장음표시 사용
101쪽
84 E L E M E N T O R. Μ Ε Υ Α Ρ Η.εibus nostris innotescunt sa) . Non quod vocabulum in eo reprehendam, quod Scholastici imperite faciuntλ quippe est illud Disciplinis omnibus commune, ut Artibus Omnibus Scientiae; ct Sapientiae vocabula, quemadmodum non intelligendi solum , sed etiam dicendi gravissimus auctor Plato disserit b); sed quod e facultate & scientia maxime gene-Tali, artem fecerit arditioribus, quam par est , linantibus comprehensam , dum ad substantias tantum incorporeas, di intelligentes illam retulit, quarum integrae tractationesa erum sunt dc disciplinarum peculiarium . q. 3. Ut igitur propria Μeta physicae notio comprehendatur, observandum est , rerum omnium, quae a nobis percipi possunt, tria esse suprema genera : nam aut aeternae sunt , aut factae, aut possibiles. Ea itaq; disciplina, quae tradit causas , dc rationes maxime generales rerum aeterna in
xum , factarum , & possibilium , Μetaphysica appellatur, quasi scientia physicis disciplinis paullo sublimior, non ve-xo,quae post physicas addisci oporteat. Nempe in hoc a Physica distat Μeta physica , quod illa proximas rerum naturalium causas, haec remotas , & maxime generi cas investi. get. Illa exteriorem , & oculis subjectum , haec interiorem, di intelligibilem rerum ordinem perscrutetur . f. q. Εκ quo patet vere docuisse Scholasticos, esse hane Scientiam, & Sapientiam universalem , eique ceteras quasi famulari , suaque principia ab illa mutari. Quod cum in Umnibus Scientiis sterum experimur, tum verissimum in pJuris naturae, & Theologiae studiis: it aut unicuique pateat, qui non dum animo Metaphysicis exculto Iuris prudentiae naturalis, rerum divinarum , scientiam assectant. Patet ergo longe lateque Metaphylicae objectum vagari. g. 3. Patet dc utilitas: nam si studiorum humanorum sco- 'pus est hominui acilita, eaq; posita est in perfecta voluptate ex persectysono non ante; optimumque bonum moribus rite consormatis obtinetur; moresque rite conser-mant Ethica , & Theologia ; has vero Metaphysica regit ex β. q. hominum vitae, societati, & religioni utilissima est Metaphysica . Ut ne quid dicam de utilitate , quam dia eri in mentis cultura, capacitate potissimum , & ratioci
102쪽
P A R s P R I 6 R. sandi lacultate, exercendis. Nec parva est voluptas p et quirendi, & contemplandi interiora Mundi , seu potius ih telligibilem , & verum Μundum ex invisibilibus elementiis , Urdineque invisibili pulcherrime constructum ad queri
non pertingit populus, qui phaenomena tantum mundana admiratur, necesse putat, nisi quod oculis contuetur suis. Primae enim substantiae totius rerum universitatis, unde Mundus hic adspectabilis emergit, earum Vires, series, ordo, fines , pulchritudo soli huic patere possunt nostro Philosopho . g. 6. Sed opponunt, Μeta physicos serme omnes in Fana tismum proruisse, absurdorum sistematum auctores suisse es aut Atheos, aut Atheismo insectos, paulo liberiores in
Philosophando, paruim certe pios. Qtia si vero vitia sint haec Artis, non potius hominum Sane possumus infinitos, eosq; meliores, Metaphysicos in medium afferre, qui moribus integris, ratione recta , maga, atque siti cera pietate e X-eellueriint: possumus alios, qui quum essent literarum expertes, aut fanatici, aut scelesti, aut Athei fuerunt . . Praeter quam quod non male observavit Verulam ius sa), nunquam consumatos Phylosophos Atheos fuisse , sed eos , qui philosophia: cortice contenti fuerunt. Hi enim quum nec nihil, nec tantum , quantum satis est, in Philosophia viderent, curiositate novandi In absurdas sententias, de
7. De Methodo ad hanc Seleritiam perveniendi contendunt Philosophi. Platonici a natura Dei incipiendum Putarunt , eam ob rationem, quod in Deo sint rationes, i& caussas rerum omnium, quem idcirco qui eognoverit , is is omnium nobilissimam sapientiam consequetur . Nemo est qui Platonicis non assentiretur, si faciliorem gditum ad Dei notitiam, quam qui est ad sapiesit iam universalem, patefecissent. scio eos; contendisse, nos mundum Dei intelligibilem participatum habere, in quo verae sapientiae principia dignoscere valeamus. Hinc socrates, Plotinus, Augustinus Μalebranchius secessionem a sensu , & corporeis ad animi interiora passim praecipiunt. sed haec speciosa magis sunt quam vera.Quis enim eorum,qui serio philosophantur,haec
103쪽
8ε EtsMENTOR. META H. in animo suo viditὶ Ita ut mirum sit in hac literarum Euro-pearum luce systemata illa Philosopho ulli placere potuisse. q. 8. Rectius igitur sentiunt ii, qui analytica via, & ratione ex rebus factis instituta; ad hanc scientiam contendendum docent: est enim haec certior , & securior. Quinimmo quum sapientia illa innata, & lumen intemnum sint commenta hominum atra bile laborantium, ut Ioeo suo demonstrabimus, nulla reliqua est via, qua sapientia universalis acquiri possit, nisi sensuum , medit elonis , atque conjecturae. Hinc in adolescentibus Meta- physicarum rerum studiosis exigitur Μathematicorum ,
ct Physicarum disciplinarum scientia aliqua. Legitur praefatio in Enchiridion Metaphysicae Henrici Mori. g. 9. Miror etenim virum doctum Paulum Mathiam Doriam a , quum egregie docuisse, ab hac scientia hypotheses omnes eliminando addidisse , eos omnes, qui via a nobis tradita g. 8.ὶ ad Μetaphysicam contendunt, non posse non levibus hypothesibus & ruinosis adhaere- Te , cujus rei exemplum prostri Johannem Loenium , qui, inquit, totam suam Μetaphysicam in ea statuit hypothes, mensum instar tabulae nudae corpus subire, ideasque omnes sensu, meditatione acquirere. to. Nihil enim minus accurate. Nam primum, quae
potest esse ratio magis hetica Philosophandi, quam per indubia experimenta , & ratiocinia eX certis experimen inclidesumpta δ Deinde quae ratio philosophandi magis hypotetica, quam quae ex. idea UNIUS, ex mundo intelligiabili , ex lumine interno repetitur, quum eae res&mirifi,ce sint controversae, & sanioribus Philosophis ridiculae Tandem cum Iohannes Loc Rius propositionem illam , mentem subire corpus instar tabulae nudi, ideasque omnes sensibus , o meditationibus sibi comparare, toto opere de intellectu humano demonstret, ea pro hypothesi haberi nequit, nisi aut ab eo, qui quid hypotesis sit non s eis teneat , aut qui Lockii opus non perlegerit. II. Quod vero addunt, Methaphysicam Platonicam
104쪽
P A R s P R I Ο R. prIme consentaneas i, nihil moramur. Primum quod non hei cauctoritatem , sed rationem spectemus, e a iraque Pythagora , & Platone cariorem habeamus. Deinde , si auctoritate pugnandum , recentiorum methodus , nec minus doctis', nec paucioribus probata est , & Democrito, Ari-ssotele, atque Epicuro non est recentior. Postremo qui Platonicam Metaphysicam esse Christianae religioni consentaneam scribunt, ne primoribus quidem labiis eam degustarunt. Quis enim ignorat, & circa ideas aeternas, ct circa materiae naturam , atque originem , & circa originem , & naturam animorum , quam solemnia erret Plato λid in praesentia scire sit satis, nullam fuisse Philosophorum sectam, ex qua graviores pluresque in Christianam religionem irrepserit errores . Sed ea de re alibi. g. 12. Iam vero quod ad originem hujus disciplinae spectat, quum ea sit sapientia maxime universalis ex β. 3. eam arcessere possit eX eo tempore, quo homines sapere coeperunt, id est ex quo fuerunt. Sed cum hete quaeramus non sapientiae humanae originem, sed tantum e rum tempus, qui primi peculiariter de Sapientia universati aliquid commentati sunt, & subtilius de rebus incorporeis, & primis rerum caussis sunt philosophati ut vetusta illa tempora omittamus oportet. Videtur er
go primus e Philosophis de his rebus paullo subtilius diserutasse Pythagoras, ab eo doctrinam illam ad Plat nicos , & Eleatenses manasse. Μulta prosecto sunt de his rebus in Platonis libris, atque Eleatensium fragmentis, tum vero & Platonicorum omnium, praesertim Tullii, Alcinoi, Iamblichi, Porphyrii, Augustini, quae lectu digna sunt. Ceterum primus omnium ut alias Scientias,
ita hanc, qua de agimus, in justa artem referre conatus est Aristoteles in libris Μetaphysicorum. Sed conamina, aut tentamina, & specimina potius Metaphysicae sunt libri illi, quam integrum, & justum opus de nihilo tamen secus adeo Persectum, elaboratumqu Arabes illud, ac Scholastici censuerunt, ut eum infinisti eorum huic studio per totam vitam incumberint, nis
hil ultra moliri sunt ausi , sed in eo interpretando toti fuerunt. At tantum abest ut illud illustraverint, ut pom
105쪽
Ethris N TOR. ΜΕΤΑPst. ius plurimis commentis , & deridiculi opinionibus, homines nec Graece bonae milosophiae ignari , depravaveriint. Itaque ex iis Peripateticis Metaphysicis praeter Alexandrum Aphrodiseum , dc Themistium,
Pauculosque alios veterum, recentiorum vero B. Thomam, ac magorum Gentium Scholasticos quosdam qui proeuldubio acutissimi fuere, vix dignus est qui legatur Silaregius. q. 13. Sub initium Saeculi xv IIa primum verulamius. deinde Cartesius, haec, ut alia studia, plurimum promoverunt. Et Cartesius quidem cum sex de prima Philoisphia meditationes scripsisset, in quibus pauea donatura mentis humanae, de natura Dei, de origine dearum complexus est, quae nec satis accurate pros
quutus est, nec satis solide demonstravit, ejus tamen admiratores pro integra Μ et a physica illas habere coeperunt. Ex eo tempore joculam illa. inquit 1 enricus Morus, Μetaphysica regnavit; Sed fuere tamen inter Cartesianos viri doctissimi, qui longe , lateque hane scie tiam deduxerunt, quorum precipui, sunt Sylvanus Regis , 1ohannes Claubergius , Le Grande. Inter Met physicos Seholae Cartesianae numerari quoque potest B nedictus SpinoΣa , qui meditationes Cartesianas Geometricum in morem adornavit a . Sed & omnium eelebe rimux fuit Μalebranchius, quum in aliis scriptis, tum praecipue in opere vulgatissimo de inqinrenda veri auar. Sed nulli bi melius haec studia exculta videntur, quam in Anglia, idque duas potissimum ob rationes, &quia a Peripatetiea tyrrannide descrivere , atque ingeniorum libertate usi sunt, &quia perpetuum jamdium cum Λtheis atque acerrimum certamen habuerunt : aIioquin
non est uit Areli ingenii, & judicii palmam quam aliis, tum potissimimi italis praeripere possint. Celebrantur igi- a ) Nondum , quantum eon 3, id temporis in Asbeismum ruerat. Nam eodem circiter te are libellum scripsit Cogitata metaphysea , ex quo pater recte tum de
106쪽
PARs PRIOR.rur in his studiis praeter Franciscum Baconum, Henricus Florus, Parckerus, Cud*ortus, Tilloisonus, Lockius.
Clathius, & alii plurimi. Sed abusi plerique Angloruiri
sunt libertate illa ingeniorum, atque aequo nimius rati nem provehentes totam theologicam , & rationem turbaverunt, id quod disci facillime potest est Angelorum historia literaria . Ex recentioribus Germanis plurimos com memorare possemus, nisi elementorum angustiae prohiberent, prolixius ea de re disserere. Eorum itaque praecispui sunt Leibnitius ; quocum Clarchius acerrimas de ratione sufficiente, & de vacuo concertationes habuit: &Vvolfius, qui metodo synthetica omnes Metaphysicae partes explicuit, de quo vide iudicium nostrum in historia Artis Logico criticae. 6. II. In tanta autem Metaphysicorum Iibrorum copia, institutiones in usum a doloscentium accuratas, si quas dedere Clericus, Tum inglus, Corsinns, & pauci alii, excipias , in quibus bona pars rerum Metaphysicarum desiderantur, nondum habemus: nam ; ut cetera mittam , partem hujus disciplinae Theologicam, quae longe est illa lateque diffusa , non mihi pro merito pertractasse videntur. Quae causa suit, quamobrem nos elementa haec in usum privatorum nostrorrum auditorum collegerimul, atque adornaverimus. Ea autem in tres partes partimur.
Prima parte principia Ontosophiae, & Cosmosophiae, idest Μetaphysicam generalem, compIectimur: altera Ps ehesopiam , id est tractationem mentis & naturae humanae rtertia Theosophiam , id est scientiam Dei, divinarumque
rerum . Ita autem haec tradimus, ut meminerimus perpetuo, nos elementa tironibus scribere, quibus illi ad haee mundi intelligibilis penetralia, si amant, quasi manu ducantur. Quamquam hac in re etiam atque etiam eos ringo , ut veteris effati illius meminerint , philosophandum,sed paucis . Nam illa demum studia nos totos occupare debent, quae vitae humanae quum, privatae, tum publicae felicita.
tem spectant, qua de re a nobis alibi dictum est.
107쪽
Complectens principia Ontosophiae & Cosmosophiae.
UI res Μetaphysicas literis tradid runt, ita sunt exorsi , quasi per
ctis omni alio genere doctrinae summam in Μetaphysica manum imponerent ; sive contemnentes, tanquam parva , quae prius discimus elemeniata ἰ sive ad suum non pertinere officium opinati ; a quod , proximum vero, nullam ingenii sperantes grarim, circa res, etiamsi necessarias , procul tamen ab ostentatione positas . Ego, eum nihil existimem huiedis ei plinae alienum , sine quo exactum Μetaphysieum non posse fieri constat , nec ad ullius rei summam, nisi praecedentibus initiis perveniri posse , sciam, Et menta scripturas, ad minora illa, sed quae si negligas non sit majoribus locus, demittere me non recusabo, nee aliter in instituendos , & formandos in hae Selentia adolescentes suscipiam, quam si nihil ejus unquam audivisse putem. Igitur ontosophiam voco Icientiam maXIme universalem circa ens ejusque proprietates generatim occupatam. Quae definitio eadem plane est , quae Μma- physicae ab Aristotele tribuitur saὶ . Ex quo patet priorem hanc , ut vocavimus, elementorum Μetaph seorum partem , universam complecti Μetaphysicam , duasque, quae sequentur , tractationes esse potius Μ
108쪽
PARs PRIOR. yrtaphysicae particulares. Quidquid sit , hane scientiam . quam heic adumbramus, plene discere possumus ex libro secundo Ioannis Lochii de Intellectu humano , &ontologia Wolfii, qui quamquam nimis plerumque est, re paullo obscurior; plurima tamen acute detegit, atque solide demonstrat. S. 3. Henricus Μorus sa) crassum errorem esse putat , existimare tractationem de Ente ad Μetapysicam Pertinere , quod id Logicae sit proprium . Qua in rct vulgari, & Logicae , & Μetaphysicae notione vir doctus decipitur. Putat nimirum Metaphysicam circa substantias incorporeas intelligentes occupari , Logicam vero esse artem de notionibus abstractis disputandi, qui duo sunt errores vulgarium Philosophorum. Conseratur. β. I. Prol egomenon. q. q. Cosmosophiam vero vocamus scientiam , qua principia, originem, & ordinem hujus rerum universitatis tradit. Ea Cosmogonia vocari etiam solet, stibquo nomine eruditissimi Angeli biforiae universalis a ctores eam historiae illi praeposuerunt . Observat autem Burnelius bin Cosmogoniam eandem esse cum The gonia Gentilium . quippe apud quos prima Numina Partes Mundi fuerunt . Sed distinguenda tamen est a Gereonia, quae circa Tellurem nostram tantum versa tur. Collegit hane Μetaphysicae partem peculiari opere Vvolfius . Sed nemo subtilius , & eruditius his de rebus disputat, quam laudatus Cudussorius , qui una opera veterum omnium , ct recentiorum systemate egregie explicat.
DEFINITIONES. as hie damus definitiones ex eommuni pene Phia
lbsophorum sensu accepimus . Paucorum tantumulorum vulgatas notiones aut omnino delevimus , sarit emendavimus, quod eas nec satis exactas , & pa sum ad disserendum commodas experti essemus . Uno
109쪽
93 , ELEMENTOR. METAPH. verbo , recordati sumus Logicae Canonis , non esse iii de itionibus a sensu literatorum communi abscedendum , ca tamen at non simus Obliti alterius, definitiones vo- tabulorum esse arbitrarias , licereque a definitione consemuni discedere, si minus sit recta .
Necessarii, contingentis. DEFINITIO. est, quodcumque ekstitie, est, suturum' es X possibile, seu substantia id sit , seu modus.
Seholion. Nullum est aliud vomibulum , cui in his Elementis ampliorem notionem ameribamus, idque ex usu ipsorum Latinae linguae Scriptorum . . Quum a tem hucusque stes, & Ens, quorum vocabulorum notiones non distinguimus, apud Μeta physicos pro eodem usurpata sint 3 quaeretur fortasse ex nobis, qua ratione dispeseudrimus. Quibus respondemus id factum, ut comm modius eogitationes nostras explicaremus, quae non levis causa est, cur Philosophus novas vocabulorum definitiones tradie. Legatur Lokius lib. ubi de usu vocabulorum egregie disserit. Quod semei sub initium ad nstasse sit satis.1I. Εntis nomine intelligimus quidquid existe , seu
substantia fit, seu modus . Existentiae autem voeabu Ium eam excitae notionem, quae significantioribus explicari nequit . Sch. Ens L ninis, licet sequioribus, ejusdem prorsusus suit, atque όν Graeeis: apud utroque enim est a ve bo substantivo , idest existentiam significantes. Quadi quoque ratio suit, qua Ensa Re distinxerimus. Adnotandum tamen est Platonicos plerumque vocabulum o cum emphasi adhibuisse, eoque tantum ens aeternumo: immutabile sitnificasse, ut primum ex Platone, de
110쪽
P A R s P R I o R . 93 inde etiam ex Plotino, Alcinoo, aliisque Platonicis discimus: qua ratione Μosi Platonem consert Eusebius sa), quasi eadem sit notio vocabuli Iebovis Μosaiei, quo se Deus appellat, & ον Platonici. Iebovis certe Per D septuaginta verterunt, idest Platonicos, ut putat Clericus b . Ex quo & illud patet, cur Platores hujus Μundi vocet non entia , nempe nec aeserna , nee ' immutabilia: et enim soli ideae aetemae, ante omniasti licet, & extra omnia, sunt entia: mundus untium
III. Vocabulo nihil dust exckaritur notiones, una talis, altera privationis rei alicujuς in Ente illo Oisol. Vocabulum nihil negativum ost: vocabula autem negativa absentiam idearum positivarum explicanis, v
tus inlidum, Flentiam, nihil, inquit perspecte Lockius a. cap. 8. . vi ex. g. dicit, ante conditum mundum erat nis istiones duas exprimit, mundi, ct absentita mundi ata quum dieo Chymera nihil est,
observatur menti notio Entis, & ablentiae Chymerae ex numero Entium. Ineptiunt igitur, qui definiunt nihilum' per vocabulum, oi nulla respondet notio, aut qui nihil voeant, cum nihil cogitamus . Scriptores Ilabra,ei nossi vocabulo idem plerumque significarunt, atque Epicurei vocabulo inanis. Ita Propheta, extendit coelum sicut nihilum. Et Iob, appendit terram super nihilum: nisi sortassis nihili vocabulo aerem intellexerint ex populari loquendi modo . . IV. Possibile voco id , quod nec existit nec tum est utrum existet, sed tantum non repugnat exi-sere, velut hominem integrae valetudinis cras mori: esse habitatores in Luna, si non sint. Schol. Iedulo animadvertendum, ne misceantur Ponsibilitatis, & Probabilitatis notiones, quod mimis prudentes saepe faciunt. Nam probabilitas spectat rati num , quibus ad aliquid affirmandum, aut negandum impellimur, pondera: possibilitas autem ipsam rei na
Praep. nb. XI. eap. q. eonferatur . Peravius rom. 2. s. cap. 6. de Theologieis dogmatibus.