장음표시 사용
131쪽
fr . EL Ε Μ E N T o R. 'Μ Ε Υ Α Ρ H. ibus factis, in quibus essentia ab existentia actione lal. tem distinguitur, proprietates vero , seu attributa, fodi maliter. Logica est ex genere, & diserentia, quae quum sint notiones mentis, quas Logica spectat, logicam conflant compositionem.
Sch. Infinitas hoc in loco Philosophi gerras germanasAD
futiant, quas lubentissime iis integras dimittimus. Illud non penitus omittendum , quod de origine notionis Unius disputant . Unitatis notionem innatam esse contendebat Plato, idque passim Plotinus , &. Augustinus repetunt. Et Augustinus quidem eo argumento usus est , quod quareumque sensibus percipimus , composita sint , & multiplicia. Noster Doria totus in hoc est, ut ostendat contentiam nobis esse unius ideam , eamque scientiae nostrae prima continere semina . Sed vereor ut isti aut haec intelligant, aut, si intelligant, solide demonstrare possint,
nam primum notio entis Unius compositi, aut unius rospectu aliorum, a sensibus omnibus, oculis potissimum atque tactu provenire potest , uti prolixe probat Lochius. Deinde Unius simplicis notio eur a simpIicibus modorum ideis, aut abstractione , & meditatione mentis confici non possit, nondum videmus . Propterea si ius idea ingenita nobis est, eaque ipsa Dei idea est, ut Doria putat, intelligere non possumus, quid sit quod de natura hujus ideae & Dei nihiI hueusque clari , S distirini cogitari a nobis potuerit . Tandem' quae ratio nos subiget, ut hae in re aliorum potius auctoritati credamus, quam intimo nostri sensui, & experientiae
refragantur certe omnes Logicae canones.
XLIII. Unitatis notio est ex notium abstractarum numero, exprimitque id, quo ens est unum o Sch. Generatim monemus , ut Philosophi diligentor caveant, ne ex astractis notionibus res ipsas aestiment ,. turpissimequs hallucinentur. Apposite enim monet I annes Clericus in Logica, ex hoc permultos , eosque gravissimos errores Scholastreos admisime, quia nescirent satis ab id eis istis abstrastis sibi caver o Dici idem de Geometris, & Μetaphisicis potest, dum res physicas attingunt. Exemplo sit hic idem Spinoxa, ad cujus
132쪽
errores in hoc libello refellendos agressi sumus. Is impium unius substantiae mundanae errorem inde perductus est. Omnia Icilicet entia; hoc ipso quod existunt in notione entis conveniunt, idest imum sunt ens abstractum: Sed ille huic notioni ens reale imum; infinitum simplex tespondere putavit. Hinc vero in Pan theismum iecta ruit, nempe perridiculo Sosphismate abusus. Animadvertere debuit hoc Bullenvillierius, qui sub initium Analyseos systematis Spi et istici tanta diligentia argumentum istud adornavit. Sed ex eadem scaturigine emerserant ideae Platonis per se subsistentes , Communes, ingenitae, immutabiles. Inde nata Aristotelis; & Arabum materia prima, una itidem immen sa, simplex, intelligibilis tantum. Inde quoque Scotistarum universalia, ut vocant, in essendo XLIV. Totum est unum compositum : partes sunt ea Plura, ex quibus totum aliquod componitur: Relativae sunt igitur totius dc partis notiones; ita ut quem admodum totum intelligi nequit sine partibus, ita pars non dicatur, nisi totius kespectu. Sch. Notiones totius, & partis probe expendendae inde enim gravissimae quaestiones pendent , uti postea dicemus: Illud iri presetitia observandum , quod quo
niam totum dicitur ex relatione ad compositionem , pari Vero ex relatione ad alias; quibus fit totum, dum ζXa minatur ari ens aliquod totum sit, an vero unum sim PleX, perpendendum est; quaenam sit partium illarum natura; nempe realiter ne distinctae sint ; pqssintque separari, an vero ratione tantuQ: Nam partes realiter
distinctae & separabiles habeant.distilictam essentiam
Oportet; non vero partes ratione tantum distinctae . Atque hic pendet gravissima illa quaestio , an spatiuris Vacuum Epicureorum & Neotonianorum habendum sit tanquam ens simplex ; cujus nullae sint partes rea'
uter distinctae, licet intelligantur , ut Morus &
ClarΚius contendunt, an vero ens ex aliis simplicibus compositum, quae sint intrinsece ut putat Harm
133쪽
XLV. Unum porro Philosophi in universate quoqua, dc singulare dipescunt. Universale ad quatuor summa
genera reserunt, nempe ad ideas, verba, actiones, res. Idea universalis est quae quum sit una, plura tamen refert objecta. Vocabula sunt universalia , quum plures eodem tempore ideas significant. Actio universalis est si una eademque in pluribus subjectis sit. Res tandem est universalis sit & una simul sit & multiplex. Singulare vero est, quod unum est, & ad nulla alia pertinet, atque ut in se indivisum est, ita ab omni alio distinctum , quemadmodum Scholastici loquuntur. Singulare individuum quoque appellator. Schol. Ad ravim usque de universalibus disputarunt Seholastici. Recensores Philosophi ineptas hasce , &s
pervacaneas esse putant disputationes. Itaque Μorusi vocat entis divisionem in , o Singulare , quod scilicet quaecumque exi sistunt singularia sunt, universalia vero nihil sint, nisi rationes quaedam logicae, ct modi intelligendi. Qitae profecto vera sunt. Sed quum gravissimi Auctores recentioresque Philosophi naturam, quandam, & sub igntiam universalem posuerunt, eaque quaestio eum natura Dei conjuncta sit, non est certe negligenda, sed intius quam diligentissime pertractanda ' , XLVI. Nue etiam spectant genera, & species . Genus Phalosephis definitur, unum quod in pluribus universalibus est , seu quod ad plura universalia
pertinet. Species quae ad. plura spectat singularia. Sch. Facile est noscere genera , & species ad essentias nominales non vero reales pertinere, nifi in eorum sex lassis opinione , qui naturam aliquam, & substantiam universalem statuunt. Itaque species est perceptio plurerium singularium ejusdem aut similis naturae e genus vero plurium specierum similium perceptio; quemadmodum ratiocinatur Lollius lib. 3. cap. 3. q. II.& 13. vide quae sunt a nobis dicta in ep. ad Conti. XLVII. Persona est individuum rationale. Schol. Id quo ens est individuum vocatur in Scholis principium individuationis Personae, personalitas. Inter ςst autem plurimum notionem personae cla m, &stin
134쪽
stinctam habere in re Theologica pertractanda: qua id re quum Theologi Christiani non satis inter se conve
nissent , quot turbas excitarunt de Trinitate, Iesu Cliristo servatore nostro disputantes λ quod interim etiam moneo est, ne dum de personis divinis loquimur, per sonae notionem ex rebus nostris accipiamus, idest pro individuo rationali , cujus natura ab aliorum naturis distincta sit, & separata : nam eam ob causam decepti Photiniani , & Sociniani Trinitatem divinam ut rem contradictionem involventem reiecerunt. Apposite Beatus
Thomas sa) aliud es , inquit , quaerere de signiscationς
hujus nominis persona in communi, er aliud de signi a-tione personae Divinae. Persona enim in communi signiscat substantiam individuam rationalis naturae , ut dictum est:
individuum autem es quod es in se disincium , ab alii
mero diuinctum . persona igitur in quacumque natura fgniscat id quod es disinctum in natura illa, sicut in huma na natura signiscat has carnes , Cr haec tisa , ct hanc aui mam , qui sunt principia inditi antia hominem : qu quidem licet non sint designisc tione personae in comm ni, sunt tamen designi atione persenae humanae . Distinctio a tem in divinis non si nisi per relationes originis , ut dictu es supra. Relatio autem in Ditinis non est, sicut accidens
inbirens subjecto, sed est ipsa dimina essentia r unde est Iub
Veni , sicut essentia Divina sub it . . . . Persona igitur Di . vina signiscat relationem ut subsissentem. Ex mente igitur Beati Thomae tres divinae pexsonae sunt unius esenii πει substantiae tres relationei sub entes.
XLVIII. Dotentia est vis seu saeuitas agend i , qua
v lis vis eogi tandi, aut vi X motriX. Sch. Actiras tantuni potentias spectu: nam passivae, quae dicuntur , poteritiae , improprie ita appellantur . Potentias ex actione tantum investirimus, ita nempe
135쪽
ut nedum ex data actione concludimus dari vimiast, vam, sed etiam ex data natura , aut intensitate naturam, aut persectionem potentiae activae detegere conamur. Nec tamen satis seliciter. Etenim quamquam actiones plurimae in hoc universo aut sensui, aut conscientiae nostrae pateapi: tamen, si ingenui esse velimus, fatebimur , omnium activarum virium naturam seu essentiam nobis ignotam esse, & vix conjectura attingi. Quae causa est, cur in maxima circa rerum principia, & structuram ignorantia versemur. Legatur Lo kius lib. q. cap.
XLIX. Ratio sufficiens est id unde intelligitur euraliquid sit, aut tale fit. Est autem ratio sussiciens ςxi.
sentiae, essentiae, relationis &c. 'Sch. Infinitum pene usum, dc abusum rationis sul- scientis fecit nuper vir adprime doctus Gotofredus Letbnitius, quum in Theodicaea, tum in variis monumentis, quae leguntur in Actis Lipsiensibus, & in responsionibus ad virum doctissimum Samuelem Clathium in opere Amstelodami ann. II o. Gallice ed to sa). C terum videri potest bae in re temperatior Leibnitius si Wolfio eomparetur qui in octo tomis in . rertim Μ taphysicarum meras crepat rationes lassicientes, plexumque isne ulla ratione sussiciente. At quod hujus axiomatis prinius usum secisse Leibnitius Wolfio die tur, id vero est, in quo aut essectu decipitur, aut Veterum Philosophorum Platonis b) potissimum αΑrM
sotelis, monumentorum imperitiam patefacit. . L. Principium vocant Philosophi, quod in se continet rationem lassicientem alterius rei. Quum autem
haec ratio esse possit, vel exissentiae , vel essentiae, vesordinis , vel scientiae, hinc principia existentiae, esse tiae, ordinis , scientiae. Seh. Ex gr. Deus est primum & liberum principium
existentiae mundi. Atomi, & vires motrices sunt pri cipium intrisecum mundi corporei. Principium ordinis
136쪽
PARs PRIOR. est id , unde ordo aliquis pendet. Uti scientiarum principia sunt quae axiomata seu certa pronuyciata dicuntur. LI. Causa est principium activum existentiae alterius a se rei. lSch. Plurima Philosophi causarum genera dividunt: nam aliae sunt primae, aliae secundi , aliae immediatae , aliae mediatae , aliae proximae , aliae remoti, aliae adis quatae, aliae inadaequatae, aliae Phasicae, aliae morales . Causa prima est quae quam sit aeterna, ipsa se movet, nec ab altera aut pendet, aut determinatur, cujusmodi Deus. Secunda est quae quum aeterna non sit , alte-xius prioris vi indiget, ut sit, & ut conservetur. -- mediata est inter quum & effectum nulla est' mediar Mediata vero si alia intercedat. Adaequasa est quae sola effectum producit, inadis una, quae non sola. Phy- 'sica est, quae actione se in essectum exserente agite moralis, quae praecepto, consilio, exemplo. - LII. Fatum generatim est omnium mundi causarum re effectuum connexio, ut altera ab altera pendeat, ac nulla in parte concatenatio abrumpi possit. LIII. Gadruplex satum constituit Leibnitius in Teo-mma , I Democriticum . 2 Stoicum. 3. Spinozisticum ,
t Christianum , vocabulo fati in meliorem partem hic exo. Sed quintum addi potest, mistum ex divino &materiali , quod quia Platonici constituisse videtur, 'Platonicum dicere possumus. Democriticum est αναγγη υλικη , necessitas & latum materiare necessaria scilicet & bruta series effectuum&causarum omnium ab aeterno ex necessitate Maturae materiae ipsius nunquam interrupta siuens. Sehi. Democriti sententia fuit, atomos aeterno &ne-eessario motu per inane infinitum percitas, necessariis, seu mechanicis quibusdam motus legibus omnia constare. Id illi erat di providentia, re fatum . Leeatur Lae lius libro nono, & Stobeus in Ecloga Physica Capito Oct. Hoc satum generatim tenuit Epicurus, aut saltem Lucretius, etsi videri velit, atomorum declinationes Inducta, casum induxisse: qua de re inserius.. LIV. Fatum Stoicum est non ex materia, nec ex na-
137쪽
rdio ELEMENTO R. META 1 H. tura Dei per essentialem emanationem , in quo a Dem clitico, & Spinoetistico differt, sed a voluntate Dei ne-eessaria & ineluctabilis rerum series . Hoc fatum προνίαν. Providentiam vocant Stoici a . 'Sch. Non ignoro de Stoicorum fato in diversa abire viros eruditos. Lipsius ut mittam vetustiores) Stoicorum satum idem esse cum providentia Christianorum opinatur si ). Scilicet noluisse Stoicos quidquam libertati divinae contrarium Fato suo statuere , sed eo vocabulo immutabilitatem, & necessitatem moralem, seu Dpoibeticam , ut vocat Beatus Thomas, voluntatis di vinar significare voluisse. Contra Thomasius fatum Stoicorum merum esse Atticismum putat, idest fatum esse Spinoa isticum, quod Stoici Deum quasi ex mente &corpore mundano conflatum docuerint, ac necessitati
physsicae naturae suae subjectum sc). Ego quantum ex veterum Stoicorum libris colligere potui, non dubito, primum, quin Stoici Deum universum auctorem esse cerint. Deinde quin in Deo aeternum quoque statuerint mundum intelligibilem 3. quin crediderint Dei voluntate mundum illum mutari non posse , quod is immutabili Dei intelligentia contineretur. q. Quin legibus mundi intelligibilis Dei moluntatem fecerint Ubleistam . s. Qitin omnia in hoc mundo eodem immutabili or- ine provenire docuerint, quo intelligibili continentur. Possem haec plurimis veterum Stoicorum locis probare , sed legatur Seneca d) edi Tullius de Fato. Ceteterum necessitati ne physicae, an morali Deum subjectum crediderint, id mihi liquidum non est. Agnosco ita locutos esse, ut physicae necessitati Deum obnoxium putasse non pauci suspicarentur. Sed erat procul dubio in Stoicorum phrasi nescio quid emphatici & poetici , quod alias observavi. LV. Fatum Spinoetisticum est series eadem aeterna
138쪽
& necessaria; sed quae emanatisne essentiali fluit ex natura Dei ab aeterno, & necessario. Sch. Spinoza doceo unam tantum dari substantiam a) eamque aeternam b , dc ex infinita cogitationere extensione conflatam sc), eamque esse Deum su), alias vero res esse modificationes, easque fieri ex necessitate naturae Dei se); & solis naturae divinae Legibus f), & necessario g . Haec doctrina ut longe differt a Stoica, ita Aristotelicae multa similia habet. Itaque Bellius b , & Walchius i) Aristotelem praeivisse Spinogae censent. Sed de Spinoaismo ante Spinogam legatur dissertatio Buddei. 'I. Ex eadem officina impietatis, , sinde spintare si belli, prodit ars rmocinandi , nelcio quo Kussetaero authore. Is in eo quidem opusculo Logicam docere videri vult, sed, ut ego puto, Spinoetismum circum litum licet, propagare. Ac principio spinogam a te- terrimo dogmate, Μundum esse Deum, velut ab impacta calumnia, defendere studet: sed tam deridi eulis interpretationibus, ut me pudeat hujusmodi patroni. Tum pinoetae praecipua dogmata, de Deo & Natura, it plicat, ut quemadmodum No puto verbis discre ἰ Irim, c. Spinoeta suo conse iat. 1nterim quum . ior iste nec Philosophiae sit imperitus, & Spinoetae familiaris, quem alium ei advocatum dare possumus Audiamus ergo hunc, ut si & is causa excidat, nihil amplius teterrimo homini patrocinii supersit, desinantque stulti ejus admiratores clamare, minus eius dogmata a nobis intelligi . II. Oportet autem ut inde rem totam repetamus, unde & hie exorditur, idest paulo altius. Exorditur autem ab iis definitionibus, ex quibus totum videtur Spinoetae systema profluere. Explicat principio, quid sit contineri in alis immediate, quid mediate. Ait id con
139쪽
xM ELEMENTOR. ΜΩΥΑΡΗ. ineri in alio immediate, quod ejus essentia comprehen, ditur, non quod ab illa profluit. Ita nam hoc exemplo utitur) duo latera cuiuscumque trianguli esse tertio majora, immediate in essentia' trianguli continetur;
q*od scilicet, inquit a), ad hanc proprietnem intelligem
dam non opus habeam considerare Uectionem q-mdam, qua medi te hanc proprietatem triangulum contino . . . Eodem modo in essentia trianguli immediate continetur proprietas , quod tres ejus anguli sint duobus rectis aequales ritem quod majus latus majorem angulum subrendit . . . . tisi vero considero, quod uno trianguli latere, ut Ac, proeducto versus Dexternus angulus
diate , sed mediate in essentia trianguli contineri , quatenus scilicet
ιι proprietatem --DIligendam non sumit triangulum simpliciter considerare ustetriangulum, sed opus habeo considerare triangulum hoc vel tuo gnodo Uectum, nempe quatenus hic habet unum ex lateribus, puta AC productum, adeo ut haec productio fit m dium per quod cognosco hanc trianguli proprietatem, sine qua illam nullo modo cognoscere possem . . . . . Rursus si consideremus rectam E F esse parallelam uni laterum, nempe ipsi AC, ct inveniamus proprietatem hanc, quod laterre BA, BC sint proportionaliter secta in EF, dicemus hanc proprietatem in essentia trianguli contineri mediante hae linea parallela, vel prout tali vel tali modo triangulum Uectum, vel modificatum est. III. Non male haec quidem. Sed videamus utrum ad rem eam quadrent. Pergit itaque, ac expedire con
140쪽
P A R s P R I o R. 123tur, quid sit το mundum in Deo contineri sa): ait verba significare modum quo Dei attributum aliquod certeae determinato modo exprimit: seu nos jam concipere Deum
non immediate oe simplieiter , prout es Ens summe perfectum, omnesque perfectiones continens, sed nos cognoscere Deum errto atque determinato modo, seu mediate, mediante scilicet ejus operatione, quo Mundum produxit, er in se continet, er per opera sua, juxta illud. Coeli enarrant gloriam Dei. Nempe si recte accipio , Μ undus ita mediate in Deo continetur, ut posterior illa trianguli proprietas in triangulo. Sed Κuffetaerum rogaverim, ut missis ambagibus respondeat rotunde , mundus hic , cujus nos exigua sumus pars, Dei ne effectus est, ab eo distinctus & diversus, an Dei ipsius modificatio, idest
unius aeternae substantiae interior emanatio, ac proin
de unius & ejusdem cum Deo substantiae λ Go modo, si scriptum sit, ex infinita linea nata esse infinita, triangula, id ita ne intelliget, ut linea haec sua vi ac potentia triangula illa produxerit, nihil ex se & natura sua
in illa derivans, an vero ita ut ipsa sic se conformaverit, ut eX ea extiterint λ Neque enim eodem modo in linea illa haec triangula continentur , quum asseritur Pri mum , quo, quum alterum dicitur. Primo scilicet m do eminenter tantum, altero etiam formaliter. Primo modo effectus sunt ejus linaee: altero modificationes .
Quid ergo Κuffellerus λ Si posteriori modo concipit Mundum in Deo contineri, ac inde emanare, naturam re
rum cum Deo ejus Creatore scede perturbabit; quod is ipse exsecratur in Spinoasi sa). Si priori, Spinoam
parrocinium deserat oro . Nam Spinoza sic perpetuo linquitur , ut Mundi partes attributorum Dei modificatiomnes habeat. obscura, ait, haec esse. Quasi vero ignotum sit, has easdem positiones ex toto Spinogas systemate sequi. Unam ille substantiam mundanam esse diserte scribit: hane esse infinitam: hujus cetera esse emanationes & modificationes. Non video quid haec obscuritatis habere possint, I ad ne. xoa. lba ri . t 13.