장음표시 사용
91쪽
Partes: ergo Deus est, vita, anima corporum omnium , singularua, Iue materiae parrium . Ne*tonus ipse taὶ quum dixi sset, conformationem primam p tium omnium'
misiversi potissimum animantium, nullam alii rei .tribui posese hs iniriligentiae ct sapientiae Entis pote tis semperque viventis, qui sit ubique scilicet praesens , Avitque volunt te suo corpora omnia IN INFINTTO SUO SENSORU spatio) momere adeoque cunctas universi partes ad arbitrium suum fuere oe re gerς vidit , quid inde dei
ducere aliquis posset : quo circa addidit . Nec. tamen mundum specta e domus tanquam corpus Dei , neque partes. ejus tanquam partes Mi. Deus est ens uniforme , organorum, membrorum , partiumque expers et illa autem
omnia sunt cr/aturae ejus , ei subjecti , ct voluntati ejus isque nouo magis est eorum ANIMA , quam laniet .ma hominis est anima specierum illarum , . quae per orgaνα- sensuum deferuntur in sentiendi locum , ubi anima eas percipit immediata sui praesentia, sine ullius rei tertiae inferventu. Responsio haud duuium, tanti viri pace, coacta, longeque 4 epetita animaeque exemplum, a ronostra immane quam alienum, a
Iairi de mateviam hunc in modum scribit in laudato opticae loco. Illud mibii videtur illimum veri , utique Deum Optimum Maximum principio rerum m . terram ita formasse , ut primogeniae ejus par=iculae , e qui bus demseps oritura esset creporea omniis natura , solidi
essent, fumae , durae impenetrabiles , in mobiles ; iis magnitudinibus 9 Auris , risque insuper proprietatibus, e que numero , ct 'quantitate pro ratione spatii , in quo fu-- turgis' ergi , moverentur, quo possent μου eos Mes, ad νον formatae fuerant , optime deduci in adae porro particuliW' miseniae, quippe plane solidae , longe longeque durione sunt, quam ulla δουου ex iisdem deinceps cum eam occultis intersectis meatibus composita: λος tam perfecte durae, ut nuc is Ari post unquam , nec comminui, nec adeo ullam naturae cursu .vis sit y quae id in plures partes diuuere queat , quoa Deus ipse is prima rerum fabrica-
92쪽
fidine unam fecerit. Tamdiu dum particulae illae integrae permanent, poterunt sane per omnia secula ex iis compo. sta esse corpora ejusdem semper naturae π texturae. V
' rum si illae deteri aut comminui possent, jam futurum sane esset, ut rerum natura, quae ex iis pendet, immutaretur. Aqua er terra ex particulis imminutis oe defrixis , parricularumque frugminibus compositae, non utique eandem hodie naturam, texturiamque haberent, ac aqua, o terra in principio ex particulis integris compositae. Quare ut rerum narem possi durare , exsimodum scorporum omnium mutationes, in variis solummodo separationibus , novisque conjunctionibus re motibus durabilium illarum particularium consistere. Nam corpora compstat
disrumpuntur non particuiarum ipsarum solidarum fraci ra , sed separatione earum, qua parte ex commissuris in-σer se junyae eram, o paucis tantum in punctis inter se contingebam . Porro videntur mihi hae particis e primigeniae , non modo in Ie vim inertia habere , motus e leges passivas illas, quae ex mi ista necessario oriuntur; verum etiam motum perpetuo accipere a CERTIS PRINCIPIIS ACTUOSIS , qualia nimirum sunt gravitas, . caHaseam
mentationis , Er cohaerentiae corporum. Atque haec quidem
principia considero non ut occultas qualitates , qua ex spe ciscis rerum formis substantialibus Aristoteleoluntri fingantur , sed ut uni inristes natur leges , quibus re3 ipsae sunt formatae. Quippe principia quide. talia revera
existere , ostendunt Phaenomena nasurae , licet ipsorum causese quae sint, nondum explicatum. Η c ille. Pauca nunc de Nevutoniana Cosmomnia. Tellis, est Volterius in citatis epistolis , universi theoriam suam, dum in horto meditabundus deambularet , decidentesque: adspiceret fructus , excogitasse Ne*tonum. omnium ergo prinuam ex Planetarum circum Solem revolutione deducebat aperte Planeto in Solem gravitate et quaecumque edim corpora, quae circum aliquod. centrum aguntur, in id gravitare, seu a centro illo attracta, seu ab externa causa adacta, id procul omni est dubio. Vi ergo centripeta, a quacumque ea causa Producatur, in solem aguntur Planetae : at si centr
93쪽
peta tantum hac vi impellerentur, omnino eum socIe lungeretur: ergo & centrifuga vi a Sole abiguntur. Harum ergo duarum virium quasi commissione'& temperatione universi stat ordo . Attr.ctiones has vires centripetas vulgo vocant; conditque univers lem esse, mutuamquς & magnorum corporum, & m nimarum materiae particularum attractionem istam
ita ut non Planetae Solem tantum, sed & Sol planetas, & singulae Planetarum, Solisque partes, singulas attrahant, aut in singulas graviteat . . Attractionis hujus , aut gravitationis seu causam ignorare satetur Newtonus: sed discimus ex Scholio generali superius laudato in eorum sententiam inclinasse, qui principium quoddam hylarchi eum in Universo statuerunt. Ad c re inquit, liceret nunnulla de Spiritu quodam subtilissimo corpora cr*ssa per Iadente, ct in iisdem latente cujus vi actionibus particulae corporum ad minimas distantias se mutuo attrabami . ct corpora electricis
agunt aὰ di antias majores . . . . ct lux emitritur , refectitur , refringitur , infectitur Oc. Sed an hinc et iani
petierit Planetarum mutuas in sese gravi iasiones, non ausim dicere et a Dei potius voluntate illas derii vasse videtur. ex rebus patet longe a Cartesianis Ne*t nianos Philosophos distare. Primum corporum parti' eulae etiam primigeniae friabiles Cartesianis: at solidae ita Newtonis nis, ut nulla nain rae vi frangi possint;
. quae opinio longe .est rerum , naturae accommodatior anath si 'rima ipsa corporum elementa dividi, & mu.
A. possunt, nec ulla essent stata atque permanentia sorporum genera, & generationem consim ordo i terrumperetur , omnibusque ex rebus ponent omnia
prydire . Deum nullum in Cartesiana secta Spatium vacuum one possvile id quidem , quae sententia valde est pωueis diseiplinis incommola : immensum veror vacuum statutum Ne*tonianis , quo Naturae corporeae phaenomen a facilius explicantur & dilucidius: Ad saee
motus Astrorunι circumvolutione vorticis se in Cari
. na viribus centrifugis atque centripetis in
94쪽
Neae toniana. Praeterea corpora omnia Telluris in Carntesiana levia, idest centrifuga; in Neuutoniana gravia, seu centripeta. Porro ibi motus omnes pulsione, hic eorum pars major attractione explicati . Praeterea in Cartesiana Iumen motio est aethereae materiae: in Neuutoniana fluidissima atque subtilissima . materia e corporibus lamino iis manans. Μagnes vi Μateriae stri eae impellitur ad ferrum. si Cartesianis 'credisus: is principio attrahente rapitur ex Nev Itoniatiorum sententia. Oceani ibi fluxus , atque refluxus coelestis effieit materia, quae per arctiorem Iocum transiens aquas premit: hie attiactione Lunae & Solis elevantur aquae. Colores ibi variae Solis radiorum reflexiones a variis superficiebus : hic variae innatae refrangibilitates eorundem radiorum. Tandem, ut cetera mittam, nihil nisi hypotheses Vagas ineertasque docet Carietas nihil nisi quod aut experimenta, aut rationes demonstrant, adoptat Ne tonus. Ergo disterminatae Cartesianorum sunt hypotheses, ex quo ad solidiorem Physicae late tiam ab incertis hypothesibus revocata est Europa.. Α que quemadmodum ab occultis qualitatibus, ad hypotheses tam repente conversa est per Cariasium, ita ab hypothesibus ad experimenta, mathematicasque rationes , quod conati jamdudum erant Democriti, a Nemo-DO. Ita Multa renascenter, quae jam cecidere. . . Sed an hoe etiam λ cadentque. cui nunc sunt in honore λ . . . opinor
f. V. De Praeeipuis Germanis Philosophis. DIeendum nunc est de Leibnislo & VVolfio Germanorum omnium celeberrimis Philosophis . Gωsofridus Gulielmus Leibnitias sunt verba Iuan. Francisci Auddet sta in Mathematicus insignis , ingenioqne rammasto praeditus , ut nulla fere sit pars eruditionis , quam non artigerit.. - Ad Philosophiam, quod attinet , tantum
95쪽
st Cartesii aliorumque recentiorum placita prorsu, - calculo suo adoprobaverit, ut Scholasticorum contra iam daverit philosophandi rationem; eorumdemque lalefactatam .hactenus , oe tantum non conculcatam, postlimini, restituere auctoritatem adgressus sit. Μundum ex --nadibus compactum esse vult: monades vero esse substantias simplices vi quadam activa animatas Earum Maatuor esse Vult genera . Unum earum , . quae sola vi motrice simi praeditae, ex quibus corpora sint cor posita . Secundum earum, quae mundum repraesententelare , sed minus distincte, ex quibus constet animae brutorum . Tertium earum , quae mundum clare dc di- sincte tepraesentent, quales animae hominum ι. Qua tum, ,eu potius quarta, eaque persectissima monas,
ea est qua repraesentet simultanee ct disin te omnia posessibilia, qui est Deus sa). Atque hoc est maximum ii
Leibnitiana Philolaphia, vii δοξον, quamlibet monadena universiitatem, rerum , qua distincte, qua confusa , ve luti in speculo referre. Qua de re in Actis E itorum
Lipsiae plura relata reperiuntur.
mandoquidem autem Cbristianus Uvolfius . viruequisque , ut dieitur, Leibnitii dogmata eropugnare est adgressus, hanc universi structuram , monadumque istarum' naturam ex VVolfio ipso ennarrabimus . Isigi tur in Cosmologia b sic. omnium primum Elementum definit , principium internum corporum irresolubile in 'aliud prius. Corporum igitur elementa esse ait simu plicia, uti elementa vocabulorum, quae simpIices sunt litterae, quae nenipe in alias literas χΙvi nequeant. Hinc corpora esse pntia composita ex simplicibus substantiis sumit Addit propterea nihil esse iti corporibus substantiale pr er simplicia isthaeet entia corporaque vocari sequidem posse aggregata ex substantiis nou vero' substantias : quippe ipsa simplicium substantiarita unio, qua fiunt eorpor3, substantia hon est.
Iam vere reperit in corporibus vim activam mosricem P
96쪽
quam non quidem substantiam, sed substantialem appellar; quamque ex simplicibus manere substantiis demonstrat; ea vel maxime ratione, quod quae reperiuntur in substantia composita sihi ex simplicibus . ex quibus ea c6nstat.
Quod autem elementa corporum sint si1bstantiae omnino simplices, sic probat. Elementa ea sunt, ex quibus pumum Corpora conficiuntur: haec autem si ex aliis sunt composita , elementa non sunt, nec priora: substantiae ergo simplices sint oporvet. Quicumque igitur prima elementa com posita esse statuunt, ii una opera elementa esse negant. Non ergo sunt corpora prima isthaec elementa. Eandem obrati nem nec extensa sunt, nec figurata, nec magna . Praeterea
nec ullum occupant spatium , & intestino motu nulla agitari possunt: haec enim omnia in simplicibus substantiis ense nequeunt. Ceterum tales sunt, ut in iis ultimae rationes eorum omnium, quae in rebus corporeis deprehendqntur, contineantur . Ergo in his elementis phaenomeriorum omnium quas in corporibus observaritur, rationes primae sunt pervestigandae . Et primum curporum Amius do , aut dissimilitudo , identitas , aut diυersitas ex huius modi tantum Elementis est explicanda: nam si eadem
fuerint elementa , idem perdurabit corpus: sin mutentur, mutabitur: similia elementa similia constabunt co
pori : dissimilia conflabunt dissimilia. At dicet sortasse
aliquis ex simplieibus his atque inextensis substantiis corpora extensa & solida procreari non posse: penetrabunt enim sese mutuo , nec infinita vel thium unguem ext dentur. Eam molfius rationem nihil prorsus facit: putatque se ex horum elementorum natura explicare facillime simul &clarissime posse , quo tandem pacto extensi'. ex iis solida&divisibilis prodeat. Id sic exorditur. Singula elementa dissimilia omnino esse, nullumque esse alteri prorsiis simile, ne fieri, id quidem a Deo posse, quod nulla subsit sufficiens ratio, contendit, iactatque vel ex Perimentis quamplurimis quum sibi, tum etiam Leibnitio patuisse. Simlitudo, inquit , posita est in eorum indentitate per quae entia discerni solent: quum autem entia simplicia Per se tota discernantur, nihil idem ha bent: dissimilia ergo sunt. Sed quo potissimum monadum natura dc nita
97쪽
continetur Nempe, inquit, Est sciali cet cuilibet propria vis quaedam activa, & anima, qua est quod est, ab aliis omnibus distinguitur , discerniturque a
Non ergo eos probat , qui atomos omni activitate spoliant; non posse eos hujusmodi atomis rerum naturalium Causas, Ordinem, vix explicare arbitratur. Iam ob hanc aci iam Dim elementa in continuo sunt conatu, quo fit ut intermnus cujuslibet atomi flatus perpetuo mutetur : quippe status elementi ab ejus actione pendet, actioque illa in omni ferme temporis momento varia est & diversa. Sed sta. tus tamen huiusmodi connexi inter se sunt, ita ut fato ve- Iutquodam alter ex altero necessario maneat, atque posisnt ex primo ceteri omnes perspici & praevideri . In tanta autem universi extensione , in qua , si Leibnitianis credimus , ne minimum quidem et cuum est, quanta erit et mentorum hujusmodi copia in Quot cujusque elementi si tus λ quot omnium λ Interim & elementa omnia , & omneRomnium status talem habent inter se connexionem , talemque conficiunt harmoniam , ut quale paradoxum l) si unum elementum pereat, si unus perturbetur suprema aliis qua vi & potentia, status tum totius universi ordo, connexio, series, harmonia turbabitur. Ita Wolfius a). His hunc in modum explicatis, ad id tandem adgreditur explicandum in Cosmologia b ); qui fieri possit, ut ex monidibus istis corpora coagmententur.' Singula, inquit, ele menta , in singula agunt, a singulisque in singula reaga,
tur. Ergo mutua hac actione copulantur: eadem , ne sese .penetrent, praepediuntur. Docirca ita uniuntur, ut simul alterum extra alterum exsistat: ea est ex densio , qui
nempe partes habeat extra partes, Sed qui solida λ nempe quia agens undequaque. Atque est haec Wolfi de rerum con,Porearum elementis doctrina per summa capita explicita . Nullum , ut patet isti philosophi vacuum spatium esse contendunt e spatiumque nihil esse aliud volunt , quam corporum extensionem , coexissentiam , & situm. Ea de re acerrime pugnatum eit Leibnitium inter, & Sa inuetem Clarkium : cujus disputationis praecipua momenta extant in miscellaneis gallice editis, quae praescripta sunt
98쪽
Durs celebres. Amst. t m. 2. In 8.
Iam quid isti docent de viribus universi activis, intelligitur facillime, si Leibnitianam & Uvolfianam celeberrimam illam harmoniam pr stabilitam enarraverimus. Diffuse systema hoc explicatur a V volsio in Ps3cbologia Rationalinos In pauca conferemus Uerba. omnium primum statuit Uvothus, Mentem humanam talem esse a Deo creatam, Di vi sua primigenia, sine ope externar ullius causae omnes sua perceptrones, oe appetitiones, continua serie , eaque mutabili sibi producat: ita nempe ut primus Mentis 1latus, velut A , rationem contineat sussicientem omnium aliorum possibilium. Sed prima illa animae humanae vis potis est perenni perceptionum serie repraesentare iuniversi partes omnes. Nihil ergo ex corpore meat in animum Quinimo si nullum esset corpus, non minus anima ea perci-Peret , aut Meret, quae perciperet, agitque naturae suae ne cesptate. Porro & illud statuit, corpus humanum ita esse compactum , ut vi motrice donatum, nulla alterius causae ope, omnes sibi actiones suas procreet. Non id impellitur a mente e ne impelli quidem potest, quum tangi ab ea nequeat. Est in primigenia sua vi ratio sussiciens, qua Omes suos status immutet . Ergo quaecumque in corpore nostro proveniunt motiones, dummodo eae passones non sint, idest ab externis corporibus factae, ita in eo proveniunt , ut, etiamsi nulla esset anima , fierent tamen eodem ordine. Oculos attollo, aut demitto, circumvolvo, adaperio, aut claudor manus extendo , aut contraho : agitor, aut curro: nihil eius Anima: a natura omnia .corporis prodeunt. Non est ergo corpus, dicet aliquis , animae Unitum. Falso, inquiunt . Perceptiones , atque' voluntates animi ita in eo in nascuntur, ut coexsistant motioni-hus in corpore, aut ab externa causa, aut ab ipsa corporis natura excitatis; motiones vero corpori, quae liberae creduntur, ita fiunt, ut Μentis perceptionibus atque voluntatibus respondeant . Credas alteras. ab alteris nasci et il-Iae tamen nec se norunt unquam, tantum abest ut a se invicem producantur . Praestabilita est a Deo haec harmonia e m. I. Π ῆνα
99쪽
ita pergit. Nihil illam perturbare , nihil ei ossicere potest.
Quam lane opinionem vix mihi persuaserim serio autLibe-nitio& Vvolfio propugnatam, aut ulli, qui non sit omnino vecors, probari. Sane vero dum haec mecum reputo,
in ea magis magisque sententia pertinax haereo, tanto homines de rebus naturalibus scripsisse verius, quo simplicius philosophati sunt. Ex quo enim , Graecorum , maximae lascivienti lim haud dubium ingeniorum opera , elaborata naturae. systemata, & a communi hominum sensu remota, certe nimis metaphysica , in lucem prodierunt, tantum abest ut naturae harum rerum cognitio aucta sit & illustrata , ut scepticismus potius in dies longe lateque provectus sit, provehaturque etianum : idcirco de rerum origine &constitutione quanto agrestius barbarς nationes senserunt, tanto veritati fuere propiores. Res omnes illae ex turbido Chaos supremae Mentis numine atque consilio discretas , consormatasque: homines excreta confictos divina cogitandi & sentiendi vi addita : animas in corporυominari, eaque pro arbitrio regere; cuncta sensuum nos via percipere, & quae sunt his similia , magna consensione doc bant . At hi abstractas adscritis nobionibus , dum philosophiam ab hominum commercio iterum ad mundum intelligibilem revocare student, omnia rixis , Vanis quaestionibus , tenebris oppleverunt. Veteres de Natura, Deo, Religione sanctius credere putabant, quam inquirerer maj res ergo istis in rebus audiebant doctbres : iis etiam auscultabant: isti dum omnia vetera, quasi vieta contemnunt , libertate abutentes , perridicula quaevis absurda conceptis ad sucum faciendum argumentis orbi obtrudere conati sunt. Eleganter Homerus in Odyss. B.
Pauci sunt Alii, qui patribus similas proveniunt ' -
Damnosa quid non imminuis dies
AEtas parentum pejor avis tulit . . . Nos nequrores , mox daturos Progeniem vitiosiorem.
100쪽
studitionis hutivinae suas esse partes vulgatum, &usu receptum est. Vulgatum ἀPhilbsophiam partium illarum unam . , ejusque partes esse quatuor, Logicam, Μetaphysicam, Physicam, Ethi' cam. Sed ea in re qui ita sentiunt , videntur aliquid diceret quum tamen' nihil plane dieant Neque enim animadvertunt, quod magnopere oportuit se nee cum Philosophiae originatione , nec cum Vetumilis Philosophis , nee eum doArina sua satis consenti Nam primum Philosophiae vocabulum studium sapientiari, idest eorum omnium, quae sunt, aut esse poniunt, scientiae , dicitur . Deinde eadem eum notione Graecis philosophis, qui illud ad nol demandarunt, u .surpatum est, ut Cicero testiscatur sa). Prae herea LO-κica, quum ars sit universae sapietitiae studium rite . inuituendi, philosophiae , quae sapientiae quaedam sit pars esse par, nequit. minus quoque Metaphysica ; quae ipsa
generalis sapienti. est ιὶ . Quod si h hil omphia pro tota eruditionου humana accipiatur tuiti ut Logica , dc
Metapbba pro partibus Philolaphiab habeantur non Valde r uinabis. .amquam rectius illa Philνο-Handi, haec Prima , Ο generis' Philosophia dici possit.
q. s. Quod ad Μetaphysieεm attinet, cujus Elementa nunc sumus explieaturi , in opipibne paulo etiam absur diore erat vis alioquin dbctus i , eluditus Denricus morus, ouum Μetaphysicam definivit Ariem recte con-1empta 1 res incorporeas, quatenvi e lumine naturae saeulta F 1 tibusta I M. a. ossa c. f. ass. Lib. i.