장음표시 사용
141쪽
ar ELEΜΕNTo R. ΜΕΤΑΡΠ. IV. Torquetur scilicet Κuffetaerus, ac iterum ad atri hages redit. Nempe verretur palam proferre. Exemplo
utitur geometrico a . Consideretur , inquit, circulus A B D , & notum,
est , eum obtinere . Ahanc inter ceteras proprietatem , ut quadratum quodsi
quolibet eircumferentiae puncto pedipendiculariter in diametrum dimittitur , aequale sit rectangulo , quod sita segmentis diametri et ut in apposita Agura , quadratum quod si ex recta A C aequale es rectangulo , quod si ex segmentis B C, 9 C Da Deinde haec proprietas est ejus conditionis , ut ea apposita, vel sublata, circulus ponatur vel tollatur: contra, posito vel ablato circulo, ea erit data, vel ablata . Ex quo discimus banc proprietatem adessentiam circuli pertinere, cy' consequenter quandiu cir cuius erit , randiu proprietas ista in eo continebitur. In terim diligenter notandum es , quod licet haec proprietas in essentia circuli contineatur , non tamen ad essentiam circuli pertinet , ut rectae A C, B D in eo unquam dum cantur , seu ut quadratum eo. et C ct rectangulum ex B C in C D , vel similia unquam construantur . V. Quorsum haec evadent λ Iam , inquit , b conferamus nos cum debili hac nostra Ismilitudine ad essentiam divinam: de qua omnes concedunt, eam esse tam amplinextensioni, ut nihil in rerum natura sit, fuit, vel erit, quod ab ea non dependeat , seu ex ea non EMANET ,
142쪽
PAR s PRIOR. 123bunt omnes, ex Deo omnia pendere ; manare Vero eκ Deo omnia , intrinseca scilicet emanatione , nemo unus. Nam quae intrinsecus alicunde manant ejusdem cum it lo substantiae & naturae sunt: Mundus autem ejusdem substantiae naturae cum Deo esse non potest. Sed pergit Κuffetaerus deinde quoque omnes concedunt , Essentiam divinam ct esse, cy fuisse fore semper immutabilem , hoc est nihil unquam posse ad eam accedere , vel ab ea decedere. Et hoc omnes dant, atque inde conficiunt perspic*e, nihil quod mutabile sit, & contingens, ad divinam sentiam pertinere posse. Iam concludit. Quiabus praemi is , sequitur, Mundum in flatu in quo es ,
dependere a Deo nempe eXtrinsece, velut a causa procreatrice & conservatrice Mundum pendere a Deo, id tandem conficitur ex praemissis, non id , quo evadere vult Κutat aerus) hoc est , quod contineatur in Essentia divina deque fere ac sequalitas inter quadratum ex AC , ct rectangulum ex B C T C D continetur in essentia circuli BAD. Veror ne aequo nimius hoc geometrico exemplo abutatur personatus homo. Addit enim , & quemadmodum illa aequalitas semper in circulo contenta fuit, erit, licet rectae memoratae nunquam ducti fuissent; eodem fere modo. essentia mundi ab omni aeternitate in . Deo fuit contenta , ο ex eo emanavis, atque in aeternum in eo con, tinebitur. Proprietas illa trianguli eminenter tantum in triangulo continetur, non formaliter. Nihil vetat eodem modo afferere , essentiam mundi intelligibiliter tantum &eminenter in Deo contineri: ac ita revera continetur. Sed non id est, nisi toto Coelo aberro, quod sibi vult Euffetaerus. Scilicet hunc in modum prosequitur. De nique quemadmodum ad essentiam hujus aequalitatis non pertinet, ut linea perpendicularis unquam de facto in diametrum dimittatur .... eodem ferme modo essentia mundi fuit ab omni aeternitate in Edentia Dei contenta, licet existentia Mundi ad essentiam Mundi nullo modo pertineat. Qtiam hic Μundi essentiam commemorat λ Intelligibilem λ Nemo ei refragabitur. Sed quid haec ad Spinogardesensionem ' De Munda enim reali cum illo discept
mus. Quid quod non satis sibi Author iste eonstat λ Nam
143쪽
i 16 ELEMENTOR. METAPH. de aeternitate Mundi realis disputare acceperat a ); nunc ad intelligibilem & idealem deflectit . Id certe est perditam causam tergiversari a VI. Sed novum praesidium iri distinctione inter Esesentiam S: Exsentiam sibi reperisse visus est. Nam , inquit , b) distinctionem inter rerum essentiam atque exi- sentiam puto abunde satis sincere ad tollendam confusionem inter res creatas, seu a Deo dependentes, ct earum Creatorem. Scilicet Mundus realis ad Dei essentiam non pertinet: Ejus opus est. Praeterea ne ejus quidem exi-
sentia ad essentiam mundi intelligibilis ullo pacto pertinet . Sed esstinguendum erat inter essentiam mundi facti, & essentiam mundi intelligibilis . Haec in Dei es sentia est atque ad Dei essentiam pertinet, non item illa . Q iocirca quid sibi vult Κuffetaerus λ Per se mundus hic realis secundum suam essentiam factam constat, an modificatio est Dei λ Negare posterius debet, quando hic a Deo distinctus est.Ex quo sequitur ut nullum sit in ea di- sinctionem praesidium, quo suum Spinogam tutari pos-st. Quid igitur Spinoetae faciemus, qui affirmant, Entia mundana modificationes esse Attributorum Dei Hic ipse patronus sancte clamat, si ita , ut verba sonant, uia
noeta intelligat, iure memoriam ejus in omnem aevum exsecrandam esse se . Quasi vero tergiversationi sit locus. Sed quoniam is suspicatur, aliam sortassis notionem in SpinoZae Verbis contineri, quam quae vulgo illis tribuitur , audiamus integram defensionem.
VII. Nempe prosequitur d) ut primam quem puto borum Scriptorum genuinum sensum esse , judico rati nem quare dictus Philosophus tam obscure Cr dure se ex plicuit, petenciam esse ab imbecillitate mentis humanae . luit enim nos r Philosophus de Deo defendere ad mentem nostram , qui descensus videtur a nobis esse incomprensibilis rimmo , ct verba etiam delicatissima desciunt ad hunc d Densum debite exprimendum , nisi nos prius praesuppona mu1 gradus quosdam idoneos, per quos tali descensus feri potest. In hunc itaque finem praesupponamus non esse ali
144쪽
Dei ideam e nosque res poste concipere duobus modis , scilicet Ues conceptu primaris , vel conceptu secundario. Et rem conceptam conceptu primario vocemus Deum: ct secundaris concepi u conceptas res vocemus res particulares, seu a
Deo productas . Quibus ita postiis , ordine contraris , ac fecit noster Philas bus , ascendamus per hos gradus ad Deum, deinde a Deo descendamus iterum ad res particulares extra nos posita; . Iam quia noster Philosophus modum vocat ensquοα es in alio, ετ quod non potes concipi, nisi per illud aliud, in quo es, si hoc conferatur cum iis , quae superius diximus, apparet , quod ille modum rei locavit idem illud , quod a nobis vocatur conceptus secundariuS .....
de quando ad quaesionem , quid sit Mundus , vel haec , aut illa res particularis noster Philosophus respondet , eas esse Dei Vestiones seu modificationes , quibus Deus certo
ac determinato modo exprimitur ..... Quid quaeso his ve
bis aliud dicit , quam si ego ad eandem quaesionem respon dendo dicerem, illas esse res , quas ego concipio conceptis secundaris, hoc es esse tales res , quae sunt in Deo , . qμα sine Deo nec esse , nec concipi possunt et quae a Deo dependent , c T quarum unica. sola causa es ciens est
VIII. Tota haec Κusset aeri peroratio huc redit,spinoZamVocare modificationes attributorula Dei res mundanas, non prout sunt factae, sed prout sunt ideates , seu, quod perinde est, his loquendi modis , non mundum hunc , quem incolumus, cujusque sumus partes, sed aeternum illum S: intelligibilem mente divina comprehensum , iritelligere . Sed nae tu maximas nugas agis Κuffetaereς Unam qui substantiam realem constituit: qui duo es se eius praecipua attributa, extensionem & cogitatio-Bζm, pluries fatetur: qui corpora omnia hujus exten sonis modificationes, mentes vero cogitationis diserte dicit: hunc tu de conceptibns potius, quam de mundo reali , disserere ais y Ain tu veho ρ Nempe perbella est haec patrocinandi via. Quid si quis hominem criminatus, at que iri ins vocatus , se lunarem hominem calumniatum re spondeat λ Itaque mitto librum, cujus jam me poenitet.
LVI. Fatum christianum eo vocabulo divina pro
145쪽
ELyMANTO R. ΜΕΤΑ ΡΗ. videntiam intelligimus in eo quidem Fato Stoico simile est , quod ut illi, ita' nos nihil contingens, & sortuitum assolutum admittimus , sed relative ad causas secundas B. Thom. prim. pari. qu. IO3. art. 7. adeo que omnia immutabiliter a Deo praeordinata docemus, Omnemque merum & purum casum excludimus . Dis fert vero in eo, quod nos cum providentia libertatem Dei, & humanam consistere posse docemus, illi negant. Itaque nos vocabulo Fati non utemur , ne ejus erroneam notionem recipere Videamur.
Sch. Quod in hoc loco observent Lectores moneo , est, horum Fatorum unum regnare debere necesse esse: id enim binis verbis demonstrari potest. Nam perspicuum
est , & nibit fieri sine causa, oe, non posse ex quolibet feri
quodlibet: ex quibus conficitur esse causarum omnium &effectuum certam , constantem, & continuatam seriem; Ut idcirco merus purusque casus, qualem in Epicuri Secta quidam deprehendisse sibi visi sunt, sit omnino impossibilis, quum respectu totius universi , tum partis . Hoc factum esse Christianum , loco suo demonstrabitur. Interim vide AleX. Aphr. lib. de Fato. LVII. Sed est, ut dixi, quintum Fati genus, quoa ex duplici constat velut intermixto , divino , & ma seriali , quod Gentili lim philosophorum nobiliores, ipsi in primis Platonici , docuere , ut pluribus ostendit Cudis ortus sa) . Nempe Plato etiamsi intelligeret ,
cuncta a Deo administrari, quum tamen videret mala plurima in mundo obtinere , in eam inductus est opinionem , e natura ipsa materias anima quadam tumultuante animatae fieri , ne Omnia accuratae ad divinas ideas exprimantur. Vide quae ea de re plurimis commentatur eruditus Mossi hemius ad eum Cudinorthi locum. Platonicum hoc Fatum appellamus.
Sch. Cud-orthus eodem in loco memorat & quosdam etiam veteres fuisse Christianos, qui, ut Plato, itidem e materia originem malorum deduxerint . Nempe ii ,
qui ex gentili Philosbphia magis sciverunt , quam eκ divinis literis, quales in primis Arnobius &Lactantius.
146쪽
PA s PRIOR. Ias' LVIII. Conservatio est perennis vis, qua vetatur ne
Schol. Vocatur idcirco a Philosophis continuata quidam creatio. Quae verba non sunt nimium urgenda et alioquin , quum dicimus mundum a Deo conservari continuata creatione, Vix est ut a SpinOZismo caveamus, in quo mundus continenter a Deo fluit, & necessaria Perennitate. Itaque conservatio a creatione longe differt: quandoquidem creatio est actio, qua res , quae non erat, existit; conservatio vero actio, qua res, quae est, ne pereat prohibetur. Quum Theologi Christiani de conservatione rerum . agunt, eam dicunt perennem actionem, qua tota rerum natura pervadatur, ac eamdem ipsam, qua primum res sunt factae. Occulto insinctu moveri ct gubernari dicit Greg. in I a. moralium. Occultum autem hunc instinctum ipsam illam Dei actionem vocat B. Th. qua primum res esse ceperunt. Conservatis inquit p. p. q. IOq. art. ad 6. rerum a Deo non est per aliquam novam actionem; Ied per continuationem actionis, qua dat esse. Ac utitur etiam exemplo luminis solis. Sisse habes omnis creatura ad Deum , sicut aer ad solem illuminantem, Sicut si sol est lucens per suam naturam , aer autem fit luminosus participando lumen a sole, non tamen popicipando naturam solis : ita solus Deus est per essentiam suam , quia ejus esse essuum esse; omnis autem creatura est ens participative, non quod sua essentia sit suum esse. Animadvertatur, ex Scholae Philosophis essentias rerum haberi a sormis ab una Dei natura e materia expressis, nescio quid inde consequi possit. LIX. Casus proprie est , quum res fiunt. nulla praescientia, nulla providentia, nulloque ordine, atque fine: neque ex certis atque statis causis.
Schol. Non solum igitur a Causa excludenda est ominnis providentia, sed omnis quoque Ordo rerum, quae fiunt, finis, & causarum certitudo. Nam si providentiae tantum defectus adsit , nisi certus ordo causarum quoque tollatur, Fatum erit potius, quam Casus. Quae
quum vera sint, qui purum Casum in Epicurei Philos
147쪽
phia sibi invenisse videntur, in primis Cicero, nisi sor.
lassis Atomorum declinationem intellexerint, quae ita invecta videtur , ut unde nascatur intelligi nequeat , longe sunt hallucinati a Sustulit quidem Epicurus provir dentiam, at non oldinem , & seriem causarum , qua certis naturae faederibus, ut vocat Lucretius, ad Mundos conficiendos, aut dissolvendos convenirent. Itaque natura illa creatrix, & daedala rerum Macretiana , si acri iudicio perpendatur, Fatum idem Democritici est. Huc
pertinet, & illud ac dispositum est, ubi quicquid
crescat oe insit a). Qui igitur purum casum docuerit, . quod sciam , nullus fuit: LX. Finis est ratio libertatem ad agendum potius ,
Schol. Vulgo definiunt, id cuius gratia aliquid fit equae definitio S paullo obscurior est, & non satis am- pla, ut eam quivis intelligat, si ad criticam incudem
revocaverit, aut commode in Philosophando adhibeat in omnibus. Iam ratio illa libertatem inflectens menti intrinseca esse debet, ut patet. Quum vero apud homines ut plurimum ea ratio sit amor , atque desiderium alicujus externae rei, inde factum est, ut rem hanc ex ternam , cujus amore aliquid ageremus, finem appella
verint Philosophi, quae tantum esse finis objectum potest . Sed & Dium partitiones ineptas vulgares isti Philosophi dederunt, ut quod finis vel siit operantis vel ope ras, vel cujus , vel cui, vel ultimus , ves intermedius . Nam finis esse tantum operantis potest & quidem opem rantis ex libertate, & finis proprie non est nisi unus& solus ultimus. , mediique , qui vocantur, fines non sunt, sed ordinis media . Ceterum quod dicitur, causas omnes Sperari propter finem, id ita intelligendum est, ut causas ad effectus suos, aut causae ad causas natura orditientur, ita ut in hoc universo sint causarum ordo & series sapientissime institutae. Qua in re deridiculus mihi videtur Spinoga, qui quum has causarum series statuat, in Appendice ad primam Ethicae partem nos ridet, qui fines harum rerum doceamus. Qtiod VQ-
148쪽
o idem fines causarum intelligentium, in primis Dei 1 negat, id quale sit, alias. Tandem quum dicitur , finium investigationem propriam esse Philosophi , intelligendum ita , ut nihil aeque ad nos causarum cognitionem ducat , quam earum & effectus, & ordo. At quod contendunt Deram. Niewentit, Fabricius, Lesserus, ex finibus rerum mundi huius, idest ut ego 'ite Pretor , ex ordine causarum, naturam Dei adversus Atheos adseri; id, eorum pace; ineptum est, nisii Fa tum corporeum in antecesium evertatur. Nam quum Athei, si probe animadvertatur , aut nulli sint, aut ii tantum, qui Fatum Spinogisticum, vel Democriticum statuunt; & in horum systemate causarum ordo ac con catenatio , idest rerum Naturae fines, primum sit Atheismi fulcrum , non rite neque valide ex concatenatione causarum Atheos istos confutaveris, nisi eadem opera iis demonstretur, concatenationem istam nec necessariam esse, & a libera Dei voluntate pendere. Enim Vero quod vir acutus & politus Benedictus Perrerius in lib. VIII. de communibus principiis cap. scribit, certumo indubium esse, quidquid habet causam e cientem etiam babere finem, propter quem fit; quod quidquid viscitur, alicujus gratia semper e latur , id esse verum nequit,
nisi in antecessum ponas, a Deo summa ratione ac or dine omnia fieri, quod ponere non possunt, qui ex mnibus Deum esse demonstrare aggrediuntur.
De Spatis Infinito, Duratione Motu . LXI. I Tocamus extensum quodeumque aut in IomV. gum , aut in latum , aut in profundum Paret ; Spatium vero quod tripliciter, lovge, late Pro
Scbol. Notionem spatii oeulis & tactu percipi probat Lochius sa), id quod viκ probatione eget. Illud tam eum observandum , notionem spatii, quam sensibus pedi I , cipi-
149쪽
x x E L E Μ Ε N Τ o R. Μ Ε Τ Α Ρ Π.eipimus, notionem esse spatii corporei. Quum autem veteres quidam atque recentiores Philosophi, praeter m teriam spatium quoddam immensum incorporeum este putent ejus certe notio , ut idem monet Lucretius, non
sensu, sed sagaci ratione comparatur. Est enim notio abstracta quemadmodum Linie , & Superficiei apud Geometras , quae esse potest etiamsi spatium illud incorpo-xeum non existat. Samuel Clarhius in Tractatione de Exi enita & Attributis Dei opinatur ideam spatiirn r-ti innatam esse. Quod si ita intelligit, quemadmodum
Epicurei & Stoici notiones innatas vocabant, aut quasvrimum sensus nulla aliorum institutione reserunt, aut ad quas percipiendas ipsa rerum natura ducimur, non refragamur: contra Vero, si notionem istam animae ita
insculptam putat, ut Cartessiani quidam, aut potius Platonici, ideas innatas accipiunt. LXII. Soliditas Philosophis est ea extensii qualitas , uua fit ut una ejus pars, alteri ne eundem locum occupet , resistit. Itaque ex soliditate santytipiam Graeci vocant in nascitur impenetrabilitas. Schol. Soliditatis idea solo tactu nobis acquiritur is
Qtiamobrem si tactu careremus, oculis interim ornati, extensionem perciperemus, soliditatem vero nullo modo. Ergo soliditas est qualitas relativa, non absoluta, idest non intelligitur, nisii respectu aliorum corporum, aut partium corporum, quod apprime observandum . Itaque si detur materia tam tenuis, ut corporibus Onanibus sit obvia, qualis aether Cartesianorum, ea erit crassiorum corporum respectu vacuum. Quocirca tametsi in vacuo Boyleano sit materia quaedam subtilillima, uix lumen, cui vacuum illud pervium est, ostendit; tamen quum haec respectu crassiorum corporum non disserat RVacuo; quippe nullam habet eorum respectu inliditatem ; omnia eXperimenta, quae a Philosophis fiunt in hoc loco, haberi possunt tanquam in puro vacuo factar nam infinite parva negligit Physicus. LXIII. Materia, ut placet Lochio , est tota extensio solida: corpus vero materias portio aliqua divisibilis. Sed confunduntur passim . Si ergo detur existenis
150쪽
tens1o quaelibet minime solida, non habebitur pro mi teria, seu corpore. Nobis materia sunt Elementa cor
Schol. Apud vetustos Philosophos. Jλη materia non res extensa & solida, ut hodie in usu est, sed aut corporum elementa significavit, us ex Aristotelis , Platorus, Plutarchi, Sextii Empirici, aliorumque plurimis locis' demonstitare possemus, si id esset opus: aut immensam di continuam extensionem minime illam sensibilem recomprehensibilem, quomodo a Platone &Aristotele accipiebatur. Vide Stobeum Ecloga Physic. cap. 14. , &Μosthemium ad Cod-ortum systematis intellectu lis c. I - β. AO. Not. a. Quod est observandum diligenter dum Philosophia Gentilis confutatur. Nam nostrorum permulti Gentilibus imponunt, dum eos corpora aeterne, statuis se, docent: ponebant enim illi non corpora, sed cor Porum materiam, quaecumque ea sit, aeternam. Iani vero, ut id per transennam dicam, quum vetustissima esset traditio, Poetis Theologis passim commemorata, cuncta eκ Chaos fuisse eonformata , chaos vero sit ex tensio fluida & in eoposita, inde factum est ut Graecis rerum materia Γλ quasi suem icta sit. Sed haec alias-Jam vero 'manifesto impietatem suam prodit Spinoeta ἐdum corpus definit, per corpus intelligo modum, qui Dei visentiam, quatenus ut res extensa consideratur , certo σdeterminato modo exprimit.
- LXIV. Inane, seu vacuum, vocant Epicurei, im mensam undequaque, immobilem & divisibilem extensionem , nec solidam, nec ullo modo sensibus perviam, idest locum Entium. ι Scbol. Μagna veterum Philosophorum consensione ut Raphson ostendit, spatium Boe statutum est ud Recentiores, Cartesiani, & L eibnitiani quam acerrimo illud oppugnarunt, posuerant vero Patriti's , Gassen du' , Μorus , Nerulonus , Clarkius , Gravesandius. Μus hembroekius, aliique non pauci. Nos rem nec amore, & sine odio loco suo examinabimus.
LXV. Infinitum Philosophi appellant , quod om ni fine caret . Est voeab tum negans is cujusmodi