquod fallum, revera est assensus falsus , & crroneus , quamquam falsum istud pro vero habeat ; illa enim erronea existimatio non potest essicere , ut quod in se falsum est , sit verum . Major vero probatur; Primo quidem authoritate Scriturae sacrae, & SS. Patrum, ex qua conat fidem esse cognitionem certam , ac subinde esse veram. 1ic Ach. 26. Secuηdum
certissimam sectam nostrae religionis. Et a. ad Timoth. I. scio eui credidi, certus sum , Hinc Concilium Trident. sc cap. 9. reprobans inanem fiduciam haeretico
rum, ait : suilibet dum stimum , suamque propriam iηfirmitatem , O, indispotionem respicit , de sua gratia formidare , on timeremtes , cum nullus scire valeat certitudine
Dei, cui non potest subesse falbum, se gratiam
D i es conbecutum . Id ipsum confirmant SS. Patres, nam&Basilius in Moral. Regula in c. 2I. ait: FLdes est certissima animi expletio de divisorum veritate verborum. Chrysostomus homil. II. in cap. II. ad Hcbr. Fiaes, inquit, diei non potest , ηs eum dirca ea, quae non videntur ,
certitudinem quis habuerit, amplius quam ci ea ea, quae non videntur. 1imiliter S. Bernar
dus epist. I . Fides, inquit, ηοη est opinis, sed in veritate creta subsistit. Ex quibus omnibus in serre licet, omnem actum fidei esse cognitionem certam, ac subinde veram certitudo enim est firma adhςsio intellectus assentientis, & necessaria connexio ipsius assensus cum veritate objecti propositi: igitur ubi assensus non potest esse verus, nec certus ella poterit et ac subinde non erit
assensus fidei, qui cum necessario debeat
287쪽
De veritate Objecti Fidei. 183
esse ex se certus, repugnat ut seratur circa objectum falsum . Probatuν insuper ratisηe: Vera , ac persecta virtus non potest inclinare ad id, quod per se malum est: sed assensus erroneus ,& falsus est per se malus: ipitur ad eum fides I heologica non potest inclinare. Malor constat: Tum quia , inquit S. Augustinus lib.2. de libero arbitrio cap. I p. Virtus esib
na qualitas, qua nemo male utitur: Tum quia,
ex Arist. & omnibus Philosophis, ac Iheologis , omnis virtus disponit potentiam ad optimum, namque perficit in ordine ad suum objectum; unde sicut virtus moralis, quae est in voluntate, seu appetitu, ipsum perscit, ac disponit ad. borium, quod est Optimum ipsius appetitus: Sic virtus moralis debet pei ficere intelle ira ad verum , quod est optimum potentiae intellectivae : igitur cum fides intrusa ex sua essentia sit virtus intellectualis 3 ita necessario debet inclinare ad actus veros, ut omnino ei repugnet inclinatio ad salsos, & erroneos.
Deinde : Si fides posset esse principium assensus salsi, & erronei, sequeretur, quod
Deus possct esse causa, saltem mediata, falsitatis, & erroris r sed consequens falsum apparet ex prima conclusione : igitur &id unde insertur. Patet major; quemadm dum enim si lumen naturale, aut habitus primorum principiorum inclinarent ad asi sensum falsum, Deus censeretur saltem causa mediata istius assensus: quippe ipse est, qui tribuit ejusmodi lumen, & habitum primorum principiorum, ut est author naturae : sic pariter censendus est)t author assen
sus falsi, & erronei, si fides ad eum inclinare pollet, quia ipse est, qui habitum illum infundit, ut est Author gratiae: at repugnat Deum esse etiam causam mediatam
assensus falsi : igitur fides non potest in falsum an nium inclinare. Denique habitus virtutis Jheologicae, est quas proprietas gratiae sanctificantis perfi- Ciens facultates hominis constituti in statu filii Dei adoptivi per ipsam gratiam sanistificantem, atque ideo ex natura sua habitus illi non dantur, nisi ad actus, quibus h UO possit promereri haereditatem, & gloriam aeternam; unde fidei habitus infunditur, ut sit initium primum, & necessarium totius meriti, seu ut homo possit per actus supernaturales , & fini supernaturali pro- sortionatos mereri suam salutem ; sed ta-s csse non posset fides, si posset inclinare in assensum salsum. Nam si posset clicere actum, seu assensum falsum , per illum actum posset etiam esse principium proportionati actus supernaturalis, qui esset meritorius salutis eternae, etiamsi actus ille emet salsus, nec procederet ex vera Dei revelatione. Igitur fides non potest inclinare in assensum salsum . .
Dices primo i Doctrina sophisti ea est a Deo: scd illa inclinat ad falsum , & inducit in errorem : ergo non repugnat , quod fides, quatenus a Deo insunditur , in asscnsum erroneum inclinet.
Distinguo minorem: Doctrina sophistica in- . ducit in errorem per se, nego : per accidens, concedo; doctrina enim sophistica per se tum ordinatur ad detegenuos, &cavendos discursus, & ratiocinationis sallacias, ne videlicet quis verisimile pro v ro accipiens decipiatur: unde per accidens
est , quod qui novit illam doctrinam , ea utatur ad fallendos, & decipiendos mimis cautos, & consequenter si quae per illam doctrinam fiat deceptio , potius erit refundenda in ipsum docentem , quam in
doctrinam . Dices strando: Actus aliarum virtutum supernaturalium, & moralium possunt versari circa aliquod objectum fictum, de salsum: eFo yari ratione fides inclinare poterit ad alienium circa illud, quod quis credit a Deo revelatum esse , quamvis de. facto ita non sit; & subinde fides poterit inclinare adaia sensum falsum ex parte cred 'tis. Cons
quentia constat a paritate rationis . Probatur antecedens variis exemplis , puta cum ex religione adoramus hostiam non cons Cratam, quam revera consecratam existimamus, clim ex misericordiae motu largimur
eleem synam ei, qui revera non eget tali subsidio: clim ex obedientia jejunamus , putantes esse lejunandum ex praecepto, cum tamen ita non sit; cum ex justitia solvimus, quod salso putamus alteri deberi . Similiter cum diligimus, & veneramur hominem hypocritam propter sanctitatem , quam ciinesse falso credimus: i. cm si quis crederet Deum esse videndum oculis corporeis, idque suturum speraret. Respondeo negando consequentiam: 8e ratio disparitatis est inter virtutes intellectuatales, & morales, quod ilia versantur circa verum 3 unde tota earum persectio consistit in conformitate cum ob ecto, a quo veritas , aut salsitas in intellectu immediate desu
288쪽
Traeh. II. Disp. I. Art. I. quaest. v.
mitur: at vero virtutes voluntatis, seu morales versantur circa bonum propositum δει earum perfectio consistit in conformitate Cum objecto, non prout est a parte rei, sed Prout proponitur per rationem: tunc enim operatur bene voluntas, quando sese con format dictamini rationis , sive internum objeetiam sit revera bonum , vel non a parta Tei Unde virtus voluntatis potcst interd versari circa salsum repraes tatum ab intellectu, ut bonum verum, quia tunc mn formatur suae regulae, nempe difflamini r tionis; virtus autem intelletiualis non potest versari circa falsum , sic enim non consormaretur cum sua r via , quae non est alia, quam veritas objecti.
Dices se nia : Contingere potest , ut Parochus, aut EpiscUus aliquis proponeret plebi sibi commissae, aliquid tamquam de fi de divina credendum , quod tamen Iale non esset, ut plerumque factum est a Pastoribus in haeresim, & errorem lapsis : sed eo in casu plabs rudis propositum illud credendum revera crederet, non quidem fide humana; quandoquidem Pr Poneretur , ut objectum fidei divinae , ac subin e istud crederet fide divina : igitur fieri potest , quod divina fides per accidens, & ex praesupposita falsa existimati me inclinet in assensum falsum. Miso eo , concessa majore , negando minorem : Nam in illo casu plebs rudis Non praeberet assensum objecto salso proexosito a Pactore fide divina, sed dumtaxat Ede humana ; cum enim fides divina stvirtus intellectualis, quae semper tendit in verum, sicut virtus moralis semper tendit in bonum 3 idcirco deficiente veritate in objecto, actus quo intellectus in illud tendit , non potest esse actus persecti virtutis, quali est fides. Fateor tamen in praedicto casu rusticum , aut quemlibet alium c plebe , habere piam voluntatis affecti nem, Zc quidem supernaturalem, qua paratus est credere fide divina mysterium istud, quod sibi proponitur, si verum esset; ratione cujus dispositionis, &affectus conti gere Potest , ut praebendo assensum etiam objecto false , revera mereatur ἔ at nego Propterea illum elicere assensum fidei divinae circa propositum sibi obiectum. Insabis: Rusticus ille , qui ita assentitur, eandem facilitatem experitur , cum Prabet assensum objecto fal1o, ab haeretico Pastore proposito, quam experitur in cre-ldendis articulis veris ab eodem Pastore
propositis , sed ita non esset , nisi circa
utrumque articulum tam verum, quam salsum, per eundem fidei divinae habitum tenderet : igitur eadem fide credit objectumialsum, quod verum esse existimat. Nego minorem: Illa namque facilitas non provenit ab habitu fidei infusis, sed acqui-lnae ς quia habitus infusi non conserunt sacilitatem potentiae , sed dumtaxat viri tem supernaturalem, ut possit actus supernaturales producere . Tota igitur facilitas, quam experitur quisque in credendis objectis propositis velis , aut falsis , provenit ab habitu acquisito fidei, quo quisque inclinatur ad eliciendosia actus assensus circa objectum propositum, ut a Deo revelatum sive interim illud sit revera a Deo revela tum, sive non . Urgebis: Ille assensus revera est elicitus a fide divina , qui pro motivo , & o jecto formali habet veracitatem divinam et sed assensus datus oblecto talis, quod existimatur revelatum a Deo , non minus elicitur propter veracitatem divinam, quam assensus , qui daretur objecto vero et Uitur revera assensus ille provenit a nde divina ι ac subinde divina fides inclinare potest in falsum. Distingvo malarem: Si cum motivo habeat
alias conditiones ad actum fidei divinae necessarias, concedo : secus, nego: & limiliter distincta minore i nego consequentiam , actus enim licet eliciatur propter veritatem divinam, non tamen censeri potest actus fidei Tneologicae ι & superna turalis , cum non sit actus virtutis , scd vitium , & desectus intellectus , sed tantum est .atius fidei acquisitae , quae solet etiam remanere in haereticis, qui errantes circa aliquem articulum , deperdunt quidem habitum fidei infusae , conservant tamen eandem facilitatem , & eundem habitum fidei acquisitae circa alios articulas, de quibus non controvertitur. mees tertio: Fieri potest syllogismus, in quo una ex praemissis erit vera, & de fide, altera vero falsa, ex quibus conclusio illata erit falsa, v. g. ex his duabus praemissis :Ubi es duplex natura, es duplex persona et sed in cirim es duplex natura . insertur conclusio falsa, oc haeretica: ergo in Cism es duplex 'rsona : at ad illum assentum conclusionis talia concurrit utraque praemissi, tamquam duplex causa partialis ad eundem
289쪽
essectum producendum: ergo cum una Lx
illis sit de fide, habitus fidei videtur saltem partialiter influere, Se concurrere ad elieiendum illum assensum falsum. y go minorem: Assensus enim datus conclusioni hujus syllogismi non elicitur etiam partialiter a propositione fidei, sed solum
a propositione naturali, ex perversa ratiorcinatione, ac applicatione intellectus male detorquentis propositionem veram, & de fide certam , ad conclusionem fallam, Ecerroneam; siquidem verum per se non potest inclinare, nec tendere in falsum 3 undes quis assenuis proveniat ex parte fidei ,
ille tantiim erit materialis, non vero formalis , quatenus videlicet fides inclinabit intellemam ad credendam propositionem veram, nempe quod in Christo sit duplex
natura, non autem inclinabit ad assensum conclusionis falis , quia falsitas illa provenit dumtaxat ex parte intellectus male
applicantis praemissas ad eliciendam illam
Peus , an Deus possit causare assensum falsum sive actualem, sive habitualem, hoc est , utrum Deus possit producere in imtellectu creato, vel actum errpneum, vel
saltem habitum inclinantem ad hujusmodi
actus productioncm. Retipondeo recentiores Theologos circa hanc resolutionem in varias ire tententias: Primo namque Medina Ia. quaest.24. Suareae
ibidem Trach. . sect. a. Ac disp.3. de fide sect. s.
Turrian. 2. 2. λist. 3. dub.q. Coninch. disp.ro. de fide dub.2. num.3o. tenent Deum non posse infundere habitum erroris, & con-lequenter tenere debent , eum non posse ipsummet actum erroris immediate infundere; hunc enim magis dedeceret ipsum infundere , quam habitum . secunas , Vas-ueZ d. 9O. cap. q. & quidam alii conten-unt Deum de i tentia absoluta, se solo
infundere tam actum, quam habitum erroris , ex hypothes , quod actus vitalis a
solo Deo sine ullo concursu potentiae produci psit. Smising. tract.2. demo disp. s. num283. existimat Deum posse quidem infundere habitum erroneum , non vero actum, Vasqucae autem disp.9O. t. . Arriaga trin. de fide disp. I. stet. S. Doncius
in commentario ad 3. dist.38. num.29. Herinis. disp.3. quaest.2. num. II. & sequentibus docent neutrum repugnare Deo ex hypothesi , quod non repugnet Deum per se usolum , & sine ullo concursu potentiae , .HUen rarac Tom. VIII. posse producere actum vitalem . Quibus cum aliis Scotistis subscribimus. Probatur primo de babitu : Tum quia Deus potest habitum erroneum se solo conservare
in intellectu, atque adeo concursu non tantum universali , ut concedit Coninch. sed etiam particulari ι quoties enim Deus se solo conservat aliquid , id praestat non solum concursu universali, sed etiam particulari: nam istud conservat sine ulla causa secunda particulari, ut supponitur 3 de supplet
consequenter concursiim particularem cau
sae secundae : sed quotiescumque Deus ita se habet ad enectum, non sollim agit concursu universali, sed etiam particularis quia
ejus concursus tunc non determinatur ab
aliqua causa secunda individuali, sed divina voluntas seipsam immediate , ac specialiter determinat ad producendum, aut conservandum eiusmocli affectum : ergo pari ratione potest Deus habitum erroneum producere . Deinde, si repugnaret Deo productio talis habitus, maxime, vel propter impersectionem physicam , aut moralem huiusmodi estinus producti: sed neutrum dici potest . Non quidem ob imperfectionem
physicam; nam inus multa potest producere physice , dc secundum entitatem imis persecta: Non etiam ob defectum moralem , tum quia ille habitus erroneus conducere possiet ad acquisitionem vitae aeternae etiam directe 3 enimvero qui erronee existimaret aliquid conducere ad vitam aeternam, quod revera non conduceret, & propterea illud faceret in statu gratiae, haud dubie mereretur, & ad illud meritum conserret illa existimatio erronea, non mimis , quam si vera fuissct 3, quippe ille haec praestando operaretur ex affectu placendi , & ob diendi Deo: igitur actus ille erroneus me ritorius estot, & consequenter habitus ad eum inelinans conduceret directe ad vitam aeternamue tum quia cognitiones probabiles,
seu habitus conducens ad ejusmodi cognitiones generandas potest infundi a Deo :sed ex cognitionibus probabilibus aliquae sunt sine dubio falsae , quoties videlicet utraque ex contradictoriis est probabilis tergo Deus potest esse causa per se actu si falsi, & consequenter habitus erronei. Hobatur etiam de actu ue Tum quia Deus potest objicere alicui lapidem, vel lignum cum talibus accidentibus, ut ille judicaret lapidem ilium csse draconem : igitur Deus potest causare actum erroris concurrendo T cum
290쪽
18s Tract. II. Disp. I. Art. I. Quaest. V.
eum intellectu ad ipsum actum. Patet con-
sequentia; nam qui occasionem ἰalicuius effectus producendi, ex intenti)- lne , quod talis cmctus producatur , di laliunde concurrit cum iacultate ad eius lmodi actum eliciendum , non solum censetur causa phvsca , sed & moralis actus . lTum quia nulla exinde apparet repugnan-ltiai si enim id reptignaret, maxime quia Dcus inde censeretur esse causa erroris ueproinde posset aliquem fallere , quod uti que Deo repugnat, qui nec falli, nec fal- Icre potest : at ita non esset , maximc si actus ille a solo Deci sie produceretur in intellectu, ut hic se haberet omnino passi-vc; itaut per eum actum intellectus non fieret intclligens , dc cognoscen ,, ut volunt adversariis tunc enim non censeretur intellectu, magis errare, quam lapis, si in illo talis actus a Deo produceretur, ut possibile existimant Scotistae : igitur non te pugnat
Deum talem actum erroneum producere.
D es primοι Deus chim sit summe bonus,& sanctus, non potest in peccatum inducere, nec se solo producere actum peccaminosum: ergo similiter cum sit summe verus,
ac verax , non potest inducere in errorem , nec actum erroneum producere.
Nego consequentiam Et ratio disparitatis est, quod Deus actum , vel habitum pec-Caminosum produc do, male, ac perverse ageret contra rectam rationem, & voluntatis suae rectitudinem: peccatum enim nihil aliud est, quam denexio, de exoIbitatio a rectitudine divinae voluntatis, &praescriptis ab ea mandatis , & legibus: at prinducendo in alteio errorem, seu volendo, ut alter erret , non propterea Deus ipscccntendus estet errare ue quemadmodum causando alteri mortem, non ipse dicitur mori. Unde hoc in casu non diceretur Deus agere contra rationem suae infinitae veritatis ;quemadmodum ageret contra suam bonitatem, si pioducerct habitum, vel actum peccaminosum; nam infinita Dei veritas in eo formaliterionsistit, quod nihil eum latere possit; ac subinde, quod nec cognoscendo pollit decipi, nec loquendo decipere ue
roducere vero erroneum actum , vcl ha-itum, non est sic dccipi, aut decipere ι'uoniam peream productionem non signi-1icatur, quod Deus res allicr cognoscat ,
quam sint , aut quod aliter eas significet
loquiando , quam Iuvcra cognoscit. Und
non est paritas, siquidem infinitae bonitati
repugnat velle, aut facere omne malum 3 infinitae autem veritati solum repugnat , ut ipsi erret , aut alios mentiendo decipiat ue non autem , quod inus producat
teris: Si l laus produceret naturam humanam immediat c cum inclinatione , de neccssitate assentiendi fallis principiis, ipse revela censeretur fallere : ergo a simili siproduceret habitum inclinantem ad habit tum erroneum, ςtiam censendus esset in ducere in cra Orem. l Nego antecedens: Ouamquam enim Deusi si produceret naturam inel mantem ad fal-l sum assensum, non propterea ipse dicendus esset fallere modo sibi repugnante, di de decente , hoc est res aliter prcisonendo si quam revera sint , aut existimet esse; quippel eo in casu Deus ipse non falleret intellectumi ipsius naturae, sed ille deciperetur ab objecto fallente sibi proposito, aut a Propo
nente ipsum objectum : sicut enim Deus non est causa, cui debeat attribui moralis intersectio hominis, quamquam ipse fecerit naturam capacem interscctionis, & mortis patiendae a talibus causis sic applicatis , sed potius ipsa intcrsectio refundi debet in ejusmodi causas; ita licet Deus saceret naturam cum inclinatione ad assentiendum principiis apprehensi, falsis; inde tamen non sequeretur ipsi debere attribui talem errorem, aut deceptionem , quae dumtaxat refundenda
esset in ipsemet principia, aut in eos, qui illa pi incipia applicarent. Dices secundo : Implicat Deum aliquid falsi dicere , quia est prima veritas in dicendo, sicut de in cognoscendo, de essendo: sed falsum diceret, si se solo errorem thri intellectu produceret; Deum cnim loqui, vel dicere nihil aliud est, quam ingerere alteri notitiam ; siquidem Deus non indiget vocibus, ut loquatur alteri, alias non posset loqui Angelo, vel animae separatae: igitur sicut non potest quemquam fallere loquendo, ita nec errorem producendo .
Nego minorem : In ea enim hypothesi Deus non censeretur loqui, seu aliquid dicere : quia ad divinam locutionem requiritur , quod Deus mani, stet, se hoc vel illud sentire : ciuod utique non faceret producendo actum, vel habitum erroneum, quia per illum crrorem productum non
significaret Deus se idem iudicare. Dices tertiὸ: Nulla causa subesse potest cur Deus producat eiusmodi actum , veIbabiis